Ern. Frid. Car. Rosenmülleri, teol. ... Scholia in Vetus Testamentum. Volumen primum undecimum Patis tertiae, Jesajae vaticinia continentis. Volumen primum

131쪽

erit Jova, cujus eXaltetur majestas et gloria. N nn ad

Dis illo, de quo Vs. I a. seqq. a. n n', Diea MDae, quo durum judicium atque severum in homines distringet, quod secillum illud aureum, de quo Noster priori liujus Capitis particula, praecedeLSuptina illa dies, quae orbi huic veteri perituro illucescet, L n' di vatibus hebraeis dici solet, vid. infra XIII, 6. 9.Jerem. XLVI, Io. Ezech. XXX, 3. Zephan. I, 7. 14. Ioel II, 3i., ut N. T. scriptoribus η- Κυρίου, I Thess. V, 2. a Petr. III, Io. Superveniet igitur fatalis illa diesnNa, omni elato, Job. XL, II. II. Vulgatus: super omnem superbiam. Nos latiore sensu, etiam physico, capiendum esse arbitramur. MicHAELIs in Biblioth. Orient. P. XIV. p. I93. I9.. et in Suralemm. p. 3OO. pro scribendum

jubet nNa, desective scriptum pro coli. Arab.

auis. ω Parallelismus, inquit, is utriusque membri et oppositio INI ad non citium, sed Dalum, poscit. Videlicet hemistichium alterum, Niva - Ν: --r Michaelis

vertit: et super omna elagum et umida. verum reddendum: et super omne etasum, ut humilietur. CL not. ad Vs. II. Nostrum rima praeterea a Veteribus omnibus eX- pressum.

13. Plures ejusmodi res, quae vel natura, vel arte humana super alias eminent, cumulat. 3 52hn - ,2 hv D super om-s cedros Libani, ut infra XIV, 3. OMεταφορικως, ait HIERONYMus, is sermo est de magnis atque principibus, quod quanto magis superbierint, tanto amplius deprimantur.' Ita et Chaldaeus: Nan'pn Nrnt v 'di 1υ b: hv et super omnes roges populorum fortes et robusos. Sed quemadmodum montes, colles, turres, muri praealti, naves, ceteraque magna et sublimia, quae deprimenda Prorsus et humilianda vates praenunciat Vss. seqq. , proprie lunt accipienda, ita sane et quae hoc Versu commemo-xantur,

132쪽

. IUUas. Cap. II, 13. I 5. 16. Tantur, procerae et magnificae Libani cedri terebinthiqne Basaniticae. De ν N, cedro, vid. not. ad Ps. XXIX, 5. Cedroa Labani vero et quercus, s potius Terebinthoa Basaniticas arbores eme prae aliis altitudine conspicuas, ex muItia Veteris Testamenti locis notum est, vid. Iud. IX, 15. I Reg. XIV, 9. Ps. CIV, 16. Ezech. XXVII, 6. Amos II, 9.Zach. XI, u. Do regione Basan vid. not. ad Genes XLIX, 26. et Ezech. XXVII, 6. CL Iibr. nos . Nan ueh der bibi. arthumshunde Vol. II. P. I. p. 127. 139. HIERONYMUA: ,, Quercus quoque Basan si an quas Aquila δρυῶe, symmachus et Theodotio βαλάνους interpretati sunt, glandiferas novimus. - Basan regio est Arabiae, cui imperavit Og, qui appellatus est rex Basan Deut. IlI, II.J. 15. nTNn Munitum, s. aiisum, ut vertunt Alexandrini, cL Deuter. I, Ω8. eando significationem vox illa habet derem. XXXIII, 3. Saadias: ii smarus munitus et allus.

6. n sara MDea TarshfM, qnae Tartessum ibant mercaturae caussa. Hic Vero ea adpellati Oile naves quaevis majores onerariae et diuturnae navigationis patientes indicantur, quales erant, quae longam et periculosam navigationem in Hispaniam adgrediebantur; quemadmodum hodie naves onerariae magnae nasees Indicae vocari solent, quod eae majores et maris tempestalibus lasserendis aptiores reliquis essent. De Tartesso, vid. not. ad Gene X, 4. coli. noti ad Ezech. XXVII, 12. HIERONYMus: o Pro

Tharsis, quod omnes simiIiter transtuIerunt, soli LXXmara interpretati sunt: καὶ ἐπὶ πῶν πλοῖον Θαλάσσης fila

et Saadias: Hebraeitant, lingua propria maro Tharsis appellari, quando autem dicitur Iam, non Hebraico sermone appellari, sed Syriaco. Josephus Tharsis urbem Ciliciae Tarsum arbi-

133쪽

lim tir; aIii regionem putant Indiae: et hoc nomine etiam do duo locim g mmis lai idem appellari, qui apud nos vo-cratur clirysolithus, ob marini coloris limilitudinem. Melius autem eii, Tharsis vel m se, Vel pelagus absolute accipere, negire enim donas de Ioppe navigans LI, 3. J ad Indiam poterat pervenire; ad quam illo mari non potest navigavi, sed limpliciter ire in pelagus, et ad quascunque

insulas pergere. n oriri midis Imaginas des rit, i. e. imaginεη deIideratissimas, sive eae factae essent ad usus superstitiosos, sive ad ornamenta cubiculorum. Non incommode Vulgatus: super omne, quod Mi ptile rum est. Nec multo aliter Saadias: LGl ea super omnia articisciose facta dos oria. nrdio hoc solo Ioeo obvium haud diversuin videtur a quod de

imaginibus vel ex lapide Levit. XXVI, I. Num. XXXIII, 52. , vel pictis taeoli. Vt II, Ia.) dicitur. Sunt, qui signi-seari existimerit imagines, quibus navium prorae vel puP-pes ornari solent, quas ipsas et a LXX spectari volunt, καὶ ἐπὶ ποῦσαν Θεῶν πλοίαν κάλλους. Sed videntur hi de navium artificioso et elegauter fabricatarum pulchro adspectu cogitasse. Palatia, quae strata essent pavimentis marmoreis figuratis intelligit lanciti, Chaldaeum sequutus, qui vertit: 3Υsvi habitant in palatiis

18. λ',2 n' h Nn' Idola vero quod attinet, unioersum tra sinu, Peribit, ut Ps. XC, 5. 6. Nam 'di' 12, adjectivum, cujus semininum , cum substantivo usurpatum, Verbum poscit singulare, ut dud. XX, 4o. 3,32 nhv

vn ascendebam dolum urbis. I9. Simulacrorram cultores, edocti sito magno periculo, in illis nihil esse virtutis et praesidii, confringentilla, salutemque polius Pelent a montium Cavernis, quam ah iliorum pali Ocinio. CL Va. io. Nn Ingredientur, id. - lolia n

134쪽

Iorum cultores terrore perculsi. m una si antra Jud. VI, 2. ISain. xl Il, 6.) ρe rarum. n Frinat Gin Assuras put-ria, terrae, cs. Iob. XXX, 6. 'Bν 'ri, foramina terras. m,hn , hoc solo loco obvium, significare ea rnias, seu Decua subterransas, sive natura, sive, quod rectius videtur, hominum industria paratas, a Perforando bbri , nulla dubitatio. Convenit cum Chaldaico 3', iridi, Muatas furuerraneae, quo ipso nomine interpres hoc Ioconsus est. Syrus: la quod nomen Job. XXX, S. Cant. Il, 1 j. Jerem. XVlI, 6. pro capsrnis lariagus petrarum ponitur. LXX: τρώγλας τῆς γῆς. Saadias utitur Perseo

frigidaria Dbterranea. Quando fumet ad concutisndiam terram, ea enim genuina

verbi T v notio est, coli. Arab. Mib Ma, tremulommu agoalua fuit, transilive, agitaDie, metaphora desiit nia ab arboribus, vento majore concirilis, ut earum decidant folia, vid. Iob. XIII, 25. LXX: θραυσαι. Vulgatus:

ao Descriptio fugae repentinae et summae perturbationia. Malis obruti, idola abjicietis, eum eorum impotentiam ad opem vobis fer udam, cernetis.

idola sua argentea eι aurea. domitia a d ot 'Cp , tu statueonstriicto posita, sustinent adjactivorum vices; nam eo modo Hebraei saepe solent adjectivorum in sua lingua defectum sarcire ut ',2 et 'dn ' didi sunt Data aurea et argentea, Exod. XI, a. lud. VII, a 3. vid. Sronn Obserνωι. p. 233. . Quoniam vexo statiis constructus duo nomina ita coDjungit, ut unum verbum essiciant; pronomen utique

135쪽

μιersei non solet inter nomen regens atque rectum, quae desierunt numerari duae voces, sed vocabulo composito, h. e. nomini recto, quod postemum est, subseeuur, si etiam ad priua nomen, s. regens, pertineat; veluti vir Tri ni Anesesiderallias terra mea, Ierem. XII, i O.; ''v urbs

tuta fancta, insea LXIV, 9. 1 o. LVI, 7. Ps. II, 6. , Quae fecerum quisque eorum sbi, omissum est vim,vid. Iud. IX, 55. Genes XL, 5. Vel est impersonaliterpositum: quas faeta sunt proprie facerum sciL artifices

ei, in ejus usum, n 'non, ad adorandum. Quidquid sit, Don est delendum 13, ut Lomihus vult, ex duorum codicum auctoritate. verba hujus Versus postrema, n 's 'bn, Ialpia et Deoortitio Gus, veteres ei quod Proxime praecedit, D nnaen, ita conjungunt, quasi diceret vates, adorasse Iudaeos talpas et vespertiliones. LXX rA ἐποίησαν προσκυνεὶ, τοῖς ματαίοις και ταῖς νυκτερίσι, ινι- fecerunt ad auorandum Dana et M pertiliones. Ita accepit Graeca verba Theodoretus; licet, si comma ponas post προσκυνεῖν, sententia recte so habere et accipi queati Hieronymus: idola argenti fui, quae feceras, ut adoraretia as et se pertitiones. Chaldaeus: r rac, S 1η Nn vla, 'aduhue adorarem idola et semulacra. Ita et GnoiIus, ad verba nostra notans e MNullum sere est animantis genus, quod non

in aliqua parte Aegypti si cultum pro numine. Verum ne inter Aegyptios quidem eo usque descendit superstitionis vesania, ut talpas et vespertiliones pro diis coluissenti Neque id ab ullo unquam populo factum esse constat. Quare alii ια is et D penitionibus innui existimant idoIacaeca ot Iuscosa, uti haec κοφα πρόσωπα describuntur PLCXV, 5 - Τ. Vid. CanisTOPH. UOLLE Commentat. Philol. δε Parent f S. Lips. I 726. Seci. II. Can. VI. p. 325., qui et accentibus praecipi ostendit, ut nomina ni a 'hri,

cum proxime antecedenti ninnein, jungantur. Ita ili Eno-NYMus: histiusmodi animantibus idola comparata sunt, quae

caeca et tenebrosa colantur a caecis. Sed concinnior

prodit latitentia, si, quod monuit ΚIMcnI, nomina illa

136쪽

nectuntur verbo initio Versus, hoc sensu: projicianda esse idola, olim magno studio culta, ut res Vi- Iissinae, talpis et Despertilionibus, i. e. tu cavernas terrae, aut alia loca tenebricosa et a nemino culta, ac si talparum et vespertitionum usui consecrarentur. nrin 'bri haud pauci habent pro voce una, sed divisim scripta, pro ut a Parat. XXXIV, 6. in plerisque libris scribitur din'nti annPro nn ntinna, maluis eorum; Ierem. XLVI, Io, nηs nar

in Fruthiones. Ea tamen tiue non pertinere mouet Gosenius, quum vel scribarum errori debeantur cs. noti vota. ad Thren. IV, 5. , vel alias explicationes admittant. Unam . Vocem, quemadmodum etiamnum in codicibus nonnuHia exstat, legerunt veteres interpretes; eam vero elle 'n' Brien liciandam, ad formam ΝΣ,Up, censet Gelanius; cs. Lehrgeb. p. 497. Ceterum ta*as illam Vocem notare, a fossona dictas est enim geminatnm a 'fri, fodit, q. d. Continenter sodiens, ut iis fra torιtiosi mus, a 'ari, Vid. exempla plura alia in Saeonnia obserμαι. P. 19O. noti , quod in terrae fossione continua sunt, Vulgo recepta sententia, ab HIERONYMI jam ducta temporibus cis Theodotio, inquit, seipsum verbum hebraicum potitit, Pharpharoth; est autem animal absque oculis, quod semper terram sedit, et humum egerit, et radices subter comedens, frugibus noxium est, quod Graeci ασπάλαικα vocant ), et comprohata a BocΠARTO, Nierox. P. I. L. III. Cap. XXX v. Τ. II.

P. 448. seqq. edit. Lips. Nec aliud animal videtur Saadias intellexisse, qui vertit , comedemtib fruges 's ad 'na, fructus, retulit). I. C. Κάtr. in Not. ad Proverbiorum Arabicorum Syllogeri, quam Arabum philosophia popularis inscripsit ediditque Halaiae, I 764. in Oct.

p. ua. seqv., Pl a reserens ad IN B, Arab. mus, cujus femininum, nulla tamen admodum ratione habita sinus physici, quum satis constet, animalium Plurima no- .mina '

137쪽

mina in aciis etiam linguis ἐπ&οινα esse si ib ulravis forma , Contracte in B, ut I Sam. I, II. pro dicitur corio edi quidem posse ait Bocharto et communi doctoriam sententiae, per nos 'hm talpas indicari, quas in murium generibus veteres censuere. Et videri queant, inquit, , , illae indigitatae per το 'hm voci Dris praemissum, quod Verbum notat fodin re. Sic nins 'bri, pleno sensu sonareta a mures fodiantes, i. e. talpas; natia qui vulgato solistidi Cantur Inures, rodunt mogis, quam fodium. Malim tamen vertere: in effossonam, i. e. foramen muritam. Utcnim bi is, quum pro sepulchro sc inferorum sedibus ponitur, imini festo localem Iignificatione na habet, sic ea item ira τω 's' potest obtinere. Certe utriusque vocis forma eadem est. Parum autem refert, fodiendo, an rodendo nola sera initia intelligas; nec enim adeo multum dillant

illorum Morborum notiones. Mures majorμs na ten ii ut irae ni ian ' intelligit GEsEN Us. Aliae veterum ΕΡ- cserit Orum qiae cle nomine isto lichraico conjecturae leguntur

et Arab. in iis enim, quae in Palaestina haud rarosurit cryptae se ii cellae in petra effossae, nidulari vespertilio nos d 'a div solent. Duos vero verba Conjungetidi modos proponit Michaeli ,: unum, quo ni A lim conjungas cum n 'netn, , ad adorandum sepulchra es Despertilionea sollichi infamia superstitionibus Phoeni rum, necromanta. runt, aliorsimque, sepulchra in sacris litteris, excubiaeq io et ne in illis superstitioso actae; jam quum in sepulchris, qualia in lyalaestina erant, nidularentur vespWrtiliones, hasta perstitiones abominaturus aut risurus, invidiose eas interpretari potεrat, ac si vespertiliones, turpissima numina, ae iei ulci rii ipsa colerentur: alterum, quia n ris stri verbo jungas, idola atarea fura Projicti e sepulchris et D I pertisionibus, i. e. sugiens, in sepulchrum juxta viam,

138쪽

vosperritionum domicilimn , idola, et vero ex pretiosororitetallo, abjiciet, ne ipsi Oueri sint. Nos concinniorem arbitramur vulgo receptam seriteritiaria, qua di B UD , νε pertitionibus jungitur simile antinanti iam genus, itide in in Ioeis foedis et tenebricosis latens. ' re Perlesionum esse, pluribus ostendit Bocra naeus Hieroz. P. I l. L. II. C. XXX ll. T. III. p. II 5. seqq. edit. Lips. LIirno NYMus: MVespertilio autem nocturna a Vis, quaΡ Cotig uuiii a Graecis nomen accepit νυκrεροῦς, quod in nocte volitet, Parvum animal est et muri uin simile, non tam voce et cantu resonans, quam stridore, quod quum videatur volitare incisugum est, et solem videre non patitur. vi. N a, Veniendo s. ntrando; vel, ut vult Κimelii,sngierit, uι intrem, I 22 in fissuras peιrarum, ut Vulgatus, cs. Exod. XXX li I, II. 'nve Et in Gyuras petrarum, ut infra LVII, 5. Jud. XV, A. ii. Con-

venit Arabicum permutatis Ilieris labialibus di et ' ,

Mia iter momes, ς αραγε, ut in illo poetae in Exearplia

Nam ad p. 416. , in instara, quae es sub peιra. a rea D ia gloria majesαιδε - , a terrore, quem Veneranda ejus majestas et pompa itio utiet. LXX: 'Aπο-δοεης τῆς ἰσχύος αὐτου, quod Paulus mutuatus est u Thessal. 1, 9.

22. Dixerat vates va. I7., deprimendam osse aliis dinem nominiam vi et ferocia elatorum, ac tumidorum spirituum; jam igitur subjicit adhortationem, qua suos avocata fiducia ponenda in hominibus, quantumvis dignitate ex- collenti hias, et alta ac Iublunia spiratilibus. Illorum enim vim atque poteritiam nullam plane fore numine ad vindictam adventante. voces licui iratim tum temporis se mutuo adhortantium exprimi putat Κixacui. Ahasi, regis, consi liarios ni initi in sibi lid utiles et ait usa ut es, atque securita

139쪽

I J ajas. GP. II, 2 2. tem, cui se committebat populus, finito cum Regino et Pekacho, Syriae et Israelis regibus, beIIo, perstringi his

quae inde a Vs. ua. usque ad III, II. leguntur, existimat Eicu nons in den Hebruschen Propheιen P. I. p. 164. η, ridi Mn e , Nessus Mobis ab homine, i. e. nni librin: NI ri Uau, abstineιε a Idendo in homine. Verbum brin, tibi conjungitur cum tu, significat, defytera ab ea re, de qua est lexmo, missum aliquem facere, abstinera ab aliquo, nihili rei cum eo habere, Exud. X lv, II. XXIII, 5. a Para . XXXV, ui. Iob. VII, 16. E contextu apparet, hominem

missum facers, b. I. nihil aliud posse significare, quam, in

eo fiducia in amplius non Ponere. luNa ncsa In cujusniaribua est anima, i. e. cujus vita pendet a spiritu, quem per nares emat, qui si intercludatur, confestim exstinguitur. nova Spiraua Misalis, anima, quam Jova Deus homini a se recens formato indidisse dicitur Genes. II, 7. ria' lu ari rin VI. CL Genes VII, 22. Locus nostri geminus PsCXLVI, 3. 4. Na con datis principibus, filo hominis, homini imbecilli, qui falDare nequit; exis o

ritus υ , reDertitur ad terram suam; illo die pereumrisiandidae ejus cogiιaliones. Nin ataria nU2 ' Nam Pro quonam ills rmutabitur p i. e. quantum est faciendus Τquantum aestimatur 3 nil valebit, cum tot et tanti terrores undique circumstabun L Sensum hujus Versus recte expressit

Clialdaeus: ne subjiciasis Dos homini, cum factus fueris terribilis, cujus spiraculum spiriatis Duas in naribus ejus Vir quia horis est Gious, et cras non est et qMas nihilum rmutatus es t e. HIERONYMus, postquam observaTet, hunc Versuui praetermissum a LXX ossensionis, ut Vitringa

conjicit, vilandae causa, quum videretur suadero desectionem a Principibus, eorumque contemtum , in Graecis

exemplaribus ab Origine sub asteriscis de editione Aquilae additum esse, in hunc modum pergit: se Ubi nos diximus: quia excessus repulatus os ipso sita verba quatuor postremuVertit J, Aquila interpretatus est: in quo reputatus est .septo τι ἐν τίνι ἐλογωδ η', J. Verbum hebraicum nam a sinuat

140쪽

92 Iesaias. O . II, as ...1 dicitur, id est, axcassiam, quod et in Regnorum

Iibris et in Ezechiele Iegimus; vel certe in quo, et eisdem iteris seribitur, ac pro locorum qualitate, si voluerim Iegere in quo, dicimus Bama, sici autem excessum vel excessus legimus Bama. Intelligentes ergo iudaei, pro phetiam esse de Christo, verbum ambiguum in deteriorem Partem interpretati sunt, ut viderentur non laudaro Christum, sed nihili pendere. Quae est enim verborum consequentia, et qui ordo rationis et sensus, ut dicamus: cum haec ita se habeant, et dies ventura sit Domini, in qua

universus Iudaeae status subvertendus est, et omnia convertenda, moneo vos atque Praecipio, ut quiescatis ab

homine, qui ita spirat ac vivit, ut nos homines, quia is nihili computandus est 2 Quisquam ne hominum ita quempiam laudet, ut dicat: cavete ut offendatis eum qui omnino nihil est Ergo contrario sic intelligendum, cum haec universa ventura sint vobis, et Prophetali spiritu praedicantur; moneo atque praecipio, ut quiescatis ab eo, qui secundum carnem quidem homo est, et habet animam, et ita spirat, et naribus halitum trahit, ut nos homineae sp ramus ac vivimus, sed secundum divinam majestatem, excelsus est, et reputatus, et creditus. Quam Hieronymi interpretationem, qua hoc versiculo admoneantur Iudaei, ut abstineant a lacessendo irritandoque Messia, plures probarunt inter Christianos interpretes, defenditque singulari Dissertatione da homino, in cujus naso est spiritus adiuusjandum disseivimum locum Io V. I ua. CHRIsT. Luo. Oanaa Praes. D. Fidaich Lips. 1728. Fundamentum suae expositionis illi jaciunt in voce Α'n , quam ajunt

valere fit a re aliqua aus Persona caseera, ut in oratione Pharaonis Necho ad Iosiam a Chron. XXXV, II. ΔΑn No, absιina tibi a Deo Vulg. desne ad remum Deum facere , qui mecum est, ne ιε perdat. Verum recte ob servat Vitringa, , iri cum D constructum απλῶς et in genere notare ra aliqua aut persona abstinara, quod fieri potest, dum quis eam non lacessit aut irritat, veI eam non

curat,

라틴어 텍스트