Ern. Frid. Car. Rosenmülleri, teol. ... Scholia in Vetus Testamentum. Volumen primum undecimum Patis tertiae, Jesajae vaticinia continentis. Volumen primum

221쪽

is Quando Deus 3ustam a vobis exiget poenam, nomen eius in mundo extolletur. Nomen Ucton exponit gallico justice, quo poena, per selitentiam judicis prolata intelligitur.

Et Deus fanvitis faucius agnoscetur atque ut talis coletur ab iis, qui tunc superstites erunt, EL Ezech.

XXXVI, u3. u.. XXXIX, 27. Levit. X, 3. Per ju-sulam, ob judicium, quod juste exercuit. Sanctus Deus ob justitiam sancte coletur.

II. tr ' D pascentur agni, quibus interpretum plures, quos et nos antebac sequuti sumus, pios, mites,sgnificari existimant, qui tanquam agni imbecilles a P tentiorum vi atque inclementia opprimebantur, justo Dei

judicio de quo Vs. 16. pascua, a quibus expulsi erant,

recuperabunt, eisque tranquillo fruentur. Ita magno consensu Hebraei, auctore Chaldaeo: et

paseentur jusi. Favet huic interpretationi locus parallelus infra Xlv, 3o. , ubi de Iudaeis duro tyrannorum jugo liberandis dicitur: Pascentiar tenuium primogenui, Mpauperes ιαιε cubabunt. Eandem imaginem pluribus exornavit Ezechiel, XXXIV, 13 -II. CL Zephan. III, II. Nagis tamen jam placet LuD. DE DIEu sententia, a Gelanio

quoque adscita, praedicere Valem, sore, ut Ioca amoena, ubi divites delectabantur et pinguescebant, vertantur in deserta, fiantque pascua agnorum, qui ibi secure pascent, divitibus illis morte absumtis, Vs. 14. alii vertunt fecundum morem Dum, s. more sito, ut 'I' idem sit quod in Iri, ducιαε, mos, ratio, con Gudo, quod Hebraei recentiores dicunt nan o ita Symmachus: κατα τῆντάειν αυτων, et Vulgatust juxta ordinem suum , alii juxtaeaulas fuas, ut 'n' si imitur Mich. II, II., ubi Deus cougregatas Judaeorum et liraelitarum reliquias simul collocaturus dicitur tanquam Bosranas oves, arn I nῆ ' vascut gregem in Da caula, qua a serarum impetu sint tuti. Alii: ductu suo, quo item po ducuntur a pastore. Jejune. Elegantiorem sensum praebet a Lowetuo proposita interpretatio, Diuiti eo by Cooste

222쪽

tatio, ex qua hoc dicit vates, agnos nemine prohibente, fecundum ductum eorum, i. e. suo ipsorum ductu, lubituac arbitratu suo pasturos esse. Chaldaeus capit significatione sermonis, nam vertit: l . hv Nun seue de iis dictum, live, quemadmodum iis promissum est. JAnctii:

seMagistri nostri exponunt allegorice nn Fouedietum os de iis D in Ps. LXXXVII, 3.J, i. e. evenient

illis quae in vatum consolationibus promissa erant. Hi Ε-RONYMus: is Pro Pascentibus agnis juxta ordinem suum, quod in bonam partem accipitur, nescio quid volentes LXX transtulerunt: βοσκηθήσονται G1ρ πασμένοι ως ταυροι, id est, pincentur direpti quas tauri, pro agnis tauros intelligentes. Bocu netus Hieros. P. I. L. II. C. XLI. T. I. p. 439. edit. Lips. illos suo in codice in Ena va' legisse conjicit, CAPPELLus vero Crit. S. L. IV. C. I. P. I l. p. 519. editi VogeI-Scharsen berg. a N - 2 , onam et 2 est subigere, Per Mim orerimere, et nonnumquam de ιauris dicitur. Poterat tamen Graecus interpres duetvn di, uti nos, legere; sed pro metaphorica dictione propriam substituere, ex ea, quam nos supra, sub hujus notae initio dedimus, interpretatione. Recte vero Bochartus I. c. monet, voces eύς ταυροι non cohaerere eum Pro ima διηρπασμένοι, sed eum ut sit sensus, lare, ut, qui direpti fuerant, jam libere pascantur ut tauri. 'nn t' a rith, H, Et Dasias Pinguium terras adMenae comedent, id est, Chaldaeeo explicante, i adri ','ee

facullatea impiorum possdebunt jusi. JAnctii: is Domos impiorum, quae sunt pingues, justi, qui sunt tanquam

advenae, comedent. ΚΙΜcitI: is Domos Vastatas

id est, divitum, qui alios opprimebant, a enae Morabunt, id est, pauperes, qui ab eis sugerant, venient ad illas habitandas, et ad comedendam Portionem eorum. 'UHebraei d acta, pingue8, explicant, et hoc loco, et altero, quo occurrit eadem vox plene scripta, Ps. LXVI, 15. ni, 1E'ridi Nolocausta pinguium tibi ostieram. A ri U, medulla, Proprie desgnat medullvios, μεμυελωμένους. Sic Arabibus

223쪽

a nomine medulta, psi verbum meduuosa, pinguis e Dasu ODis, et , medullata, dicitur pinguis ovis. Vid. BOcu ARTI Histrox. P. I. L. II. C. XLV. T. I. p. 52.. edit. Lips. De pinguibus pro dioitibus dictis viae not. ad Ps. XXII, 8o. d' a Persegrinis s. adoenia eum GnsENio denotari putamus pallores Scenitas sinitimorum populorum, Praesertim Arabum, qui ut olim Hebraei, ab omni retro tempore Palaestinam cum suis gregibus pererrahanti Cf. I. D. MicΗAELIs Commentati de Nomadibus V Desinae in Symagm. Commentate. P. I. P. II o. seqq. LXX:Τας ἐρημους των απειλ νιμένως αρνες φαγονται. Sed pro ἀπειλημμένων, eorum, qui capti sunt, Arahicus interpres ita Polyglottia, qui e Graeco vertit, in nio codice απειληριένων

Iegisse apparet inde, quod posuit: s

ruinas eorum, qui minis territi fune. Pro ἀπειλημήναν Bochartus I. c. απαλειφομ ένων, eorum, qui Gleti fum, Iegendum censeti Sine necessitate. Pro dictione allegorica interpres posuit propriam, dum Pinguibus s. medulla prae- . ditis di nC intellexit divites in exteras terras deportatos. Syrus, qui ia'nU I ri vertit eι ruinas, qua resauratae sunt, retulit 'rio ad verbum nη , quod rosaurare lignificat Nehem. III, 34. et 1 Paral. XI, 8. Vulgatus: et deferta in uberaatem Oersa a mae comedent. E'nu cepit de agris pascuisque pinguibus, ut ii se sit sensust loca a potentioribus vacua, deserta atque sterilia, propter eorum iniquitatem, sacta, iam postquam in pauperum potestatem transierint, foecunda, horum usui destinata erunt. JOs. FRID. SCIIELLINO in P nimadMerss. philol. erat. in ει ciliora loca Ie Vae Lips. 3797. p. I. vatem hoc Versu novam jam desolatae et vacuefactae terrae laciem depingere ait ita, ut ovium gregibus quaevis loca pascendo obire, et in quibus alias non licuisset pascuis discurrere, nulloque impediente ea detrascere, liberum tunc suturum esse significet.

224쪽

scat. Vertit Iocum ita: Pascem tum agri suo LMaia , et

ars a depopulata OMea pingues palantes depascenit. A Nimi-Tuna, inquit, onN o, O-ου Pinguea, dicuntur, quod solitos pascuorum fines excedunt, atque in arvis depopulatis quasi peregrinaretur, h. e. libere discurrunt. Hac ratione in hoc altero membro idem sero alia Ioquendi forma dicit, quod per c anai in priori innuitur. Sed patiandi notio plane est aliena a verbo ' a, quod commorari potius in Ioeo aliquo ut hospes aut a ena denotat, unde di 'au Sam. IV, 3. sunt a eniae. Cf. Levit. XIX, 35. 34. Un

IPH 'ari, peregrinus, qui commoratur Mobiscum, s. inιer

Mon. Quare Κimchi nostrum recte exposuit: nina ' 'ab, qui Oenient, ut inter eoa habitent.18. Ura riri me trahemibus, sive, ut alii volunt, protrahentibus, in longum producentibus Ps. XXXVI, II. ClX, Ia. Nehem. IX, So. delictum, N is 'baria cum iuuatia Danitatis, i. e. filia vanissimis, tenuissimis, quibus nihil est firmitatis aut soliditatia: nHUri n, avn n diu ' sedi Iar funis pia tri sit peccasum, quae Chaldaeus sic exponit: PM N 'uritu, laST' 'IHnhav nh 'an' Iὶd' Mae iis qui incipiumpta Ium peccare, tr emes peccata in funiciata Manualia; augemur et crescum, donec foratora fama Fm, et quos

inculum plausri peccata. II aERONYΜυs: is Quod autem iuxta Hebraicum et omnes alios interpretes appellantur funistili Daniecisis, hoc significat, quod facientibus peccatum saei te texitur, et tam inane et sutile est, ut aranearum sila , texuntur; sed cum inde voluerimus exire, foedissimis vinculis nectimur. IancnI: isVae illis, qui malam euispiditatem altrahunt paulatim, initio senibus vanissimis, qui sunt iii star fili telarum araneae; sed cum attracta est prava cupiditas, magis magisque invalescit, donec sat sicut lanis plaustri, cui currus alligatur ad trahendum. Eum sensum expressit, qui novissime ex Hebraeis Iesajam leutonice re didit, D V. OPTENetosent meli denen, die mia dianneu

225쪽

ωerden thre Ssinden Neielis In Commentario liebraico sermone conscripto, quem versiolii suae addidit interpres, observat, selisu nostrum Iocum non disserro ab illo doctorum veterum essato, quod legitur in codice Talniudico Succiaur

Praoa cupiduas inuio Fmilis es ISD araneae, postea, ubi assenseris, tu funi plausti, quo impius ita tenetur

constrictus, ut sese expedire nequeat. Cf. Proverb. V, 22. delicia sua capiunt impium, lum' in μυ' ', Irin , et funibus peccati fui eo trietus tenetur, ita ut eo pereat, Va. us. Alii aliter nostrum Iocum exponunt. ΚΙΜ Ciri: is Dicit per filiailitudinent, quemadmodum trabat quis plaustrum onerarium cum laqueis et lanibus, ita attrahere illos ad se cum vi delicta. Fnnes vero eorum sunt funes Vanitatis et mendacii, et peccatum tractionis sunt cupiditatum lenocinia et voluptatum illece-hrae, quibus homo ad delicta committenda inducitur. Ipsi igitur attrabunt peccatum ad suum arbitrium, cum sese assuefaciunt oblectamentis vinique potationi. Interpretatio parum dilucida. CoccΕ1 : hvae qui peccatum peceat , salsitatem falsitati jungitis ratiociniis temere excogitatis. Id Vir κ1sca sequutus. Alii de iis agi volunt, qui poenas divinas adventuras esse negantes Vs. 19. , securi decreverint dies suos in peccatis transigere, et ad hoc sibi licentiam parent aliis aliisque peccatis connexis. Ita KocnERUs :A identur illi notari, qui frustra retinento conscientia, evictis impedimentis omnibus, non ipsi modo praefracte et pertinaciter peccant, sed et alios ad peccandum inducunt doctrina fauaci mendaciisque crimini obtentis.

Quae omnes interpretationes tamen coactiores videntur. Nos cum DATuio, aliisque interpretibus, quibus nuper et GEsENIus accessit, et nNUri, melonymico effectum, i. e.

poenas et judicia divina indicare putamus, ut Genes. XIX, 15. XX, 9. Zach. XI K I9. al. , ut fiant a poenas diDinas ad D trahere dicantur profani isti homines, qui prophetae

minas contemnerent et judicia divina provocarent, quasi eorum videndorem desiderio tenerentur.

226쪽

Verta I 8. loqui coeperat. Acceleres, ut a Sam. XV, 14. Propere Pro cαι, ut insta LX, 2 a. iiniquo Opus Dram. id est, IAacilio exponente, o supplicitam, quod ipse dixit se immisnirum esse, Mideam O. cujus verbum sit ad effectum perventurum, Dei, an nos rum. iΚIMOIII: is Quotiescunque, inquit Deus, ego ad eos pro- .Phetas mitto, qui illis poenas immittendas denuncient, respondent: nequaquam nos credimus, acceleres, festines opus Dum, ultionis videlicet, ut videamus, num prophetae nostri vera pronuncient; nunc enim haud credimus. M Tam Ionge erant, ut propheticis minis deterrerentur, ut potiua aerumnosum illud tempus viderentur optare. In quale hominum genus Amos V, I 8. Heu, qui δεναε diem eviarat

Nec non Ierem. XVII, i5. Ut so ad me dicunt:

N a' mri tibi es Ioraiae praedictio p. eMeniat Ionae. νουν nH din' An pingues eὐκ-niatque consuum Venerandi Israelis. i. e. quod decrevit nobis immittere quem Israelitae Deum suum reverentiar, ut id cognoscamus. HIERONYMus: isVae vobis, qui putatis diem jndicii non futurum, vel non venturam captivitat n.

quam propheticus sermo praedicit; qui dicitis ad prophetam : usquequo nobis Dei minaris iram 2 voltimus eam scire, jam veniat. Hoc autem per ironiam loquuntur, quoniam eam non putant esse venturam, sed simulari a propheta.

tribuunt. Significantur tales homines, qui omnia turban et pervortunt; qui omnia boni et mali discrimina conantur pervertere. Chaldaeus: Vae, qui dicunt impiis, quibus omnia prosper fuere ne in Mo Dila: Moa ossis boni, ει man etia dicum: Oos oris impii. I acui innui existimat illos, qui probant Iaudantque cuItnm idolorum, rejiciunt vero Ioiso cultum, tanquam aliquid mali. Quae verbia

227쪽

Μ' ' N, Qui ponunt, convertunt, tenebras in lucem, lucem Mero in lenobras. Similis sormula, sed diversa sensu, legitur Job. XVII, tu. Σ1', ' , , ad

quem Joc. Vid. not. Chaldaeus: Nonne cum Denerit lux

justis, tenebras erunι impiis 3 .l Ancii I: is De re, quae ipsis allatura est lenebras, ipli dicunt, illam eis lucem adserre. rin, pinnη p nx, nc di 'DO Qui conraertiane amarum indulea, et dulce tu amarum. Chaldactis: Dulcia erum Derba Iegis verantibus ea, Menietque amaritudo impiis, iraeuidentque, in Ane amarum esse peccatum facientibus. Jarchi haec verba iterum refert ad illos, qui cultum JOvae, qui est duIcis, amarum judicent. Κ Mcui totius Versus sensum hoc modo declarat: se Mala sua facinora ipli bona dicunt; occupare vero sese legis et sapientiae studio, rem malam molestiaeque plenam reputant. Quare ita se liabent, perinde ac si mutarent tenebras in lucem; quandoquidem eum intellectu non distinguunt, quid sit honum, quid malum, ideoque sunt similes illis, qui sensibus nihil discernunt, quosque falIit visus et gustus. II. ' ci Uzri ' n Vae, qui sepientes in fuiso culis, qui sibi ipsi sapientes videntur, qui salsa sapientiae opinione inllati sunt, unde pudet eos, ab aliis discere, et

- monitiones Dei alio ininiquo contemnunt. Cf. Prov. lII, 7.

di adia Et coriam facis ipsorum, suo judicio

sunt prudentes.

ad potandum Minum, quales supra Vs. II. et infra LVl, II. describuntur. Illos laxat, qui quum ad cetera molles sint et esseminati, strenuum tamen animum et indomitum animum ad pocula et ebrietatem praestant. Nam quicquid virium habent et ingenii, id totum ad luxum et voluptate rivconserunt. Ita ΚIMcia r. ' et risub ,-ri Νωρμη Et robust ad miscendum temetum. Plures interpretes innui existimant mixtionem vini cum aqua; J. l . MIcis. ELIA Vero vinum medicatum, admixtis, ut sortiua fiat, aromatum variis Duiligeo by Corale

228쪽

variis generibus, aut aliis inebriantibas. DOEI ERT,Em cum HanMERE OUer-ιι. super Or. P. l. p. 346. loquutionem merum miscere interpretatur: plurimas antiqui vini Iagenas epotare; dum enim aperiuntur, miscetur cum faece vinum.

Ita Chaldaeiis: p, v ac ad ebriandum fe ex vino antiquo. CL pro v. XXIlI, 29. 3o. 23. Initio Versus plures subaudiunt ' n, Dael Sed GEsENius eosdem illos ebriosos homines, de quibus Versu praecedente, nunc et injustos judices, qui muneribus cor-xupti jus pervertunt, describi observat, ut infra XXVIII, 7. 8. s. a uiri ' rixo Qui iustum declaranι impium in judicio, 'eut. XXV, I. 'rius 2ῆv Munere mercedis, Chaldaeus: pes' i UU 'IU Phahon 'hri, pro eo quod accuerunι Meia diDialas iniquas. Corrupta judicia largitionibus questus erat et Iupra l, 23. Huc pr nariae' ra jusistαmjusoriam remODent ab eo, unoquoque eorum, insontibus suum jus eripiunt, innocentes declarant reos et suppliciis

obnoxios.

u4. Reliqua carminis pars sceleratis istis omnibusque eontaminatis 1lagitiis gravissima supplicia denunciat. N, ΣΠ bbμ2 Proprie sciat sinulam consumit, Exod. XV, 7. 9re lingua ignis, i. e. 1lamma; sic dicta quod speciem Iinguae prae se seri; nam rubet et in acutiem tendit. ἡFlamma ingens ligna depascens sese sponte sua dia indit in partes, a bali quidem toti sam meae moli haerente Iatas,

ab extrema vero contractiores, quae est linguae forma, eaedem sese movent agilitate, linguas exsertas animalium noxiorum imitanto, et se conjiciunt in Tea Vicinas, quao

iis pabulum fieri possunt. Iesajas, ubi linguam igni tribuit,

ipsum vorantem horrifice pingebati In pentecoste Christiana vero Act. II, 3. suerunt quoque lineuae igneae, sed benesicae, non noxiae, δια αερι μενοι γλωσσαι ώσεὶ πυρος. GussETIus, sub voco l . . Similiter viani Lius Aoneid. II, 684. summam dieit MMere comas. Ceteriam JAncii I Verba hebraea e M posita obsereat pro eo, quod M a clarius

229쪽

elarius esset e N et KI-m notat, ex Iinguae usu alias praeponi agentem patienti; ubi vero rea adeo sit perspicua, ut errori nullus plane sit lacus, Praeponi patientem agenti, ut hic; res enim ipsa docet, ignem devorare stipulam, non hanc illum; coli. inlia LX lv. i. Job. X lv, 19. foenum flammae, i. e. in-sam malum aut flagrans. Vel: fenum ire Mamma, sivo per sammam, subaudito I ante nanh, ut Exod. XXXI, II. rvv s, in sex diebus fecit IoDa coelum es terram. . . t ..t . tuniri idem quod Arabum et herba F

evia, paburum sectam, foenum; a in quarta conjug. aruit. vid. MIeIIAELIs Supplemm. p. 982. Chaldaeua Provoco hebraea Posuit a Tnu, quod darchi sipuias Disariam interpretatur. Convenit cum Syriaco gramen, herba, foenum, quod interpres Syriacus desaj. XL, 6. pro hebraeo et Matth. VI, 3O. pro Graeco χορτος posuit et J. D. Michaelis ad CasTELLI Lexio. Syriam , et cum

Arabico herba Misens, cui supereminenι seca, quae ad hujus cautia germinat. ΚocnEno utari est patia, Fr men herbaeDe viremes incitando alendoqua igni, couato Arabico pallea, confractum Aparsumque framen, a excidaDu, incisarit. nu ' Remiuit, i. e. solvitur,axstinguitur. LXX: Καὶ ον τροπον συγκαυΘiσεται via φλογος ανειμένης. KOCHERUS: DE. Framen Mammae ramulis, concidis. ris ' ex Kal intransitive de igne rami reme, desolame, in cinerem concidente; id ἀνειμένης apud LXX, nam altera lectio ἀνημμένης minus eonveni L Vulgatus: ει sicut calor sammas exurit. Sensum utcunque

expressiti Syrus:

a flamma, quae rem tuur, Don memur. Graecam Versionem Diuiliaso by Corale

230쪽

gallis: quos fa M. Syrus et lia , sevi puti M. Id placuit Michaeli, pro pq legenti pq, quod conveniat cum

ωνο-puuis. Et sunt Iibri typis exarati, quos De -Bossi indicavit, in quibus pq eum Camea reperitur. Sed piaris Hebraeis est aut 's , nusquam p . , escio, inquitDκ-Rossi in Scholiis Crat. ad h. L, is cur Michaelis, qui nostro huic vocabulo praeeuntibus veteribus et Arabibus pulὐeria vel cinaria significationem vindicat in Sumtimm.L I., seribat hoc desajaa loco ad radicem pkq, comabescere,sbi videri vix reserendum, malitque pulseerem esses Nec enim de arbore, ut ipse sibi suadet et subdit, igno combusta at in cinerem resoluta est sermo, sed de radice, quae putresciti Ita quidem vertit Syrus, sed LXX, qui habent hic χνους, non κονιορτος, ut Cap. ill, a.., incerium plano est, an Iegerint pud, vel potius yno, ut certo videtur legisti Vulgatus, qui transfert quos farilla med ria est gliam,vid. infra XXIX, 5. Ps. I, 4.J. Lexicon Hebraicum manualo Simonis ex novissima Eichhornii editione parum accurate notat p. 9oo., in plerisque editionibus Iegi pq a pae, in posteriori tamen Ioeo, seu nostro hoc, nonnullas, veluti Stephani, Maii, Vanderhorathianam, cum Camex Iegere,

o si quaedam capite III., Pleraeque Cap. v. diter legerent. Priori