Ern. Frid. Car. Rosenmülleri, teol. ... Scholia in Vetus Testamentum. Volumen primum undecimum Patis tertiae, Jesajae vaticinia continentis. Volumen primum

271쪽

IS. nr ου 'B v Quod P in ea terra adhue sua perstes fuerit pars decima, sive, et decima quaedam pars

μέλλουσα) ad incendendum, sive rursus vid. Sroanit Obserravit. ad Analor eι Θmax. Nebr. p. 325. erit s. δε- sitiata ad το incendere, i. e. illa quoque pars decima delebitur. Notum est, verbo substantivo, ad quod paratus, hinc, futurus, vid. Deut. XXXII, 34. , aut simile quoddam adjectivum subaudiendum est, Infinitivum eum Lanted ita saepe jungi, ut futuri vim obtineat. Cf. GeneL XV, I a. a Sam. XVIII, 3. Sensus igitur erit hic: si forte in terra illa, sic desolata, aliqui adhuc, veluti decima quaedam pars, superfuerint, qui aliquando radices de novo agere in terra, et eam implere pollent, ne his quidem pamfurum esse Deum; sed illos novo quodam et iterato Dei judicio sic esse seriendos, ut ipsi quoque illi cum ceteririsve potius, post ceteros, interituri sint. Quae . sententia quum durior nonnullis visa esset, haec verba in hunc sensum nectere studuerunt, ac si poena, quam Vates Vs. praeced. ininatur, hic mitigaretur. Tunc decima parte intelligendi

erunt pii et probi, qui in populo superlaturi essent post

primam illam calamitatem. Nec tamen hi interpretes sin gula Verba uno modo interpretantur. Chaldaeus ita vertit rei relinquetur in ea unus ex decem fusis, eι ConDertentur, et erunt in combustionem; sem terebinthus cet. Quibus lucem dabit JAnctili interpretatior isEtiam in illas reIiquias . Vertam manum meam, veluti una post aliam sequutura Purificatione, et erunt in combustionem, usquequo in iis non inperfuerunt alii, quam jiisti persecti, qui toto cordo se ad me convertent. Sic possit conferri Iocus noster cum eo Zachariae Cap. XIII, 9., ubi de terιia parte, post duas excisaa superstite, dicitur: et ducam tertiam illam partem in ignem, et constabo eos, ut coningatur argentum. Et nostri vatis Cap. I, I 5. et consabo ad puruaιem Dorias tuas. Verum recte monet Vi Tn Noa, huic interpretationi

obstare verbi diva sigilificationem, quae in Pies est, ince

272쪽

dero, vel, depasei; et hoc quidem frequentissime, ut supra

Cap. III, 14. Non enim omne, quod incenditur. hoc ipso purgatur, sed, exceptis metallis, et rebus durioribus, con sumitur; unde 'iud Hebraeis est perfecta desaeueιio, Veluti Num. XXIV, au. 'va, DN 'Iquin Mim eria ad eliminandum, i. e. sede et Ioco suo movebitur. Aliter verba nostra exponit LUDOV. DE DIE U quamquam ipse quoque Putat, haec verba addita esse eo consilio, ut poenae, quae vates Vs. praeced. minatur, severitatis aliquid adimeretur. Sumit illo verbum, h. I. a iis, et hoc quidem sensu: decima paro huc supererit,

aut ad depascendum, nempe ho a. Sed haec expositio violenta eli et coacta, et obstat manifeste usus vocis quem probavimus ex Numerorum Ioco, modo laudato. Deinde satis notum est, Verbum conjunctum cum alio verbo finito, fgnificare iterationem. CAPPELLUs priora nostri Versus verba, ni iv veIuti per modum Ψαρενθέσεως Iegit atque ea, quae Deus dixerat de excaecatione Iudaeae gentis, sic intellis 'da putat, ut excipiatur decima quaedam para, quae sit fitarum, quoa Deus exem- iurus sit supplicio, toti genti decreto; reliquos vero doe novo tradendos esse exterminio. Sententia, si eam in sospectes, non est inconcinna quidem; sed ut cum iis, quais sequuntur, cohaereat, pariter coacta. Decima enim illa pars, si ad pios pertineret, debebat ab aliis aliqua nota. distinguis quod cum non iactum sit; id, quod sequitur, ει rursus erit in depasionem, multo sacilius ad decimam illam partem, quam alio resertur. Retinendum igitur eritis, quem supra indicavimus sensus: decimam quoquo illam Partem, quae supersutura esset, rursus succubituram novo exterminii judicio. Quae interpretatio confirmatur para

, Ielo Etechielis loco, V, 1 - 5., ubi vates a silva jubetur pidos eapuis et barbaa totum populum indicantes) radere.

eosque in tre8 Paraea, varie consumendas, dividere; partem autem exiguam involvero alia pauit, et ex ea, quae

273쪽

servanda esse videliatur, rursus aliquos conjicere In ignem, ad idem exemplum perdendos. nnisa 'ENnnISU nn riqxx Qualis terisimhua auo quercus, qMariam, cum dejic mur, stipes manes, ita semen fanetum sipes tutus terrae. De n*- discrepant interpretes. Sunt, qui voce illa intelligant aggerem aggestum, qui a domo Salomonia in templum serebatur, roboribus magnarum armborum sussultum, qui nomen dederit portae tempti, inde dictae portae Sehalucheth Chron. XXIR 16. . Alii cum ΕΗ-riRA fingunt, apud portam illam LMILMeιh fuisse

duas arbores robustissimas, et optimo radicatas, ad quas hic alludatur. CAPPELLO vero voce ridiis intelligendam existimat δε tam caeduam, sive fiatium caeduum, magnis consitum arboribus, quae caelao repullulant identidem et novos stolones emitturit. Elegans sententia , modo ea, quam

Cappellus sumit, vocis hebraeae significatio probari possit. Alii ndiis habent pro nomιns parate tali a albis, unde

Hiphil , facere, projicere, dejicera , vertuntque I lodojectione: quod duplicem admittit sensum, actiMum et possMum. Si actiMs sumas, vertendum erit: dum cibjiciu solia, ut significetur arbor, quae tempore hyemis ipsa folia sua dejicit, frondem atque ornatum demittit, et pIano videtur emori ac marcescere. Sane nomina hujus formae habitum aut quia inam, pleraque Mitiosum, L morbum, denotant, veluti febris ardens, Deut. XXVIII, 2a., papula area, Leviti XIII, Ω3. 24. 28. saepius, obar, Merruca, Merrucosum, Leviti XXII, 22., scoua nn a, euiseisies, al. Quodsi vero ridis passivo acceperis, denotabitur arbor, quae caesa serro, dejicitur atque prosternitur, vel fronde et ramia ita nudatur, ut solus stipis et truncus ei supersit; quo sortior erit metaphora. PINRquum proprie sit omne inmum et I Milti, et hoc nostro loco, uagitanto contextu, erit id, quo nititur arbor, ιrta cus, sises. MFiiARLIs iit Sumlemm. p. 1665. vocabulum nostrum resexi ad , sinuere, ρωαιare, et Syriacum aer

274쪽

unde o, radix, semma. nINU Vero, radicem, hic poni censet pro Primo germine, ex quo arbor nascitur, et quod nucleo continetur. Hinc verba da rinxv ndi avertit: quarum iu deci a glande es radix seu germen. Sed 'diis esse deciduam glandem, non est.Verisimile. nai in tuis scit . est, erit, manet; numero quidem ad arborem Diramque, sed genere ad liis, nomen propius, sexusque Potioris, reserendum. Multi libri veteres pro zz Iegunt 'I, in ea, scit. terra. Quod vero LoWthus, qui hanc interproia taliouem praeseri, Alexandrinos et Syrum testes addit; id an recte fiat, dubito. Nam, ut recte ΚΟcΠER Us observat, apud Alexandrinos ad praecedens βαλανος, genere semineo, Pronomen vero masculinum apud Syrum ad

spectat. Betinenda lectio Malarethica, quippo disicilior, et sensum bonum landens. Afixum in voco innitu reserendum est non ad ut nonnulli secerunt. sed ad quod tamen procul dubio metonymico accipiendum est de arbore, olim in illa terra plantata, quae est gens Iudaica. Chaldaeus vertit i nnaxa, plantaιω aorum, non quod Enaxn legit, quod Michaelis probat, sed quod susIixum semininum ad terrae incolas recte retulit. Imaginem Micu Lis desum tam putat a terebinthis et quercubus, quae in loco nataIi vix, nisi vi, pIane intereunt, nova arbore, sive ex semine antiquae terebinthi sparso, sive ex radicis surculo, semper revirescente. Sic cirra Hebronem ne nunc quidem interciderunt terebinthi; vid. ad Genes. XIlI, 18. Chaldaeus lotum Versum ita eΣponit: Et reli

quentur in ea terra unius ex decem jusis, et reDerientur

et erunt in combusionem, sciat terebinthus, et scut quereus, quarum cum desuune folia, Midentur quas aridae, sed adhuc rGinent humorem, ut sussciant fustinendo se mini; sc exules Israelis congregabuotur et redibunt in torram suam, nam semen sanctum est plantaιio eorum. Id sequuti JAnhuI et K1McΠI: licet terebinthus et quercua hyema abjiciant solia et omnem extrinsecum virorem , ut Aef. Vas. P nuda

275쪽

nuda remaneat stipes; ea ipsa tamen retinet vigorem , quo transacta hyeme iterum fronde. et solia producunt. Sic Deus populum Judaicum universum non deIebit, sed reliquias quasdam, et semen sanotum, unde Sanctissimus, i. e. Nessias proditurus est, conservabit. In hunc modum hujus eommatis sensunt et recte DOEDERLEIN expressit: paucos instantem calamitatem esse evasuros, qui tamen evaserint ex multis pauci, neutiquam tutos fore, sed repetitis arilita obnoxios; quamquam multiplici infortunio universa gens Iudaeorum non sit Penitus exstirpanda, quippe Proptex

lanctas origines duratura ac Perennis. C p. VI, 1. Quo anno mortuus es rex Usas, vosGMem in ιMono Gotam G HMiam Dominum Didi, eo Meimas famum reputant, s. Circumstaratibus eum Seraphia, fenias alas δεMen hava, 'quarum binis faeies fuaa, alteria pedea ιegeban tertias Ooliabant, 3. D adius ad alium clamasane his Derbis e Sanetus, Sanetus, Sancιua δονα, Ggminum Deus, cujus gloria plenus est uniω-fus orbis 4. Aes hujua clamoris sonum commotis Dosatili l minum 5 Hua, toιaque aeds repleta fumo,

5. Ego ilia dixi: Nai mihis perii, qui quum et ipse

homo sis immundis Ialiis, et inter homines labiis immundos habitem, regem A m, agminum Deiam, Miderim meis ocialia. 6. Tum ad me adDoLDia unus de Seraphia, halens in manu eandemem cainbonam, quem forcipe fumfer

ex oras

276쪽

8. Hic ego Domini Mocem a uinia ira dioemiar quem. nam mutam Z aut quia nobis δειδ δε ego, eois me, im

eum dejiciemur, stipes manet, ita semen sanctum sipsa

277쪽

Sex, quae jam sequuntur, Capitibus VII - XII. peculiaris

quaedam suisque propriis circuna scripta limitibus pars Con- nituitur hujus, quod a desaja nometi gerit, vaticiniorum synlagmatis. Praenunciaritur sata non latuita regni ii tritisque, audaici et Israelitici, Verum quoque eorum populorum, quibuscum Judaeis et Israelitis illa aetate aliqua intercede-hat ratio, Syrorum atque Assyriorum. Oraculorum sum uia haec: castigatis severe Iudaeis et Israelitis, ob gravissima crimina, quibus utraque gens Deo vindici obstxicta erat ad poenam, deletis vero plane illis ipsis hostibus, quibus Numen ad suum populum puniendum usus esset, si re, ut rege quodam Prodigiose nascituro aureum redeat seculum. Omne autem, quod sex hisce Capitibus decurrit vaticinium,

est bipartitum; pars prior VII, I. - IX, 6. ad Iudaeost pectat, eorumque hostes, IsraeIitas et Syros; posterior lX, 7. - Xll, 6. ad Uraeluas, et, qui eorum rempublicam everterunt, Assyrios; utraque terminatur magni sica

descriptione illustris illius atque divini herois, quo auspice placidissima pax et tranquillitas per orbem regnabunt. Ceterum totus Lic libellus vaticinus, qui Capp. VII - XII. constituitur, concinnatus est ex pluribus singulis oraculis, quae diversis temporibus sunt edita. Nam quum vaticinia Cap. Vll. seqq. primis regni Ahali annis sint prolata; ea, quae X, II. leguntur, Samaria ab Allariis capta, id vero est, sexto Iliscae anno, sunt onunciata, vid. a Reg. XVIII, IO. CL

278쪽

CL hioti ad X, 8. 9. Io. Sed illa quoque, quae in AluissTegnum cadunt, vario dempore sunt edita, vid. VIII, I. 5. SAM. Borit I Commentarius Balieo- Rabbini a fus Grationem sertiam Era nam Capp. VI ALL. absolutam.

CAP.

279쪽

c a VIL

A nou ΜRNTUM. Coniurant contra regem Ahasum populumque Iudaicum, adversia bellis jam saepe debilitatum et attritum, duo reges, Syriae atque Samariae va. I. . Quorum armis quum Rex resistere se posse dissideret; auxiliares Assyriorum copias conducere meditabatur. Huic a Jova Iibertatem et salutem promittit Iessas; insuper duorum regum et duorum etiam regnorum hostilium interitum Vs. Ω - s. . offert deinde, quo magis Regis, ac procerum de genere Davidico animos confirmet, signum quodcunque velis oblatae siautis. Quod Bex vaesanua religionis specie recusavit Vs. 1 - 12. . . Sed vates nihilominus promissa praestat, et illius insperati, eventus signum praenunciat nasciturum o virgine Immanue

Iem Vs. 13. 140. Tum tempus desinit praedicto duorum regnorum excidio Vs. 15. a 6. . Sed Iudaeae quoque ab iisdem Assyriia, quorum copias auxiliares rex RGOcaVerat, mala minatur multo graviora, quam inde a diviso regno experta fuerit Vs. II - 25. . Quaerunt interpretes, quo tempore ea; quae hiseo oraculis occasionem dederunt Vs. 1-4. , contigerint 2 ubi illud quidem certum est, intra tres priores regni Ahallannos ea contigisse, siquidem Pecachus, rex IsraeIiticus, non ultra tertium Masi annum superstes fuit; a Reg. XV, a I. Atquo historia quidem librorum Begum habet, antequam Narrasset mortem Iouiami, a Reg. X v, 37., circa illud leniis pus Deum immiuero coepis in Iudaeam inpim Reginis et

280쪽

P-aMi; mox post mentionem factam obitus Iothami, at suscepti ab Achaso regni, commemorat Achasi impietatem et desectionem a Iova, et subjungit XVI, 1 -6., eum temporia Rerinem et Pecachum expediatonem δε πύθ a em .ius Ao sum. eumqua obsedisse meroselymis, Des abaque Doeessis. Sed auctor Iibri Chronicorum, postquam ipse quoque memorasset Achasi impietatam et sagitia, sabjicit, a Chron. XXVIII, I. seqq., Deum tradidisse Achatam his nimirum de causis potestati regis Syriae, qui ipsum magna

cIada assecerit, et multos captivos abduxerit Damascum; simul etiam illum traditum esse in potestatem regis Israelis, qui pariter magnam in Judaeia commiserit caedem hominum, ad centum et viginti millia virorum sortium, et captivos etiam secerit majore adhuc numero, sed ad orationem seriam odedi prophetae postmodum dimissbs. Quae quum Ita habeant, quaeritur, an expeditio haec, cujus mentio est in historia Chronicorum, eadem sit, quae memoratur hoc Iesaiae. Capito et in historia Regum. De qua enim hoc Iesaiae Ioco sermo est, eandem esse opeditionem, quae in , Iibro Regum memoratur, non est dubium, quum eadem utrobique verba usurpentur. Sed Iesajae promisso de ioxito successu expeditionis regum Syriae et Israelis non satis videtvr convenire historiae libri Chronicorum, quae tradit, Iudaeos hoc tempore magnam ab utroque rege CIadem accepissis. Hic vero Historici et interprotes hujus loci in diversa absunt. Multi existimant, expeditiones esse diversas, sed utra praecesserit, vel sequuta sit, inter illos non conveniti Gnorius et Usagatus c. Aunaia. ad A. M. 3262. p. 5 I. 'Putant, expeditionem eam, cujus hic, et in libro Regum mentio fit, esse priorem, eam quo incidisse in aisnum Ahasi primum , sed expeditionem historiae Chronicorum esse posteriorem, et sactam anno Ahali secundo. Alii contra opinantur, eam eXpeditionem, quae hic et in Regum Iibro narratur, esse posteriorem, illam vero quae in libro Chronicorum memoratur, esse primam, iii qua Syri et Israelitao divisis copiis in Judaeam irruisse, et duabus cladibus Aba- sum