Ern. Frid. Car. Rosenmülleri, teol. ... Scholia in Vetus Testamentum. Volumen primum undecimum Patis tertiae, Jesajae vaticinia continentis. Volumen primum

321쪽

2ορί, vid. I. D. Mic1IAELIs ad Caseui Lexio. Θr. p. 389.), Hebraicum mna pro nomine proprio habuit. MI cIIAELis hic quoque, ut supra Cap. V, 6. n nd legere mallet, ita ut o nari sint Malles, in quibus greges pernoctant, in hia

enim maximam muscarum copiam esse solere. Cui obse vationi hic non erat locus. Α Michaele haud longe discedens STEuDEL n nari in Dauibus locorum pernoctando idoneorum interpretatur, contextum locos potius pernoctando idoneos, quam devastatas aut inaccessas valles postulare ratus. Sed prophetam haud dubium est hoc signis care velle, hostilium copiarum, quae dudaeam sint in undatura ε, tantum fore numerum, ut nec abdita et inaccessaloea ab iis tuta sint futura. Koprius confert Arabicum

rerra plana, mouis; ut Malieo depressae, irriguae, pingura, oppositae sint rupibus asperis et AEO A; et Dallea et rupes poetice positae sint pro tota ιerra Iu ica. Verum significatio terrae planae et, mouis neutiquam convenit loco supra Cap. V, 6. v in caMernis petra rum, uti Vulgatus vertit. LXX: Καὶ ἐν ταῖς τρωγλαας των πε- Chaldaeus : , et in scissuris Petrarum. Ita et Syrus. Nomen ς'R , etsi soli linguae Hebraeae peculiare, nec quicquam lucis ex sororiis dialectis accipiens, vix tamen dubium est, s uram petrae sgnificare. Conjungitur cum v d et duobus ceteris, quibus praeter nostrum locum Occurrit, locis, derem. XIlI, 4. XVI, 16. Saadias r

LXX: Καὶ aio τί σου λαια. Similiter Syrus:

, ei in omnibus rimis. Videntur a Chaliadaico inflere, loca intellexisse perforata, uti Chaldaeis est foramen, fossa. Sed ex altero, quo id nomen occurrit, loco, infra LV, 13. , Υ Nurn Prim, pro abie succrescet ), manifestum est, plantas illo nomine indicari. uino vectius Vulgatus: et in omnibus

322쪽

i frutetis. Cum eo convenit lancii 1, qui nomen hebraicum semiceια notare ait, explicatque Gallico brasses. Nee alitoesumenduin Observat altero, quo occurrit, Ioco, infra LV, 13. ApEN-EsRA 'n diri, N arbores non frugiferas. ΚΙΜctu Δ nhris 'Σν, arbores Miles, depressas exponit. R. quidem JuDA, a Salomone Ben Melech in Mi Mi Iophi ad h. l. memoratus, eandem PIanta' esse conjicit, quae Arabibus eodem nomine appellatur. Sane eis est arboris spinosae nomen, cujus cortice utuntur in depfendis coriis. Alii a Salomone memorati, eandem um

borem spinosam esse putant, quae Arabibus dicitur; eam ax scriptoribus Arabicis describit CELsius Hierob. P. II. p. I9 I. Ita Saadias: in quod inter Frias. ABENDANA ad. Michlal Iophi Depres ab insilendo, quod rua Chaldaice sonat, dictos. observat, quod

contrectatae carni insigantur. Chaldaeus: N x Sua ' χηυ , a quae verba in Polyglottis ita redduntur: el in omnibus de fortis ubi fune carecta. di , hnin , Ση LXX: εἰς πῆσαν ραγάδα. Vulgatus: ει in ianiMersa foramiribus. Forsan Iegerunt, aut legendum conjecerunt, quod ad 3bri, PerforaDie, retulerint. Minus verisimile, quod KOcΠERus opinatur, interpretes illos nostrum nomen derivasse ab ,, n, splenduis, et intellexisse de locis in terra, . quae diem non excIudant, luceque benigria fruantur, quemadmodum n 'NU, caseum, Decum, ab ' N, lucere, ductum existiment. HIERONYMus in Commentario: et in omnibus lignis nemorosa vertit, hac addita notae o Haec autem per metaphoram dicuntur, ut quia semel muscas et apes nominaverat, trans lationem servaret in reliquis. Interpres Arabicus in Polyglottis, qui ceterum Graecam Alexandrinam versionem

reddit, hic tamen habet: et in omnibus arboribus. Sequutus videtur Hebraeorum quoriandam con-Ies. Vas. S iectu-

323쪽

jecturam, pro ι uibus et ingloriis arboraua ha bentium. Contra alii a laudandi notione, quam verbum,hn obtinet, laudaraa, nobues iarbores indicari existimant, quae oppositae sint vepribus, Illic reserendus Chaldaeus, qui Nn'IEhn-,224 ει in omnibus domibus laudia, vertit, probante GussETio s. v. h,n B. : ,, Domus vel Dei laudia, h. e. loci laudabiles: nec abs re. Nam invasionem Assyriorum non tantum in locis desertis , PetroIis, dumosis, sed etiam in laudabilibus, pulchris, ornatis,

opulentis Ponere obortuit. Interim est substantivum ab Abn factum per a heemaliticum, ut et Praecedens Id vero Gussetius ab γv locum tignatum denotare arbitratur. SΠus nostram phrasin non expressi L Saadias:

et εα quae inter spinosas Fliquas. Sunt, qui nomine di bona Fores significari putent plendidoε, quibuε opes in dere amavi, quod bba istendere valeat. Alii a radice ,n3 ducere insta XL, D. , Vertunt

clua Diarum. Minus commode. A. Scii ULTENsIUS in

Orige. Iiebrr. Lib. I. Cap. VII. S. XI. p. Iio. n na reddit loca aquis irrigua, laeιa, fontibua Perennia, eadem, qua Praecedens y rcva, sorma, a bna ductum, quod Arabibus

est, aq-ιum ducere, pascere, unde agusionis ira pascuis locus. o Apta sic, sit Micu AELis in Supplemm P. 16O6., ,, oppositio ad , senticeta, Dineιa, quae in aridis ella solent desertis: apta et inter Vespas et mulcas distributio, illae sua habitacula ex ramis arborum et spinai a uiri suspeii durit; hae irrigua, sive adeo palustria amant. Loca irrigiaia autem, quae nomine delignari Schullens censet, sigurate adhibita putat, pro Iautioribus Iaetioribusque fortunis, qua privatis domuum ac fumiliarum, qua publicis urbium et civitatum. Ε eoutrario horrida illa Mepreιa PYO emblemate capit humilioris squalidiorisque sor- lunae, tam privatae, quam publicae. Omnia ista depascerentur uiuscue Aegyptiacae et uPcε Assyriacac, quae valles

. simul

324쪽

sumi et petrarunt praerupta cacumina, id est, tum musa et aperta loca, tum celsa et munita oppida, pervaderent et pervastarent, omniumque fortunis, tanquam praedae suae incubarent. Ceterum cum duobus his versibus contulisse Horax nuM juvabit, qui Iliad. B. 87. seq. pari simi

Βοτρυδον δὲ πέτονται ἐπ εἰαρινοῖσιν, AI μέν τ', ενδα αλις πεποτ αται, αἰ δέ τε ενθα . Via των ἔθνεα πολλα νεων α ro καὶ κλισιαρουν 'Hiονος προπαροιθε βαθειης ἐστιχοωντο Ἱλαδον εἰς αγορεν-

V P., mercenarius, infra XVI, I 4. LXX in codice R mano: ἐν τω ευρω τφ μεμισθωμένε. is Seo non putem, inquit VITRi Noa, ,,han esse germanam lectionem versionis Graecae. In codice 4lexandrino est μεμεθυσώνι , ebria; in aliis exstat: τόν μεγαλιν καὶ μεμεθυσμένs. Posterius certo

est apud Cyrillum, prius i. e. simpliciter μεμεθυσμένε θapud Theodoretum. Id ita est expediendum. Auctor ve sonis Graecae Iegit na dies, veluti si scripta esset cum puncto in cornu dextro, pro ἐπὶ o, cum puncto in suifro; atqui Hebraeis est μεθυσκεσθαι, inebriari. Sed quum Aquila, Symmachus, Titeodotio deinceps verterunt μεμισθωμένω, idque Toctius videretur, receptum est in contextum. Vox autem μεγάλω a librario. vel Scholiasta aliquo adscripta fuit ad marginem, ad interpretationem nODaculae conduci S a tiae,

325쪽

tiae, quia Hebraei n IV magnum indicare ajunt. Sie JAncur per n3Dan explicat, observatque, Chaldaeum into pretem Ierem. XLVI, 21. des, mercenarii ejus, reddidisse Nn an , principes ejus.. Dacula ebria tamen placet J. D. MicuAELI, qui ea talem intelligit, quae, tanquam a mann ebrii gestata, temere omnia et crudeliter abscindat. is Nec dubium inquit STEUDEL, is quin Orientales saepius tela, sagittas dicant inebriari, vid. Deut. XXXII, 42. Sed imago, quum de effuso sanguine sermo sit, quam maxime comitioda, ViX de noMacuta, pilos radente, adhiberi potuerit; ut in ebrii manu novaculam vates non pingit, quum nonnisi pilos radere, nec cutem vulnerare, aut simile quid dicatur. Commodum autem sensiam praebet quum rex Assyriae magnis praemiis ad opem serendam ab Achata esset invitatus; sed Pro aliis couducta novacula ipsum omni decore exuebat. min, cum Schin, Iegit et Syrus, qui habet: lao, noseacula ebria. Sed Ephrem in eo. quo usus est versionis Syriacae codice, legit: noDacula acuta, quod in Commentario explicat: quam ira Iusiatae divinao acuis. Ita et Chaldaeus: Naama,

gladio aetato. Saadias: Oxmul radoenoDacula acuta. Hos interpretes I. D. MicnAELIs in Billioιδε. Oriens. P. XIV. P. 1a6. pro nu in legisse existimat na'non, quod aculam vult significare a 3 2q, cutier. Ve-

xum id nominis Hebraeis non videtur usitatum fuisse. Ara-

cum no cula fuci mogna acuta. Ceterum quum nun aliaa nomen sit masculini generis, ABEN-Εsna monet,ello nomen formae ut proprie si noDacula coα- citonis, id est, stylo Hebraeoruina, conducta. Neque igitur opus, ut cum Michaele I. c. verba ita distinguamus rQuos autem nOMaculas conductae imagine intel-

326쪽

intinligat vates, statim explicat: 'n per eoa, s. iis, qui ιrana μωλm, i. e. Euphratem, qui κατ' ἐεικὴν surius dicitur, vid. Jos. XXIV, a. I Reg. V, 1. Jerem. li, 8. Pro 'ndi legendum cum ri demonstrativo censet LoWinus, quod iplam exstat in duobus codicibus, expressiam quoque a LXX. Sed bene Κocuestus: Euphrmes, etiam sinen demonstrativo, quo addito appelliativo nomen proprium seri solet. Talia o. g. nudia, rina, ces , Gibea, Rama, urbes in collibus positae; sed dein, volento sic usu, etiam adempto ri manet significatio propria in nuda, rivri, Jos. XV, 57., etsi haec in tribu Juda, Nam eadem nominis ratio: Ierem. XXXI, 15. Ita n N, homo, Nn et dare, Adam . Conser Michae VII, 12. Ied inprimis Jhrem.

-II, I 8., qui locus nostro huic germanus, neque dubius est. LUDOV. DE DILU haec verba proxime conjunxit cum superioribus, vertitque: noMacula conducta in riserioribus Dii, consentiente GEsENIO, sere ut Graecus interpres, quemadmodum ejus verba nunc Ieguntur: iramΜωμώφπεραν του ποταμού. Sensus fere eodem redit; nec tamen

verisimile, id proprio dicere voluisse vatem, quia haud dubie tum scripsisset , non Disertius adhuc declarat, quem per noMaculam condiaetam inteIligat: rege Assyriae, quem jam supra Vs. 17. hostili manu Judaeam invasurum comminatus erat. Male alii vertunt: in rege Assyriae, ἱntelliguntque hunc Versum de calamitatibus et cladibus, qviis Deus immimares esset in Assyrios, vel per angelum Dindicam, qui una nocte in exercitu regis Assyrii cecidit centum et octoginta quinque fortium virorum millia, a Beg. XIX, 35.; vel per Me aet Persea, qui imperium Assyriorum postea subverterent. HI uitur interpretes, qui radendum dici putant regem Assyricis, non Iudaeos, hunc Versum ita vertunt: Mo die

se libua, in reo Assyrias, eaput et pilos pedum. Verum et in iis, quae antecesserunt. et in his, quae sequuntur, Iudaeoriam, non Agoriorum mala deseribuntur. Tum

327쪽

praefixum di in vocibus 'ridi et Iora commodius servat eandem significationem, quam obtinet, in voce 'vn2. In hac autem voce praefixum illud habet significationem infrumensi, quod infrumensum judicii d vini vates mox dicit esse transiluviales, et eorum ducem, regem Assyriae, unde per modum appositionis haec verba interpretanda sunt: per noMaculam tuam mercenariam, PertranULGalaa, inquam, per regam Asoriae. Eum sensum et Chaldaeus expressit: Nnv lina

'a' N2,n nr . quae latinus in Polyglottis snterpres perperam reddidit: in te ora tuo occidet eos Dominus, etc., quod miror sequutum esse Vitringam, quum potiua ita

sint vertendat ilia tempore occidet δενα per eos, quema i modum oeridars solem gladio acuto, securibus et cultris, per remissuriatis, per regem Assyriae, regem Iudaeorum, puta, et quae sequuntur. Cur vero rex Assyrius MDaeula; conduοια vocetur, rationes varii comminiscuntur varias.co sus opinatur, novaculam dici conductam, quod Deus -. ea Iiberius esset usurus, nec ei parsurus, ut, quae COH- aueunt homines pro ratione mercedis sibi usui esse volunti Gnoetios vatem hoc dicero ath Deum magna mercede praedae Assyrios illecturum esse, quemadmodum apud Ezechi ' Iem, XXIX, 18. I9. Deus Nebucadnegari pro opera, sumta in exsequendis judiciis suis in Tyrum, mercedem statuit

Aeraptum. Cf. quae mox ex uteronymo asseremus. Noaiis interpretibus accedimus, qui no euom mercenainiam

regem Myrium dici existimant respectu habito ad ipsum Ahalam, qui opem regis Assyrii implorabat, eumque illexit spe praedae regnorum sibi hostilium, et magna mercede tributi ab ipso pensi, vid. a Reg. XVI, 8. a Chroii. XXVIII,

uo. Ω . Utrumque sensum conjungit CLERicus: si Rex Assyriae dicitur noDacula conducta, quasi, ut Ahasus Tiglath- pileiarum magna mercede conduxerat, ut bellum Syris et Israelitia inferret; sic quoque Deus usurus esset rege Assyriorum et BabyIoniornin, quasi milite mercenario, ad

328쪽

devastandam Iudaeam. Badendum igitur ait aere'n nN,

caput, i. e. UN'n rivo DN, comam: i. e. uti vertit Chaldaeus: mn , regem; cf. infra IX, 13. 14. 'umn pilos pedum, h. e. inferiorum corporis partium, Vid. rot. supra ad VI, a. , et cf. BocuARTI Hieros. P, L. II.

Cap. LVI. T. I. p. 779. seq. Ilis vero Hebraei recte obsedivant indicari plebem. Chaldaeus: G copiss-Vias regis) militares. nadn ca D ipsam se nusharbam M mee, scit. novacuIa, 'un, quod nomen etsi alias masculino usurpatur cvid. Num. VI, 5. Ps. LII, 4. ,

hoc tamen Ioch seminino sumitur, dum verbum naen addi- 'tum. Alii vertunt: et ipsa eιtiam barba absumetur, Pindri intransitive accepto, et ad relato, quod utroqno genere usurpatur. Sed n om esse transitive sumendum, docetnN, Accusativi nota. Barbam alere solent orientales, ut decus yirorum, unde perquam ignominiosum habetur, vim in ea experiri. Vid. v Sam. X, 4. 5. et AnVIos uΜ de moribus Ariasum Nomadum, p. 48. vers. nostr. Chaldaeus: , eι etiam principea fmul consumet. HignoNYΜus etsi praesxum d ante 'un, v et instrumentum indicans, minus recte vertit in In dia illa radet Dominus ira noMacula conducta, in his, qui

rans sumeta furis, in rege Assyriorum, . curat et pilos pedum, et barbam uniνεω- , Tecta tamen in Commentario sensum huius Versus exponit: is IIaec quidam putant de Assyri s prophetari, qui mille trecentis annis antequam Ierusalem subverterent regnum Asiae Aegyptique, et Lybiae possederatnt, quod a 'Medis Persisque vincendi sint, aleorum imperium destruendum. Alii vero arbitrantur, quod iratis numen Eup atem caesi sint Aegyptii. Nos autem noraculam mercede cori ductam ipsum arbitramur Assyrium,

quem in dere uita fXXV, 38 J Ob ultionem populi peccatoris

etiam columbam suam vocat. Denique et in visione Tyri, uitia in exstruendis munitionibus et aggere comportando Nabuchodonosor plurimum Iaboraverat, et illis elaci sugientibus, suerat mercede privatus, data est ei Aegyptus

Duili ori Socrate

329쪽

IU Uas. GP. 2Ο. 23. pro mercede et labore suo fΕzech. XXVIII. XXIX.J. Ergo sta novacula acutissima, et his, qui habitant trans flumen Euphratem, rege videlicet Assyrio, omnes capillos et pilos totius corporis a capite usque ad pedes decoremque barbae, quod virilitatis indicium est, radet Dominus de Iudaea, ut nihil in illa sorte, nihil pulchrum resideat, sed esseminatis hominibus, imo ignominiosis mulieribus comparentur.

iuo tempore radet eos Deus, Fcua radit no cuda acuta crines capula, eι ameriorio capitis partis, et barbas; ita

perdet gentem tra notariadem, eι popultam regis Mosulenses. Mauset, sive I fit, urbs Mesopotamiae in Occidentali Tigris ripa Pollia, e cujus regione in orientali Tigris ripa antiqua Ninive, pro ponitur et ab Asabico in Poly-gIottis interprete, qui e Graeco Vertiti is Antiqua Assyrio-Tum metropolia regumque sedes Ninive suit; sed quum haec concidisset, et contra ipsam cis Tigrim fluvium ampla civitas μοι condita fuisset, de hujus nomine Assyria et Adiabene regio m lana, sequiori aevo appellari coepit. Verba sunt I. S. AssE MANI in Billioth. Oriemal. T. IlI. P. II. p. 7 Io. CL T. II. Dissertae. ει --nop suci, r. voco Mo t. Et Abulseda in Tabula Mesopotamiae Arabice a nobis edita in Repertor. Tueras. bibl. et orientia. ab H. E. G. Paulus edit. P. III.) mentionem facit urbis veteris tunc vastatae, Ath G dictae, quae haud Ionge a Mosul, austrum versua sita esseti Ouod in Repertor. I. c. p. XXXI. legitur, typothetae errori debetur .a I. Ninn d ra Fietque die illo, de quo R. 17.18. 23. Si GMam fersea ru Num. XXXI, 35.

330쪽

MD, i. e. aliquis. Suhaudienda est anto verbum particula re, ut I Beg. XVIII, 12. a Reg. V, 13. Iob. X, 19. Nam hoc Versu protasis, proximo apodosis continetur. 'iza ri,a Visulam boota ut Deut. XXI, 3. 1 Sam. XVI, u. Sed hoc loco latiore significatione Poni pro Macca, quae jam est Iacti sera, patet e versu proximo. Sic Hos. X, II. n, πVocatur vacca domita jam et triturae apta, quemadmodum Virgilius Diauiam pro Macca dixit Eulog. III, I9. CL BocuAnrinieros. P. I. L. II. C. XXVIII. T. I. p. 269. edit. Lips, ubi ex Graecis Romanisque scriptoribus plura ejusdem loquendi lusus exempla reperies. Et L aut duas Osees, vel curas, est enim, utrique, oseius et curino, generi Commune nomen; vid. Bophartum I. c. C. XXXVII. p. 457.4 1. Describitur status hominis inopis, cui tenuis et exigua Tecula, una vacca, et duae Pecudes parvae ovilli aut caprini generis. Unua et duo, numeri omnium minimi, hic usurpantur ad designandam paupertatem possessoris, sere ut apud derem. III, 14. Assumam Mos, unum ex ciMitate, et

duos ex familia. Perinde atque Gordius ilIe, deinceps satis celebris, apud ARRIANUM de Expedit. Allexandri L. II. C. S., quem describit ille ut gνδρα πέπιντα, hominem ρ-- perem, καὶ ὀλίγην εἶναι αυτῶ γῆν ἐργαζεσθαι, καὶ

δύο, exiguum agrum colentem, re cui duo locum paria eranιr sed erat ille agricola, des as designat pastorem. ua. n'n' Tum, inquam, Iet, colI. Vs. a I. n ων α'ndibri G pras copia, s ob copiam faciendi Mo, sive eo feetionis lactis, i. e. quod unica Vacca aut duae oriculae eamam Iacιis copiam, ob uberrima pascua in desolata terra, praebebunt, nNuri comedat butyrum, s. Do spissum, ille, qui unam vaccam duas ve opea possidet, Ua. II. 'arrri di pa 'in an Az Ν κ' ivnn nNEri Nam cremora lactis et metu Descetur quisquis resimus Deris in terra ex strage, a copiis Itostilibus illata. DOEDERLEIs sic vertit: hoc lactis Fore et meus fruetur; hoc enim in ιerra fueres: et in nota subjecta addit: is dicit, post cladem et vastationem

terrae Diuitig Cooste