Ern. Frid. Car. Rosenmülleri, teol. ... Scholia in Vetus Testamentum. Volumen primum undecimum Patis tertiae, Jesajae vaticinia continentis. Volumen primum

341쪽

occupationem regni Babylonici per eundem lv ad ea tempora, circa quae provinciae Israeliticae inter plures colonos distributae nomen exstinctum est, et nomen Israelitarum, ut genti pecesiare, desiit, quibus anni LXV efficiuntur. Coni mendata haec ratio praecipuo est ab UssERIO AnnalL. V. T. ad annum 3327.), DBs- viGNOTLs Chronologia δει' Misolae S. T. .Ι p. 428. seqq.), LoWTIIo et DOEDERLEINIO. Verum ut taceamus, plura esse et in hac computandi r itono, quae pro Iubitu sumantita et sine idoneo argumento; vix iusta reddi poterit ratio, cur vates, regni Ephraim ilici excidium denunciatiarus, ad translatos potius aliundo in Samaritidem colonos respexerit, quam ad calam multo graviorem eXpugnatae Samariae, destructi regni, et deportatorum in Assyriam et Mediam Israelitarum. Quod autem illi tirgent phrasin: υι non su populus, dubium non est, quin in ea magis quam par est quaerant. Ephraimilae vere desierunt esse populus; quando soluta est respublica,

destructum regnum, transportati in Assyriam incolae. Quod autem summat, reliquias in terra superstites aliquam adhue post illud tempus retinuisse faciem xcipublicae, nullo nititur argumerato. - STAUDET. ei interpretationi, quae LX vannos inde ab edito oraculo usquo ad pleno subvertendam rempublicam Ephraimiticam elapsuros supputat, gramma-4icum etiam usum non favere judicat. I Iam prophetao, si illud voluisset, potius ita dicendum suisse: α'illo'

En m. Sed vere monet Gelanius, Post numeros Compositos tam saepe in Singulari usurpari, ut id lingusto

usum fuisse appareat; et eundem, qui hic, numerum, di &Σ , legi Genes V, a . ua. Postquam nonnulla alia commemorasset Steddel, quae receptae verborum liobraeorum interpretationi obstare existimat, ita pergit: is Quum res ipsa postularo videatur, ut Vates Achaso non ita rem tum auxilium annunotet, numerum LX v de diebus explicandum putavi, et navi non ut Substantivum, sed ut verbum

vertendum: reε mutantur. Et hac quidem rerum mutatione brevi ea regni Ephraimitici subversio eveniet, ut populus

342쪽

Pnlus non amplius haberi possit. Facilior etIam sensus erit, si puncta in nau mutare non haesitaris, loco Κameg s Nun posueris Cholom huncquo Infinitivum junxeris noli elapsis sexaginta quinque, nec pIuribus, diebus subinde ita frangetur I. Dangi incipiet Ephraim, ut non sit populus. In priori proposita explicatione subjectum τω addendum desideratur; Ephraim si subaudire voluerimus, sequens orit per copulam ' debebat jungi. In altera explicatione haec dissicultas tollitur, et usitatior itorandi quam nuMandi verbo est significatio. Sed nio fib- inde, uerum significare, linguae usu probari haud potest. Ut vero post eiuri' subaudiamua 'Dr, dira, causa idonea non est. Nam vatem auxilium Ahala promissum in muIto longius quam LXV dierum temporis spatium disserre, patet o Versibus 14. 16. Quia igitur nulla idonea hoc oraculum cum historia conciliandi apparet Tatio, suerunt, qui verba hebraea in

mendo cubare existi inarent. Ei vero sanando remedia adhibuero aIii alia. Lunov. CAPPELLus sole. S. p. 992. edit.

Hal. et in μιι. Guι. in IV . quae Ieguntur in operibus ejus posthumis, p. 497. pro reponendum arbitratur, ut sensus sit: imra annos sex et quinque, hoc est, . undecim, confringetur Ephraim. Fidem facit conjecturae ex historia, quae exacte, ut existimat, relaondet propheliae. Ea enim quum ineunto Ahasi anno secundo sit edita, biennio sere ante Pecachi obitum, Hoseae vero, Pecachisuccessoris, anno nono expugnata sit Samaria, et deportatus populus a Res. XVI, 4. XVII, 6. XVIII, 1 o. , essici

annos undecim. Placuit id Gnomo et J. D. MIcI ELI quoque, qui hanc conjecturam in Versione oraculorum Iesajae teu- ionica expressit. Sed talem emendationem non admittit Hebraicao linguae indoles, quae numeros infra decem nun quam adjungit ad alios item infra decem numeros, ut ex duobus simul junctis una summa essiciatur, quaeque nume-Tum tandecim annorum non alio modo enunciat nisi hoc: '

343쪽

nθω n ivv 'riri, va hoc: n is maev 'nesu. VITRINaa in apographo scribarum sacrorum verba nostra per compendium ita exarata suita conjicit: nres et cinuo sedecim α quinques αnni, ct cisteretur Ephraim,

pro eo quod pleno scribi debebat nastitera ' per compendium scripta pro decem. Librarios vero accepisse literam ' tanquam partem vocis

cui proxime adhaerebat, et ex ' uies secimo. quod olim per compendium scribebatur 'UU, cum virgula supra 'but Rabbini hodiequo passim non solent exprimere u sinate pluralis numeri. Sic itaque ex Uci, quod valet ricii, fedeeim, sectum esse sexaginta, quum 'prophetae sententia sit, spatio et quinqua annorum, id est, unius es Aginsi, Ephraimiim desturum esse populum, i. e.

exscindendam esse r mpublicam. Tantum vero temporia inter editum hoc oraculnm ot expugnatam a Salmanassare

Samariam intercessisse, probat Vitringa hoc modo: Ahalas regnavit XVI annos a Reg. XVI, a. , quorum initio Propheta haec vaticinatus est; Hishiae vero, filii ejus, anno, sexto capta est Samaria, et respublica Israelitica pex Sal- .manassarem destructa a Reg. XVIII, IO. . Quod suaa conjecturae obverti posset, praeter receptum loquendi usum esse, ut quis pro uno et Miginti dicat sedecim et quinque, ci Vitringa occurrit hac ingeniosa observatione, designari illa a vate usurpata formuIa distinetos regiminis Abasi et

Ilishiae annos. Illo nimirum regnavit XVI annos, cujus primus nondum decucurrerat, cum propheta hoc vaticinium ederet, et Hiskias quinque, antequam haec evenirent. Verum et illa disicultate sublata manet non unum, quod urget Vitringianam sententiam. Primo, plane est incertum, . antiquissimis temporibus in more suille, numeros indicandi per Iiteras. Demus vero, receptum fuisse Iesaiae tempore illum numeros exprimendi modum, estne credibile, numerum compositum ita expreIsum esse, ut voci nnius numeri plene exaratae adjiciatur alterius numeri sola nota

Quis numerum sexdecim scripturus ponat VI de m p aut sex

344쪽

Io X7 Neque quod Vitringa sumit cum Cappesso, intadisio

binum illud conjuratorum contra Aliasum regum Syriae et Ephraimitidis in primum Ahasi annum , admodum est probabile, propter bellum a Chron. XXVIII, 5: commemoratum perquam triste regno Iudaico vid. supra p. 23 I. , quod ex sententia ipsius vitringae eo, de quo hic Ioquitur Iet is, prius esse debuit. Vix autem dubitari potest, quin nnus

alterque annua inter utrumque bellum intercesseriti Liu riore critica in hoc Ioco emendando usus est HuBIGANYIus. Ia enim Versu 8. pro iis, quae nunc leguntur, Vocabulis,divn nri' naci cinn -' vah, subviruit haec: nvo di N nn' is,ω ' vat, et adhuc trea armi. Mdelebitur Soeria ex acto populorum. ,, Conjectura, inquit, is haec nititur. primo in serie ipsa orationis, quae non modo manca erit, si de Syria nihil aliud dicetur, quam caput

dyriae esse DamVoum, Damasci Rasu, sed quae etiam

postviat notari, Syriam post paucos annos eversum iri, quomodo insea notatur, regnum Ephraim non jam fore ullum post annos sexaginta quinque; secundo, in antedictis, quia Causa exprimitur, Propter quam Syriae in Judam consilia irrita sint sutura; tertio, in infra dicendis, in quibus docetur, terram duda immunem fore, antequam puer, qui mox nascetur, sat aunorum habeat, ut Tatione possit uti, i. e. priusquam sit trium annorum; quarto, in ipsa historia, in qua deinde narratur, regem Theglaiphalasar, ab Achaz in sui auxilium vocatum, venisse in Syriam, Rasin regem interfecisse, ac Syriae regnum delevisse, ad quod bellum coissiciendum tres anni satis erant. Ut vero huic contra Syriam oraculo aequale fiat alterum contra Ephraimum, nubigantius Versu s. post nomen ηnrhuri inserenda censethaee verba: dura Δ''sN Pri' n'ων Enri 'iunii, sed pos annos quindecim Ephratam ex albo populorum delebitur; squi anni XV additi ad annos III, quibus elapsa interiturna. est Rasin, confieiunt annos X vlII, qui efluxerunt ab anno quarto Achaz, quo hoc loquutus suerit Isaias, ut habeas ab initio regni Achaz usque ad captam Samariam annos XXI l. Verba,

345쪽

Verba, quae Va. 8. iis, quae nunc Iegniitur, si abstituenda vult, 'at illis 'sunt, tam similia esse ait istis, quaρ ex ipsius conjectura do Epitraimo dicuntur, seu inchoantibus, seu desinentibus, ut Ilinilitudo ipsa erroris hic comni isti de

monstret causam, nempe scribam semel tantum haec posuisso, quae bis, et sero similia scripta suerint. Aequale utrumque contra Syros et Ephraimilas oraculum reddere studet, quamvis ratione paulo diversa, et A. F. Prgi PPEn in peculiari super nostro loco Commentatione, quae Iogitur in dem Ar

tifchen NachrioHen Don hisinerem theolog. Phao ph. hi oriund philolog. Schristen a Theoph. Chr. Harteia editt. Norimb. 178a. P. I. Fala. I. p. 7. seqq. Numerum qui Versu 8. nunc Iegitur, ita dividendum censet, ut ad Ephraimum, Euri vero ad Syriam sit reserendum. Illud vero concedi ab omnibus existimat, Versus octavi hemistichium

alterum loco suo motum esse, et pertinere ad Versum nonum, quod autem Versus octavi olim exstiterit hemistichium alterum, excidisse. Id igitur hoc modo restituit: e Uricvn nri' n IV, Versui nono vero post nomen haec inserit verba: nudi ti' BN nri et ' vat. Aliam

nostrum locum medendi rationem proposuit H. E. G. PAVLus in Gasei Iesa na. Is postquam exposuisset quae Vulgo receptae annos LXV computandi ratione obstant, observassetque, minime in usa suillo vatibus, numeros ejusmodi des-nitos ponere numeros enim tres, fePtem, septuaginta, Pa passina in Oraculis occurrunt, ollo pro indefinitis et latius accipiendis habendos), verba uico' interpolata judicat, et proinde plane tollenda, porro postreina Versus octavi Voce duo, et versus noni prima, e re, , aliter distinctis, hoc modo: r U, Versus octavi hemistichium alterum ita legendum praecipit: DPU 's BN nn ', quorum

Verborum sensum facit hunc: intra annuum spatium ανυ με eris Ephraim ab eo, Syro, deterrebitur a laedere cum eo iciendo. Habea conjecturas Varias, quibus perlectis multo eris incertior, quam saeras antea. Mihi vero contra codicum

346쪽

omnium, quotquot inspecti sunt, contra versionum veterum omnium sidem textum hebraeum Pro lubitu mutare, res videtur ello aleae plena. Minime igitur mihi dubium, genuinum esse id, in quo libri omnes consentiunt. Frustra lamen quis e monumentis historiae Veteris demόnstrare al- Iaboret, inter editum hoc oraculum et regni Israelitici eversionem intercessisse LXV annos. Respexit, ut mea sertopinio, Iesajas celebre aliquod illis temporibus vaticinium, quo regni Israelitici interitus desinitus esset atque terminus, ad quem illo ipso, quo Vates loquebatur, temporis articulo LXV annorum supererat spatium. Judaei autem seriores quum ejusmodi oraculum quaererent inter ea Vaticinia, quae in V. T. libris literis sunt consignata, nullum reperiebant aliud, quod tanto jure huc reserri possit, quam illud Amon VII, II. 17. Et hinc enata sorsan illa LXV ii ostii vaticinii annos computandi ratio, Iudaeis jam Hieronymi aetato recepta, jam supra attulimus. A nostra sententia haud longo discedit GEsENIus, nisi quod, quum sibi vix persuadeat, Jenjam annos tam scrupulose computasse, Verba illa, qua oposterius Versus 8. hei tristichium constituunt, ab alio quodam, Iesajae contemporaneo, codici suo ex aliquo antiquiore oraculo, tu quo Numerus septuagenarius, Prophetis usitatior, exstiterit, ad marginem adscripta suisse existimet, detractis tamen quinque annis, qui tum jam es luxerant. Interpolata, addit, esse verba illa, arguere et illud, quod seriem quatuor membrorum Veisum 8. 9., quae singula nomine E N, incipiunt, interrumpunt, et quod illud LXV annorum spatium, intra quod regnum Ephraimiticum evertendum fuerit, liaud convenit cum rerum gestarum Veritate, id quod jam supra, hujus Additamenti initio, ostendimus.

347쪽

gineo, Gillari 1685. 4.

350쪽

Planum et simplicem nostri oraculi sensum, quem supra in Annotatione enarravimus ,. obscuratum deprehendimus jam Primis rei Christianae temporibus a Iudaeis contra Christianos disputantibus. Christianis enim hoc vaticinio Jesum Naxia Virgine natum praenunciari perhibentibus Matth. I, 18 - Ω3. Luc. I, u6 - 36.), ut Iudaei grave argumentum eriperent, quo divinitus mitam esse Iesum probare illi solebant, Hishiam potius, aut alium Iesajae aetate nasciturum Puerum innui contenderunt. Ita secundo Christiano seculo Iudaeus, quem secum disserentem inducit Iosetisvs MARTYR vita. cum Tr Mns p. usu. edit. Lips.) et doctores luno temporis Iudaici ceIebro hoc oraculum exposuerunt. Σπεὶ δὲ, inquit Justinus, νμεις κώ οἱ διδασκαλοι υμων τολμαra

λέγειν, μηδὲ εἰρῆσθαι ἐν σν προφητεία σου 'H- ου' ἰδουὴ ἐν ταστρὶ αλλ' Mου η νεανις ἐν γαστρὶ λη νεται, καὶ re γε eri τὸν προφητειαν ιος εἰς Ἐζεκίαντον γενομενον υ ν βασιλέα, πειρασομαι και ἐν τού καθ υμων βραχέα ἐεπνσασθαι κ. α λ. Eandem interpreta tionem profert HIERONYΜus, simulque vero resutat: se Uebraei, ait, is hoc de Ezechia, filio Achaz., prophetari arbitrantur, quod ipso regnante sit capta Samaria, quod omnino probari non potest. Siquidem Achaz, filius Iotham, regnavit super Iudam et IIierusalem annis sedecim, cui successit in regnum filius ejus Ezechias annos natus viginti quinque, et regnavit super Iudam et Hierusalem annis Viginti novem. Quomodo ergo, ut demua primo anno Achaz hanc ad eum factam prophetiam, de Mechiae conceptu. dici-