Ern. Frid. Car. Rosenmülleri, teol. ... Scholia in Vetus Testamentum. Volumen primum undecimum Patis tertiae, Jesajae vaticinia continentis. Volumen primum

551쪽

Iaque polaxi. Nempe solent, ut satis notum, in praealtis montibus, maxime borealibus, Olympo Graeci, conventum aliquem et contatum deorum fingere, eui opinioni aut sa-hulao Aurora fortall. borealis in illia montibus visa oceasionem dedit. Ipsum adeo coelum montibus sustineri, et oculis videbatur, et fingebant poetae. Cui ignotus elifer isti humero portana sevia ardentibus intum, ipse quoque superorum conventa nobilia 2 sed linio quidem fictioni ipsa terrarum natura in Asia faciIo occasionem dare Potuit. Babyloniis boream versus altissimi montes Armeniae, quos altiores etiam, ut ad septentrionern magia vergeret terra, exspectabantur. Iam quum ad septentrionem, in quo Polaria stella semper sublimis, erigi mundus priseis illis hominibus videretur; sub ipso axe major aliquia et AlIanto multo sublimior exspectabatur fingebaturquo a Babyloniis mons coeliser, Verum ac summum Deorum concilium, atque so et hune ipsum Iesajao iocum accepisse videntvr Alexandrinii τὰ sρη τὰ νψηλὰ τα προς Βοήρῶν, et Syrus rvi ho in monta auo in limas βριemrionia. Et Germani veteres, reserente noIro, Germ. Cap. 45., in ultimo septentrione senum emergentis fotia audiri, formasque Deorum M radios ovisis Auroram, quod

dabsa, borealem a piri opinati sunt. Alia similia ex populorum Asiaticoram opinione vid. in Gasgma Additam. Lad suum in Iesaj. Commentae. P. II. p. 316. seqq. , et libri noste. Ha b. dar baL Ausrahumah. Oder Bal. Geor raphia Vol. I. P. I. p. I 54. seqq. In hoo ergo summo monte se sub stella potiri consessiarum, reliquasque ex alto despecturum stellas, Babylonina somniabati Certe hoc sensu aequo commodo Latera Septentrionia Focare valea sacer potuit, atque Ho Tios Od. L. I. 23. Vs. 19. Io.Quod latus --. nabulas malusqus Iupiter urget.

552쪽

Da polo Midear, nisi aqua errars per axes.

Ab hae explicatione non multum dissert DoEDERLEINII de hoc loco sententia, montem consentua poetice dici pro axe polari, quoniam in altissimo hoc Ioco, quasi in centro, t tum coelum cum stellia coire et conjungi videtur. Confert locum Jobi cap. IX, 9., in quo penetralia austri ' ' ridicuntur pro partibus coeli australibus, quoniam per maj rem anni partem sese abscondunt. Sio h. I. 3 ηου extrema, recessitas, βριemrionia. cf. not. ad va. i5. Ita et C. B. MIcΠΛELIs, ut ex ejus notatis manu scriptis resertfilius, I. D. MicuaELia in Suniamm. - xx. mber. P. IV. P. 12 3. : is optime linae pro uIiiuro septentrione, hic vero pro Milissimis terrarum fastigiis, quibua ri. 15. 'la opponuntur, venire videntur. i4. Συ ' Ex hv n,PN Ascendam super excelssa --bium, celsis vehar nubidus. nUIN, Uithpael, smium meoseudam Auissimo, eo ducit, ut putetur effrenus Dei co lemtor haud minorem jactasse potestatem, quam quae divina

celebrabatur vulgo, illi ipsi siclitia licet habita, quam quo

adeo nulla ex parte metuendam ducebat.

i5. Vocula 'N hie notat AHΘεισιν et rectissime redditur imo Merri quin, ut infra Cap. XLIII, 24. noet aequi iarisi miri pro pecunia calamum odoratum, et ad a Deriseiorum tuorum nou inebriasi meo ain quin h. e. verum

2O. , q. d. tantum abest, ut quae gloriabaris immania ausa potueris perficere, ut una ieeum nunc prostrata perierintiri a Laseria pulei, opposta τορ lisN- G. 15. , hic, ut Ezech. XXXlI, 23. , indicant profundissmum, sive insimum inferni Deum; scandit enim oratio prophetae: quippe quum dixisset, dejisieris in inferreum, ac si minus adhuc dixisset, quam rea est, aggravat dictum, subjicitque

553쪽

mox, deseriendum in profundum inferni, sive ' I, pinei Moraginis, sive MUs subterranei, quae capit mortuorum animas , unde nulla exspectari poterat liberatio. Alexandrini t εἰς τὰ Θεμέλια τῆς rite, Hieronymus: in profundum Deus. Uterque hic bene. Sic sumi uir vox urn saepius, veluti in phrasibus, penuissima Deianeae,

a Sain. XXIV, 4., na'sdri intima naria, Ion. I, 5., n an λιimum domus, yγε 'DI'r, erirema terrae, et quae hujus generis plura. Intima aulem et insima του

ἔδου supponuntur plena esse tristitia, anxietate, desperatione; summa ibi caligo, nulli radii Iucia.

es Iantur, ita at Ps. XXXIII, 14. LXX: OI κόνυοσa Θαυμιάσουσιis ἐπὶ σοί. Vulgatus: qui is riderim, ad tatuclinabiantur. hao an . G con eram, adspiciunt, ita eadem verbi ria forma Hilbpael, cum Αν constructa, sumitur Job. XXXI, 3. Ante verba, quae sequuntur, subaudiendum diaenaeo. vel dieemea. n nT Nn Nunquid isa es Mir, qui conιurbarit terram' Ita si pra v, io. Xlli, II. n 2:nu Qui co cessit regna, cs Ezech. XXXI, a 6. HIERONYMus: o Et haec vox insultantium est, et mirantium, quomodo vastator omnium et ipso vastatus si L

7. Verba nn a rins M, HIEnoNvMus vertit trinctia Dia non vertet ea eram, et in Commentario addit: is Magnitudo crudelitatia et impietatis exprimitur, ut etiam vinctos teneret in carcere, et non lassicerent miseris catenae, nisi illos et tenebrarum horror includeret. Sed ei interpretationi non solum hoc obstat, quod sine necessitate sumitur pH, , verum praecipue illud, quod insolens est, per n I absoluto ea cerem intelligi, negligiturque n Iocale ei nomini appositum. Alexandrini: τους ἐν. ἐπαγωγν Ουκ ἔλυσε, quod vetus interpres vertit: qui in abductiona erant, non si iι; utique ἐπαγωγὴ hic notat αἰχμαλωσίαν, capιiMuatam, interprete Besychio. Syrus:

554쪽

Ianuam. Saadias voces liebraicas retinet sere, nisi qliod . pro nn I ponit Verba ut nunc legimus, bene reddidit Iimius: Minctos suos non δεινebat reversuros a mum. LUDOV. DE DIEir vertit: non dimittebas Homum, quam interpretationem confirmat ex lingua Aessitopica, in

qua rins, plane ut apud Hebraeos, significat I) aperire, ἀνοίγειν, Luc. II, 25.; a ΡιMere, λυειν, Matib. XXI, 3.;3J dimiatere, απολυειν. Idem quod hic legitur aliis verbia apud Ieremiam L, 33. ε

Plane gentium reges μο quisqMe domi jaceat honorisce. a s hic denotare Iaeera in sepulchro, quod alias, e. c. PLLXXXVIlI, 6. 'inp 'an es, res ipsa docet. Nec minus clarum, ei'n es e sepiaehrum regiam, ma oletam. Reges et Principes veteres in sepulchra sum tua saepe immensos inipendisse, satis notum est, ut ex Pyramidibus regum Aegyptiorum, turri celsissima templi Beli quae sepulchrorum usui praestitisse, veteres nos docuerunt , sepulchro Cyri, et aliorum principum mausoleia, satis liquet. Hebraeorum regum eandem suille curam, patet ex a Chron. XXI, uo. XXXV, x4. Nehem. IlI, 16. Bio autem rex Babylonius dicitur post mortem hoc privandus honore, ut cadaver eius apponeretur majoribus in sepulcbreto regio, quae gravis erat ignomialae nota, vid. I Reg. XIII, ua. s. nerea Tu Mero pro Mus es ex δε-puIehro tuo, quod pro summa habebatur ignominia, os. .

555쪽

tres cruces defossas, ab Helena inventas, memorat, quas inter erux Cliristi. Verum hic mos non tam antiquus via detur, ut hic Ioeus ex eo explicari possit. Sapit aliquid recentioris et pharisaicae traditionis. Symmach abortum, vertit; ucida d. D. M IcuAEL s conjicit, eum Ssam legisse, quod tamen nullus codicum habet. Saadias quoque

seut Morai tam, habet. Uterque nomen tigni sicatione metaphorica cepisse videtur. Alexandrinus rως νεκρος ἐβδελuγμένος, Aquila: ως-tis sanies. Id J. D. MIcΠAELI probatur in Suntemm. p. 167 1., ubi ,,u Ma, ait, isturpe et fantem, 'Na a furuu, significare potuerit; e rescendi enim verba Hebraeis ad Meera tran feruntur Exod. IX, 9. Io. Levit. XIII, II. Desumta imago a turpi et Ieproso cadavere, quod sepulchro patrio non excipitur. Hinc vertendum esset, tu projectus ea ex sepulchro tuo us Moua abominabiti. Nos retinendam arbitra- mur consuetam furcuti significationem. Recte iliERONYMUar,, Nefer propria Virgultum appellatur, quod ad radices arborum nascitur, et quasi inutile ab agricolis amputatur. Verba d amri Uarie explicari possunt, prout vox uin, vel sumitur ut nomen, ut significet Mesem; vel ut para eipium, quando Vertitur, Mosauo. Si pro Mysis sumatur, bifariam exponi potest, nempe ut via, sit ellipticum pro Uaha, in Mese, vel ies 33, Fcuae Mesia. Prius hunc dat sensum, cadaver Babylonii Mesa, sanguine laedata, qualis ea esse solet confossorum gladio, projecturu jacere extra sepulchrum. Posterius hanc essicit sententiam: tu projectus es extra sepulchrum, ut surculus abominabilis, ut Desis occiserum. Hominum enim occisorum vestea sanguine foedas et serro punctas, omnea habent ut rejectaneas, et lan- quam impurum quid horret quisque et abjicit. Inter u braeoa commendat hanc expositionem Κimcisi, et Pagninus PIuresque alii eam probant, quia ellipsia litterae P, ex superiore voce 'Nis repetendae, hic iacillima est. Equidem

556쪽

tamen, eum Coc Io. VITR Noa et Lo Urao . . , sumero mallem ut participium: indurus occisa, sive Me ι- oori , hoc sensur cadaver ejus cum reliquorum occisorum cadaveribua projiciendum esse in foveam, ubi circumvallaturnnt undique einerum occisia hominibus iaceret foedum, tristi et horribili aspectu. Ita LXX: μτὰ πολλῶν τε νεότομ. Iidem interpretes et verba, quae sequuntur, Inet Tecta verterunt ἐκκεκεντο-νων, confosso Mn gladio; namhoe AIo loco obvium, idem est, quod Arabum confodis Aasa, cujus notionia et in lingua Chaldaicaperest vestigium, ibi enim notat pungere, trauningere, Pe forare, unde Chaldaeus hoc verbum hie retinuit. Verba

ObserMau. PMolore. exegere. p. IIo. seqq. ita interpretati sumus: aestanda,es ad lapides foMeas sunt sevi ea Mercon Datiam, i. e. qui descendere solent ad sepulchra e Iapidibus caesis exstructa, vel quibua ex more consueto honesta concedenda erat sepultura, principes et proceres Babylonii , illorum cadavera instar eadaveris bruti conculcati sepulchro destituta seris bestia coeliquo injuriis exponentur. Quod tamen, Vere monente GEsΕsIo, haud convenit cum Versu 'proximo, ubi regi Babyloniae commune cum illia' sepulchrum denegatur. Sunt igitur ' a 'adire is haud diversi ab dirin 'avlan z'a' n, verba Dd n 'asi pertinent ad regem, suntque parallela verbia divna 'ix a. filio igitur erit sensust jacebia opertus occisis serroque conressis, qui vero jam in eo sunt, ut ad honesta sepulchra deseendanti solua ut cadaver conculcatum. Nequo enim Verbia' a 'adire' bH sepulturae asininae genus describitur, ut Be gae interpretes, a vitringa laudati, putarnnt, qui huno dant sensum, regem Babylonium non esse inserendum insepulchrum, sed cadaver ejus tractandum ut cadavera peremtorum, quae non sepeliuntur quidem, sed ne contagionea rem inficiant, in campo obruuntur lapidibus. Quae et DOEDER IN I est sententia, qui vertit: et a ris Dei m

557쪽

obtegeris, et in nota subjecta addit: is alludit ad antiqquin' morem, quo lapides stiper cadavera, post proelia praesertim, coacervare consueverant. Qui placide obiere, sepulchra aeanausolea iuvenerunLμ Flec probandus UaTaiNoa, qui per - lapides foMeae intelligit fundamenta του αδου, sive lacus infernalia, propheia va. 15. 'la appellaverat, ubi quod prius dixerat, ibidem mox variante phrasi vocat ' I, Puιetam, laveam. DVeteres enim, inquit, tiquum locum illum subterraneum, quem et αδνν Vocabant, . describerent tanqua in magnae capacitatis voraginem qua, mortuorum animae continerentur; dabant illi loco portas, et fundamenita, quae hic dicuntur ' a IN, quod Sym- inachiis bene vertit Θεμέλια, et Hieronymus fundamenta Iacus quin praeiverunt jam Alexandrini: καταβαινόντων εἰς ἔθου. - Verum non do inferno, sed de sepulclaro vatem verba sacere, eum ea, quae Proxime praecedunt, tum, quae sequuntur, luculenter testantur. Per ' a 'vi ', δε-- fendentes in foMeam, designari in sepulchro conditos,

i eo tistat ex Ps. XXX, 4., LXXXVIII, 5., insi a XXXVIII, 38.,

i Egech. XXVI, uo. Lapidibus D Deae autem s. sepulchriliaud incommode tutellexeris speluncam sepulchralem, vel 1apidibus vulgaribus rupibusque undique cinctam, vel e caesia Iapidibus constructam, quales commemorantur Gen. XI.IX, 31., infra XXII, 26. Iob. XI, 38. O ca Dero. nonculcatum, quae est sera Cadaverum in bello et in tumultu per stragem occisorum. Hi ERONYΜus: is Narrant Hebraei huiusmodi sabulam: Evilmerodach, qui, patri lao Nabuchodonosor Vivente per septem annos inter bestias, ante regnaverat, postquam ille restitutus in regno est, usque ad mortem patria cum Joachim, rege Judae, in vinculis fuit; quo mortuo, quiun rursus in regnum succederet, et non susciperetur a principibus, qui metuebant, ne viveret, qui dicebatur exstinctus, ut silem patris mortui saceret, aperuit sepulclarum, et cadaver ejus unco et lanibus traxit. Eadem a magistris tradita totidem sere verbis refert J acrii in Comment ino ad h. I.J. Et est sensus: sepultis omnibus,

558쪽

qui a te intersecti sunt, tu solus insepultus jaeebis. Alii

vero locum istum fio interpretantur et omnes animae apud inferos aliquam Tequiem accipient, tu solus in extremaa tenebras religaberis. Omnium enim operieris sanguine, et universorum te cruor premet veIut obvolutum lanio mor-

uo. dRN Non eo ungeris eum ita, scit. Tegibus et principibus, quos supra Va. I 8. Commem xaverat, in sepiaehro. mann Ruν nrici Nam terram tuam corrupisi, depopulatus ea, et populum tuum occidisi. Alexandrini verterunt: Διοτι τῆν μου ἀπρο- λεσας, καὶ τον λαον μου ἀπέκτεινας, sive ita legerint suo ἐin codice, sive Ieclionem tanquam faciliorem et commodiorem in textum induxerinti Praesert hane lectionem

SinuENfEE in translatione vernacula. Sed recte DOEDERLEIN . monet, nec opus esse hac emendatione, quia reges bellorum amantes plerumque cives non minus, quam hostes exhauriunt ae perdunt, nec contextum ei favere. HIERONYΜus:

isduxta LXX interpretea, qui dixerunt: quia terram meam perdidisi, et populum meum occidisti, quid dicat, nulla dubitatio est. Terram enim Iudaeam, et populum ejus, Israel, Nabuchodonosor interfecit et perdiditi Juxta Hebraicum dissicilia intellectus est, quomodo terram suam perdiderit et populum suum occiderit; nisi sorte hoc sensu accipiendum est, eos, quos tibi Deus in correptionem dederit, tu penitus perdidisti. Vel aliter: antiquum Assyriorum regnum, te multum superbiente et elevante contra Deum cervicem tuam, omnino destructum est. Si enim loegissea humiliter, et scisses mensuram tuam, Assyrius et . Babylanius hilo usque regnareti Sive hoc modo: tam cru- dolis fuisti in externos, ut etiam subjectos libi populos furibundus opprimeres. Doeabutar in aeternum semen impiorum, nulla fiat umquamnii pis improborum mentio. Haec verba sumenda sint tanquam προλογος ejus, quod propheta mox addit de exsti PMidis

559쪽

Pandia liberis, ad quos ex Iego devolvenda erat imperii

successio. Sensus itaque est, improbos carituros successione, quam sibi aeternam, vel in Iongum promiseranti Verbum hie notat successionem familiae, in qua patris, avi et proavi nomen ad sitos et nepotes Ionga serie transfertur, et quum illi horum vel illorum filii et nepotes appellentur; Patria et proavorum nomina itentidem repetuntur et iustiis et nopotibus suis conservantur, ut GeneL XXI, 12.:Ds Isaaeo nominalisur tibi semen, h. e. arpellabitur tuum nomen, stabilis libi erit laeeessio. CL Ruth IV, I 4. Ps. LXXII, II. BisnoNYarust is omnes historiae consentiunt, quod, occiso Balthasar, nepote Nabuchod nosor, et succedente Dario in regnum Chaldaeorum, nullus da Nabuchodonosor deinceps stirpe regnavit. Hoc ergo Scriptura praedicit, quod in tantam Babylon veniet vastit tem, ut etiam de semine regio nullus remaneat, sed propter impietatem patria omnia soboles deleatur. In versione Alexandrina in sino commalis superioria et initio hujus, quaedam textui adsuta sunt, quae in Hebraeia non inveniuntuT: ον τροπον D αζmri βιώπιον πεφυρμένον οὐκ ἔσται ac Θαρὸν, ουτως οὐδὲ συ Dp καθαρος ' quemadmodum νε- sumemum, sanguina conspersum, non eris mundum, ira

neque tu mundua eris. Recte VITRINGA observat, non esse

dubium, quin sit glossema, textui adscriptum, vel ad verba, ιις νεκρος ἐβδελυγμένος, quomodo tuterpres graeeua transtulit avna ' SI, sub initio Va. I9.; vel ad versionem Aquilae R et Theodotionis, ad verba tua, , Mestimensum occisorum; quod glossema deinde irrepsit in contextum. ai. Dirigitur oratio a choro ad Medos et Persas, v natores Babelis, perindo ac Cap. XVI, 5. et Ierem. L, 26., ut domum regia Babylonii totam exscindant, et patris fili

Tumque sortem aequent, excisa omni prole, quae educabatur

in spem successionis Imperii. naeo Hrrue iniata

ejus mavitationem, paretur natia ejus caedes, ian aN VI,

560쪽

cipiunt, quum gemina si vocia fgnificatio, quippe quae tam urbea, quam inimieos, hostes adversarios, ni a Sam. XXVIII, 16. N. CXXXIX, 2o. Dan. IV, 16, significat. Qui priorem hie eligunt significationem, diversimode rursus instituunt. Quidam: tis imploant orbam MN Bitim eiν lasi a. Eodem modo Hiexonymus t et implebunt facies orbis siri ιυm; scripsit illa constructione, Latinis non insolento, ei- sum pro riseismi a. Saadias quoquη pro

urberi posuiti Sequuti plures alii, veluti DOE-nEa iri qui vertit: absi ut evecti ac imperio potiti no asurbeo condant e is adeo exosum est lyranni nomen, addi in nota subjecta, is ut invidia vel liberos premat, nolitque eos thronum occupare, si vel maximo spem lacerent antiqui splendoria restituendi. Verum recto, mea sententia, in nuit VITMNGA, hune sensum parum convenire orationi superiori, in qua Babylonius propositus erat ut is asortiriatim et orbis habitabilis, Vs. 17. , a cujus filiis, qui Huadem dicuntur ingenii et indolia, quis minus exspectet Τ. Aecedit ratio grammatica, a CoccEIO producta, vocem N,Reransiti- , cum duplici nomine subjecto, usurpari in Pia non in KN, quae forma hoc est loco, vid. Iob. III, I 5. Alii itaque, quum viderent, Meo verba Babylonio minuaeonvenire, Posteriora verba alii aptarunt subjecto, in huno sensum: s tui non eonsurganti replebisse orbis hahisahi aurbibus. ΚiΜcur et ABEN-DRA hujus meminerunt intem pretationis et CoccEros sere est sequutus: non eonfiamans, in hereditens terram, σι implebunt orbem haluatilem urbes, sue, M implebisur orbis hahia ala urbibus. Verum totius contextus seriei aptiua exit, si accipiamus pro sutia, ut sensus sit: cavete, ne si siliis peperceritis, illixesurgant, et da novo se mittant in possessionem terrae, et orbis habitabilis impleatur inimicis, ad ulciscendam patris injuriam paratis, omnia rursus turbaturis. Sic Alexandrini et

라틴어 텍스트