장음표시 사용
401쪽
leuemon potest naturaliter moueri quia si non graue uel non leue naturaliter moueretur possent duo corpora aequale per spatium aequali in tempore ferri:quorum unum esset graue chal Oubb terum no grane quod ipse relinquit pro impossibili Sed dubitatur βου satis rationabiliter: nam
Aristoeeles uult probare omne quoel mouetur naturaliter re graue uel leuercusiumst Φ isti ne moueatur naturaliter peris magnit linem modo hoc est perere: quod a principio pro. hare uoluit:uult enim probare a principio quod corpus quod naturaliter mouetur sit graue escisumitis graue naturaliter moueri per e patium turpetit thoeterea sumit is νυ uenaruraliter uelocius moueturia a no graue .cv hoc petit Nam si uelocius naniraliter mosor uetur ipsis a non graui: lorur graue ruraliter moueturiqucri est inpetitione Ego dicerem cylio duo supponit:ut sensibus nota patet enim sensibus graue moueri naturalita ad mediuper magnitudinem uel lineam e nam relictam suae narurae mox descendit Secudum citiam sensibus patetrinam videmus grauiora uel lus moueri minus grauibus igitur sensibus pasQuae aue ter graue moueri uelocius ipso non graui non igitur petit:quia procedit periensibus nota Auecom.xxvi. oes autem in praesenti commen XXH-ptimo epylogat:& uult esse ex dictis manifestum corι pus omne naturale motum habere naruralem:&non uiolentum uel praeter naturam solum. Immo imposibile est uenire tempus aliquod in futurum in quo non habeat motum naturatcrsicut imposibile sitit in praeterito non habuisse:& sic oportet dei csenti ira terito ictu tuturo semper habere motum naturalem. Hoc est quod declarauit Aristoteles at nunc vult declarareret, omne corpus naturalciquod habet motum naturalemct rectum znecessario est graue uel es uesta ut sit imposibile non graue uel non leue moueri ad medium uel a medio naturaliter . Et M Auero Aueroes hypothetice arguit stame oportet ut omne corpus:quod mouetur ad medium sit grasuciuel potest moueri ad medium:& non esse graue Si primum habetur conclusio uidelicet Φomne corpus naturaletquod ad medium moueturi naturaliter motu rectorest gratae.Sin autem potest numeri ad medium:&non esse graue:sit hoc corpus non graue graue uero b ovultoeius corpus a non grauel transeat in tempore eis spatium graue autem in eode
tepore transeat ultra spatium uis ad mlta ut spatium pertransitum ab ipsis istatis sit quod quidemsitduplum vel triplummel in aliqua proportione malussipatio
pertransito ipse a non graui Elca graue ipsum in eodem tempore carteris paribus transe/at malus spatuim: utransierit non graue: patet:qula laabctgraue ad non graue dispositionemiquam habet grauius ad minus graue Nam sicut minus praue est non graue seclidum quid rata non graue est non graue simpliciter igitur si non graue secundum quid in eodem lcmpore cetra teri S paribus minus mouetur si grauius ita non graue simpliciteriminus simpliciter mouebis ipsb graui.Patet igitur recte este dictum ipsemis uelocius moueri di per malus spatium eo dem in tempore ipsis a Tertio sumit Auer stab ipso b graui quod mouetur in eodctempore' supra spatium lusiquod est secetur quaedam pars e culus proportio ad ipsum totum siti sicut proportio spatii d pertrantilla hipso a non graul ad spatium pertransitu ab ipsbis graui:la est subdupla:uel subtripla: uel aliqua alia. Et ait Aueroe, posibile est inuenire hanc proportionem lut probatum est in geometriar quia tam corpus: e spatium diuuibile est in infinitum His stantibus arguitur:cutorii cor/pus is grauem e rinis tempore ab ipso e puncto usu ad ii punctum m spatium revsit ab ipse mecata pars quaedam: ius proponto ad ipsum bra est uelut pro portlo h necesse est ut in illo tempore pars illa grauis corporis noueamr rillud idem lpatium per quod non graue corpus mouebatur scilicet per spatiu e
in ipse mei tempore g quod quidem spatium c d est pars uel minus spatio e d .Et
q. hoc sequatur:probat:quoniam cum duo mota quorum proportio grauitatis unius ad multatem alterius est uelut proportio spatii ad spatium mecelle est ut pertranseant spatium sequalet eodem tempore:&sic a no graue vipsius b pars grauis movebunmr eodem tempore suspra aequale spatium:quod est imposibile .quia tunc grauedi non graue aeque uelociter moueretur.Haec est suma rationis Au iis Deinde sequitur illa pars ponam ergo . Vbi disponit tσι minosi&alt*graue corpus intelligatur per lineam v pars culus proportio adimim gra/ue u est uelut proportio spatii c d ad spatium c d si Et ponatur tem/pu g in quo a no grauec b graue movent pa paria e d c e d I enim se comune tempus hora uel dies uel aliquid tale quibusdispositis arguit igitur erit proportio his partis ad bis graue totvim uelut proportio c d minoris spatii ad mi
402쪽
nus spatium&tempus' sed in hoc eodem tempore stillaetis mouebatur corpus ni graue per spatium e d igitur per idem spatium Seodem tempore mouetur duo corpora:quo rum alterum est graue: Falterum non graue:quod est imposibile,
Vnde potest syllogismystersa comutata propor/' rione sic sicut te habet e Gli spatium ad ed
siparium:lta se habet v totum graue ad Σ
Ρ, part lutroblet enim est eadem proportloluidi tum est.lgitur permutatim sicut se habet edh
ed honis tempore igitur Quasibit dinis tempore Se cd pertransiebatur ab ip/so a non gravit g tempore igim non graue uidelicet a v graue uidelicet et mo/Debuntur aequaliter supra aequale spatium:& aequali temporcio hoc erat imposibile:igitur id ex quo si quituris uitur autem ex hoc quod dicitur aliquod corpus moueri ad mentem,quod non est graue, igitur hoc est impossibile eadem demonstratio fieri potest de leuia lite Audi
ADHUC Aut si erit atqucd corpus motum:quodnel leuitate: nccngra uitatem habetuaccessse est ipsum ut moueti . ui autem motum:lia finitum effici tmotum . Hactenus probaulta corpus neu graue ne leue non potest recto motu naturaliter molierit at nunc probat nec motu uiolento moueri potest.& breuis ratio est:quia si moueretur ut infinitum efficeret motum idest moueretur motu infinitae uelocitatis. Vnde dicit: adhuc aute si erit aliquod corpus motum:quod ne Jeultatemmeet grauitatem habet:si supple non potest naturaliter motu recto moueri: necesse est ipsum ut moueri.ui autem motum: infinitum in uelocitate emcit motum . Et sic uult probare: q, corpus nec graue nec leue non potest ut moueri: oktota ratio est:quia tunc moueremrmomuelcra in in initum:quod relinquit tans imposibile, Sed quo modo haec consequentia deducaturmon paruus erit labor:& in hoc Ari. ipse insistet
NAM Cum potentia quaedam sit:quae mouet:& minus ac leuius ab eadem po
tentia plus moueatur:st non graue quidem:m quo est a per g e magnitudinem id aut quod grauitatem habe sit in quo est uadi in tempore per id magnitudinem Si igitur diuisum metit corpus quod grauitatem habet:ea ratione qua e ad c d se habetaeontino i id quoela corpore haben. te grauitatem aufertur:aequali in tempore ferti per ne magnitudinem quo niam totam quidem fere turper des Velocitas enim minoris ad uelocita, rem malatis ita sese habebit tu corpus maius ad minui per aequale ergo non graue corpus . de grauitatem habens in eodem rempora ferentur . Hoc auic m
Magnitudi. uerbii additu Magnitudi. Derbu additu Earoe qua ut Seh3 uerbuest additum a Magnitudi. ure additu ad uelocitate uerbu additu Ita sese habe. uerbu additu
403쪽
Si quoniam Expositio. Erat breuis ratio haecisi cor id gra/ue nec leue ut mouetur: mouebitur in unite uelociter graue Intendit igitur probare hanc consequentiam Linprobando hanc consequentiam prοι
bat primo Q si non graue uel non lo
mouetur ut sursum: non grauesct graue eodem in tempore uersus sursus per aequale spatium moueriintur: cuutim eadem deductione:qua usus est uersus deorsiim. Sumit ucri primo duas suppositiones:quarum prima est in rerum natura sit potcntia uiolctans quae mouet sursum Patet Iim raduersarioS: ntihil enim mouetur ololceter a se et lac ait na cum potentia quaedam sitiquae mouet: Secunda luppollit eri corpus minoris quatitatis v leui λ plus suppletur sum uersus mouetur ab eadem potentia uiolentante sursum .patet quia minus restitit, cum
sit minoris molis c leuius:&tia secunda suppo fit patet sensibus:uldemus enim minora coloralcvleuiora facilius sursum traici . Inquit diminus scilicet corpus ac leuius ab eadem potentia scilicet uiolentante moueatur plus qua suppoutiones si concedanturriponit casuri Vc inquit.sit non graue quidem: quod sursum, moiicibitur in quo est a per eona nitudinem monim id autem quod grauitatem habetistin quo est quod etiam sursum moueatur aquail in tempore peris magnitudinem subι duplam ad geo uel subtriplam luel alio modo: ut haec est secuda pars casus: quae tet: quia ex quo b est graue: plus resiluituritim molienti persecundam suppositionem cinde inlitertiam partem casus:quae est ut ipse resecetur quaedam pars:quae ea proportione se habeat ad totum quais se habebat ad ge hoc est subdupla in illubtripla:uel eadem propor lone .qua cun sit ista hanc ponite inquit si igitur diuisum fuerit corpus quod grauiιtatem habet uidelicet b ea ratione qua e dis se habet hoc est tali diuisione: ut sit eadem proportio magnitudinis e dis t&imus h ad e partem trii tau hoc ι
fiat casum tingit id quod a corpore habente grauitatem aufertur .a quali in tempore ferri per e magnitudinem uidelicet uersus sursum: ius causam ponit.d.quoniam totum
terebatur peris . Sed pars e ab ipse resecata se habet a b ut d ad ge magni
tudinem igitur e pars mouebimrperis magnitudinem malorem cum sit minus graue in tanta proportione minus: liquanta d magnitudo est minor magnitudsne e . Et hoc dieitciuelocitas enim maloris ad uelocitatem minoris ita sese habet ut corpus malus ad minus:qula qualis est proportiis ipsius bootius ad e partem in grauitate: tali sin uelintrate. quare ipsa b pars mouebit in duplo uelocius sursum uersus Δ in hac proportione a nograue transiebatis magnitudinem duplam ad gd igitur a qua uelociter a non graued e pars grauis movebuntur,c hoc inquit per aequale ergo non graue corpus digrauitatem habens in eodem tempore serentur. Hoc autem est impossibilota his patet prima conse. quentia uidelicet , si non graue cx non leue ui serenturi a queuelociter graue cx non graue mouebunmrisimilite leue di non leve. Tu uero syllogiza ut supra a comutata proportione,
V A RE Si quovis proposito mon graue per maius spatium mouebitare: prainfinitum, in ferretur Paret igitur omne desinitum corpus neccssatio grauab
Probauit Q si corpus nec praue nec Icire ut sursum serturiaeque uelocite mouebis sicut grauessι quod Et supponit lut mihi uideturi primo se quantum graue surtum moueri potest:per tam tumet plus moueri poterit corpus ne sinue nec leue Quod quid me quantum graue potest furnim ferri: per tantum corpus nec graue nec leue moucri potes munc deductum est . Sta per plusinon probaviti sed sumit coniecturaliter:quia graue resistit uiolentanti uirtuti cor
404쪽
pus uero nec graue nec Ieue nullatenus resistitquia si resis ciet esset aut graue aut leue,agr supponit lyperqtiantum graue sursum moueri potest:per tantum plus corpus ne grauen eiulcue moueri poterat, Secundo supponitis graue motum esse sursum in aequali tempore uide
licetis peris magnitudinem subduplam ad ge quam a non graue pertransiebat.
Terrio supponit minus graue uelocius moueri sursum a moueretur grauius , patuli e supposuilonibus textus praecedentis Ex hac suppositione sequitur minus graue ad subduplum lad dia Plum uelocius moueri Et ita medictas ipsius ti in I tempore movebitur per magnitudi/nem e duplam adis . Et mcdictas medietatis adhuc in eodem tempore mouebit per magnitudinem duplam ad ge &uc in intinitum:quia potest fieri diuisio mediciatis in medietates in infinitum Et cum per suppositic nes per quantum potest moueri graue per tan tum cuilus potest moueri corpus nec graue nec leue igitur sicut in infinitum paruum graue Rinfinitum spatium minuetur in tempore limita corpus nec graue nec leue per infinitum mo uebitur in eodem tempore Inquit quare si quovis supple graui proposito: non graue per tantusupple ev maius spatium mouebituris uitur Φ per inlinitum uilet serrctur quia potest in.insi nitum paruum graue per infinitum spatium moueri in tempore finitor ut deductum est i a concludit patet igitur omne definitum corpus necetiario grauitatem aut levitatem habere taquibus patet Aristotelem processisse in hac ratione a primo ad ultimum:& non resoluille ex Quae auero. tu ad duo impollibilia .ut quidam uoluerunt Haec detextu. Autroes uero textum hunc indu Ou, via cit iuxta eius lupersi semicv uulth, Aristoteles uelit probaret si corpus naturaler quod ceteratur: uetur: cu non a grauitate uel leuitate:mouebitur uiolenter.Nam si mouetur:& non agrauitate uel leuitate existente in eo: mouebitur a motore extrinleco: c omne tale mouet vivitenter quare patet 'corpus naturale mouetur:& nonagrauitate uel leuitate existente in ip/Q: mouebitur uiolenter. Demonstrat modost hic motus sit impossibillsu quia sequitur ipsumelle infinitum:&lic secundum Aueroem Aristoteles arguit a primo ad ultimum uidelicet si
corpus naturale quod recte sertur: mouetur non a grauitate uel leuitate existente in eo moue/hitur uiolenter. Ultra si mouebitur uiolenter igitur motu infinito Vltimum consequens citlinpossibile: igitur cv primum antecedens. Quae expositio mihi non placet: quia secunda con/sequentia si ualcret: sequerctur quotiens corpus naturale graue moueretur uiolenteri infinisto momiscueretur Et ira propterea quia uiolenter aliquid ferturmon sequitur ipsum infinito motu serri Mellus igitur ileamus:Φ Aristoteles cum probauit non graue uel lineis crimo posse motu naturali:probat olim moueri non posse motu uiolentosquiis in ueretur minuciolentorsio nullatenus motu naturali sequitiir plum moueri motu infinito:& haec est uera loci expositio Deinde sequitur. Manifestum est enim . Ubi incipit deducere ultimam conserquentlam uidelicet Q si corpus quod mouetur motu rino: ertur no a grauitate uel leuitate existente in eo:sed uiolenter: pshm moueatur infinito motu Et sumit Aueroes propositiones quarum prima est hypothetica haae cum omne corpus non moueat nisi a motore: cx uelocitas mo tussiae ex augmento potentis mouentis supra potentiam motirpatet Q si aliquis motormo
uel aliquod corpus per aliquod spatium in aIiquo tempore:quod movebit minus illo moto eodem tempore per maius spatium fruet est prima propositis Secuda sit quae uidetur quali hac secitit: q, proportio spatii adsipatium eli uel potest esse similis p portion potentis rei motae Diolenter ad potentiam res motae, Hoc et q. potest accipi una potentia res motae ullatoter:qua:
lta se habet ad totum aqtio resecatur: uti patium minus pertransitum mobili secundo adspa/num maius pertransitum a mobili primo' idest quaesita se habet ad shum totum it se habet ed ad c ut dic r. Dcinde sequitur:&sit corpusnd graue a r Vbi Aueroes disponit treminos Haltst corpus non graue sit a retu sparsum quod pertransit: sit e I, Corpus uero graue sitis quod moueatur ab illo eodem motore cuillo eodcm tempore per aliquini spatium: di patre moueri debet sipatium minus illo primo spatio secundum pr dictam promistionem uidelicet primamrsilogo spatium minus quo sertur ipsum e d qa sit pars prioris spatii Deinde sumit tertiam partem tali istu delicet sta corpore graui uidelicet ipso accipiatur una pars:ad quam ipsum boam habeat proportionem: quam spatium maius h lia ad spatium minus uidelicet e d Ex his deducit partem hanc moueri in illo eo,
dem tempore super spatium maius supct quo mouebatur a no graue uius causam fiat quia corpus torumaeuius pars accipitur:mouebatur m minus spatium ab codem motote in eodem tempore lallicerm c d pallum. Et motus corporis diuiuabeo dctelis
405쪽
Fert uerbum additum est. Faciet uerbia additum est. Ex siclo. Declararis
se uelocior:quia est minustela minus grave. Ei uelocitatemus ut proportio tinius adtrariem:patcich ueues trem a nograuero, sic pluribus uerbis ztandem deducit artiueuelociter grauercv non graue moueri:& in/tellige uerius lurium luidi imus intextu. Addit Auerorari, etiam per eadcm deduci poterit graue uelocius ferri non gravi per divisionem temper ipsus partis in partem in infinitum ut patet intelligenti Vbi patet transsationes has Aue is esse diminutas: quia deficit deductio secundae consequentiae uidelicet et, si moueretur uiolenter:tunc motus esset infinitus, Haec enim deducNolui uidesideest.
CVM Autem natura quidem id si ptincipium motus:quod est in ipso:potentia autem id quod est in in ut aliud est atq; motus alius quidem sit secundum
naturam:allius autem uiolentus omnis:cum quidem qui secundumnacuram est
ut cum quo lapis deorsiim fertur uelociorem faciet id quod est secundum γυtentiam Eum autem qui est praeter naturam omnino secundum ipsa iaciet
Ostcnsurus quo nam modo motus naturalis e motus uiolentus fianti primo colligit dictercntia emim Et disserentia est in motus naruralis potest misteri uiolent, Sed uiolentus non potest misteri naturali:ut exemplo patet.Nam motus lapidis sursum non potest esse nisi uiolentus: motus uero lapidis deorsum est naturalis quidem:quia a principio quod est in ipso porci uoro misceri uiolento:quatenus potentia quae est extra potest uelociorem eum faccre impellem do in lapidem.Volens igitur concludere hanc ditterentiam sumit duo in antecesciate: plImuuidelicet quid si natura zquae est principium mctus naturalis cuinquit cum autem natura quidem id sit principium motus:quod est in ipso scillaet quod mouetur lventia aute supple que uiolenter mouet:ld quod est in ali Iut aliud est. Hoc est primum . Secundo sumit diuisionem motus:& inquit at motus omnis alius quidem sit secundum naturam.allus autem uiolent': ex his duobus interi differentiam di inquit eum quidem qui secundum naturam est:uteu quo lapis deossium serturifacici uelociorem id quod est secundum potentiam:& sic potest naturalis misceri uiolento quia potest naturalis sicri uelocior ab eo quod est per uim at* potentia cum autem qui estinxter naturam omnino mouens lupple uiolenter faciet secundum iptam potoriam nullo modo mucendo illi aliquid naturalitatis Quo uero ad uerba attinet Aristotcles primo definiti naturam cum,tentiam:qula natura est principium motus naturalis: c, potata est principium motus uiolenti:<a quasi per hoc uult habere dimerentiam motus naturalis obuiolenti a priori Secundo accepit diuisionem motus naturalis ex uiolenti ut habeat ea interqti uult disterentiam ponere.I xterea dixit potentiam esse principium motus uiolenti in alio addit terentiam naturae quae est in eo:quod mouetur. Sed quia potest aliquando potentia efficere motum in subiecto in quo est per accidens:ditali ut aliussiquasi dicat quia potest agere motum in eo in quo est:sed non quatenus est idem:sed quatenus est aliud:led de his inscudo physicomminueroes autem in praesenti comento textum eodem modo exponiti cu uultq, Aristoteles declaret quo modo motus uiolentus obmotus naturalis fiant et praecipue quo modo fit motus uiolentus Nam de hoc est questio quo modo fiat:uidemus enim motum uiolentum remanπecessante acrione motortis:quod non debGetesse Nam motus non est nisi sit moves ut igitur declara quomodo monis uiolentus fiat: primo dedit disterentiam inter motum nasturalem oeulolentum. Ha Aueroes quoad textus introductionem . Ultolus notat Auciora differentiam inter uiolentum di naturalem hoc modo, violentus motus est simplex hoc est nullo modo composims:sed uno tantummodo. naturalis uero est duplex quia alius naturalis simplex nihil habens praeter naturalitatis.Alius compositus stilicet habens non nihil praeter naturalitatis:ut de motu lapidis deorsum:quisita pellent ali tamen Aueroes motum hune non esse proprie compositum:sed quali compolitum Quia quatenus est ab aptitudine palli est naturalitat quatenus uero potentia pellente est uel lora est lex aptitudine palIirertulo.
AD Vtrunq; uero utitur aere ipso ut instrumento:est enim hic aptus deus esse. dc grauis lationem igitur eam:quae sursum est:faciet quatenus leuis. cum pulsus fuerit:principiumqt sumpserit a potentia ipsamin autem quae deorsum est:
406쪽
rursus faciet quatenus grauis: potcntia enim quasi uim quidem impressem tra Facset uerba
turam cli motum i cnim non tale quid corpuSellet:ulolentim motu,lane non umesset. Vim uerbus
Cum posuit disterent lam inter motum naturalem cY uiolentum: nunc olicdit quo modo aer uel suppletum. aqua deseruit utrici motui ou primo quo modo deseruit motui uiolent, Et inquit adiciun* Expositio. uero supple potentia monens uiolenter utitur acre ipso ut instrumcntocirca haec Aueroessa Quae auero. eit primo hanc consequentiam uid licet si motus uiolentus ellet, motore extrinseco tantum coetn viil. simplex:ut motus lapidis su summo lapis quiesceret cum proiceretur a manu proicientis . claintenditu dicit et tantum simplex nihil habens naturalis:mox Alante manu ipse cestaret:de duco quia a nullo conseruaretur intile Et ideo uult declarare q. habet aliquid naturalis saltem ex parte medii uidelicet aeris: qui pulsus quasi naturaliter mouetur sui me deorsum . Secun/do exponit Aueroes per utrunq naturalem re uiolentum quae expositio uera est: sed non adfropolitum:sed per utrunq; intelligit sutium cudeorium Culus signum est: quia subdit:est. n. is scilicet aer aptus c, leuis elle:& grauis propterea intendationem igitur eam qua sursum est faciet quatenus leuis:cum pulsus fuerit supple a proicientciprincipium sumpserit a potentia ipse uiolenter mouente Eam autem suppletationcm:quae deorsum est: mclus factet quatenus graui,.quia mentia uiolcnter mouens supple quasillim impraeliam tradit utric uid licetia pidhewam Ecce quod per utrunq; intelligit motum sursum:& de um . Ex hoe soluit cauillueorumHul negarunt motum uiolentu discrunt enim quidam nullum este motum nisi naturalem: luia si citer motus uiolentus: mox cellaret:cesIante ui impellente. spondet Aristote Ici&inquit quapropter ou non sequente eo:quod mouit uidelicet manu Lues baculo Duel alio id genus:tertur id quod praeter naturam est motum Et causa est quia uirtus remanet in aere ipso impravia, Signum steri:quia si non ellet tale quid corpus scilicet quale est aeri uiolent viso rus sane non citet, Et sic potest motus uiolentus manere cellante motore uiolentanter quia aer remanet in quo est uis illius impraesta Sed queres utrum motor uiolentans imprimat utriet ui uestio delicet aerii cu lapidi uirtutem:qua aer mouetur e mouet lapidem: cv lapidi etiam qua mouettur:an uim solum praebeat acri qua mouet lapidem, Haec questio non est leuiste debet uiderilia o tauo physicorumquidam Respondent , motor non imprimit lapidi uirtutem: quaiso Prima bructuri primo quia mores uiolentus esiti a principio intrinseco: quod esset contra rationem motus uiolenti. Secundos cieretur lapis hoc ipsb:quod moueretur Di localiter: alteraretur: quest contra sensum tenent igitur Φ motor uiolentans lapidi imprimit istum motum:quod qui idem fit dum tangit ipsum aer uero subla I tibilior est talis imprixllionii primo quia tenuior est.Secundo quia est cv lculio grauis:o uic potest tenere uim motoris:qui sursum:& qui des.sum mouet aer igitur conseruans ulmis ci lapidem mouendo avem sibi proximum:qui ul/terius mouet alium tam diu adiu durat imprivillo mororis, Ego uero credere q. tam lapidiu aeri potentia mouens imprimit ulmiqua mouenturi&qua aer mouet lapidem .esttamc hac disserentia: iis illa in lapide parum duratiquia contra naturam eius omnino est. In aere ue/ro potest diu durare ecundum malorem uel ininorem impraestionem agentisa quia ple est iaI ista grauis Nec rationes cogunt: Ad primam dici chlica esleta principio intrinseco peraecliscns: non tamen substantiali:quia illa uis non est sorma substantialis:sed mere accidens. Ad secundam citam dicist bene lapis alteraretur sed non alteratione per qualitates primas lapis enim qui sursum itura proiciente recipit leuitatem quandam accidentalem ualursum scrι tur: non tamen per qualitam primas illam recipit:uerum de his lici tauo lib dictum est.
Ea deum etiam qui est secundum naturam uniuscuiussi promQucri dem Ouὸ bainodo, Quod quidem igitur omne corpus sit aut leue:aut graue: qu,m O aditum '
motus praTcr naturam se habeant ex his perspicuum est
Niinc quom Onaturali motui desinatat aer: ostes it. Et inquit c, ad eum etiam motum qui est Expositio secundum naturam cuius aer supple ipse promouet eodem modo:quia sua leuitate promouet ad motum furtum Sua autem grauitate ad motum deorsum.post modum pylogando concludit perspicuum elle ex praediciis omne corpus elle aut leueraut grave. cx siccitam mani se fusquo modo motus praeter naturam se habeant hoc est quo modo competant corporibus natura
407쪽
Quae Auere Iibus grauibuslo leuibus. Aueroes autem digreditur in hoc comento parte illa v quaerenducom . xxvlil est hoc Verum digrellionem complet post expositionem textus quaerit 1gitur utrum ac sit
motui naturali ac uiolento necessarius:uel propter bene esse Deinde sequitur . Exumatum est enim: Ubi ponit opinionem aliquorum tu auempaces c aliorum:qui uolueriit aerem ad mo. tum tam naturalem utilolentum non esse simpliciter necessariumsed tantum propter bene esse:quia arbitrati sint naturale corpus posse naturaliter obuiolenter moueri sine aercic, ita dixerunt aerem esse qualiduuantem hos motusmon autem quasi necessarium . Nam utens aliquo instrumento in mouendo dupliciter utitur:aut sellicet propter melius hoc est propter facilius: aut propter necessitatem scilica quia non potest mouere sine illωAd propositum igitur isti uoluerunt aerem esse instrumentum quo utitur utrius motiva mon quidem propter nocellitatem: quia sine eo fieri potest motus:sed propter melius:quia per ipsum tacilius fit motus Scinde sc/quitur. Et iste est locus piscrutationis:Vbi refellit hanc positioncm:ckait esse locum perieruttationis: Inon sic leuiter pertranseundum:ldeo arguit contra probans medium esse simplici/ter necessarium utriet momi Primo quia motus fieri non potest per uacuum: nec per plenum durum non diuisibile ab ipse mobili igitur est necesselut nat per corpus:quod habet disipolitionem aeris uel aquae scilicet mollellacile cedensi ac diuisibile Hoc supposito arguit. Motus aeris est necessarius quatenus ab ipso mobili aer ipse diuiditur. igitur acr non est adluans eum: an tum:lmo diuisio aeris erit conditio necessaria in esse motus.Dclnde sequitur Inquatum enim: Ubi quali soluit questionem breuibas: c uultu aer potest dupliciter considerari: uno modo ut mouetur ab eo quod in ipso mouetur naturaliter uel uiolenter . Et hoc pacto concurrit ad uminet motum propter bene esse:& potest uterq; motus isto modo esse sine aere . Alio pacto potest considerari aer ut eli motus idest diuisus potest quietem idest ut diuisibilis :&facile cc dens:&sic est simpliciter necessarius. Ultimo se excutit remictens complementum digressio nis post expositionem textus:parte illa Scis cum demonstratum fuerit . Ego ucro antes uenia ad partem hanc:uolo colligere quae Auero dici, ponendo uerba Aristotelis:quae licet pro maiori parte non sint ad teritum: tamen sunt utilia Primum igitur quod colligo est bl dubiit uidelicet quo modo potest aer existens unius naturae duobus motibus contrariis conferro Respondet q. licet isti duo motus sint contrarii quia unus vergit sursum:alter deoniim tamen iu/uat eos:quoniam in aere existit grauitas:&lcultas:adiuuat enim graue ut deotium moueatur
aer ipse sua grauitate:& leue tua uultate, cundum quod colligo test quo modo fit motus uini lentus in proiectione lapidis:& uult lapis dum proscitur a manu mouetur sursum: ct m ct aerem' qui motus desert lapidem sursum Unde uult Japla per suam lapideitatem idest persuam sormam substantialem mouet aerem:quatcnus mouetur a manu .ck aer motus a lapide vunet illum motum pol tes erabitur a proicienterretinet enim illum motum propter leuitalcmquam habeti cu expellitur a lapide:& expellit ipsum Nam lapis in motu hoc habet quasi duos
motores lalterum uid licet intrinsecum uidelicci naturam scilica quae est eius serma:& irinsecum luidelicet manum Imaginatur igitur Aueroes uiolentus motus qui dicitur proscctio sit hoc pactii:q, lapis in principio moue rura manu:c posta motus est ratione suae matala: mouet aciem per eius sermam:quae est lapidestas.ac uiroicum sit sua natura leuis: continua tmotum senum mouendo lapidem: cultareoiectio sit ex hoc . lapis mouet aerem: c aci min' movet lapidem Tertio colligitur cyminus lapidis siclum est mixtus ex naturali di violento nam ratione aeris est naturalis:qui sua leuitate sursum scitur ratione suae grauitatis est uiolen tus . tiario colligitur cum Aristoteles dicit aciem esse medium inter extrema:intelligit pcrmedium secundum locummon autem secundum formammon enim are habet formam media latre graue laleue sed bene est in loco medio inter intrema. Vel alita ait laci non est uere
medius inter extrema:sed similis medio: quatenus est grauis c leuis in rcspectusci sic dici poet est medius secundum Iocum proprie:& potest dici medius secundum Ermamia quandam imilitudinem. Ultimo colligimrchdtipliciter potest ittera exponi quae dicit si non esset aa: non esset motus usolentus. Vno modost si non estut aermon citet motus uiolentus omnino: Δὸ ha est expositio uera. Alio modo in si non esset aer non esiti motus usolemtus ita facile nec ita bene. Dcinde sequitur illa pars Sed cum demonstratum moeit: Ubi poscit digressionem Et primo declarat quomodo aer concurrit ad motum uiolentum . Et occlarat primo Q debet quiescae ct moueri quiesccte quidem:quia declaratum esto Iocus est ne larius notul: nam locus ad quem necessarius est ut terminus, locus per quem nec inarius est ut uia. Item declara
408쪽
tum est et locus ad quem est terminus ok ultimum corporis continentis. aeterea etiam decla ratum eis stlocus qui est terminus continens est quiclcens apud motum. Ex his Maratum erit locum atq aeremtplum de requiescere:&tota causa est quia est locus Moueri uero acrdebet:quia est locus per quena igitur aer debet quiescere cv moueri in motu grauium ci deuium Fieri autem non potest st quiestat ovis eaturi nisi patiatur diuisionem a corpore quod mouetur in eo ucst pars circumseribens corpus motum moueatur Et pars continens illam partem qui elcat. per haec uult habere aerem necessario concurrere quatenus diuisibile quid facile couens in coenon ut mecllium, Deinde ostendit Q concurrit propter bene esse ac propter mestus:&ali motum uiolentum fieri sacilius at mellus perdi aer est grauis civ leuis. Δ, propterea con cludit ambo uidelicet aer est necestarius:& est utilis, Necessarius quidemnit est corpus comtinens passuum ac diuisibile. Vtile uero ut aer est corpus graue aut leue acilitans hunc moturcilla paret quo modo aer concurrit ad motum uiolentum Deinde sequitur . Aer autem . Vbi ostendit q. est necellarius ad motum naturalem Δὸ utilis necessarius ut corpus passivum cuditussibile. Vtilis uerolut grauis ok leuis Deinde sequitur illa pars comenti. Et videt etiam Vbi Aueroes quasi de nouo disputat uir aer sit neccllarius motui a lementorum Dan propter bene Hle Et inquit & uidetur etiam ipsum elle necessarium modo proprio motui naturali: cv in hoc est difficultas. Hare est igitur questi accipit igitur primo stri lcmenta non mouentur petie ut
animal mouetur a se:cum moueantur a generante Odus autem esto cum generans dat a te mento Drmam dat sibi omnia accidentia:quae formam illam consciuntur . Ut locum qualita tes&motum: nisi aluiuid impediat. Verbi gratia cum a lementum est ignis statim in prima eius parte in qua glacitas est ab igne generante sunt omnia accidentia in igne ut ignis cit:quorum unum est motus lurium Nam ut in parte genita est aliquid leuis: ita aliquid loci senum: cvalia propria ei Secundo accepit omnia ha ccupraxipue motus non inest tulementis sit propter formam:causa autem:quia non insunt harctaemenion Isi mediante ips genito a les mento. pars autem praxipua est serma igitur motus di alia propria insunt modiante forma Terito concluditu motus non est primo a motore extrinseco scilicet generante scalmediate ellabaelementi Drma concludit. Quarto motus naturalis raelementi habet hoc proprium l* generante ipso cellante potest remanere modo no impediatur:quia remanet sorma a qua estimediate. Ultimo concludit Φ hoc pacto adementa allimitantur his:quae mouentur per se ut animalia.quia cestante motore extrinseco continuant motum, Ex his uult habere', generans
non est tmediatum mouens sed serma. nde sequitur illa pars. Et quia motor: Vbi uult doclarare quo modo motorebres mota distinguantur in a lamentis:& accepit et in his quae mos
uenturale persecti ueckinlata titie lutantinalia sunt: motordires mota distinguntur clientia ilι
ter. Nam motor in anima:&res mota est corpus. Secundo accepitu desae tenactis motore res mota idem est secundum speciem:hoc est condum speciem subiecti: sed dissiciunt si cundu modum laxes ratione. Sic igitur uult in a lementis motorct res mota idem lunt subiector disterunt ratione Dit ferunt quidem ratione: quia lapis mouet se ut est actugrauis: cv mouetur ut habet materiam:qua est potentia deo sum mobilis. Pluius res causam astat ex cotqui lapis componitur ex materia Δὸ forma. sunt autem idem subiecto mouens demotum: sa forma mo/uetizev ipsa mouetur. mouet quidem lut forma Mouetur ut in materia. quia lapis uel eius sorma
non est potentia ad inscitus nisi ut est in materia, Ex his inseri primo Q lapis non mouet se per selut animali quod incohatiue cv persective mouetur a se .Secudo inseri Q lapis eget motore eratrinseco:ut generantera quo incoatiue mouetur Uel remouente prohibens. Tertio inseri laliis non numeratur inter ea quae mouentur ab extrinseco tantum:quia tunc esus motus ecculoenius. Et sic concludit Φ lapis licet moueatur ab extrinseco aliquo modo: ct ab intrinseco ali quo etiam modo tamen une medio non mouetur Deinde sequitur. Et hoc est quod:Vbi re, mouet opinionem Platonis Plato enim ex hoc q. in lapide uidit motorem 5 rem mota idem esse' uoluit in primo motorei di omnibus idem esIe motorem civ rem motam: Δwlta coclusit pri mum motorem monere se per se aes inentialiter. Respondet Aueroes , non est simile nam in lapide licet idem sit motori res mota subiecto: diflerunt rationet ut in prima dc monstratione septimi libri physicorum demonstratum est. Hoc autem in primo motore rite non potest:quia non potest diltinctio rationis Iaabere fundamentiam:fundamentum enim distinctionis ratio nis inter motorem ΔΨ rem moram in aelementis est quia motor est in materi, at primus minior nullo pacto est in materiadde in eo non potest haec distinctio tundamentalita repetiit:
409쪽
Expositio inlli sorte sine. Deinde sequitur.Et quia lapis sicut Vbi areepitu lapis mouetur a se quas per
accidens .c non per se Probatur quia motore res mota non sunt distincta actu culta sequiturq, lapis mouetur a principio quod est in ipse uidelicet serma accidentaliter: quia non habet este motus nisi ab illo principio:quia non mouetur lapistilli ut est potentia deorsuri quare ser ma mouet ut est grauis. ideo concludendo ait q, si lapis moua ut est grauisic mouetur ut e grauimini motor α res mota erit idem essentiature:quod est impossibile quate patet lapide non esse ellentialiter motorem c motum Ista selum mouere se per accidens. Deinde sic uitur Et cilitauis Accepit etiamnunc in lapis non mouet se nisi mouendo aerem in quo est Nam omne
Im uel sep Maccidens: non mouet se nisi quia mouet aliquid per se ad cuius morum moues quare lapis non mouet se nisi mouendo actem:ad cuius motum mouetur:ut de . in inimui: tui mouet naulm .c se ad motum illiu ς, Deinde sequitur. Et cum ita sit iaci igitur. His sep politis ci bene declaratis loluit questionem uidelicet quo modo asconcurrat ad morum grauium dileulum o uult stare uel aqua non modo conscit motui naturali:sed est necessarius con/ieri quidemquatenus est gratiis c leuis .est autem necessarius:qilatenus graue uel leueto mouet se perieues per ataldens mouendo aerem:ad cuius motum mouetur presema enim eius mouα aerem discrisatoeiam mouetur ab acie moto Ham Auctora de digres Stoe. est huic dreaminationi mutor:primo quia serma non est in mediarum principium nictus in grauibus uel leuibus ut agens motumued ut quo mouens mouet. Velut color est principium visionis:quo aliquid uidetur Sccundo quia octauo physicorum Aristoteles ait Φ erat: lacticula mouent se ipsa:&propterea coracludit illa habere principium pacicia di:c non agendi nolum Secundo principaliter argulto non requiritur alia resistentia extrisco:u illa qua est interscinitum digenaanscv lic non requiritur aer lut medium reiistens: quia resilientia intrinsecatussicit. Uidaur autem hax lententia urebis Aristotelis conuertire: na de moto uiolciato loquens ait u enim non quid tale corpus estet:uiolentus motus sene non esset.de naturali autem inquit di ad eum etiam qui est secundum naturam culusq; promoua eodem modo: A non dixit ec neccilarium:led proti uere Ex his expositor tenet in motu uioletato est nccessarium aerem in naturali autem motu concurrere ad bene esse. Sed quoniam hae materia saris in libris physicorum sunt disputatae me libros repellitonibus impleamus: tantum defendimus Aua m Ad primam Au es concedit allumptummam totum est quod moueti re tollim est quod moves,
uerum ratione forma: totum moua:& ratione materia totum mouitur Vel dic potcst , οι tum est quod motici rati e sermae ut forma:&totum est quod mouetur ratione Ama: non lividemuttisma:sed ut in materia, secundam concedo i grauia culeuta non monent lense ut animal mouet te incoatiue cv persective:sed mouentur a se per accidensesnt dictum est mouendo medium, propima habent principium paciendi motum ab alios ilicet generant Ad secundum principale patuit sol quarto physicorum com lxxi.Vbi Aue es declarauit resilientiam non else nili ratione medinck ita uult nullam esIe resistentiam intrinsecam ad ultima patre lutio ait enim in motu naturali medium promouae eodem modovit in uiolento si igitur dicit eodem modo igitur est noeellarium ut in motu uiolento. Hac itaq; dixi cursim quia in libris physicorum opsole diximus.
QUOD Autem neq; omnium mecii nullius impliciter sit cncratio dictis perspicuum est Impol sibile enim est uniuersi corporis generationcm csse:si node uacuum esse ratum esse possit:quon in loco id quod inmerat critaeu fuerit genitu:in hoc prius uacuu esse si nullii sit corpus sncccnc est,
Hactenus de motu locali quo modo corporibus naturalibus competit:latis explicauit nunc degeneratione proponit duas contrarias este simul talsas uidelicet omnium est generario nullo,rum est generatio:ambae enim falsae lunt hae. Et hoc inquit aut ire omnium ne nullius simpliciter sit generatio ex dictis hic contra Platoni mich cotrad octilium pata Sta quia immesccte declaratum est:dαlarat iterum. Et primost non omnium sit generatio dαlarat ex hoc:quia mundus non potest unciari quia si naudus simpliciter g nciaretur:ella uacu prae/cedens deducit:quia si nullum pra celsit corpus antepcnerationem mundimo praccessit pirarium di procilit aliquod corpus deculus corruptione fit mundus: non in pleno igitur praecellit in uacuo:quare immundus generareturioportet esse uacuum si perariam Vnde inquit impolsibile enim est uniuersi corporis generationem et Ici cura uniuersum corpus intelligitia . dum ipsum.
410쪽
dum ipsium dico impossibile esse mundum fierit si non cu uacuum quid seperatum esse possit deducit:&inquit quo enim in loco id quod generatur erat:cum fuerit genitum: in hoc vacuit pri/us esse si nullum iit corpusmecesse meu tale uacuum est uidelicet spatium actu carens corpore iotens tamen ipsum liabere est igitur ratio Aristotelis breuis:si mundus generaret prius fuis et uacunm seperatum dixit autem seperatum:quia nonulli bene concesierunt uacuum imbibitum corporibunde critici n dixerunt corpora componi exuacuo cu pleno nemo tamen coccisit uacuu eperatu ideo hoc impollibile est apud octo vQuo uero ad uerba attinet: niuersi corporis grace est 'pantos binatos latine uero omnis corporis uerum ipsum omnis nodistributive:Ied integraliter teneturiquia hi toto mundo intestigitur
ALIUD Quidem enim ex alio fieri corpus possibile eli uelut ex aere ignem:
Sed omnino ex nulla alia pravidete magnitaidine impossibile est Maxime qui dem cnim ex quodam corpore potentia exiliente actu corpus si quare si id . quod est potentia corpus nullum aliud aetii corpus sit prius: uacuum erit se
Rem a cauillum quedam:nam videmus unumquodet corporum generati nullo uacuo existe rip M.'
te. uesiit ex acre fieri lenem nullo uacuo existente igitur non est uerum si uniuersiam genoretur: cuum mouit Respondet' inquit aliud quidem. n ex alio fieri corpus possibile est:uelut ex aere ignem:sed omnino ex nulla alia praxedente magnitudine impolubile est.estigit Llutio:q secus est det icularibus corpori , particulatibus coraporibus porcst unum corpus fieri ex alio non pinxedente uacuo: de uniuerse autem fieri non potest initi uacuum praesit. Huius dirierentiae caulana allignat:c accipit ues ut quandam suppositionem omnecorpus actu fieri ex quodam corpore potentia . Vnde inquit maxime quidem enim ex quodam corpore potentia existente actii corpus fit,imae est stippositisquam non ali. ter declarat:quia in libris physicorum satis eam declaravit zillic enim declaratum est omne qua tu fit: fieri exente in potentia:hac suppositione existente compleatur ratio hoc pacto . corps actu fit ex corpore existente in potentia:uniuersum quod fit:est actu corpus igitur fit ex corpore existente in potentia quaero os de illo corpore existente in potentia ex quo fit:uel est actu corpust ut igni, uel aer uel id genus:uc est omnino potestate cv nullo modo actu. non est actu ignis es aer cvid genus:quia tunc uniuertum non fieret paenitus igitur est corpus mere in potentia:tale auicaa et uacuum:est enim uacuum patiumquod nullii corpus est:sed potest ona, ne recipere:& ideo Ariltotcles breuibus inquit quare si id quod est potata corpus ex quo universim fit mullum aliud actu corpus sit prius:ut nec aerine ignis incci genus aliquod uacu
tim erit seperatum:ex quo uidelicet ipse mundus oritur:&sic patet quomodo secus eli depcne ratione corporum particularium& degeneratione uniuetii. nam ad generationem univcisi sequitur uacuum praecesille. ad generationem uero particularium corporum non sequitur uacu/um praetutile Ava fuero tellum hunc introducit aliterrituit enim o Aristoteles pertractet
OpinioneSantiquorum de neratione:quae sunt dua luti principio huius libri dixit prima V omnia sunt generabilia Secundast nullum ens est generabile: quae opiniones sunt contra, 'riaeuiuit igitur Aueroes', Aristotcles nunc perscrutetur has opiniones: nam sensui patet non
cunnia esse generabilia Ideo degeneratione quaerit utrum generatio existat momnibus: an in
aliquibus lictovin aliquibus non Addit arren Aueroes: st illa diuisio per contraria non est dubitabilis:quia sensibus paret non omnia esse generabilia:sed quaeresum est utrum omnia sint generabiliataut non omnia:sta uel quaedam sic:&qua da non probat igitur Aristotcles secundum eximiitionem Auer: non omnlatile generabilia:c supponit primoch omne quod genoratur est in loco:quia omne quod generatur est corpus naturale ciuita in loco . Ex hoc arguitis igitur mundus totus fult generatus:aut primum corpus: necesse est ex suppositione habere locum priorem natura aut tempore in quo generaretur.ulterius locus est aut uacuum aut ulu/mum com res continentis Uaritum quidem secundum extimationem antiquorum Vltimuuero continent Arsecundum ueritatem:si mundus generatur: non potuit ante ipsum esse ulti, mum alicuius corporiS:quia ante ipsum non erat aliqd corpus:&erat in loco .in quo gnabas, suppositionciigitur ante inundignationem ruit uacuum leperatum dicit Aue stiri. tacuit destiuere consequens: quia uacuum essepatuit esse deam Iibus:&ata sequitur Elei ossibile