장음표시 사용
141쪽
MARIUM DESCRIpTIo , ET DIVERSA NOMINA,
RE IONEI ETIAM REcENSENTUR , QUAs MARE ALLUIT. I 7. Plurima sunt , quae circa maris naturam , pro Prietates , genesim, montes , caeteraque phaenomen R1uis in loeis disputabimus; impraesentiarum marium lolummodo deseriptionem , quae huiusce loci est . pro sequamur. Primo observatione dignum est, majorem continentium omnium longitudinem ab uno ad alium polum extendi . Qui e luna globum nostrum circa axem volvi observaret, facile animadverteret , ma xia terrestria duas vastissimae amplitudinis fascias ab uno ad alium polum extensas occupare, quarum una est Μare Atlanticum , quod inter Ameri eam ab oc sala, Europam , & Afri eam ab ortu ab arctico a fiant arcticum per omnes mundi Zonas diffunditur ἰ altera vero longe adhue capacior inter Amerieae , &Asiae continentes interponitur,& Μare Pacificum nuncupatur ' nullumque est Μare, aut continens, quod majorem vel etiam aequalem superficiei terrestris par
218. Iam vero Μare, si proprie loqui velimus, unum in Tellure est , licet pluribus diversisque nominibus donetur. Siqua enim sunt & dieantur maria ,
quae cum oeeano non communicent ἔ ea inter lacus
recensanda videntur: hujusmodi est Mare Caspium As obterraneo aliquo canali eum Μari indico , aut ponto Euxino non communieetur , Mares mortuum, de mille alii lacus , in quos flumina aliqua sese exonerant . Universa tamen aquarum congeries , quan dicimus Mare; in quatuor illa, quae superius recensu mus, Atlanticum, Pacificum , Septemtrionale , & Australe dividitur : eor iamque singula in multiplices etiam partes distinguuntur, seu diversis nominibus indicantur. Non melius nos cnm diversas Oceani partes . partiumque nomina, tum varias continentium provincias distinguemus , enumerabimus , atqΠe memoria mandabimus, quam si Geographico planisphaerio aut Gicbo arrepto, ab uno mundi angulo incjpiamus, &
142쪽
Omnia utriusque continentis littora percueramus . 2I9. Atque ut veterem mundum seu continentem prius inspiciamus , Mare Atlanticum vocamus immensam illam aquarum molem, quae inter utrumque yo
tum , Americam , Alrieam, dg Europam iacet i ejus figura est maxime irregularis et sub polo arctico &circumpositis regionibus intra circulum potarem Rr cti eum comprehensis, dicitur Mare Glaciale. Ne tamen credas Omnia illa maria hyberno tempore gela icere rigidissimo frigore constricta et rem ita esse mul ti sibi persuadent , experientia etiam atque ratio id ipsum ostendit de maribus non multum a littoribus Temotis; verum aliquorum nautarum , qui ad p tum fere perti gerunt , testimonio ediscimus , Μ aro Glaciale a littoribus remotum non gelascere sa): Eo mari alluitur Laponia ultra circulum potarem sita rinde vero ad austrum procedendo prima oecurrit Nor-
egia, & Gothia , in cujus altitudine Mare dicitur Septentrionale . Inter Gothiam & Chersonesum crinbricam Mare Septentrionale amplissimum efficit sinum , quem Mare Balthicum nominamus , eoque at
Iuuntur Pars Gothiae , Suecia , Finlandia , Ingria , Livonia , Curiandia , Boruseia , Pomerania , Holsatia , Iullandia. 22O. Inde occidentales Germaniae provincias irri gans dicitur Mare Germanicum, Britannicum vero circa Angliam , Scotiam . Hyberniam e Exinde inter An gliam ab occidente, Batavos, & Flandros ab orien te , atque inter Anglos a Septentrione, Gallos a meridie interfluens , post angustissimum canalem in im mensum Oceanum dilatatur, & in oecidentem usque ad remotissimam Americam extenditur : ab oriente ero versus austrum semper procedendo alluit Galliam a septentrione de occidente , Cantabriam , A furias, Gallaec iam , Lusitaniam , Algarbiam . Tum vero angustiis mo freto inter duos Montes caloe, &Abila, ab Europa . & Africa sese respicientes , inger fluens inter Africam , & Europam usque ad Asia in sese interponit, easque dividit, Mare Medste neuns nuncupatum ; Mediterraneo Mari alluuntur fili sp
143쪽
PHT SIC A. I Imi at, Gallia, Italia, Illi ricum, Graecia, Vacedonia, Thraeia, minor Tartaria, Georgia , Pontus, Cappadocia, Bithinia illic tamen Pontus Euxinus, leumre Nigrum dicitur Troas, Phrygia , Cilicia, Sy-xia , Palaestina, AEgyptus , Barca , Barbariae Regna
ad fretum Gibratiar. 21 I. A freto Gibra Itar egresso vastissima iterum Maris Atlantici extensio sese offert , a quo tota Λ-frica ab oecidente, a meridie & ab oriente, a Pr montorio scilicet Bonae spei usque ad caput Guarda-μ eiecumcingitur . Inde per tretum Babelmandet brachium inter Arabiam, & Africam usque ad civit Deem Sure extendit, quod Μare Rubrum appellamus.
A Mari Rubro Arabia , Pars australis Persiae alio inibi sinu facto in cambaja , Malabar , Coromandet ,
Eemata, Pegu , . a, samum , Malaca , Camboya , chinchina , Tu Unum , Sina , Corea, Tartaria orien salis , Tartaria Mo coistica , Siberia , Eembla, Samo -gitia ordine occurrunt, quae ab eodem Oceano irrigantur, cui sua etiam peculiaria nomina donant. xxx. Post meridianum I 2. eκ alia AEquatoris parte versus austrum occurrunt Nova Hollandia , μυa Guinea , Nova Barbaria , Terra de Diemen , Carpent kia, Nova Telandia alia quamplurima atque continua littora per amplissimos tractus extenta . Ea-xum tamen regionum ne littora quidem satis cogno
seimus. Id unum scimus, Mare Pacificum. Atlanticum ex parte Australi unum eumdemque oeeanum componere , quo integer Globus ea ex parte cireumdatur , & Terrae australes a duobus jam notis eon. tinentibus longissimae separantur . Quod Americam spectat , uno intuitu ex charta
Geographica edisces , si ejus fines & littora exeipiamus , quae ad arcticum polum iacent : quousque enim ea protendantur , hactenus ignoramus . Atque haec
pro Historie a Marium divisione, atque numerationatyroni Philosopho sufficiant .
144쪽
EIUSQUE PARTIBUS PHYSI GE' SPECTATIS.
De terrestris nostri globi , externarum potissimum ejur supersciei paritum formatione, structura , ordine, montium origine . aliitudine, caussis .
HAβenus Telluris globum methematice ,
ut Geographi Blent , spectavimus; m do eumdem fictum physice considera bimus. Et primo quidem de illius superficie , postea vero de interiori illius substantia , Nueseo, & dispositione partium disputabim . Qua-1uor tamen primum notanda sunt. F. Si praesentem superseiei terrestris statum , &di RPositionem consideremus ; ea primo in fluidam, & solidam dividitur : de parte fluida satis inferius dicemus: solida quo nomine maris etiam fundum intelligo modo in montes assurgit , modo in valles deprimitur: hic in vastam extenditur planitiem , illic rupi-hus horrida apparet: Terrae tractus fructiferos, ste- Tiles , Erenosos, planos , montuosos, vepribus hirsutos , paludosos, sese mutuo , varioque ordine contingere, dividere , subsequi , animadvertimus. 2. Μaris etiam fundo montes assurgere , & valles deprimi, in-
145쪽
serius stabiliemus. Λ montium praeeipue declivitate, di radieibus sontes scaturiunt, qui in valles defluunt,
aliarumque aquarum aecessu ditiores facti, in rivos evadunt , in quorum alveum eum minores alii sese exonerant torrentes , efformantur flumina r ex iis terrae fertilitas , atque innumera alia beneficia, α animantium commoda pendent. 32 . 3. Quod si ipsos montes , vel ipsam etiam planitiem in profundum excavemus ἰ varia Omnin diversae terrae, & corporum strata occurrunt , inter se quidem bone distincta & separata, ad horizontem aliquando parallela, aut diverso modo inelinata; quae quidem strata situ, & positione diversa aquarum sindimina reserunt. Non melius hujusmodi terrestrium stratornm ideam comparabis , quam si in campum i, aut montem egressus in tellure alte exeavata , Vctin praeruptis rupibus rem ipsam observes . Interim tamen tibi finge quamplurimas terreas crustas sphae ricas concentricas, alias aliis inclusas , crassitie sint is notabili s aliquorum scilicet pedum , sed pie
Tumque in omnibus varia , neque in eadem sempeτcrusta constanti praeditas ; easque crustas , vel uvtotidem cortices, integrum telluris nucleum circum cingere concipe. Cavectamen eredas, hujusmodi crinsas ordinata, sibi tibique parallela , & regulari ex tensione terram cingere , illiusque superficiem cominponere , quasi concentrici follieuli ea pam: eadem scilicet crusta dilatatur M per planitiem , assurgit pετ montium declivitates , flectitur infra valles, hiat liquando , & interrumpitur supra montes, hac in parmee exilior , crassior illac existit. Iis in loe is , in quibus montes, aut terrei viarum parietes ad perpendi Culum sere praerupti sunt, statorum vestigia , & extrema manifeste observantur. Rei exemplum sit e lebris ille puteus Amstelodami ad 13o pedes excava tus , in quo, teste Varenis sic, & aliis plurimis, ter xae strata sequenti ordine deprehensa sunt . Primum fratum terrae nigrae nutriendo igni aptae r. pedes a tum e secundum argillae mollis pedum 9: tertium arae me per 8 pedes: quartum terrae hortensis pedum Φῆ
146쪽
quintum argillae Io pedum sextum terrae communis pedum 4: septimum arenae decem pedum : Octavium argillae pedum 2: nonum arenae albae pedum Α : d cimum terrae siccae pedum s et undecimum terrae humidae, & paludosae I pedis: duodecimum arenae pedum I 4 : decimum tertium argillae arenariae pedum 3 r decimumquartum arenae cum arena mixtae pedum s r decimumquintum arenae marinis conchis permixtae pedum Ior decimum septimum argillae pedum Ioarultimum denique arenae silicum pedes altum. Hic tamen Ordo, neque quoad stratorum numerum, aut dispositionem , neque quoad altitudinem , aut crassimilem ubique servatur.
113. Qitarior Infra telluris superficiem inter varia ipsius telluris strata, mediisque in eruitis intra montes, sub planitiebus etiam ipsis conchae saepe marinae , testacea , & plurimae aliae piscium exuviae ,
atque reliquiae deprehenduntur, majorem partem lapideae seu in lapides mutatae r quin imo ex ipssis et-,am maritimjs ostreis, atquei exuviis formatae crustae alicubi inveniuntur. His animadversis , quaeritur modo , quae fuerit montium origo Φ a quo terrestris superficies eam, quam
modo habet, dispositionem , & structuram acceperit λquo casu in loca mediterranea infra montes , & terrenam superficiem innumerabiles piscium exuviae , non obscura oceani indicta , & sedimina allata suerint y a Deone ista omnia , cum mundum condidit primo, an potius ab aquis diluvii, aut causa aliqua nobis ignota originem suam dueunt λαεε. Res igitur in id unum devolvitur, an Deus ab initio, cum universum condidit, Telluris glo-hum, illius nucleum, ac superficiem eo pacto disposuerit , eaque forma donaverit, quam in illa modo observamus Utrum montes ipse in terra condiderit, valles, planities , maria, & notabiliores alias terrae partes Ordinaverit , statuerit , distinxerit ρ acivero aliam formam habuerit ab initio tellus , a supremo rerum authore acceptam ἔ aliam modo habeat
causae alicujus beneficio, & viribus inductam ὸ Quaesioni locum praecipue dederunt exposita telluris strata , tot piscium exuviae , & Oceani mediterranea vestigia , quae passim ubique fere offendimus . Unde enim
illae exuviae Unde montes, di tam varia illorum
147쪽
perimpofita strata Fuerunt hare omnia a Deo primitus ita ordinata, an succeisu temporis ob insignes aliquas elementorum , & rerum catastrophes , & pese turbationes a causis naturalibus effecta λAd plurimas igitur curio as , & Philosopho homine
dignas quaestiones exponendas praesens nos argumen- tum manuducit e primam scilicet telluris genesim , &fabricam , ante diluvianam terrae faciem , montium Originem, & naturam: Diluvii Causam , rationem, effectus, atque anima alia impraesentiarum breviter discutienda assumimus.
Σ27. In re praesenti proponendi primum sunt, ct examinandi Burneli, VVood vardi, re Uvist boni υ-porbeses, seu , ut ipsi voluhi, opiniones. Burnet Igi-rur primo Mosaicam de mundi creatione narrationem irridet sa): nomm deinde rite in hunc modum telluris genesim proponi , er maxime probat b in . Primo , inquit , omnis materia divba , confusa , permixta , e agitata primitivum Chaos , atque primum rerum sagum componebat : 2. Partes majores, solidiores , Obtiuiversalem aravitatis legem in centrum paullatim I cundum gravitatis discrimen descenderunt ; sensim indurescentes, teliuris nucleum durissimum quidem . σin υ aria , ac concentrica syrata distinctum formarunt,
prout immens illius fluida Iedimina υ gratitatis lex
omnino exigebant. 3. Partes omnium Iubtilioνes in immensae illius materiae chao per eamdem gravitatis legem ad ultimam Iupersciem , atque ad majorem a centro distantiam rejrcti aerem composuerunt. q. Tertium etiam elementum , seu massam agnoscix, cujus particulae dentitate , π gravitate medium inter praelata duo corpora locum obtinuere; ac proinde ob gravitatis ieiem infra aerem , er Iupra nucleum exsebant. Tersii usce corporis fluidi particulae magis oleo se , leves ,
ct teretes paullatim iubsidendo, in fundum labendo , σsese aduengando longi temporis fluxu solidam maltham, seu Archeol. Philol. l. Σ. b) Theoria telluris sacra. I. I. O 2. Mont. Phil. Tom. m. Κ
148쪽
seu consistentem crustam efformarunt, qωae tandem θ bitabile continens evasit , o continentem globι superfl-riem e feci ι blice positis , manifeste constat. I. Quo pa cto telluris nucleus, o massa usque ad ultimam super- friem sint pura , continua , ct concentrica 'rata , tot scilicet primitivi fuidi sedimina . a. Superficiem telluris ante diluvium fuisse Iphaerieam . 3. Nullos ansediIuυium fuisse montes , nulla maria, aut stu-- , sed telluris superficiem fuisse rotam continentem , seu dura
crustam : omnem vero aquam sub crusta illa extam a babitabili per totum illud tempus ante diluvium eIapsum substitisse a . Ante diluvium etiam , imaus , nulla omnino e caelo pluvia decidit; nulla stationum diverstas : Terrestris aequator in plano Eclypticae jacens continuum ver inciebat ἰ Immensam illam fluitam mase
g. Tempore drluma antiqua rerum facies penrtus fuit immutata: Sol per aequatorem semper rnceden3 , arque eidem semper telluris fasciae respondens , eam Ita vehementer calefecit, ut in magnas tandem risuras dehiscens , enormibus quamplurimis crustae mos a fer vicem separatis , o deorsum in abissum praeci prsatis , aquae ex abνsso rupta binc inde tellure, violenter erumpentes , hac illac supra terram fluendo re resuendo ac in magnas terrae massas concutiendo agitarunt, viverso fuecumulos eformarunt e unde recedentibus postea aquιs , in ab risum iterum collectis , ea , quam modo videmus , adspectabitis mundi superscies in montes, valles , , planities conformata luperfure . . a 29. Nis res ita statuantur , inquit Burnet, neque pratorum dispositio , re forma , neque montrum Ongo , - .ra , o Atus, neque diluvii ratio , neque concmtro-rrum per mediιerranea loca, γ' intra montium UrIcera
dispoito, causa , re origo in olligi possunt. Rebus autem ita postis, omnia recensita phaenomena nuus nego-
149쪽
fuisse ver semper perpetuum , arque auream illam inua di aetatem , Poriarum commentum , toto illo tempore extitisse : Solem sempeγ sub aequatore motum suum per- fecisse , unum eundemque rem aequatori O eclynicae fuisse commuriem : a Deo verδ ι ut diluviam in uceret, nil aliud esse factum, nis Tenuris dxem iis eam obliquitatem , quam modo hdbri ι detorq ere : eoque pro 'rnae sempore diversas ames se sates Attium histi e .s31. V v duardui ca) similia nobis somnia ι re eοnjecturas proponit . Testaris globus componitur principue ex vasissimo quodam 'indo , seu aqua, globi nucleum Er fere totam ea citdiem occupanse ι quam bara thrum ι θ aquarum abyssum Auncupat: cum θωjusemodi absis oceani aqua per quamplurima foramina vi eanales , Gragines , Asaias in fundo oceani aperias communicatur; ipsaque ab se aqua per similes vias, est bibulam etiam stratoruin m Jam is exteriorem usqu/ιonsi eniis 1-perficiem hae illac ascendiι , quoad eum oleant super te ad libellam componatur . Terra Aiadio non es . quam, solida magis crusta non admodum
profuisa, immensam abs m circumcingens, ex mulι - - 'lita suidi sed ine se Mum particularum gravitatem in dmersa concentrica frata composita , . conforma- a . In eum statum er modum materia primi illius serrestris chaos secun in graviιatis legem sese confo=maeturas . Hanc traυitatis legem Deus , tiniversali nita-mio omne genus humanum submergere volens 4, immutasti, o in ipsis elementis persurbaUt . Unde factam, se aqua oceam omnium prima, deinceps viro, qua immensam illam ab sum componebat , Iupra continentem sese praecipiti cursu Mundereι . Magna illa, o universali elementorum perturiatione durante, praeter lia mira . notiora Dilumii emecta, terram, marmora , metalla , ct caetera corpora Iolida ad minimas γνώriculas redacta , ο liquefacta fuisse contendis: inde fuit , ωι quemadmodum in l/quoribus impuris modo accidit , ex perfarbata illa, O beterogenea maga no ratione gravitatis propriae plurima sedimina subsiderent ι particuIae heterueneae seorsim descenderent , ω aquis tandem quiescentibus , laria in fundo stratu formarem
150쪽
ur: eoque pacto plurιma conchi tia , re aliae piscium exuviae in mediterraneis locis infra montium capacitarem , re sub terras in jua etiam fata dispondirentur . Postea tamen noυis liis euam stratis hae tuae ριιs , aquae exieriorem globi IVerficiem Ορerientes permagnas ruas Asuras Iese in antiquam ab sum rece
re t mulsiplicisque illius fissurae , atque is auris , o fatiscentis terrae ratione enormia solidae continentis crustae frusta sώrsum hac tu parse ejecta , deorsum illac prolap1a montes π vaflissimam aquis reliquis pelvim , hoc est , oceani fundum e marunt a . V Vi si hon etiam smili fnsendi libertate Terram ante chaos eriflentem posuit , rnhabitabilem tamen riempore vero a Moyse indicato nobam inis isse formam , in globum viventium habitationi apitim evose rper dies a Moyse assignatos , annos intelligit: Terram in primitivo suo flatu ciuisse cometam , cuius armo; aera
verum , ct primum illud terrae Chaos confli ruebas in illius centro solidum' inflammartim vel igneum corpsas erat , circa quod immensa fera fluida, atque heterogenea massa circumstabat, cujus graviores particuli paullatim, o successu temporis pro ratione gravi sat s aeσ-osum descendentes infimam terram , inhabitabilem ια-men , composuerer ex reliquis aqua, s aer efformata fuerunt: Iempore etiam fluente, magna particularum heterogenearum vis ab enormi aDis massa ob gravIta-iem deor-m Iupra Iupersciem aquae dec/dens , re cum innumeris aliis pinguibus, ac oleosis particulis a terra centrali, atque ex aqua ascendenribus permixta , magnam paullatim , π solidam crustam Icnuit, quam habitabilem tellurem vocat infra stantem vero aquam abvisum. Ex bis simili fere ratione . atque Bum et , . V Vood vard , telluras strata , conchilia mediterra ncta , DI Iuvium , mare , atque montes deducit ib).23 . D. Busson Philosophus quidem doctus, ct co datus Scriptor eoque magis mirandum ) creandi etiam munus Abi assumit, atque in Θpoibeleon campum ae scendit. Terram, re Planetas ex vehementι , atque alido cometae in Iolem incursu, o ingentiam mαθα-