장음표시 사용
321쪽
inflexione, eontusionibus , aut etiam actione igni stat teretur , vim omnem amittat I accensio autem, in
flexio, & contulio aliam in subsantia se iri mutationem non inducunt, praeter illam , quam in poris e sciunt a cum omnes aliunde ferri partes non destruantur, diisi pen ur, an separentur e mutatio igituτdirectioni 4 pororum unica causse est , quare vis magnetica non amplius per serrum diffundit Wr , in illo agit, aut ς istie ς quod autem, ut transeat , re in corpus agat , a certis poris dependet , citra dubium est aliquid materiale, seu corpus impenetrabile 'sss. 4. Vis Electric3 citra dubium est motus materiae, ieu insuκus physicus substantiae materialis :in hae tamen vi & materia electric phaenomena parritim eadem, partim simillima, ct aeque mirabilia obet servamus . atque in magnete et si igitur electricitas est vera materia dc corpui impenetrabile , ut ipsis mei sensibus deprehendimus , ii millimos tamen esse ctus producit , atque virtus magnetica ; quidni &hanc postremam corporeum influxum esse dicemus δΛt plurima sunt phaenomena , quae fatis intelligi neqqueunt; neque stare polie videntur, si vis magneti'
Respondeo, duo haec sunt, ut iam dixi, toto caelo inter se diversa, substantia seu existentia rei, & -Αdus rei r plurima sunt in phystica , quorum existen tiam demonstra mus , modum tamen exissendi igno Tamus , aut non comprehendimus; in eorum numero
est vis , seu in fluxus magneticus, Ac materia electri ea ἔ earum effectus videmus , corporum in iist promyrietates , & eharacterem animadvertimus & fere demonstramus; modum tamen intimum, quo haec si ant , nos fugere non diffitemur . Verum si haec a gumentandi ratio valeret , omnium primitivarum causarum materialium systema , imo & majorem camsarum physiearum, etiam compositarum partem ne
336. s. Vis, seu qualitas non materialis eum eorporibus pane trabilis contrarium proprie dictum non habens dc ita corpore aliquo recepta . semper conser Varetur: qua enim de causa remitteretur , aut de
strueretur , si contrarium non habet , qui in i Ilam agat , elusque vires frangat ὸ jam vero vis magnetica naturalis, aut aequisita intenditur, remittitur ,
322쪽
acquiritur, & destruitur successu temporis, & acti nibus caularum naturalium, ut fuse superius retulimus et quo pacto haec accidant , si vis magneti ea sit
effluxus materiae , clare percipimus o cum enim e corporibus perpetuo exhalentur eorum particulae, & evaporationes, peculiaremque atmosphaeram circa corpora ipsa componant , quae multiplici de causa dissipari potest, aut reparari, intendi , aut remitti ; si in hi lce materiae torrentibus vis magnetica consistat, eam subinde augeri , dissipari , reparari opus est. ss7. 6. Sola actione causarum materialium omnes in magnete , illiusque viribus mutationes inducimus, illius nempe vires augemus , aut diminuimus , eius polos destruimus , instauramus, mutamus , milleque id genus alia emeimus dum nihil aliud agimus , nisi
vel magnetem armare, aut exarmare, eiusque por
rum ordinem perturbare , & alio directionem comvertere et haec omnia effluxui materiae , seu corpori convenire posse intelligimus; quod autem in rem seu vim non materialem , hoc est, neque mechanicam , neque mechanice agentem agere possint, ne idea quidem percipere possumus. 338. 7. Tandem , ut alia plurima omittam , virium magneti earum essicacia tam in magnete , quam in ferro dependet a certa magnetici corporis figura , extensione, crassitie, ut superius retulimus et emea. Ciorem enim esse magneticis virtutem , si ejus figura sit sphaeroidica oblonga , quam sphaerica , aut qua cunque alia , obvia experimenta demonstrante fer- Teas etiam acus , virgas , & lamellas certam longitudinem atque crassitiem habete debere , ut emea- Ciorem, quam possint , virtutem acquirant , ab experimentis pariter ediscimus: quid autem hoc ad vim non materialem , quae aliquem tantum ad corporis massam habere pnsset ordinem λ Bene interea haee omnia stare , atque componi eum effluxu & motu partium materialium inferius evincemus.
Contra propositionem aliquae & graves quidem difficultates afferuntur, quas commodius infra exponemus , cum verosimiliorem aliquam hypothesim ad virium magneticarum nodum explicandum proposueris
323쪽
339. Postquam mirabiles magnetis proprietates philosophis ιnnotuerunιοῦ nihil ri rntentatum reliquere , quo ponicam rei caujam invenirent: post mille tamen experimenta res fere integra nepotibus servatur. Himus
fuit Gilbertus , qui docte , b f e argumentum obsese
vaιione , raιione tractavit , eaque propter bene de P sica meruit: post Uilbertum rem eandem Iuns argrebi Grandamicus , Leoueaud , Cabaeus, Descartes, fabri, Gassendus, Dechales , Huighens , Μuschem tiroeli , Halley , Le Monter , ut alios omittam . H νum aliqui non solum experimenta instituerunt, quibus
rem aut promovebant, aut inventas jam ver tates confirmabant; verum eιiam opiniones, Θpoiboes , aut con jecturas ad magneris nasuram atque proprietates expliacandum excogita υerunx, arque in medium attulerunt ,
quales fuerunx Gilbertus , Leout aud , Cabaeus , Deiacartes , Fabri , Huighens: alii vero exper mentis tan- sum, novijque tentaminibus rem promovisse contenti , supervacaneum ese existimarunt rempus perdere in hypothesibus fabricandis , ut rem fere dejperatam explica--nt. Tres primi Gilbertus, Leout aud , Cabaeus , peripatetici quidem omnes, vim magneticam in qualitate peripatetιea statuebant: cum eae a vera Physica sint 1amotiminatae, in iis hypothesibus referendis nrhi ι immoror, eos auctores adeaι, qui qualitates ferre potest.. 36α Carretius hac esiam in parte ingentosam excogitavit Θpothesim , qui sola partium figura , oe motu
magnam partem phaenomenorum muneris feliciter exponit: in aliis tamen etiam Cartesiana Θpotheses des cit. Ponit igiιur ex generali vorticum motu , er pecu-ιiari terroris vorticis remolutione plurimas parricularminus ad motum revolutionIs aptas ad axem detrudi,
imo ct a polis mortic/s WV axem ad terrae polos fluere: cum autem fluendo per sparIa rnter globos seje tangentes comprehense pertranseans, 'riatae fiunt.: hae igituν Telluris polos ingressae per rilius massam ab uno ad alium polum parallelae ad axem currunt. Hujusmodi pa res striatae ab austro ad boream , ct a borea ad austrum per medium telluris Inobum percurrentes , aptos in terra , magneιe re ferro ostenduns canales striatos per quos velociter suans, π fluendo persciantur . Licet autem
324쪽
Ant inter se figura similes ρο munitudine eιiam pares;
nihilominus quae a rum v. gr. 8ngressae pstr bonam egrediuntur, per eundem borealem polum iterum ingredi non possunt, quia spirae nequeunt per stundem canalem
piratem , seu cochleam inverso situ ingredi, pre quem exierunt, ut familiaribus , re vulgaribus exemplis ed cemur r idem semiliter de 1piris a polo boreal, ais ora ratem fluentibus dicendum est : parsistiti ergo fiatae
polum aliquem V tr. boream egressin, in atmoisis ramincidunt, ετ partim per illam viam aliquantulum rosequutae . cum in illa congruor re necessarios canalas D rales non inveniant, ob cominuatos incursus atteruntur,
figuram Heperdunt, π ad magnetem non amplius is Eant, sed per aerem oe alia corpora spars in diversorum corporum elementa componunt ἔ aliae interim ην atae partes , cum ulterius ob aeris resistentiam morieri nequeant, reflectuntur, re circa terram labentes ad eum,
per quem ingressae sunt, potam regrediuntur , ubi peν --nales luis figuris congruos iterum furens.s6ro Haec Θροιbeps fumma, ex qua non pauca maminetis phaenomena . er proyrietates sponte de ceradian is igitur magnetis G magneti ipsi omnino exινinisca. fectusque magnetici eactenus solum muneri tribiai de bent . quatenus materia fluens aptos in ruo canales offendit , per quos perenniter fluens illa pbaenomenae prodacit in 16g. Gasser, Ius , cum eandem di magnetieae attrainctionis oe graviιatir corporum serresmum causam ernaturam esse,exsimgreν ς utru ue per eandem mechanicam causam exposuit, per materiales scitices uncinos, . hamos sibi a magnete usque ad ferrum succedentes , er ferri ansulas praerindentes , eoque pacto vim Damas magnetem cadendi ferro communicantes. Hoc me chanicam rei maxime reconditae eo .cationem familia. ribus , notissimi'ur exempses consirmaro
s63. Huigbens , Cartesianismi propugnator e regius .
re magna ex parte emendator. refreto cartesianae a ctrinae fundo , eam etiam hac in parte emendavit, a liaque ratioue bupotissim orae naret. Singulas particu-ias magneticas a magnete preruniter effluenter. σ -- fluentes . veluti quasdam spicas triticeas concipiebas et canales autem per quos use Dicae permnifer fluerens, tanquam tubos considerabat, suorum alteram istum in
partem pili quidam illis a xi recumberent. Hoc autem
325쪽
eo tendit, ut parirculae per eosdem canaIet non regre diantur , Iea per unum polum egressae Iupra serrae, aut magnetis supersiciem ad alterum polum circumfluant eduplicem enim materiae morticem ab altero ad alterum polum mentem opus esse, philosopha animadverterunt, simul ae magnetis phaenomena obferetiarum ζ dd duplicem autem babendum morticem , per eandem vidm particulat non refluere opus est. 164. Et hinc communis eorum etiam philosopborum, qui Carteilo minime favent, opinio es , per strunque magnetis , er terrae polum torreniem materiae perenniter effluere , qui supra globi superfletem di sustis ad a
lium polum affuit, ibi quo couectus per eam polum in treditur , re ad oppositam per interiorem terrae massam regreditur . isque hoc pacto duplicem vorticem 'dtuunt aus supponunt .sos. μμ ιοι ingenios a philosopiarum tentamina ct labores, Neutoniani Iasis esse duxerunt muneris phaenomena ι π propriesares experimenris probare , eorum vero causam nomin e aurae ionis seu virtutis nuncupare . Iuare hi postremi, quod causam attinet ι cum primmis , quos laudavi , re quidem conisaiunt: phaenome na ἐν phaenomenorum leges quaerunt , causam reapse praetermittunt quoad primum quidem maxime laudan
di ψ quoad secundum pluris ii faciendi sunt , qui non
solum experimentis rem scrupulose prosequuntur. verum aliquid prae=erea tutenire , ct in medium afferre conantur , quo aliquam causae attractionis ideam cone piamus, quin tamen rem se acu tetigisse glorientur.
s66. Virium magneticarum meebanicam causam , at que explicationem aliquam invenire. Quoniam magneticae virtutis naturam introspicere,& mira i Ilius phaenomena explieare ι aut qua ratio ne fiant , intelligere, res est penitus desperata et oleum ego etiam, & operam perdelem si in hujusmodi argumento nimis immorarer . Solummodo igitur brevissime proponam , quae mihi eonsideranti . &phaenomena magnetis cum aliis physicis notissimisque effectibus eonserendo in mentem veniuntn quove pacto rem ego mihimet ipsi concipiam ; quin tamen umritatem me attigisse assirmare andeam.
326쪽
primo igitur ex supra dictis mihi certum est, vim magneticam esse mechanicam , re verum materia. Iium subtilissimarum partium influxum , effectusque
magneticos per veram materialem impulsionem secundum leges mechanicas fieri.
367. secundo , vires magneticae seu subtilis illa materia aut partium dispositio & indoles , cur praedicta tribuuntur, est propria subitantiae serri. Neque
enim aliquis est magnes, qui plurimum ferri non contineat , immo non sit venae ferreae pars et in omni praeterea serro arte, aut natura excitatur eius aivirtus tandem nullus est lapis particulis ferreis abundans , in quo aliquod virium magnetis indicium non animadvertatur. Chalybem etiam esticacioribus viribus praeditum esse, quam ferrum , iobservationibus constat. 368. Tam magnetem , quam ferrum esse corpora mixta, & suas circa se particularum atmosphaeras habere , ampliores aut breviores, densiores , aut rariores pro diversa ipsorum magnetum textura, minle , spirituum subtilitate , & densitate , ac numero, Neutrum negabit , qui non fuerit in physica peregrinus. Quaelibet enim corpora, illa potissimum , quae sunt valde impura, & mixta , suas habere atmosphaeras , satis in Physica generali , & aliis in locis obiter
brobavimus .. cs69. 4. Qualem figuram habeant huiusmodi atmolphaerarum , & magnetum partes, id ego penitus ignoro , & nullus nisi divinando conjectare potest . Qua re partes striatas Cartesii, spicas Christiani Huighens, particulas humanas, atque uncinatas Gassendi , aut alias cujuscunque alterius figurae neque reiicio , neque assirmor quali scumque partium statuatur figura, eandem aut similem habebunt omnes ; aliter diversae essent speciei re effectus longe diversos producerent .s7o. s. Praedictae magnetum atmosphaerae sunt in motu intestino semper perenni ; est dicere , spiritus seu partes subtilissimae magnetis perenniter effluunt a magnete, & ad magnetem refluunt. Id ipsum est, quod in atmosphaera terrae semper fit ; semper enim vapores & exhalationes copiosissime elevantur , &copiosissime relabuntur, ut ex perenni corporum humidorum exsiccatione , aridorum humectatione , cc
omnium sere disspatione, milleque aliis argumentis
327쪽
alibi a nobis relatis demonstratur: atmosphaera m a gnetis eodem modo ad magne rem gravitare mihi vis detur, quo atmosphaera telluris ad terram, quaecun que sit earum gravitatum causa . Motus illi effluxus& refluxus penitus contiarii in atmosphaera terrae perenniter fiunt, quin sese perturbent; eadem igitur
ratione in magnete res accidet .
II. 6. Praeter eos motus alium in magnetis spiritibus animadvertere mihi videor , dc probabiliter supponere potiumus , motum scilicet , quo per axem ab uno ad alium polum mutuo fluant , dc inde e polo
egressi flexo itinere, & per magnetis superficiem sese diffundentes , ad polum , per quem sunt ingressi ,
perenniter confluant . Hoc modo duplicem contrariam vorticem . seu spirituum torrentem in m ignete admittere possumus ; . unum quidem ab A ad B fig. 16. intra massam telluris semper fluentem, per Begressum , dc inde per C , & D ad Λ refluentem isecundum vero opposita plane directione a B per E , ad Λ , & inde per CD ad B fluentem . Quod hujusmodi vortices materiae subtilissimae fieri possint , licet sint inter se contrarii , communibus exemplis dc experimentis edocemur e primum illud sit , quod deat mosphaerae partium motu retulimus r secundum in
ebullientibus fluidis obtervamus. tertium, si phialam aqua plenam , dc in angustum oblongumque coitum desimentem , iupra stas nantem dc quietum liquorem
specie leγiorem v. g. spiritum vini invertamus itarit os phialae deorsum.apertum intra spiritum existat ; observabimus, innumera filamenta particula rum levioris liquoris per mediam aquam ascendere ,& locum sibi facere, dum interea totidem aquae fi- lamenta per medium spiritum descendunt. Etenim spiritus magneticos longe copiosiores , eonsertiores .& forsitan etiam velociores per utrumque Potuin egredi , dc per utrumque etiam ingredi , allata superios eκ perimenta vix dubitare permittunt , illa po. tissimum, quae dispositionem partium scobis ferri inpolis δέ eirca polos demonstrant. 72. 7. Hinc circa magnetem atmosphaeram spirituum ascendentium δέ descendentium, ad magnetem, duosque materiae torrentes in sensu hactenus explicato fluentes & refluentes deduco . Ii spiritus circa masne tem retinentur, aut ad illum relabuntur a grain
328쪽
vitate relativa versus ipsum magnetem e & hanc rationem esse crediderim, ob quam magnetis Vires diutissime conservari possint. Quod si reapse existat duplex ille vortex; spiritus, seu particulae subtiles ab uno polo per aequatorem ad alium polum fluentestitum habent in aequatore plane contrarium , atque habent intra tellurem , ut facile demonstrari potes; atque hinc plurima superius relata phaenomena de
373. 8. Id generatim in natura observo , quoties duo fluida ejusdem naturae se contingunt , in unum eonfluere: imo & fluidum ad alium liquorem confluens una secum solida desert , quae ab illo circundantur. Duae guttae ejusdem liquoris v. g. aquae , si se vel minimum tangant , in unam confluunt duae etiam flammae sese tangentes uham illico componunt:
idemque saepe sit , si inter illas spiritus , ct calidus
interponatur sumus ἰ eum enim ab utraque parte aggressae , aut potius depascentes , flammam unicam componunt . Fac modo , ut in altera , aut in utra que sese tangentium guttarum solida corpuscula circumdentur; ea etiam ob guttarum con1luxum ad se invicem accedent.
set . 9. Quod si fluida fine heterogenea v. g. oleum& aqua; sese ut plurimum fugiunt: fac, ut in stagnanti aceto. aqua aut vino parum olei infundatur: fluidum ita agita , & divide , ut oleum in multiplices guttulas separetur: id semper observabis, Vix cum aceto exiguas partes olei misceri & eonfundirecto posse, sed ad se mutuo accedere, cum primum ad contactum veniant. Haec quidem omnia materiali hus suidorum viribus, & impulsione fieri existimo . Quod si obiter ex me quaeros ἰ qualis nam sit causa gravitatis particularum in magnetem λ Eadem, resepondebo, quae corpora terrestria versus terrae cem trum trahit , de qua vide alibi dicta. 37s. IO. Duo igitur magnetes considerari possunt, imo reapse sunt duo solida corpora duplici fluido h mogeneo circumdata , qualis est propria eorum Corporum atmosphaera . Neque unus magnes in alterum agit, nisi per verum contactum physicum; cum scilicet illius atmosphaerae partes attractum magnetem ere tangunt , eumque circumdant ἐν in casu igitur mutuae attractionis duorum magnetum habemus du
329쪽
pleκ fluidum homogeneum sese mutuo tangens , per miscens , atque unicum tantum fluidum componere adnitens r solida igitur iis fluidis circumdata , eorum dem beneficio , a Aione , ct mutuo concurtu ad se invicem rapientur. Quod si magneti objiciamus ferrum p res perinde se habent . praeter enim quod ferrum suam etiam circa se atmosphaeram habeat, novo illo magneticae atmoiphaerae contactu , simile in ferro excitatur fluidum magneticum , & aemosphaera , atque in magnete ipso existit , ut mox dicam. 376. 3I. Quod vero particulae illae, quae per polo
rum alterum egrediuntur , per eundem polum regre
di , & intrare nequeant , facile fieri posse , Ac ratio,
re eκcmpla physica demonstrant. Primo enim ratio- De figurae tum ipsarum particularum', tum etiam Polorum , per quos transeunt , particulae egresiniae regredi multoties non possunt . Secundo ratio- De Uaivarum egressum quidem , non vero ingressum t permittentium . Utriusque rei exemplum hambemus in natura r in sanguinis eirculatione ob valvularum di spositionem vasa, per quae sanguis es . fluit , refluere non permittunt ut in physica viventium late explicamus. 2.Cochlea per spiralem canalem , per quem egreditur, converti non potest eidin clavibus obtervamus , id etiam in circulatione luceorum, quibus nutriuntur plantae , ediscimus r in cus enim nutritius per medullam maxime e tellure ascendit. Ac inde per totum arboris corpus distribuitur, ad radicem autem dc terram per alios poros descendit. Mille alia exempla ejusdem naturae omitto. 177. Iam vero tam pori magiae iis , quam propriae eorum particulae determinatam quandam habent figuram in omnibus iis particulis similem , atque p vis , per quos fluunt, accommodatam , qualiscunque
eandem illa figura existat. Tria hie aut affirmo aut intelligo, spiritus videlicet magneticos , sicuti etiam magnetis poros , determinatam habere figuram . eam esse in omnibus iis spiritibus similem aut eandem , esse denique a particularum aliorum corporum figuris diversam: idem de poris dicendum . Primum est omnino necessarium e seeundum ex eo patet , quod cum in minutissimarum partium figura situm si potissimum corporum discrimen , 'diversique effectus figurarum diversitate necessario nascantur , ut in to
330쪽
ta Physiea saepissime demonstratur; manifestum inde est, magneticos spiritus ejusdem , aut similis omnino esse figurae : cum dc ejusdem sint speciei, & eos
dem effectus producant. Et hinc tertium etiam deducitur . Porro diversam esse particularum figuram pro diversitate corporum, mille experimentis, atquctexemplis constat et ex innumeris scilicet compositis physicis salia , & spiritus extrahuntur : in his tamen omnibus apparet diversitas suorum corporum diversitati proportionalis. Cum igitur ex effectibus ,& eausis cognitis mecbanicis incognitos argumento analogiae probemus , physicarumque rerum naturae certis de statutis semper legibus agat; recte de spiritibus magneticis supponimus , quod aliunde est in corporum systemate communissimum. 378. II. Atque hinc tum particulae , tum etiam pori sunt tam in magnete , quam in serro similes ,
aliorumque spiritibus, & poris dissimiles; eadem proinde est in ferro , & magnete partium structura , &substantia et partium , inquam , quae magneticos esse ctus spectant. Ex iis vero praecipua magnetis phae nomena deduci mihi posse videntur.379. Ut a virium communicatione incipiam , cum serrum antea non excitatum, aut etiam magnes debilis virtutis per potentioris magnetis contactum vim magneticam accipit ; rem ego ita concipio , ut in hoc casu nulla fere sit virium communicatio , sed excitatio : cum ad ferrum magnetis atmosphaera pertingit , spiritus magnetieus aptos sibi in ferro poros offendens per eos ingreditur, implicatos forsitan explicat , detergit, ordinat materiam ferri magneticam antea sine intestino motu , atque fermentatione omnino inertem excitat , ac veluti aecendit , & ad vivide agendum determinat ; unde cire a ferrum paulatim similis, aut major, atque densior atmosphaera formatur , atque circa magnetem , non quidem a magnetis , sed a propria ferri ipsius materia exei
38o. Quo pacto tamen hujusmodi excitatio fieri potest ' Respondeo , non unum in natura hujusce rei exemplum haberi omnino simile . parva ignis scintilla , in qua nulla sere est motus quantitas in materiam facile combustibilem incidμns immensum efficit incendium, in quo maxima est motus quantitas.