장음표시 사용
341쪽
eum signisseamus . Definiri illa in hune modum potest , Corpus fluidum, liquidum, bumidum , cuius par uetitae sunt admodum durae , parum aut nibit Hasicae, ad motism valde expeditae, aereis parriculis tenuiores, sed solidiores , odore , sapore , ct calore carentes, Deite volatiles , as ignis pabulum ineptae . Singula hauere experientia , Ac ratione edocemur'; ut singulis propojitionibus modo probabimus.
3. Aquae particulae sunt ad motum valde expeditae,
Constat id primo ex natura fluidie secundo & praecipue ex eo, quod facillime aliae ab aliis diffluant, Ee d i ssocientur . nec tenaeiter aliae aliis adhaereant , quod ex earum particularum figura & levigatione originem duelit in id etiam rei internus particula. rum motus, & insensibiles atmosphaerae aliquid sor sitan influunt.
4. Probabile est particularum uuae figuram ad lab
ricam aliqua ratione accedere anaeras tamen perfectae non esse. Duo in propositione affirmo r ieeundae partis sen ius satis per iese intelligitur r in prima vero h num dieo, aquae particulas non esse ramosas, hamatas, angulosas, sed totunditatem persectiorem , aut imperfectiorem , secundum omnes , aut secundumia liquam tantum dimensionem habere t ad id vero satis est figura quaecunque elliptica , cilindrica &e. Primam hanc partem ex aquae phaenomenis deduci mus. Primo enim aquae particulae facillime moventur , di a se ipsis separantur. Secundo: Aqua, dum modo nura sit a nullum, etiam deli eatissimum , sensum offendit, aut ullum dolorem efficit , etiamsi supra recentissimas plagas, aut partes maxime sensibi Ies assundatur ἱ eaeque affusa aqua laventur. Praeterea manifestum est , eas particulas suaviter supra de lieatissimam aliorum corporum super fietem labi, quineam mordeant, vadant, fricent, aut in illa infigantur ; as proindε-bsura minime hos ulose, sed ad
342쪽
rotundam accedentis . 3. nullum etiam habet s. norem , aut odorem , si pura sit: fibras igitur sensti iam non pungit. 4. yartes quo rumcumque fluidorum, et Masinspicere nobis licet, hguram rotundam habent . Nos tamen quod generatim animadvertericitam
est non de particulis primitivis , seu primorum ordinum loquimur: sed de illis , quae insensibiles licet
sint , ex plurimis tamen aliis simplicioribus particulis , immo simpliciorum particularum ordinibus Componuntur . . ' ni t . 1 s. Secundum partem , quantum de reconditissimis rebus philosophari licet. , phaenomena etiam probarctvidentur: aquae scilicet particulae aliqua tandem ratione viscosae eatissunt : non modo aliae aliis facillime adjunguotur, adhaerescunt , uniuntur , sed corpora alia humectant : haec autem eum figura sphaerica , re perfecte levigata componi posIe non videnture neque erum vim illam non materialem , quali-trtem Oecultam attractionis nomine, donatam in rebus agnoscimus , cui relata haec , & similia alia phasenomena referamus. Superficies sphaerae, in puncto se tangunt: si politae sint sphaerae ἔ sese non implicant, sibi non adhaerent: quae hujusmodi sunt, viscosa non existunt. opponi hic tamen posset e relatam partieularum aquae adhaesionem, & ortum inde humiditatis sensum , non ex aquae , sed ex aliorum corporum eorumque. partieularum figura , dc superficie-xum ratione derivari . Respondeo , esse H uidem posse in plurimis corporibus verum; de omnibus tamen probabiliter affirmari non posse : aquae praete-xea partieulae in se ipsis illa phaenomena produeunt. 6. Quae nos de partieularum aquae figura dicimus, conjecturis tantum probabilibus innituntur : hoc unum certum est, eam esse illarum figuram , dc levigationem , qu ae intestino motui, & facillimae earum separationi minime obstet : ex quo sane hucusque di ista probabiliter philosophando deducuntor , quin tamen certam figuram definiamus . Propositionem confirmat, & cum alteria particularum aquae figura, & levigatione cohaeret status ille liquiditatis aquae ordinarius. Aqua ex sese fluidum ne, an potius solidum corpus esset , aliqui jam disputarunt.
7. Sunt plurimi Physici , Nollet, Matran, Maraοι-
343쪽
ste, Boenave a) quorum judicio aqua , si in se sνου
ictetur, & ab omni alio agente , & materia exterim lepararetur, esset corpus solidum t ejusque proinde liquiditas sextisdsm eos philosophos ex natura aqtiae non descendit ἰ sed ab externo principio penitus dependet : ab igne scilicet elementari ἰ qui perenni eursu illius partes hinc inde exagitat , & 1iquidam sa-cit . Id vero dependet a liquiditatis, re firmitatis
caussa , & ex particularum aquae textura, atque fi- Sura i Mrmi as in tenaci particularum catenationeiacon auiti; particulae vero aquae figuram habent fere rotundam , ut diximus; Aqua ex te numquam aequi- 'ret firmitatem , ut patet ; sed illam habet ab externa caussa , & glutine i Quare cum nos alibi eorpo--rum liquiditatem in insensibilium particularum divisione, & expedita ad motum libertate statuetimuου; modo autem aquearum partium figuram ad sphaericam accedere dicamus ; consequenter dicere oportet aquam ex se, dc sibi derelictam fore semper fluidam. Ille igitur particularum aquearum pledius ,r& eonglutinatio , qua secum 'mutuo implicantur , dum in glaciem concrescunt, a nitrosis, & aliis aliorum torporum particulis provenit, quae , hamatae & ramo -- Lae cum sint, aqueas particulas complectuntur , & secum mutuo implicant.
.'. particulae adeo sunt subtiles , ut aeris pasevbus subtiliorer exi ante iis tamen Iunι solidiores. 'fierem esse corpus ex partibus adeo subtilibus compositum , ut eius particularum tenacitas nostram omnem cogitandi vim stiperet in Aerometria demon-nravimus ; si igitur majorem adhuc de aqua subtilitatem conficiamus, tum vero prima illa propositionis pars fatis erit demonstrata . Rem jam in Aero- metria de aere disputando attigimus: ulterius tamen eam evolvamus. Particulae aquae facillime per chartam, re plurima alia corpora penetrant, per quae aeris particu Iae permeare non posse videntur: per poros enim auri
344쪽
2ax GEOGRAPHIA auri dc omnium aliorum metallorum , & corporum transit Aqua si vitrum, & crystallum excipias, ut statim videbimus e subtiliores igitur lunt, quam tenuissimi auri pori, qui ad prodigium usque sunt 1u
tiles: subtiliores etiam quam aeris particulae per eiusmodi poros non admissae . 2. Per omnes Uegetari tium corporum tinus, recessus, poros aqua sese anu-nuat & transit; cum sit commune vehiculum , quo partes nutritioni aptae per corpora distribuuntur, ut experientia ipsa , atque observationes demonstrant ,& in serius disseremus. Λ quas particulas aereis este solidiores , ipsamet horum elementorum relativa gra vitas demonstrat. Pondera enim vero sunt, ut m ab sarum summae sub pari volumine, hoc est , ut densitates: hae autem in partium tandem soliditatem resolvuntur.
o Aqueae particulae , quantumvis subulis ae par
stum etiam multiplicitate praeditae sunt. Rem ptimo probat relativa aquae levitas , ii ad aurum , argentum , Plurimaque alia corpora comparetur . A qua & aurum, soluta , aut concreta, sunt materiae gravcs: eorum igitur gravitatis diserimina a poris vel Vacuis , vel materia non gravi plenis deis rivatur e pori hujusmodi ii tantum esse non possunt, qui inter particulas sese contingentes comprehenduntur ut ex se patet ripis igitur particulae sunt etiam perlaratae. 1. Maxima raritas , ad quam aquae particulae one caloris in vaporem resolutae expanduntur: - eonstat enim , igneas particulas per medias aquae partes , de quibus loquimur , sese insinuantes , luccutientes, atque alias ab aliis separare adnitentes , eas dilatare, & expandere et ac proinde poros iis inesse opus est . 3. maxima tandem aquae purae pelluciditas,
non leviter ejusmodi poros in minimis illis particulis suadere potest . Sed hoc ultimum alibi examinandum est .
in se spectata non es lotius frigida ,
345쪽
Aquam sibi relictam natura sua esse frigidam com numissimum est praeiudicium: id quod ex lentu, hoc
est , ex relativo statu aquae ad nostrum sanguinem judicamus. Hoc tamen minorem in aqua calorem , quam in nobis existat , tantummodo demonstrat: daTelativo, non de vero seu absoluto rei statu judicium est : incola saturni oppositum pronuntiaret, e lusque sententiae natantia omnia calculum dderent. Prima igitur haec sit propolitionis ratio rem ii ne su damento asserimus cum sensus minoris tantum relativi coloris iudices existant. 2. A qua ab eo habet suum frigus , ex quo in gelu concrescit gelascit au tem aquae ab externo principio ; per id icilicet, quod elementaris ignis ab ea avolet , in ejusque locum nitrosi spiritus inducantur.
Aqua 3. ex natur 1 fluidi habet, ut illius partes insensibiles sint a se i p sis mutuo liberae , & secum irsis non implicatae, aliaeque ab aliis facillime moventur e sibi idcirco relictae, ab omnique externa male Tia separatae secuti ii mutuo non implicantur. aut gelascunt: at secundum alibi demonstrata, frigus, ejusque caussa extra animam in reali partium intestina quiete . & catenatione consistit . Aqua igitur in salis spectata neque Caloris, neque frigoris naturam . re Caussam habet: neque calida , neque frigida existit . Addo praeterea, in praesenti rerum statu ,d cum elementarem semper ignem , dc id testinum aliquem motum sere semper habeat ; verum aliquem calorem femre semper habet.
Ir. Aqua calida, caeteris paribus , magis liquida e . quam frigida , quo calidior fueris , eo magis eris
Eo fluidius est corpus , quo suerit in subtiliores partes
divisum j maiorique intestino motu eius particulae agitentur , duo scilicet ista sunt liquiditatis eleme ta r crescente autem calore intestinum etiam augeri motum, plane omnibus constat: subtiliores praeterea sunt calentis , quam frigidae aquae partes r Etenim gelu Ac reliqua corpora . quae caloris, seu ignis actione liquescucit, per gradus quasi liquefiunt, aucta eti*na per gradus calore et intensior isitur calor a-
346쪽
quam , sicut reliqua corpora , magis lique laciet. se eundor'Aqua calida & magis , & facilius corpora , lachartim v. gr. dis olvit: faeilius scilicet per eorum poros sese insinuat, de alias ab aliis particulas separat, poros recludit, parietes concutit , & subruit . Tertio calida Aqua , non vero frigida e coquuntur, dc parantur tibi; quatenus scilicet aqueat di particulae subtiliores factae, & impetu in carnes irrumpentes , illas agitant , penetrant, dividunt . Tandem ex aqua ea lente copiosiores erumpunt vapores, quam ex frigida; in subtiliores igitur partes dividitur, quam fri- sida , ae proinde est magis fluida . 12. opponit Hermanus Borrhave , qui contrarium doctiit. Pendulum inita aquam immersum , & ad oscillandum concitatum , aequaliter intra frigidam . atque in ea lente Aqua vibrationes suas aequales &seque diuturnas perficit: eandem igitur in utraque resistentiam ostendit ; ergo par ubique est aquae li- qniditas r nisi rem ira saluam ; quo minus esset - fluida majorem resistentiam τῆndulo opponeret . - Resp. si idem omnino pendultarii, servata ejus magnitudine , in calida, dc frigida aqua oscilletur , bre-rvius intra frigidam ad quietem redueitur e at intra - calidam aquam variatur , & augeriir penduli magnitudo ; ealore enim rarescit e maioremque proinde massam Aquae expellit: ab aucta igitur magnitudine major frigidae Aquae resistentia compensatur. Calore etiam dilatatur aqua , inquies e ita quidem respon- . deo: sed cum a gelu ad ebullitionem usque 26. tantum sui voluminis parte augeatur a ; a naturali liquiditatis statu ad sensibilem calorem adducta vix tantillum rarescit , resistentiamque proinde non mi- . nuit. Quomodo tamen calore particulae aquae redduntur subtiliores folutione , respondeo, divisione , atque ab externarum substantiarum p rtibus separati se nee omnia vero haec interno illo caloris motu per D
347쪽
13. ex particulis durissimis componitur,o' comω pressioni maxime res fit. ιPropositio ab experimentis probatur, qtiae jam su- verius stiligimus , cum de eorporum poris tracta semus . Testibus enim Academicis Florentinis , qui primi rem tentarunt , & probavere postea Musche' Broe , Noli et, & alii, si vas quod eumque aeneum Eudex.alia quacumque materia eonfectum , aqua plenum, re hermetice clausum malleo , aut alia quacumque Tatione adeo fortiter contundas , ut vas eomplane tur , & minorem , quam antea, capacitatem habeat; inclusa aqua per aeris , aut cuiuscumque alterius m teriae poros in roris formam aistillatur et adeo ceritam est, aquam esse pressionis inea pacem : ejusque proinde particulas , & elementa esse perquam idura . IA. Opponitur tamen experimentum Verulamite Globum plumbeum cavum aqua adimplevit: soramenque plumbo liquefacto obturaVitr postea ad opposita duo latera mallei percussione glohum complanavit', quin aqua per plumbum exsudaret. Res p. parum acturate , ut notavit Muschembrore a , globum aqua Adimplevit, & ab aere expurgavit Verulamius: Non partim enim aeris , qui difficulter totus expellitur , circa vasis parietes interius ad hae se: neque id mirandum ; eum Verulamii aetate ae Curata exactio in experimentis Physicis insti tuendis desideraretur ; tune enim primo sanioris Physicae jaciebantur fundamenta . 33. Opponitur secundo Roberti B te experimentum . Is siquidem in globum, 1tanneum cavum opeant liliae plus aquae intromisit , quam globus capere poterat e tum globom rite clausum ligneo malleo pluribus in locis, ut complanaretur , percussit: demum globum ita percussum acu perforavit : Aqua per acus foramen ad altitudinem duornm , aut trium pedum exsiluit: aqua igitur in minus spatium, quam
a in Comeni. in tent. experim. Acad. δει simento p.
348쪽
an ea naturaliter occupaverat, compressa , & reducta fuit . t : r i , Τ ' O i Rei p. negando hanc consequentiam e Violentus aquae
iactus no .e compressione originem ducu , sed ex glo-hi, Ac particularum aeris intra aquam contenti et texto e globus siquid ein plus iusto ob violentam aquae intromissionem di stentus , & sese. restituere semper
adnitens, quamprimum aqua data porta exire potuit, sese contrahens, aquam violenter exit ire compulit . Λer etiam , corpus mirae compressionis sapax , & ma
xime elasticum intra aquam latenν adhibita percussione, dc violenta aquae injectione, facile comprimitur , & sese postea restituendo, aquam per Epertum foramen expellere debuit. Aliqua circa aquam sciis digna .. . i
a 6. Plurima sunt circa aquam, tum Philosopho ,
tum etiam hominum cuicumque non ignoranda . Et 'primo quidem c quod ad omnes spectat , alia est ia- Iutifera , alia autem saluti noxia. Salubritatis indi-mia sunt primo aquae levitas, quae bitanee Hydrosta- tica dignoscitur, ut in Hydrostatica Physica expli camus: quo enim levior fuerit, eo pauciores parti- .culas tyrreas, α ex aliis Corporibus desumptas conm tinet: estque proipde purior , dc ad Mementarem ma- , is accedit . Hinc aqua pluvia caeteris paribus, est ad bibendum potior . quan sontana . Potierior scilicet haec sub terram fluens terreas secum trahit ec alio- cum saepe corporum parti Ias: prior vero, cum exhalando in atmosphaeram ascendat, ab innumeris sa cibus , & terreis substantiis depurgatur. II. Fatendum tamqn , aquam pluviam plurimas secum exhalationes, & subtiles diversorum corporum particulas descendendo trahere ς eoque de capit*,aquae pluviae , quae sub finem aestatis cadunt , impu riores sunt , dc in cisternis communiter non admit tuntur . Harum tamen particularum plurima: fundo
subsidunt; si in cisterna per aliquod tempus asser g
tur aqua. Secundo , caeteris paribus, praeserri etiam' debet aqua , quati, brevius, & facilius refrigeratur. cibos dc alimenta excoquit, oc solvit . Tertio, quae
349쪽
eodem calore , aut isne facilius & velocius ebulliere fervet . Quarto, quae fuerit minus sapida i m j
I 8. Rem ita statuendi ratio eonsideranti est obviar tia relatis charaAeribus praedita fere semper est minus impura, quam aliae aquae. Μinus impur m dico; meque enim aquam elementarem ab omnibus aliis subin1 antiis puram habemus : aliis etiam & aliis qualitaribus pro diversarum mi κtione substantiarum praeditae sunt aqua . Ex multiplici specierum aquae disti heii me clariora haec onatu evadent. Aqua dividi praecipue potest in Pruviam , Fontanam, Marinam , ritu Myam, Putealem, Huviatilem, ut plures alia 3 omittamus , quas per distillationem e corporibus eiicimus. re in quibus aqua communis praecipuum eaeut est , re pars potissima; sed quamplurimis particulis eius Corporis , e quo elicitur , saturata . Omnes hae aquae, si distillatas excipias , & marinam , dicuntur aqua communis: diversas tamen habent qualitates, & varios effectus producunt, pro varietate substantiarum, quibus sunt permixtae. Nix etiam, pruina, grando aliae dici possunt aquae speetes , vel ad pluviam reduei . I9. In his omnibus nullam habemus aquam puram: marinae enim impurissimae sunt, ut est notissimum . Reliquae ad Pluviam, & Fontanam reducuntur, qui bus etiam non parva impuritas siemper inest. Pluvia
in primis per aerem ascendendo , ibi suspensa , &tandem prolabens , quam plurimas ex iis particulis , quibus atmosphaera semper abundat, intra sese recipit , & aerem quasi verrendo , & lavando , eas secum ad Tellurem trahit. Aqua similiter fonpana per
terram sese insinuans , permeans , atque percolata heterogeneas plurimorum corporum particulaes raden
do, diluendo, ab iis avellit , atque intra se ipsam amplectitur , servat, & desert. Cum autem ab aqua Pluvia, & Fontana caeterae deriventur, imo eaedem-met sint ; manifeste deducitur , quanta sit omnium aquarum impuritas ; Hine vero originem suam habent aquae thermarum , de quibus infra , & mirabiles etiam effectus a diversis aquis sontanis producti , quos postea recensebimus. Innumerae scilicet particulae ferri, vitrioli , saluam, sulphuris, metallicae varia
350쪽
Fionum ,& corporum , per quae eo latur aqua , in Ipsis aquis innatantes , eam effectuum diversitatem
ao. Post plurima experimenta , & rei totius examen hic imprimis probatur aquarum ordo . optima est illa fluminum r praeterquam enim quod a fluviis,& sontibus derivetur , & a pluribus idcirco faecibus iam sit depurgata , sub aperto caelo semper fluens , sordes in lando, dc ad ripas paullatim deponit: aliae
autem ad superficiem emersae in atmosphaeram a s le sensim elevantur . 'Proximum tenet locum aqua cisternae: post illam vero numerari debet fontanar putealis omnium deterior habenda est i paludosa enim ad humanos usus numquam est adhibendar cum eodem semper loco stagnans, continua fermentatione putrescat, faecesque numquam omnino deponat . Si- quae aliquando sunt huic regulae exceptiones; id peculiaribus stratorum terrae naturis tribuendum .
EI. Aqua eo sagilius & minori calore eoneepto e bullit, & fervet , quo fuerit minus compressa , seu magis ab aeris pressione libera e aqua v. g. in Vacuo, ubi minor, aut nulla est aeris pressio, facilius ebullit, & fervet , quam si in aperto aere , humilique loeo existat; licet idem ubique calor, aut ignis subjiciatur aquae sa): Minor igitur est calor aquae in Vacuo ferventis, quam si in aperto aere ferveat . Et generatim quo in editioribus locis aqua existat , eo minor requiritur calor ad ejusdem aquae fervorem ἰquia minor etiam est incumbentis aeris, sive almosphaerae presso et insensibiles scilicet aquae particulae ab externa pressione Iiberae perturbato caloris, & ignis motui minus resistunt ; facilius igitur ad ebullitionem concitantur. λ22. Hinc aqua in vase undique conclusa , & -- hementer pressa , cum ad ebullitionem, & fervorem igne applicato adducitur, vehementissimum calorem
sa) Nollet rom. q. Exp. g. Id elim expertus est Hu' lenius, ct alii . .