장음표시 사용
351쪽
eonei pit adeo ut brevissimo tempore carnes, dc pisces coquat s durissima etiam Ossa dissolvat , ut facillime postea digitis.attrectata comminuantur , & iniusculum reducantur , ut experientia teste demonstratum videbis apud Nollet a J . Ipsum etiam ebur
intra aquam praedicto modo ferventem mollescit. Nihilque proinde mirum est , Papin parvam machinam construxisse cuius ope ita vasa disponerentur.&con- ni tuta in iis aqua incalesceret , ut multo breviori tempore , quam fieri solet, & minori lignorum dispendio condantur , & parentur dapes . In iisdem tamen circumstantiis atmosphaerae , seu pressionis aqua ebulliendo per quodcumque tem pus non 'maiorem acquirit , neque auget calorem , quam habuit in principio ebullitionis : hoc est e cum primum e ballit aqua , eum habet calorem , quem postea sub eadem pressione per parum, vel per multum tempus ebulliens non auget , ut repetitis experimentis Observavit Amontons, & alii postea .
24. Sal -ltipli et aquae injectum impariter ab iis solvitur pro varia salis natura, & aquarum statibus: eo tameφ, caeteris paribus, magis dissolvitur , quo major fuerit aquae calor, & eo fortasse de capite a clua marina intra Zonam Torridam majorem haberialsuginem , quam intra temperatas , aut frigidas quia soli semper subjecta majorem habet calorem . Omnes salium species ab aqua quidem solvuntur,sai videlicet Marinus , Vitrioli , Nitri, Ammoniaci, Α-
Iuminis &c. Sed omnes tamen ab eadem aqua in e dem statu caloris , aut frigoris nec pari tempore , . nec eadem quantitate solvuntur , ut experimentis
rationem , qua aquae particulae sales, & alia qua in plurima corpora solvunt , iam alibi indicavi: particulae nimirum Aquae . procul dubio subtilissimae , persali iam & aliorum corporum poros ingressae , & libere sese insinuantes , pororum parietes concutiunt, , lata) Loc. cit.
352쪽
laxant, vel Iunt, pereundunt . atque partes a partihus abradendo separant. Hinc quo major fuerit m tus , quo particulae copiosius per poms transsierint .
tuo latiores fuerint, ipsi pori, quo de is us seeum i se sarium partes implieentur P eo faeilius , caeterinparibus, dissolvuntur sales, & quaeeumque alia cor
Σ3. Observandum tamen hi e est , quod jam alibi
exposuimus, cum de corporum poris disseruimus, datam scilicet quantitatem aquae Τ sale unius speciei sta turatam, & illum amplius non sol ventem, alium lain
lem , si injietatur , etiam solvere usque ad certam mensuram. & ita de aliis salibus: cujus rei causam
26. Aqua per corporum poros sese insinuando eor pora madefacit madefaciendo inflat, & rarefacit ,
Tarefaciendo autem eam communicat vim , qua enommissima pondera sustinent , & miranda penitus phae nonaena producunt; illa tamen 'exponimus, cum decaloiis , di scietoris effectibus disputamus . 27. Aqua inlecta communiter refrigerantur eorpora, ct ipse etiam ignis , puta aecensae faces , aut carbones extinguuntur: Αqueae enim partieulae intra corporum , Ac carbonum poros ingressae subtilium irignis particularum motum sistunt; ipsas etiam igneas partes in sese recipit aqua . & secum in vapores re soluta in aerem desert . Simili etiam ratione aqua supra hominum cutem affusa nimium humani eor-ss. calorem imminuit, di corpus refrigerat, quia sei- Iicet partim ignearum particularum motum Isistit ;partim eas in sese recipit , & a corpore extrahit rHi neque est quod aquae frigidae, quibus faciem , ma- nus , pedes , aut totum corpus lavamus , minus frigidae post exactam Iotionem deprehenduntur . Alia multa iis similia inter effectuum, & phaenomenorum ignis explicationem exponimus. IV. 22. Experimentis compertum est , aquam in vap res resolutam spatium quatuordecim vicium mulibus majus occupare, quam antea, dum liquoris toramam servat, ut perieulo facto deprehendit Milet.
Neque etiam eadem semper est , α constans aquae
353쪽
rarIeas , atque densitas tum in tuo finIditatis flati existiti Λ glaeie enim usque ad ebullitionis initium
rarescit aqua parte visesima sexta totius voluminis Dubium tamen esse potest, an ea raritas, & majus volumen a bullis aeris in aqua latentibus proveniat. Opus esset aquam in vacuo positam, atque ab aera jam purgatam ad ebullitionem calescere, eamque ita
19. Ebullitio seu motua ille aquearum partitul Tum a fundo vasis ad superficiem, & fluctus in s perficie a materia ignis, vas , & aquam ingredien iis, motuque re vi sua sursum compellentis , & a superficie avolantis provenit. Μurmur Aquae ebullire incipientis, re per totum etiam ebullitionis tempus partim ab aquae a superficie in fundum lapsu , partim a concussione fluctuum inter se, ut in Μari fit, partim ab inflatis bullulis intar se congredientis bus originem ducit. 3o. Dum scilicet aqua aut sermentatione, aut igne incalescit ; aeris particulae intra illam latentes inflari, & in bullulas formari ineipiunt, partesque aquae in vapores iam sensim dilatatae bullas ulterius emciunt et omnes hujusmodi bullae aqua leviores factae, elasti eae, re ab ignis viribus agitatae, in aquam, realiae etiam in alias disploduntur , rumpuntur, agunta hine illud est obseurius clariusve murmur , quod intra oalescentem aquam audimus , di in mari etiam citra ullam fluctuum agitationem observamus. 32. A qua in vapores resoluta maximam habet vim elasticavi. Vis sese expendendi in vaporibus est tri-Pla Virium , quibus sese expandit putavis pyrius inflammatus r hic enim postremos , cum incenditur , ad spatium quater millesies maius , quam antea -- Cupabat, extenditur , Ut experimentis probavit montons is e Vapor autem ad spatium quatuordecies
millies majus diffunditur: si igitur aequales antea su rint in mole aqua, re pulvis pyrius; postea vero i flammetur posterior , in vaporem resolvatur prior ῆerit hujusce vaporis vis triplo major quam pulveris
354쪽
Aqua in stagnis, & in lainnis copiosiores vapores emittit, quam aqua fluvians, saltem de modo ordinario ; quia nimirum calori solari accedit etiam fermentatio, eκ qua oun levis etiam calor , bac proin de raritas, & evaporatio augetur. ι r
32. Plurimum aeris intra aquam latere, nos doeet experientia & luctilentissime probabimus, cum de aeris elemento disseremus r aere tamen liberatur; si in vacuo constituatur , hoc eit, in recipiente , e quo aer extrahatur aere enim paulatim extracto, bullassensim ab aqua erumpere animadvertes: huiusce autem effectus caussam loco citato afferimus: rei ve ritas nobis impraesentiarum sufficit . Per aquam tamen aere prius orbatam, & aeri denuo expositam iterum insinuantur aeris particulae, & sese, ut prius, intra illius poros accommodant, atque aqueas etiam particulas intra se recipiunt. Α qua igitur aerem quo
dammodo dissolvere , & fugere dici potest: elasticitas aeris , atque illius presso hujusce dissolutionis
praecipua caussa est . A qua ab eodem aere orbata,&illo postmodum saturata neque mole, neque yonderea se ipsa disterre dignoscitur: licet aer & sit materia impenetrabilis, & gravitate praedita e gravitatem aer non auget, ob exiguam suam quantitatem : mOles similiter non ausexur , quoad sensum , eiu quod particulae aeris aqueas complectentes , & ab iis vicissim complexae intra aquae poros potissimum lato ant , per eosque sese insinuent, quin parietes attollant, aut dimoveant. Id tamen efficiunt , cum illarum elasticitas augetur, & hinc calore , . elasticitatem augente , dilatatur Aqua . 33. Antiqui Peripatetici , qui elementa alia in alia transimiari , & aquam proinde in aerem, atque vresssim converti contendebant, in calu nostro sim liter pronuntiarunt, non aerem in aquam ingredi .ct ablilla egredi : sed in illam transmutari , & eκissa generari: verum Aqua aere semel orbata , & ita
asservata, ut nullus aeri pateret aditus, quantum-Vis per plures annos eo pacto custodiatur , nullum
postea ex se aerem emittit, illamque atque ab aere
355쪽
puram post decem annos deprehendit Mustbembroe sa), atque erat , cum primum in vas infusa , ab aere
34. Utilitas & beneficia , quae ab aqua accipimus sunt fere innumera . Primo: Nos a nimio calore refrigerat , ignemquere incendia extinguit ; id vero mu tiplici ratione ab aqua efficitur et primum materiam igneam in se ab orbendo , intra te retinendo, vel una secum iri a I- tum de tendo, dum ipsa in vapores resolvitur. Se cundo poros corporis incensi oecludendo , re novi aeris ingressum impediendor aeris enim ingressu impe- dato, citi triri non pote1t , neque eonserv3ri ignis, ut infra dicetur. Tertio γ motum liberum particularum ignis impediendo, dc retardando, illarum vim & eiaste ac iam in sese recipiendo , & .hehetando i Quarto:
attritum deni ille pacti Ailaru in tollundo , quo maxime excitatur ignis. Hinc est quos eorum corporum ignem , & incendium non extinguat aqua , intra quorum poros ingredi non potest , cujusmodi sunt Piκ Pulvis Pyrius , Oleum, Ignis Graecus, & alia, quae
etiam aliquando injectu aqua vehementius ardent . Ardentia corpora ulera I excentos caloris gradus in se habent; Aqua vehementissimo igni admota, atque ebulliens, parum ultra duce itos recipit: aptum pro inde ignis pabulum esse non potest . Secundo : Aquae debemus nutrit lonem , & consequenter vitam e est
enim commune vehiculum eorum , quibus nutrimur homines, animalia, vegetantia universa , quae aqua deficiente marcescunt , exsiccantur ille mortuntur'.
Tertio : Nullus citra aquam esset in nobis sapor , sanguinis circulatio', spiritu tim animalium motus , &functiones. Quartor Rorem, Fontes, Flumina, Pluviam, atque omnia ab h i sce pendentia A quae debemus. Quintor Quot machinae aquae beneficio moventuri quidquid commoditatis eκ commereio . seu navigatio
ne percipimus . innumera alia Gmitto , 'ne in immensum abeamus: id unum annotare sufficiat , homines, animalia , vegetantia , naturam universanr in hac re-
356쪽
rum providentia stare omnino non posse citra aquam. Omnem in terrestri nostro globo aquam deficere, ν rumper cogita: quaenam tunc esset totius naturae fa cies eum horrore demiraberis. 33. Praeter adductam iam aquarum qualitatibus di ferentium enumerationem , universim aquam omnem
in dulcem, & in salsam natura quotidie dividit: ad primam pluvia , fontes , flumina , lacus spectant: λ- eunda est aqua marina: utraque in duplici , aut trisplici statu considerari potest, glaeiei , liquiditatis , vaporis r de vaporibus in Aerometria , liquiditatem in Hydrostatica , de glaeie in Pyrotechnia disserimus ; suus illic erat hisce argumentis locus e Priora igitur illa duo capita modo evolvamus.
LECTIO ILDe Mari , eius salsugine , profunditate , re id
genus aliis. 36. Quid maris nomine intelligamus , superfluum est exponere et sat erit chartas geographicas oculis percurrere : ex iis maris sit tum , magnitudinem, &multiplicem figuram notabis. Haec tamen omnia Q. sus in Geographia Physica prosequimur. Μarinae a. quae quamdam amaritiem vulgo omnibus notissimam, atque a solo sale non provenientem inesse, certa, divulgata res est . Unde tamen insignis haec marium
proprietas sit, dissidium inter philosophos existit.
37. Primo es Arsotelis opinio , quem fit aulamus a , maria saliugo provenis ex terroribus pars cultat, balitibus , qui in aerem calore elevasi ibique cum caeteris vaporibus permissi una cum lam in pluviae δε ma in mare decidunt, ejusque aquam amaritudine do nant. Haec opinio per sese absurissima , saris es δε- met expositione rejecta . Primo erum fabo supponit, ipse Vitusta Lib. a. metheor. c p. 3.
357쪽
PHr SIC A. risus terrestres esse salem , aut falsos. Secunia : Ipsa etiam pluvia esset salsa . cum Ialsuginis causam se miraberet. Ipse etiam fontes, sumina , lacus Ialyuginem
haberent: omnia autem haec sunt aperte falia . 38. Missa igitur Aristotelis opinione, certum est primo , aquam marinam salsuginem suam habere ex mariis salium particulis , quibujcum aqua fria est perpetuo pe-m xta : aqua enim marina ope ignis , aut caloris solaris evaporata, remanet purum sal ab aqua penitus 9- Paratum : eoque pacto immenta fere salis marini copia in maris titioribus elicitur , σ 1Naratur , ut per no- prae Lotaniae littora videre passim licet. 39. Hoc posito , prima opinio es , maris salsuginem ex multiplicι salis fodina , qui bac illac rn d verses oceani partibus stae Iunt, proυenire. Secundum hujusce opinionis patronor aqua marina non ulIco a mundi constitutione sal ginem suam habuis: Ied tractia tem poris eatenus eam amaritudinem contraxit , quatenus ejus aqua hinc inde agitata, ab innumeris salis fodinis in maras funda latentibus Ialem continuo abradens, disesolvens , τ secum ubique deferens illam tandem per omnem , qua tale patet, immensam marium amplitudinem distribuit. o. Secunda sententia salium fodinis non reiectis , maris tamen salsuginem oceano , π mundo coimam flatuiις eaque propter a fodinis esse non posse contendit. Deus , inquiunt , ob privisos , π statutos sibi fines aquam marInam cum certa Ialis quantitate permixtam a principio creaυit: ex eoque princ pio marinae aquae Ialis Iugo semper extitit . Marium amaritudinem a prima etiam mundi confli- tutione esse existimo: longe tamen alia ratione explico, atque. deduco.
r. Harimae in maris fundo fasia fodinae reperius suν, s ficuti etiam in mediterraneis locis in via de mari mediterraneo prope Galliae littora experientia compersum os sa, . TMa fano insula Ormur as fl- Perstes ostium a in Vide Regnauit to. E. R r. m.
358쪽
M rum ma , tamquam salis .massa 1pectari potessi, qui proinde lolum habet sterilissimum , π ne ullum quidem. dulcis aquae puteum in se continet sa) . In maris tamen fundo non plures , quam in continentis superscissatis Ddmas exi aere , credendum est. e , , 42. quicumque , etsi plurimo Iale faturata ,
propriam marinae aquae amarulenι ram non contrahit ;ns aliquid bituminis cum ipsa aqua solυatur . Si Ie- cum 2nvicem permi ceantur sex scrupula satis marini, 33. uncii , is duo scrupua aquae dulcis in cisternis collectae , 9 48. grana spiritus ex carbone terrae ; Maqua marinae prorsus similis bin; Sat autem , ct carbaserrae secum permixti quamdam bituminis speci em ess ciunt scin . Tandem mult/plici experimento comperium es, duas libras aquae marinae ex maris superstrie asesiamptas unciam salis continere: aquam tamen in fumdo existentem plus aliquantulum habere r proindeque a- qtiam marinam esse ad contentum in ea salem , ut 31. ad unum , libras enim I 6. unciarum intelligo.
PROPOSITIO VIII. 43. Maris falsugo ex falis fodinis in ejus fundo ex
flentibus non proυenit:. Eae tamen fodinae amaruun-siam aliquantulum augent. Primo quidem aquae marinae amarulentia non ex
sale tantum , sed ex bitumine ortum ducit n. 3. : ergo salis fodinae in Oceani fundo latentes ad id muneris non susticiunt, nisi bituminis etiam fodinae infundo lateant. 2. Cum maris fundus sit continentis terrae continuatio , iidemque sub Oceano montes , valles , rupes , di id genus alia existant , quae in continentis superficie videntur; eadem mei ratione, &numero intra mare , ac in continenti fodinae salis existunt, at paucissimae sunt in continenti fodinae salis,
si ad totam continentis superficiem reserantur : adeo ut eae quantumvis sale abundantes statuantur , ad terram
saliendam nequaquam lassicerent: idem igitur de main Tisa Barros decadas sc.
orno la Storia dei mare. e) Regnauit to. 2. Eniret. Io.
359쪽
ri concludendum . 3. Ex dictis facili ealculo demo stratur , salis fodinas in mari latentes ne milesimam quidem maris superficiei partem effice te, sicut etiam .in mediterraneis sodinis relatu ad continentis superficiem verum eil a): eae igitur fodinae ad totam maris superficiem , dc potiori jure ad integram aquarum mallam relatae ne millei amaquidem earum partem adaequant . At sal in aqua marina tontentum est trigesima fere ejusdem aquae pars n. 32. ὶ :4. Ipsa etiam aqua marina ad notabilem intra fodinas altitudinem penetrare non potiet, ut Opus essee ad sufficientem inde salium copiam eκ trahendam : neque enim aqua , quantumvis sit in eodem loco per longissimum tempus stagnans , subjectam terram , seu fundum , nisi per aliquot pedes penetrat ut repetitis experimentis demonstratur; neque etiam dato quod ad magnam , & enormem profunditatem pene traret salem inde solveret , & extraheret , ut per vicinam aquam distribueret ad hoc enim opus erus et, ut aqua intra fodinae sinus violenter agitaretur ad salinas particulas secum ex illa abradendum: at aqua non nisi placidissime quasi per terram bibulam intra sed inam sese insinuaret. s. Immenta pene fa Iis copia , & malla e mari extrahitur , ut humanis usibus & universorum vegetantium nutritioni deserviat: vixque ad huiusmcidi salium mastam exhibendam marinae salium fodinae satis esse possunt: quo nam enim modo continua , & diuturna mmεns talis jactura reparari possist 6. Tandem a prima orbis creatione multa fluerent saecula , antequam aquae
marinae copiosam , & sumetentem salium copiam exfodinis admodum paueis , & longe inter se dimitis abraderent , & in aquas ab illis remotissimas adducerent , iisque distribuerent: prius igitur ejusmodi
aquae contabescerent , quam communi malo remedium afferetur. Nullum circa propolitionem supererit dubium , si animo φdvertes, plurimas continen iis provincias in mare , plurimos mar s tractus in continentia luccessu temporum fuisse mutatos; infundisque a mari derelictis eundem , atque in conti
360쪽
nenti reliquo stratorum ordinem, non majorem s dinarum numerum deprehendi.
4. Mare ex primisiva globi formatione salsuginem
suam habete estque proinde marinae aquae amarisudomari las . 9 globo coaeva.
Propositio secundum utramque partem ex modo dictis , atque ex asserta superius globi terrae formatione descendit. Sicut animalibus, & reptilibus, ita di universo natantium generi a p ima mundi formati ne a Deo creatis apta in terra fuere semper domicilia , patrimonia , & elementa ad eorum vitam alendam .di species multiplicandum necessaria: quid enim Ranimantia ne ante continentem terram , pisces , cum nondum esset mare creaverit Deus ' infinitam providentiam , atque sapientiam illud dedeceret . Μare enim vero praesenti amaritudine praeditum elementum , & patrimonium illud esse piscibus proprium , aptum, & necessarium videmus e naturam ii non mutarunt: eorum igitur indoles, pabula, domicilium, elementum , aptaque elementi conditio , δc status a rerum principio existeb nt . a. Terram ex primitivo materiae chao, hoc est, ex omnium substantiarum mundum componentium permixtione , confusione , atque agitatione emersisse, atque eo ope legis gravitatis eoalui illa , superius d uimus: id sane videtur certum, & Moysir etiam conforme, ex fluidissimo omnium substantiarum chao terram eoalnisse: quidquid materiae modo est , omnium substantiarum' species a Deo fuere creatae , in chao existebant: una igitur eum aliis corporum particulis aquae, sales , bitumina in chao permixtim fluctuabant: consequens inde erat, ut dum elementa omnia corporum simul agitarentur, immensa illa aquarum massa in chaotumia Ituose volveretur , infinitam fere salium vim dissolveret, secum perinisceret, dc illuc deserret , quo ipsa tandem sibi receptacula paullatim exea Psevit , aut parata occupavit. Si quae superius in Ge