장음표시 사용
101쪽
te e marsus fiat, desteque. Et quod aquae elementum, veluti terrae, aerisque, S ignis positu ristoteli erat,&in terrae id stuperficie locatum, multoq. terrae maius faetiam, di nullam aliam aquae molem, cui illud assignari posset, intueri poterat. Praeterea, &qUdeli J' i j Ripper sentiret mare. Ita'. si aquae uniuersitas ponendum id erat, ne-
cenario alienum quippiam ;& quod a fluminibus non deserretur, indendum ei erat; cuius commixtione pr' dulci, tenui, leui, frigido, falsum, crassum,graue, calidum fiem. Quod reliquum fuit, ex gum id, ut vidimus, devexit; ciusque copiam ut haberet, terram illana incoctam, id piq. in terrae latebris indagavit. Nihil intentatum relinquendum, incommoda quae uis subeund*, substinendaq. proposuit, modo ne mari ne aquς lalsedo propria eius se . c vero aliam id ob taxi sana comen tus est, nisi ut inarinae aquae moles aquae uniuersiit s p ni possiu.Nisi enim id pro possitum Aristotest fit, nulla maris palso, alienum nullum , a quo tali utra id fiat, inquirendum erat; quod nimi ruin propria na ura tale esic statuere poterat. Neque, quin terra sessam, amaranubii naquam i sole inverti queat, dubitassi in , aut n5enuncia od immistoteli erat, in sal, sulfur,bitumenq., de cxhalatio nesic quibus ignis elementum constitui Aristo inli videtur,in res deniq. , quae longius a terra luam marina aqua, dissident, in uerti illam ii tuenti, praedicantiq;. Vt modis multis Pς ipateticorum pon nullos mirari liceat , qui mare aquae clementum non esse declarandum Aristoteli propoliriani contudunt. Qui quidem quem numinis inst ruenerantur, ignauum eum iaciunt, inertemque,tum stupidum etiam , stolidumque; qui, quod declarandum proposuerat, declarςr nun
quam; quin,quod unum statuere id poterat, summb studio euertat; & quod si decla ret, vel Mu ndi ci constructio,&ipse destruatur Mu ndg ,vel uniuersa eius d'strina dissoluatur.Nanq.quudinare quae clementum non essed laret,ptarier illius sali edine, ne quidem allatum est Aristoteli quicquiti λδt ea non propriam maris esse, sed ex accidente quopiam, & alieni commixtionc ei ilaic tam contendens, aperte nihil obstare, quin mareaquae uniuersit poni dis decernit.Tum libens incommoda subeat,quae
minime omnium sustinerς ipse Mutti in proprio aquae loco alienum ponat ens,&aqua ipsam ad illum delatam, dequaquam ibi se uri, perficique, sed corrumpi statuat, de struique. Adhe de aqua molem, a qua terram adeo excedi, & quam eandem iuxta propriam uniuersitatem scru risportere decernit, vel nullam ponat, vel suuiis, lacubu que, qui nullam prorsim terrae ratio nem habere videri possimi, & qui assidue generari,&vix geniti corrumpi videntur, assignet necessE est. At veli dem Peripatetici Aristotelem audientes, in ea terram ab aqua incedi oportere ratione, qua terrς portionem, quae ex ea fit, aqua CXuperare apparet, &propterea aquam terrae decuplam oporter
cile ratiocinati, anxie maris fundum rimantur, Stam mensum illud sub polis ei fingui; ut qui, nisi mare aqui elementum p'nant, &immensum illius faciant fundum, aquae
clementum terrae maius ostendere minime queant. Velint igitur, nolint, aquae uniuerstatem mare positum Aristoteli,& ponendum fatebuntur. At alij, dc longe quide prae stantissimi, mare aqus elementum Aristoteli positum, necessario ponendum, nihil dubitant, terra maius,& in loco circa terram Aristoteli positum.Ipse certe propositam de mari quaestionem absoluens, perspicue aquae elemetum ponit mare. Ex his, inquit, quae posita sunt, constat, mare aquarum principium non esse, ted finem; aquae nimirum uniuersitatem esse; at non quod aqvs ex eo effuant , sed quod ad ipsum consuat omnes; id,quod,& ignis,& aeris uniuersitati eucoire Aristoteli videatur necesse est. Si quidem sui in terra, mariue ignis fit, atq; aer, ad propriam uterq; uniuersitatem, illorum vero portio nulla ad terre, marisue ima deserri inde videri Aristoteli potest. a. propter & illorum moles, non quod illorum partes inde delabuntur,&vt illoru primcipium, sed ut finis,&ad quem ignis,at q. aer ubivis factus conssuit omnis, illorum elementum ponendum Aristoteli sit. In genitum prsterea, sternuinq., & iuxta propriam uniuersitatem Detiemq, idem perpetuo ponen. Aristo cles mare, eat mari tribuens,
102쪽
quae elementorum propria sunt, sine dubi quae ipsum ponit et Mentum.Itaq. mquale, di quantum id illi positum est, tale, di tantum sit, intueri volentibus, necessario
recte aquae cicinemum positum ei esse. Cap. XXlII.
Axa Aristoteli in primis aquae elemento valde dissimile, non talem licet, quale aquae elementum oportere esse ipsi decretum est, videtur Et vel quale, quantulaque nuc existit, perpetuo fuisse, vel ijs quidem a principio naturis, conditionibusque,& magnitudine dona tu,quas aquae elemento Aristoteles attribuit, at a sole postea magna ex parte illis exutum, & alijs, longeq. ijs ab illis diuersis donatum esse, assereridum est. Vtrouis modo tale, tantum q. fabum sit mare,num recth aquae id elementum Aristoteli constituatur,inspiciendum est.At si quale, quantum q. est, tale, tantumquec quod facere videtur perpetuo sui me mare statuat; is mihi quidem Deum Opt. Max. sapien tissinum q. veluti corrigere videtur; cum corpus,& primum id,oportere esse decet nat,quale, quatum q. , nec usquam a pharet, nec extitit etiam unquam,&, ut dicta est, nec esse quidem queat: qui q. summe frigidum, summeq. humidum,&dulce, temrsque decuplum corpus oportere esse contendat, quod bene calidum, crassumq , de salium,amai umq. . & sentit,& pr dicat; quod clarissime immenso quoda terra minus est,uel ipsi in primis Aristoteli Nam &si quod minime admittendu ei fuit nullas ignoto etiam tunc in Oceano insulas; terras nullas prorsus, quae ex illo emergant, ibi csse suspicatus est; attamen maxime breuem Ocernum, & vel quae profundissima ipse m morat maria, Siculum, Sardoum , Tyrrhenum q. uniuersum, adeo breuia intuitus, ut eorum altitudo ad terrae profunditatum nullam ut suo declaratum est loco rationem habere videatur, maris magnitudinem terre vastitati ne coserre quidem debuit. Qui obrem si quale, quantum q. existit mare, tale, ac tantum perpetuo sui me decernat , diaque id ponat uniuersitatem; maniselle cum rerum conditore Deo de sapientia con
tendere videatur, cum non eas aquae elemento naturas, eamq. magnitudinem, qui
bus donatum est sed quibus donadum esse propriae rationes dictarunt,attribuat. Sin maxime a principio frigidum,maximeq. humidum ,& dulce, &terrae decuplum, tale,& tantum fuisse statuat, quale, quantum q. aquae elementum esse oportere decretum ei est; at calidum, crassium, salsum factum esse,quod tenuioribus, dulcioribusq. sui partibus a sole spolia tum sit; quae mari euenire, & mare pati Aristoteli videtur; tum, & Eterrae decuplo in tam minorcm redactum esse molem, quia aquarum omnium ritu assidue a sole in vapores soluitur quam enim aliam eius immutationis afferat causani sibi ipsi, & rerum nature aduersus, multis modis incusandus est Aristoteles. Duorum certe modorum, quibus immutari naare statuit, alter positionibus, & rerum amplius naturae aduersus, alter plane falsus est.Et prior quidem suis decretis contrarius; quod ipse ijs, qui mare generant, quiq. dulce a principio suisse id pota ut, eius salsedinis camsam reddi posse pernegat, & recte quidem: necessario enim, si partes eae mari restitu tur, quibus ablatis, pro dulci, salsum effectum est, dulce iterum fiat: eadem quoq. ratio dispositione, magnitudineque, sua nunc donatum apparci, perpetuo donatum fuisse hristoteli declaret. Rerum vero nature aduersatur; siquidem aqua nulla a calo
a te falsa, crassaq.rcdditur: idq; ipse etia docet.bimilaris. n. , S tenuis uniuersa,&exiguu--ς quid a vaporum natura ic mota cum sit, ubi plusculum quid attenuatur, quod a quouis patitur caloro, in xa rores soluitur uniuersa, nulla sibi portione calorem, a quo salsa fiat, morata Ea nanque calores allescunt, dicrasscscunt, quae dissimilaria sunt, qui bus multa incst crassilics,&qus non nisi a bene diuturno, beneque vehementi calore attenuari queat, di cui mulcus interca indatur catur. Itaque aque uniuersitatem , qua
103쪽
a quarum omnium ten ui I ma,pu ri ssimam q. esse oportet, Etenui, duIsqte, ten uiori. tius sui partibus spoliatam, saliam essectam esse.& crassa, probabile non est qua loquiade, vel ipsius Aristotelis testimonio, quibus sui partibus a sole spoliatur, eae rursus,&quales mari praei nexistiterant, tenues, dulce .facts,ei restitu utur ad hoc immensa huiesmodi aquarum moles in ipsum influit. Tantum igitur abest ut edulci, tenuique, devastiore dulcium, tenuium q. eius partium abscessu, salsum,crassum q. factum,& minorem in molem redactum eine mare percipiamus; ut magis, cur tot assidue dulcibus, i nuibusq. aucta aquis, Esalso, crassoq., dulce tandem, ac tenue non fiat nq; immensum eius n5 excrescat moles, subeat mirari. Modus alter insus est: nam si calidae, si ccque exhalationis a pluuijs delatae commixtione, Esrigida, dulci, tenui, leui, calida , salsa, crassa, grauis facta si t aquq v niuersitas; quin eius portiones, lacus, stu utique, dc pluvie amplius, a quibus dicta Gratatio desertur, non de ipsae calidae omnes, crassae , salse, graues sint, ambigi non potest; minus etiam, si ita immutatum sit aquae elemen tum, qain penitus percat tandem, & Mundi ipsius constructio soluatur. Etenim, nec stili. nec agenti cuipiam agendi, immutandique modus ves uti prςscriptus videtur, ut ad certum usque tominum agat, immutetque ; sed,& sol, & agens quodvis, quod
uniuersum, penitus i. exuperauit, uniuersum q. immutare iam coepit, immutare nunquam cella t, donec propri, id viribus, codi tionibus q. a decerit omnibus. Idcirco seu solis actionc,seu exhalationis ab ipso eductae commixtione adeo immutatum est aquae elementum, penitus pereat ladem , de vel in vaporcs uniuersum toluatur, vel in salem concrescat. Itaque Mundi etiam constructio distbluatur.ςves di sibi uta iam sit. Quoi enim pacto ex altero frigidorum elemen tot um .& elataim i n quo praecipue viget Aristoteli fingus, frigore omni deturbato,&calido iam iacto . non & e terra etiam iri tus omne eiJciatur,atque omnia occupet calose Pri orum igitur corporum quodpiam oportere esse decernens Aristoteles asu uiuio fiigore, lummaq. constitu tum liu midit te,& mare id essecnuncians; aut Mundum suo arbitratu componere, aut sibi ipsi, rerum q. amplius naturae aduersu&yidetur. Mare autem,ut in primo dicebamus comentario, &in proprio planius probabimus, secundum esi e corpus, ut reliqua entia usuis de pinsundiore e terrai calorea sole ibi indito crutuna, illa calidum, crassum, Lisum, quale existit, tui natura esse,quam plurima cxploraro inditio sunt. . ,
tes aut in eius cai ilatibus occlusii aquae esse elementum. Cap. X xl l II.
Vor, si positionis tςnaces, non mare,scd aquas,qu=perterri superficiem stuunt, quqq. in terri concauis includuntur,m clementae. Aristoteli positum tueantur; nihilominus perperam positum ei sit Nec p pterea modo, quod nequaquam,aliorum clemetorum ritu,
sibi ipsis uni thpermanetes'. ills sunt; nec quod vel simul sumptς oes,
-- & mari etiam adiecto, tante no sunt, quantum aque elemetitu oporqtere esci decernit Aritim cles; nec quod, lsus per terrε superficiem fluunt, proprium aque locus ortita Ari Itoteli non videntur; sed quod quam loSissime es est aqua queuis. sit mino it a stigore, a quali aqus elementum constitutum esse Arist. decretum cst, corituta videri queat; quin manifestissime a calore effecta, di calida omnino est aqua olaia
Q et , x v M omnium generatio, cdstitutioue,actio, passio, dispositio . spetiesioperatio ipsas calidas cile perspilaue declarat. Quo enim in aere fiunt, cuaporibus, e calida nimirum rein se ipsa in coacta, aliud p il λ nihil, fiunt.Et liquido id inde pate , quia quatumui. seviatfrigus,& vapores ad iniquo tuis,dum non tra
104쪽
se ipsos, & in nubes non coguntur, nullas in aquas concrescunt usquam. At ves in cali. dissimo ambien te,vbi,ves a loci angustia, vel a ventorum ut, quacumque demum occasione in seipsos spissantur, statim in aquas, beneq eas grandes coguntur, Qq. ut es, bilatius declaratur grandiores, quo magis in seipsos densantur vapores:quae res ibi fit, ubi contrarij spirant venti, & multa, magnaq. fiunt tonitrua. Et Peripateticorum omnium testimonio, ad Arabiae montes sub ardentissimo, maximeq. sereno caelo.qu
tidie,& certis pene, statuti' horis, maxime grandes fiunt pluuiar. Etenim e ventis, Et vaporibus nimirum ad montes delatis, & ab inviterius progredi, diffundiq. prohibitis, ac satis tandem in seipsos densatis, pene & unum factis fiunt. Et solam conspissa tionem ad vapores in aquam cogedos satis esse nulla frigoris viam ope, inde intestigitur ι quod non vapores modo reliqui, sed ipse etiam sumus, ves bene calidis inclusius in rebus passim in aquam cogi apparet. Itaque si frigido sub caelo, quam sub calido,sinquentiores fiunt pluuiae, nequaquam propterea id euenit, quia aqua a frigore consti tuenda sit; sed quod velati res alias omnes, ita ὀe vapores etiam in unum cogit frigus. Vbi igitur paulo vehementius id fit, & quod statim vaeores corripiat, occupetque, de
prius,quam in unum eos cogat, non in aquas eos conspissat,sed in niues gelat. Quam
obcaussam quae in aere fiunt aquae, calidi sint oportet, e calida quidem re, & ab agente mini md frigido facts.Magis etiam quae e terra Oxoriuntur, vel si,ut Aristo teli placa, e vaporibus, in se ipsos coactis fiant: quam enim in vapores terram in uertit sol, non a frigore ullo, sed a calore, & si quidem non magno, at multo certe occupatam esse nocessario exi stimandum cst. Nam si terram ipsam in aquam agit sol,calidam csse aquam ambigi non potesti quae e terra q uidem effecta est, at ita a sole immu tata, ad eiusq. n turam acta, ut nihil, quod terrae sit, retineat amplius; solis vero conditionibus don ta sit omnibus, pro crassa,tenebricosa,& penitus immobili,tenuis facta albaq., & m tu gaudens; Solis etiam natura qua illi fiunt,donata sit oportet. Aquarum ergo or tus omnis calidas eas esse declarat . Idem etiam G.earum actione, quae capor cit, percipitur. Nam, i suo planius fiet loco,Sapor,propriae sapidς rei naturae actionis, seu pas sionis potius,im nautationisq. , quam lingua,tinguaeq.in istens patitur spiritus,& dia
latationis omnino,coltrictionis q. sensus existit. Dilatatur. n. tantum, de constringitur
spiri tus; aliud a propria sapidorum natura nihil patitur. Vn i porro inexistens linguae a proprijs cibor um n turis patitur, immutaturque; quod non parum et languent; ocque a paulo duriore cute . neruitque, qualibus in reliquis externis corporis pauibus contesitur spiritus, rei ciantur. Quamobrem nihil alibi in existens spiritus cum attin-
saturaiihil alibi illas, at na percipit in lingua; quia vel summe iugi inbecilis, at perla
xissimam eius carnem, mollissimosque eius neruos aditum ad in existentem spiriiun che,iuxta proprium eum immutant ingenium. Proinde spiritus in lingua non alienas
modo vires ab ambiente cibis inditas, quas unas reliquis in partibus sentit sed sinsu, larum insuper sapores, proprias nimiris in naturε percipitaciton Et,ut in commet rio de saporibus uberius actum est, ab ijs, qui moderati, blandi q. participes sunt caloris, ut spiritus,proprium l. lingus calorem exupera quidem, at modicum quid, pihili eum ostendat, nulla assiciat molcstia, quin ioveat po tius.& oblectet, & linguam dilatet quid , fundatq., at blande, nullaq. eam spoliet tenuitate, dilatatur, di veluti in amplius expanditur placidissime; ab ijs vero saporibus,qui immoderati, ac vehementis sunt participes caloris,& cuius vires non spiritus modo,sed insitus lina uae calor exhorreat,aduerseturq. , ac proinde eas declinans sese,proprian. que contrahat inolem, constringi, constipari,& in angustius cogi se sentit spiritus. Dulces illi, pinguesque, hi
velo acres,salsi,amari,ace ibi,austrat, acidi dicuntur, videnturque, prout intentius,renuiuiusve dilatenticostringantue. Qui saporos veluti paribus linguae, spiritio . viribus praediti sunt, quod neque dilatari ab iri, neque constringi se lentit spiritus, insipidi,id est,aeuonis opertcs spiritui videmur. Huiusmodi aquam primi S cu st,quin a calore,
105쪽
s Iomnino sit. d ubitare no re licet. Siquidem rebus attribuendae vires, qu .is i erta n tu uniuersaec'llam, non humanae modos quod medicis
Mur frigua tui musit, y npia calida poliatur, Miti' enim, quod, ut passim experi mur,vel x' de calid lux inimita calidioribus nobis contingantur, frigida Vp irent; U H de: l. non Perrit o qua frigida contingun tur, fit ac lisenda sunt. Succi qui
manat. Nec episti: est quod o i inj 'deratum inter luminanimaliu corpό-ri rus calorem reprimat, re atqu sut ps Rum extam imminuat: neque enita ut dictu in est, qualis post am natW 'sciit, se uoues h dici Aciunt modo quaerimus; sed quae nam sis simpliciter,& nat uniuersae a parata. Calorem natiuu poetra immi nuit; nam eo iminus calida ς ges tepida in Muent iniectit. Eodem p cto febrium incendia inguit,&magis eum alieno ioco Ni usi gelida se M.
Nihil nostram euertit sententiam,quὁd ignem suffocat copios a in ipsum iniecta; qua-doquidem & feruens id facit,& marina amplius,cali a Aristoteli etiam visa Et succi quiuis longu lidissimi qui perbelle ignem nutrire uentur. cum extinguu nt om nes, si copiosi in non valentem iniiciantur: quod liquidi clam fiat, tς nuesque, poros, e quibus tenuitas fiammas nutriens,&fiammae ipsselabuntur illi nuntiemum q. Uabeo tibus obstruunt. arenisi statim, priui quam suffocetur in istens csor, ipsi ab eo succi exuperentur, in flammasque agantur,pereat iunis oportet. At ubi it ateria adest, quae non adeo ab infula aqua comp/ngi queat, vel quae uniuersa incensa sit, quod hi tumini euenire videtur,in ea accensae fiamma nequaquam ab in susa aqua opprim, ruriquin anagis nutriuntur . Neq; incendia maxima ab insulis aquis visis, se fora si perpolita terra zxtinguuntur. Nulla igitur aquar actio frigidam eam arguit; at qui pre sipue eius naturam nranifestat sapor calida esse declarat. Idem quoque eius passiones 'piteliantur: nam saucs facta, summoq. donata calore, pend&in igne acta, nihil c f 'rupta , nihil l. ab aquae natura dimota, immo magis perstacta,magitquc qua iacta. tenuior nimiru,humigiorq. videtur.hiui ξbre vel exili correpta in glaciem agitur, coriupitur, pro liquida,humida, fluxili,mobili nihilneq. ad motum inepta re,benecopacta, licca, lura,penitus immobilis, penitus ad motu inepta redditur: quod Arist. & Aphrodisiaeus etiam nouerunt. Et si robustius,diuturniusque adsit frigus, terra dubio proculsa tandem. A calore igitur persccta aqua, ct magis aqua facta, a frigore in aliam ,
& ab illo fieri, di in igneis simuli uncta esse rebus videntur. Nec vero eandem tantum igni dispositionem, speciemque sortita est aqua; sed eadem etiam gaudet, ac seruatur peratione, & corrupitur capriuata. Ipsam quidem aquam veluti & ignem notu se uari, immobilem sa* vin corrumpi, ipsis conspicimus oculis. Quamobrem calidam,& ignis omnino naturae participem aquam statuere oportet. Quoniam vero entium operatio a propriaeorum substantia, a proprioq. manatingenio; nihilo l. sero ab ea minus, quam S proprii natura seruari, & ea dempta, nihilo sere minus propte, quam propria dempta natura corrumpi videntur entia: quae operatione eadem oblectatur, ac seruantur,& eadem priuata corrumpuntur, ab radi prorsus natura constitura sunt A calore igitur constituta aqua, &caloris edens operationes, actionesque,&persecta, calore, a frigore vero corrupta, & tenuis, albaque,& mobilis, dsipost one nimii uspecieq., & facultatibus donata, quae caloris propriae sun i, quae se a calore entibus iii duntur, quin a calore sitgenita dubitandum non est. Et vehementer mirari licet, Arustoteli etiam talcm visam no esse, positami i cui nimirum aquae actiones, passiones'. ,
106쪽
quas intuitus est omnes', humoris ipsuis: hatura,calidam esse aqu1 minisestaula.
φ Mete. D tredo,inquit, est cius. qui rei cuiusq. humidς proprius est, & naturalis calor, ab alieno ra calore interitus; hic vero eius est,quod ambit.Ibi nimi tu humidae res putrent,ubi earuproprius, & naturalis calor ab ambientis aeris ςalore exuperatur. Tum inde id approbans, quod ibi serius, rariusque res putret, ubi continentium eas entium calor minus Tex. xx. M viget, Frigidis, inquit, temporibus res minis putrent, quam calidis: exiguus nam si pςrhyemem est calor in continente aere, & aqua,quare nihil pollet, sitate autem armrim ιε. M plior. Tum ex aquae ipsius conseruatione, corruptioneq. idem declarans, Quod mouetur , inquit, & fluit, minus putret, quam quod in motione non est: nam caloris,qui est in aere, imbecillior fit motqs, quam eius, qui in re prius inest; ideo nulla facit in rationem . Fluentes aquae, vel Aristotelicorum omni u consensu, minus quam stagnantes, putrent ;csi. n. moueantur, minus ambiens aer suum ijs calorem imprimit.Necv . si caussam ipsi reddant unquam,reddendam certe, cur quae fluunt aquae nullae unqua, at stagnantes passim omnes corrumpantur, quae calida esse aquam non declaret. Quoniam enim imminui quidem a calore quouis aqua, at corrumpia nullo apparet; sta pnantium aquarum,veluti di inclusi aeris putredo,ipsarum immobilitati attribuatur, itaque & calida ponatur aqua necesse est. Quod enim motu seruatur, motuq; gaudetens, calidum id Peripateticis etiam habendum esse ipsa rei natura docet.Nam si nequaquam caloris operatio, qua, & seruatur, & oblectatu r calor, at calorem certe facere vilis est motus.Praeterea,dum quibus concrescunt, & a quibus resoluuntur explicat Aris3 stoteles,Corporum, inquit,quae concrcscunt, & indurantur, a calore alia ita afficiun- si tur,alia a frigore; a calore quidem humorean exiccante, a frigore vero calidum expris, mente. Quamobre alia humoris, alia caloris absentia ita afficiuntur, quae sunt aquea, a caloris, quae terrea, humoris, & ea quidem, quae humoris absentia, humore collique D scunt, nisi ita coluerint, ut meatus minores relicti sint,quam aquae sunt molis, ut in LM ctili; quae autem non ita, humido omnia liquantur, ut nitrum , sal,& terra ex coeno; γ verum que caloris priuatione, ea a calore liquantur, ut glacies, plumbum, ars. Et alibi,s. Oge. 1, Nullus, inquit, humor sine calore. Quasobres mirari satis Aristotelem non queo, qui non aliter ab aeris,quam ab aquae calore proprium entium aliorum calorem perimi,. Daquam ipsam ibi interire, ubi cius calor ab ambientis calore exuperatur, ibique in glaciem concrescere, ubi eius calorem frigus exprimit, & glaciem in aquam iundi, ubi . P, cxtrusius calor, ei restituitur,& humori cuiuis calore inesse,aquam deniq.calidam cumen unciarit, & aquae, quod si igidam eam declaret, praeter eum frigoris sensum, quem
succi, vel qui summE calidi sunt,eificiunt omnes, nihil praeterea inesse cum perceperit, aquam non calidam,&a calore genitam, sed frigidissimam, summoque, a frigore esse ciam esse decernat: quodque per mihi mirum videtur, nullam ad id probandum ais rat rationem .Sed cur Peripatetici,quibus ignis pabulum aqua insuper visa est, hac sententiam ratam habuere Nam non quod contrarijs,&summis i s donatum est viribus ens,quodq., si ab igne exuperetur, aegerrime in eum in uertatur, sed simile, cognatii.
que, & quod promptissitne in ignem agatur, ignis pabulum censendum est. AER, ET IGNIS, NEC MAXIME CALIDI, NEC PRIMA CORPORA
Peripateticis videri postunt. Cap. XXVI.
Oaxet portio, quae lunae orbi supposita est, quam in ignem, aeremq. Aristoteles diuidit, nobis quidem summo a calore conitituta,&primi corporis portio videri, poniq.potest; quibus,si non eius id actio, at ton uitas, & albedo, quarum altera caloris opus, speties altera posita est, manifestat: & quibus aequξ sum me, quin eaedem,quae sunt natur noperpetuo aeque robustae sunt omnes, sed quae crassioribus insunt reae,
quodplures ita insuat, proptereaq. pluribus agunt viribus,robustiores,quet cO ntra tenuiores
107쪽
. n litores sorti e sun t sede q uod pauciores iis, exilioresq; insiden limronterea nauunguidiores videri possitnt; quius, inquam,x si refri VI V Vpς xu i Ricrdum e non ideo ab imminuto cum calore comni tutum esse existimandum est;&quibus,qui assidue e terra fit aer,si non ab aere laso. .& a cognato fit sole; arprijs videlicet viribus, sed pluribus iactis; quibus tande aeris .agni'. conditiones calidum virum q. esse declarant: nullao ali odii item 's'. pximii ς rp Πβ pomo Os Visus; nequaquam & Peripateticis etia eiusmodi aDedus ὀst: quibus tenuitas,qlbedoq., nihilo minus frigori, quam calorico ruunt o primoru corporum naturae nihilo in tςnuioribus illis languidiores,quin v infora coplures asserunt robustiores si sit. Itaq. robustius aqus,quam tetred uehemetioreq. igni, quam acri indunt calore; quibus, qui aeri i nest calor, qn ὸ terre hi me ex Peratur, imminutus sit oporteti&quibus aer,ignis'. assidue cor rumpi. enci ario. v entur,& nequaqua a proprijs ipsorum, vel cognati entis viribus sed ab ipsisu terra 'educi Sole, qui nilui illis commune Arist. habe ab alienis Oino nulla aeris,ignis'. conditio iactio ue calidos eos esse declarat; & quas patiuntur
passio nes, si quide calore, at bene certe laguido, & qui negotio nullo ab aqueaeirem '' frigore exuperetur, donatos, itaq.& secunda corpora esst mani lata Neram si '
ab hoc ille exuperetur. Nec si aer primum sit corpus i quidem corru patuit lena oneut reficiatur, opus habeat. circa summu aeri,igni a. calore imparilans Aristotele,. ' di primu utrumq. iaciens cor uri sensu,ne ratione ted sui, tau anniXus cst. Nec minus hoc admittit,dum aerem igni non eunde prorsus Ad ees dimi 'illio statuit, nihil prorsus ab altero dissem lien te, diuersum uealteis sed ni
hilo eadem natura magis, quam eadem dispositione virum q. donatum, nitu omnissio sibi ipsi utrumq nragis, quam alteri similem intuitus.Verum an, quia siccus unus, 'ciller lium idus est, dissuras litudinem habeant, contemplemur. . '
aa. Et exco ignem sum insilui nidum esse. Cap. XXVll.
V ii ignis, qualis Aristoteli positus est, summe sit siccus, Sab altero comit ni teri s principio costituatur, inquiritur. Iam ergo humiditas, siccitasq. sen sibiles, quin tangibiles Aristoteli in primis habite sunt, posit sq.; & quo talia sunt, sensu, quin tactu dignoscenda, dijudican da l. ducit. Et ex ijsoino, quq ipsarum vir'. in entium aliorii,& no si hes, .' lyyyyy Vi '' i Moς0 tactu eniunt, utrius'. illa si comitionetia ropterea,quid illaru utraq. ab aliorum contactu pati apta, incptaue sit,& quid nosters bis tria contin it, statuendum.Duritiem quidJnixum l. siccitati S,INOlistic vero, cessionemq. humiditatis propria esse, incoq bitumidis di
tatur, obsistantq; , illa vero mollia sint,& proptissime cedat,terram, aquam, acre con-Cecrantes, nullo labore percipimus. et oium. n.consensu,Terra summusicueta, aqua vero, S. aer amplius summe hia nudus est;&piter singulorum calor frigusq;, nihil aliud terra contingetes, comprimentesq; , nin duritiem,renixumq;, aquam vero,&magis
linitul cedunt,nullumq; in se ipsis locum faciunt, insccotu,quq vero mollia sunt, ni- iq; ciningenti renituntur, proindeq; nihil,aut exiguum quid percepta loco cedunt, ct in seipsis id admittunt, in humidorum serie reponuntur .Hec Arist. testimonio etia
108쪽
ipsis cocti,quin separata ubi sunt,ad sese mutuo, ubi licet, serutur sed quod sumElam,
humida cu sint, nihilq. coprimenti, contingentive, quin paulo corpuletiora, graui Taq. que sunt,ne proprio qui de oneri reniti queant; quiduis coprelia,contactaue, de
vel a seipsis onerata grauataq; cedunt,delabunturq., & coprimentibus .contingenti 2 busq. in hirent.Itaq. cossi terminos,figuramq. sulcipiunt. Siccu contra id, inquit,ti υ
, quodkprio quide termino iacile terminabile, alieno vero in determinabile; quod. f., quia bene copactum, densum q. est, coprimenti nihil cedit, sed renititur uniuersum ;dia supremi superficies nulla in partem cedunt. Et tenuitas, inquit, humiditatis est,& has miditas oIno,at non pura,sed siccitati comista.Siquidem tenuia qui sunt, humidoruritu repletiva&ipsa Iunt, coprimentibus,contingentibusq. cedunt. Propterea humida i epletiva Arist. visa sunt; quod proprio termino n5 continentur,de propte aliena suscipiunt,quia cedunt.Crassum vero licci, quod ad cedendii, proinde . , I ad repladu ineptum existit. Rursus viscosum, inquit, humidi, at non unius, sed sicco comixti. Quoniaiaque instar,viscosa quς sunt,cuiusmodi oleu est, lis fluunt,dclabunturq.,proprio termino indcterminabilia sunt, cedunt nanq;. At,quod cotingenti magis, quam di, aqua aifiguntur, quod non uniuersa.c loco cedunt, siccitatis di ipsa participia videris, possunt.Aridum aut sicci: aridum. n. quod persciue nccum est; adeo vidi congelatum
di, sit propter propriet humiditatis delectu. Quod renitens factum sit,ac coprimenti nihil ,, cedit.Amplius,molle quide humidi; molle n. quod in seipsum receditide non renitit, ,, quod humida facit. Et durum igitur sicci quod coprimenti lenititur; id quod siccum ,, in primis facit.Et alibi duri, molli'. natura explicans,Durum id est, inquit,quod per
,, superficie in se non cedit. Molle aut, quod cedit, pec compressione undiq. circunsun is, ditur.Aqua . n. mollis non est; nasuperficio cum premitur in profundum non cedit, D &c5pressa undiq. circumsunditur. Ac id quide absolute durum est, aut molle,quod ,, absolute tale est; ad aliud autem, quod ad aliud tale: ae ea quide, quae ad alia sunt,in ,, definita sunt, propterea quod magis aut minus.Cum aut sensibilia oi sensu dijudice,, mus; manifestu est,quod absolute durum,&molle,quod tactu nobis d finitum est,tas, ctu, ut medio,vientibus. Quare, quod cum exuperet,durii, quod cedit molle esse dici, mus. Necesse igitur est, id quod termino suo determinatum corpus est, duru esse, aut molle; aut . n. cedere, aut non. Aquitur Eretu cessio ne, renixuq. , que illarum humi es, quet siccsponede sint, Aristotele colligere; di cessionem humidorum ,renixu siccorum proprium esse decernere. Nam,qus lumina puraq. humiditate Arist. constat, summa ipse iis cessionem, summum contra rcnixum ijs attribuit, que summa, purath siccitate; minore ijs cessionem, renixumq., qu , vel uti ex viri'. sibi ipsis copulatis, constant. Promptissime enim, cedant oportet, qui quiduis contacta, & vel a proprio grauata onere dissiuan t,dilabun turq., & alienum terminum,alienamq. suscipiant Gguram . Summe renitantur, qus nullo a comprimente, nulloq. a pondere separari se patiuntur icomprimenti tadem, grauantiq. nulli locum in se ipsiis vllum faciut.Nam
quibus intermedia spatia replenda sunt quod tenuia Aristoteli prestant cedendum& ipsis; neq. enim spatia subeant,repleant q. ea oia, nisi comprimenti, cotingenti uecedant.Quin &que humidorum ritu, vel proprio cedunt oneri,at,quo cedunt loco, non tota recedunt, sed quod viscosa facere visa svno sui ibi portione quampia relinquunt, ne penitus, nec uniuersi cedunt. Minus etia, que compressa quide sui superficie
in protundu cedunt, at coprimenti no vndiq.circunsund litur, mollia nimirummanifeste. n. propterea non undiq. circus unduntur, quod coprimenti parit,proprio oneri nihil cedunt; sed huic quidem magis, at viriq. certere nituetur, obsistuntq.: nam si id non agant, aqtis iitu, illi undiq. circu nsundantur. Propterea. n. rebus,que eam copria munt,circuliunditur aqua. quod nulla prorsus compressione cum moretur,sed statim illam caugiat omnein, ac nc proprium quidem sustineat podus, comprimenti cuiuis, ct proprio etiam cedit oneri. Et bene continua, bene l. similaris cum sit, & undiq. cacocrcciatur,proludet nihil in seipsam magis cogi in eq.in prosun .us,ampliusve aSi, ZH. Iocum
109쪽
iscum omnino, quo compriment I cessit, neq. In se ipsa, neq.In profundo latove nan.
. Vfillius in vacuus locus fiat; quae eum circumstat aqua delabituriae c6ori victui superfunditur. Id vero mollia non iaciunt; siccitatis. n. participia, comprimen. N renituntur: & ita parum ei cedunt,ut quo cessere loco, eum,vel mauis in se in rim
blimiu quae illum circumstat partes,attollantur,quia bene siccitatis participoesunt Pbene sese continent, nihilq. proprio cedunt oneri, nequicqua subeuntibus rebus su periunduntur. E rerum igitur cessiene, renixuq., humiditatis siccitatis natura colvi Iigit Amtoteles, queq. cedunt humida,&qus renituntur Mea esse decernit. At nb cuiam uiare,ut arbitror,i Oc praestitit reteium humiditatis, siccitatisq. ratio inquirenti, explicantiq.Aristotcli, non que humidis, siccis'. rebus eueniunt, & que eae pati apta, ineptae q. sunt, sed illarum subitantia, di essentia,& a quibus, & quomodo constituu itur, in tucnda, atq; explicanda erant. Quod si factum esset, non modo quae humidis, siccisq. rebus eueniunt passiones, vires, conditiones omnes,sed causa inlisper, quam Obru qus pati viden tur, patiuntur,&corum,que no patiuntur,immu nes sint,&quod caput est , quid humiditas ipsa , ipsaque sit siccitas, & quae humida, quae sicca pone da torent homini eluxisset. Nam si, quod patiuntur plane sicca, dum in planEhumiada transmutantur, paulo attentius animaduertisset, eadem sertasse,que nobis, illam, utraq. ei vis aeviet, humiditas summa materie expasio, & amplificatio, siccitas summai materiae coplicatio,& con spissatio.Terra quidem omnium consensu summe sicca dulni aquam, aerena q. , res Omnium etiam eosensu summe humidas mutatur, per bicue in multo ampliorem expanditur molem. Hunc in modum humiditatis Miccitatis o ratio explicata si siit, utriusq. , & humidorum,siccorumq.conditiones explicate siti torso earum insuper causae. Quoniam igitur quae satis expansa, explicataq. est materia,eaeontrahi, &in angustius agi potest qua contra ita in seipsam collecta,consilissatan. magis ut conspissari non possiit, ea contrahi, &in angustius cogi non potest;&hum, ditas summa materiae expansire,explicatioq., siccitas summa materiae conspissatio co- tractioq. est; utiq. quae humida sunt, cum in seipsa resideant,&sese retrahant copres a nullo cedunt nesorio; sicca contra,quod in angustius cogi no possint,quod omnino a suppositis ne sese retrahat, prohibentur, renituntur,nihilq. coprimenti cedunt. lForte,& commodius materiae expansio tenuitas, conspissatio vero, constrictioq. cras, sities dicta Arist. foret Et ita dicti si sint, ne inquirenda quidem illam ratio videri po. iterat, qus vel ab ipso nomine satis erat manifestata: clarE.n. tenuitas materiae expan .hone,explicationem, materiae tandem militatem, paucitat , crassities autEconspis
sationem, constipat ione, materis in summa copia significat Nec quod passim modo Peripateticis accidit ambigat unqua, viis illaru res singuli donate sint dispositione.
Quid .n quam controctare potes re, tenuisne ea sit, lax . , an crassa, colpissataq.du. lnus est Laq. rebus dispositiones indentes,quod Arist cotigisse inini ine videtur,erremus nuquam. Forth. n. spterea sicci tuisni ab Aristotele tributa est,adeo pertinaci. ter sieci, esse igne Peripatetici colendum; quod humiditatis,siccitati'. ratio no fatis, inomen certe nihil earum essentiam manifestat.At dcinceps iuxta ea,que de dictarum dispolitionum ingemo ab Aristotele tradita sunt,&iuxta ea oino,quae in tactu agunt. Aristoteli, que humida,que sicca ponuda sint,statuamus.Tangibiles. n. cii sint,vti ta-M dignos adi sunt,dijudicadeq;. Molle, inquit Aristoteles,humidi est molle. n. qJina, re ipsu recedit, de non renititur, quod humidu facit. Durum aute sicci est.Itaq. iuxta Aristotelis decreta,qui cedunt humida; dura contra, qupcrenituntur, sicca.Neq. v ro que aegre proprio termino continentur, & prompte alienum suscipiunt, aliam ob
caulain, &hoc,& illud patiuntur, nisi quod comprimenti,contingentique nihilo, nituntur; sed nullo se se negotio contrisi, retroque agi sinunt, cedunt nimirum. v. I Κ , Et
110쪽
Vt tenue, imuit, humida est; siqui lena re pre aptum est, veluti &humiclii Nec is ro alia ratione, nis quod O ipsum, quia subtileς, proprio termino non v de uti, ni t .ci facite alienum suscipitet quia vid di ut sc ivitiin, I ii co tingit. Quars, quae proin ' coimprimenti, contingςntiq. cediuiti, seu umida, sicca contra, quR qaj nrtu duram sunt,stinuendat. Ex quibus italuimi, ira eda siti lunarium ompi Rhyni, diffunum Aristotcliponudum sitie. Eteni sin rar imitantia' , noste his , γῆς cui plurimum est terrae admisia ua Aristoteli, aςisr0 inde ψpRςu , n n vald*xe H .hyirduti potest, nihil tame o sonti 'geoti renitii, Giso epicti Quod si cosau initis inrimino no facile terminatur, immo elabituro turno conspicimu=, est, quia sup Mil
nes, & magis, quam aer; siquide ob tenuitatem ρυ promptius cedit, euit, res esto,niq. recipit figurana:quam. n. ronem haberia tenuitate δςr ad aqRym ea; me nisArii dae Neq; impedimino est,quin humidus it Arist, noli ignis, quod ydus pyramidem coire, & quod siccoru esse ipsi vidctire sese cunti nς δε, φ η' nos, opriam. uram haberi apparet. Nbn. 3. quae humidassen; iubi ipsis nihil hquam coli'egristotcli positu est, nec poni sim nino potest; quin similia questaq: libentissime sibi is sistincta. uniri q. Atilio Eivide axqr, Viduliatur nς, cliς
seamus. Qi reeiaciti' quibusvis cires, itis, si Ilo, es, speties, se uua --, i in sup si abisce omnes indit xillis sunt, natutis , a quibu&constitura sunt. Et Aristoteles, quia diti cui pora sensita quin tactiba sunt, ipsorum etian3 1 turas sensitos;&tactu percipiendas dijudicandas'. statui LPreterea su m suam ad prori
Prium locum entia cognat irem habere, quin singula abico. p. septi Inserinam ris prii nancisci pericctio item docet. Nobis ergo, num ab altera cisi nubi tςIrae natura cinstitutus fit ignis, inquirentibus, die tae utrius i. conditiones; & locus inspiciendus est Sique illarum quampiam communem milita appascant, muni a nat ra s sit tuta esse asserendum est. Sin ina imuin olunibus dissideant , 'ipsi ante ompei Aristotelia dissidere visa sint; icinarux naturis ei laeta, &ipsi lamme conta via esse intestigeti uis uisie, statuendum sit.Ignis quidem non calor uragis, quamiri liqJiis aifccti On u ἔ, incultatibus'. o& loco lamnae teri ρ oppositus summeq.cbtrat: Ru est, illa sumine cras u
daq. Mudi uniuers in medio de veluti in centro laeetagnis sumimusςni ,tra picuum summe albus, lucidus, que exuperat resoluita emollit , attinua Dias ct peremni, M. seq. vel xcisSino motu extremo in loco innuertitet. Tales tare, Signis cnditione . in facultat sq. cistocs inprimo satis monstrauimus co iumentario,& uisentibilia cxl cisari noluerat, i ngenuetati ur. Nec Peripatetiei inficiantur ij. ibuniant dulcinrae assignant colorem. fit ubi Aristotele nurnaan ea in punit PtOpira certe subitanxia,t propriaq. operatione Urni eam igni oppositam, ou tranarii quili γε lipta; Unx media stat corpora, aquam, atq aciem, ni edijs etiam nat i ad ulta tiau l. I i