장음표시 사용
121쪽
hος, pchrius, ut arbitror, quattuor elementorum inuetor, quantum in eorum scriptis, quae ad nos peruenere, legimus, corpora haec prima esse fatis declarant. id Aristoteles Θ an ipse id pis stat ξ Mihi quidem hac in re illorum praestigijs veluti captus videtur.
Vel minima quaeq. alias tractans, diligentissime ea intueri, explicareq; ,&antiquiora de hin sententias examinare,&perpetuo sere eas omnes,&iniuria sorte interdum danam solitusxst.In primorum autem corporum constitutione,in uam mi re mometi, &qua non recte posita, nihil recit Eponi possi t, adeo parum diliges, adeo antiquioribus addictus est; ut nihil eorti decretis inspectis , examinatis q. , perinde ac D E i ipsius ore prolata essent, tot,taliaq; ponenda esse decreueri t ; quot, qualiaq. ese ab illis pronu-ciatum foret. Cum tamen interea sensus ipse, proprisq. positiones, quibus nullas sorte firmiores posuit unquam, maxime obstarent, maximeque aduersarentur: quae duo tantum agentia principia, & proinde duo tantum prima corpora esse,&quae nobis posita sunt, sine controuersia ponunt. Quod breuiter explicemus.
tantum prima corpora, de coelum illa terramq; videri debuisse. Cap. XXXVII.
VOTA NYt A, inquit, in qua generationes fiunt,& corruptiones, veluti natura quaevis alia,& aliud genus quod uis, a duobus tantum detineri potest primis contrariis. Reliqua, que incsse videtur, prima non sunt, neq; alterius generis,sed a primis illis manat;&sub pi lina illa reducenda oino sunt Illa eadem videlicet,at no integra .puraq; , sed imminuta, de sibi ipsis comixta.Et alibi, Prima, inquit, contraria in natura quavis quam logissim Ea se ipsis posita sunt: in medio cadem quidem,at imminuta, di sibi ipsis comixta. Integra vitalicet contraria, puraque, extremas propriae materia partes occupant; inq; illis qualia sunt, nihil imminuta, nihilq. impurata virugent: medias vero nullum eorum integrum, purum q. obtinet, sed imminutum viru-rue, atque alteri commixtum. Recte sane, quae in extremis materiae cuiusuis partibus iectantur, a summis ea,puri'. contrariis costituta,& prima genere in illo, simplicia que, & pura sint oportex . Quae in medio sunt, nec prima, nec pura sunt,a non primis, nec puris constitu ta con trarijs,sed ab imminutis, & sibi ipsis Aristoteli comixtin Quare quae in Mundo uniuerso summe a se ipsis distant, ea tantum a cotrarijs primis, sammisq. ,&puris detineri,& prima esse, simpliciaque, quq nimirum a principijshu iusmodi constitui visa sunt,asserendum erat .Quae in horum medio spectantur, secun da omnia mixtaque , ab iisdem quidem contrarijs, at sibi ipsis comixtis,& mutuo a se ipsis passis ei sccta,vel si extrema Mundi corpora non talia visa foret,qualia prima; necq ue inter ea locata sun i, qualia ex illis coposita esse oporteret, ponenda fuere.Soli igitur coelo,& terrae loli summas,integrasque, & maxime inter se contrarias inesse vires, sed eas languentes, debiles i. ijs omnibus, quet in coeli, terHq. medio ipsi sunt,docendum erat: quae a sole,& terra pati, immutari q. ,&constitui etia omnia, coelum vero, terraq alio a nullo, sed a seipiis mutuo tantum, & nequaqua v niuersa ipsa, sed extremas modo, & quae sese contingunt ipsoru portiones, manifeste spiciuntur. Cur igitur u duo iure optimo ponereposset prima corpora,vnamq.,ut alibi docuerat,oppostionem, quattuor corpora haec, & duas inuexerit oppositio nes,nihil inuenio aliud,
quod dicam, nisi Obseruantia, ac reuerentia quadam veterum sententiam hac in re, preter consuetum more,eum esse secutii Nunc expendere oper pretiu arbitror,an eas rebus impertiat actiones,quas tifici sit easq. naturas, quas actiones,passiones'. inesse demonstrent: an vires ijs, actiones t. assignet,quas suae positiones assignanda Iadmouent . quibus q. indu suu arbitratu construit.Propterea dictorucorporum in uersione, singuloru nimirru in reliqua actiones explicante audire, & nu quas singula edulo
an quales iuxta eius decreta singulis edendet essent, Aristoteli ponatur,examinemus. ετ orci L a Qvατ-
122쪽
QUATTVOR DICTA CORPORA M v Tvo IN SE Ips A ARISTOTELI
V v v M dictorum corporuin se ipsa in uersionem, modum q. , quo in se ipsa mutuo in uertun tiar,& ex alijs alia fiunt, inquirens Aristo tries,&oblitus uti diximus) nullam ab ipso humiditati,siccitatiq. aggdi vim attributam ess Quod, inquit, dicta corpora omnia nata sin
mutuo in se ipsa transmutari manifestum est. Generatio enim a contrarijς,&e contrarijs.Elementa autem omnia contrarietatem adii
M uicem habent. Quae enim ea constituunt differentiae contrariae sibi ipsis sunt:&in hi x, quidem ambae, ut igni, & aquae; ille enim calidus, & siccus, haec au tem frigida, & hu-di, mida: illis autem altera solum, veluti aeri, & aquae; ille enim calidus, & humidus, huc ,, vero frigida quidem, at humida est. Quapropter uniuersaliter quidem manifestu inldi, cit, quod omne ex omni generari natum est. Iam autem secun in unum quod'. no,, d nicile est videre, quomodo quidem omnia ex omnibus erunt.Differt autem ipIoci- , tius, di tardius, & facilius, & dissicilius. in .ecumq; enim habent cognationem ad in-
, I cuin, velox horum transnautatio est . Quaecumq. autem non habent, tarda ; quia fodit cinus cst , num, quam multa, transmutare. Vt in igne quidem erit aer. alicro ita iiii
o, talo. Illud enim crat calidum, & siccum, hoc autem calidum, & humidum. Qua pro- , picrisi vincatur siccum ab humido, aer erit. Rursus autem ex aere aqua erit, si vinc ,, Ur calidum a frigido . illud enim erat calidum, & humidum, hoc autem frigidum, &,, humidum: quapropter transmutato calido, aqua erit .Eodem quoque pacto ex aqua, crta, ct CX terra ignis: habent. n. ambo ad ambo cognationem; Aqua cnim humida, , ta l. igiduui, Terra aulcm frigidum &siccum; quapropto victo humido, terra erit.,, Et rursus, quoniam ignis quidem siccus est, & calidus, terra autem frigida,&Γccat si is corrumpitur Irigidum, ignis erit ex terra. Quapropter manifestum, quod circularis.,, erit generatio in simplicibus corporibus, & facillimus hic modus transmutationis ,, quia cognatio existit in ijs,quae consequemur. Ex igne quoque aquam, & ex aerc terrib, Iam, dirursas ex aqua, & terra, aerum di ignem contingit quidem generari, dii Sci- ,, lius autem, quia plurium est transmutatio. Necesse enim est, si erit ex aqua ignis,cor, ,, ruptum cslchigi liam,& humidum. Et rursus, si ex terra aer, corruptum esse fridati . ,, & siccum. Similiter autem, si ex igia e , & aere, aqua, ct terra, neccile est ambo tranς,, mutari. Id rc igitur tardior gener tio est. Si autem uniuscuiusque alterum corruptum. ,, suerit, facilis quidem erit, non autem in se inuicein transitus: scd ex igne quidem, dedi, aqua, erit teri a , & aer: ex acre v cro & terra, ignis, & aqua. Quando enim aquae condi, ruptum fuerit trigidum, ignis autem siccum, acrerit: relinquitur enim huius quid ei ,, calidum, illius autem humidum. Quando autem ignis quidem caliduin, aquae auremi, humidum,terra; quia relinquitur illius quidem siccum, huius autem frigidum. Si inis, licet autem,& aere.&terra, ignis, di aqua: quando enim acris corruptum fuerit c s, licuin, terrae autem siccum, aqua erit. Relinquitur enim illius quidem humidum,h di, ius vero frigidum: quando autem aeris humidum, terrae autem frigidum, ignis; quia di, relinquitur illius quidem calidum, huius aut sccum, quae quidem erant ignis Hec iisto. cle de simplicium corporum generatione, mutuaque omnium in omnia inia
uersione. Quae, si primis suis positionibus, & is amplius, que sensu percipiuntur, co ucniant, consentiantque, admittenda sint, minimc vero; si sibi ipsis,&multo etiam: minus si sensui repugnent, dissideantque. Singula igitur, quae primassiimpliciaq. pora illi videntur, inspiciendassent;&num, qualia ipse ea ponit;&qualia esse prima oportet, simpliciaque, de num eo, quo ipsi placet modo, initae mutuo in uertaim:
123쪽
ariis, sturci emuot, distrars in uertat, di non quas edunt, sed quet iuxta ipsius positiones ccc laesorent, iis assignat actiones. Cap. XXXIX.
Ur xypolitionibus c5gruens,quae dicta sunt corpora inuertit Aristo tes es: nisi in eo sorte peccet; quod aerius,quae utroq; dissident princicipio, inuerti decernit Cum. n. non utraq; horum natura viriq; , sed altera alteri contraria sit, & altera altera oppugnet nihil alterius usa ope quin,quo toporis spatio ab altera deturbatur altera, ab altera itidem interimatur altera, ac quina que propte corpora singula a sin
sulis in uertantur, nihil obstat. In reliquis sibi ipsi concors in uertit omnia. Nec dubirate licet, quin, si quibus Aristoteli donantur,ijsim uia donata sint viribus, nihilo
segmu5 no aquam modo aer, & aqua aerem, & utrumq ignem, & terram in se ipsusnagat;quam ignis utrumq; in seipsum inuertit; nec qum ex igne,&aqua, calore ex illo, ea hac humidi late deiecta, illi us itaqi siccitate, & huius frigore utruq; occupante, te xa fiat;&ex aere, terraque, frigore ex hac, &exillo humiditate deturbata, quin ignis fi li, cuius. naturae remansere. Verum summe ijs, quae eueniunt, discors, dissonusq; et t. Siquidem ignis nullo aquam, aeremq; negocio, at terra aegerrime in ignem agit; quae iuxta iacta fundamenta promptissim Einuertenda ei erat. Et terrae vires quamuistper iupremam iptius super ciem, per calidum ei lasar ens , summopere imminutae ad aerem perueniant; si non acrem ipsum, summaq; ipsius tenuitatem,at vapores tamen, qui eadem prorsus, qua aer natura donati sunt, & qui modico quodam tenuiores saeti,aer fiunt, in aquas cogunt; & aquas marinas in glaciem vertunt; ipsi terrae propiores faciunt; dein terra postremo agunt, a sole non reiectae; dc ignem etia extinguunt; nec vero quod aqua facit suffocantes,comprimentesq; , sed se ipsas in eum effund&to, de contingentes eum modo. At aer, nec ignem in seipsum agere, nec eius dispositionum immutare apparci unquam, minus etiam terram; sed quantulauis eius Ricbula in aere scruatur quantovis. Et aqua ignem quidem extingui t,at non propriae na i
rar robore, sed, quod vel calidissini faciunt succi, mole cum Opprimens,suffocansq.; in aquam certe, quod fieri oportebat, si contrarijs ipsa, summisq; praedita sit viribus, agere illum visa est nunquam. Et terram, quam sabit, a sole nimirum emollitam, inminutissima quidem dissoluit frustula, in aquam vero nihil eam vertit. Itaq; aqua,cui quant q. ,&quandiu vis immixta suerit, in vapores acta, subsidere terra apparet:&integram, crassam l. , & quam non subir, ne soluit quidem. Quin,&aerem in uertendi aqua, & aquam aer nullam prorsus facultate obtinet. Propterea quantulusvis aer mediis in aquis, & aqua qua tu lauis perpetuo in aere seruatur, nisi coeli calor, aut temrae frigus in vapores,aut Flaciem illa mutarint. Minus etiam ex aqua,&igne quouis pacto, Sc ratione qua uis scsccxuperent, terram fieri, intelligi potest. Esto enim, friguda sit aqua; non certe aeque,ac terra, frigida videri potest Neque enim aquae, sed terrae omnino est, quod aquam cori upit, & in glaciem agit, frigus. Esto etia, ignis tenuitas agendi ui donata sit; non certe aquae humiditatem in crassitiem, & su inma eam aget unquam. Itaq; quis cominiscetur modum,quo e tenuissima,calidissimaq. altera,& e liquida, & si quide frigida, at languide certe, res constituatur summe crassa, summeq; frigida ξ Insuper, quo ex aere, terraq; ignis fiat unquam, e summe nimirum frigida, summeq; altera crassa, &e calida quidem altera, tenuique re,qusdus conditioncs minores,quam in igne sunt res costituatur,que,&caloreo tenuitate logissime exuperet, nihil praesertim calore crassitiem, at tenui late eam in uerten te: Quapropter non quas agac res apparent, sed quae iuxta proprias positiones agendar ijs erant, eas rebus impertit actiones. Vt nisi non sapientiae, sed Aristotelis amore illecti sint Peripatetici, aperte intelligant,hominem tuendorum tantum suorum dogmatu gratia, non occultas modo naturas,sed actiones etia rebus, quas nunqua edat, attribuere nihil verita.
124쪽
sibi ipiis eommixtis relictu a constitui.& mixtionem fieri prorsus non potIeo Cap. X L.
Ravll prima corpora constituens Aristoteles,peius etiam ex ijs mutuo sibi ipsis commixtis reliqua componit: qui nimirum ab illorum unius, vel altera, ves si visum sciret, natura utraq;, at imminuta ea, debilitatam, singula consti tuere,& singulis oppositionis utrius' .a,
teram modo naturam,ut propriam subilantiam, liquorum omniano cntium singulis unius primorum corporum naturas, at imminu
s, debilitatasq; videre cum posset; singulis primorum corporum omnium naturas omnes simul indidit summe inters e contrarias, oppositasq; ,&quarum calit vis,atq; in Renium,ut sese oppugnare, deturbareq; cessent nunquam ; nunquam, scilicet, sibi ipsis concordes, nihilq; inter se decertantes, seleq; obtaedentes, cuiusmodi secundiscutibus inesse Aristoteli videntur, sint usquain. Verum, quo cius sententia amplius in notescat,comodiusq; excutiatur, quae mixta Aristoteli dicunturi di quid sit mixtio, tum & eorum rationes,qui ita sibi ipsis commisceri polle entia negant,& harum solutiones exponentem Aristotelem audiamus. Liceat vero, quae mixtionis rationem, α mixtorum conditiones edocens sparsim , nulloq; ut videtur ordine Alistoteles pinsuir,colligere,& suo,quantum per nos fieri potest,ordine, distincteq; ea explicare omnia. Mixta ea Aristoteli sunt,& dicuntur entia, quae e multis, & mutua ijs actione passis,imminutisqi, & in media, communemq; rem actis compolita sunt. Itaq; mixti
nem rerum alteratarum unionem este enunciat. Huiusmodi mixtionem,& huiusim
di mixta esse cum supposuerit ι recte, beneq; sibi ipsi concors, nequaquam quibusvis ex entibus,& quouis pacto sibi ipsis coniunctis, & vel nihil, vel q tuduis passis, immutati Sqi, mixtionem neri posse, nec mixta osse quaecunq; e multis quidem, at nihil, vespenitus a propria natura dimotis composita sunt, decernit . Siquidem, quae, vel pt pria natura immutabilia, impatibilia q. sunt, vel qua immutari quide, patiq; possunt, at immutata, passaq; nondum sunt, quantumuis minutissinias in partes, & quae sem suu lateant omne in ,simul contrita sint, confusaq:, at nihil tamen a se ipsis immutata, sed in propria singula seruata sint natura; haec ad sensum sorte,at non vere inixta, sed sibi ipsis apposita sunt tantum. Minus et jam,quorum quaedam,vel quae tota peni' ius periere,penitusq; abolira sunt omnia: non enim quae non sunt, sibi ipsis mixta ea sunt; sed ex ijs, ibiq; fiunt mixta, ubi quae mutuo a se ipsis pati, immutariq, apta sunt, ita a se ipsis mutuo patiuntur, iminutanturq; omnia, ut omnia in commune, intera mediumq, agantur en s,3c ita id sibi ipsi similare. xt quae uis eius pars reliquis omnibus&enti unitierso nihil minus, quam aquae pars quaeuis reliquis eius partibus, &aquae uniuersae eadem sit: & ita immutata cum sint omnia, minim P tamen perierint, ab . itaq; sint,sed seruentur etiamnum tamen. & separari a reliquis queant. Itaq; seruentur,&non seruen tur,& unam,eandemq; in rem acta omnia, R imminuta quidem, at in propria seruata sint natura; & singula ab aliis separari possint. Q are, num hoc ,, pacto commisceri queant entia, addaitans, Impossibile, inquit Arii toteles,alterum M alteri commisceri nonnullis videtur: nam quae mixta cum sint, alterata non sunt, se nihil magis mixta sun t,q uam prius; sed similiter se habent; altero vero corrupto, nonis sun t mixta, sed hoc quidem eit, illud vero non est. At vero mixtio eorum est, quae si- militer se habent, eodem igitur modo, si & utrisq; congredientibus eorum que miscena, tur unumquodq; corruptum sit; non enim mixta sunt , qu.e omnino non sunt. Iure
quidem,ut enim Aristoteli ipsi visum est, possit u l. id quibus sibi ipsis commixtis aliud
cns,&vnum quod sit, idemq; uniuersum coinpositiim esse existimandirm est, rem neant ea Oportet: neq; eniin, qtiae alia assumpta natura periere ipsa, ex eis sibi ipsis commixtis constare quid coniiciendum est. At & non remaneant etiam Oportet;
125쪽
squidem, qtiodex entibus in propria seruatis natura, vel si bene imminuta ea sit, retusam; constitutum estens, nequaquam id unum, idemq; uniuersum sit unquam ιsed eo tantum modo, eaq; unum appareat ratione, qua quae e multis sibi ipsis api 1itis, colligati sue constant. Quocirca dubitationem,ut soluat Aristoteles,& leritari inmixto ea, e quibus compositum cst,& non seruari, sed omnia in mediam quampiam,
Conarminemq; rem,&summe eam unam, summeq; similarem acta esse, di in huiusmodi acta rem .omnia tamen semata ,&a se ipsis separabilia esse, os lanciat oportet . Per. scura vero res est, & quae naturae ipsi repugnare videatur . quaeq; apertissime explicanda sit. Q'od certe, si,ut oportet,praestet Aristoteles; non modo quem amemus, . laudem usq; , sed quem admiremur,& veneremur etiam,dignus sit: sin minus; opposi-ra mereatur. Ipse nanq; secundorum entium constitutionem, apertissimam scilicet rem . nullo suo ut dictum in nullo etia nostro labore nobis manifestare,& veluti ante
oculos ponere cum posses,vehementer nos torquens, maximisq; inuoluens tenebris,
nihil illam sed Antiquiorum figmenta nobis tradidit. Opers pretiuin est, quς dubit
is uit, luentem audire. Entium, inquit, haec quide actu, alia vero potestate sunt.Cotin git itaq; , quae comixta su nt, quodam modo esse,& quodamodo non esse; quod ex ip- g sis sis effectum est, actu quide aliud abns, e quibus ei sectum est; potentia autem Oia,quaen prius, quam comiscerentur, erant,& non deperditae hoc autem sermo quaesiuit prius. xx Videntur. n. , que c6mixta sunt,Eseparatis prius coluisse,&posse rursus separari. Neq; is igitur actu permanent,vcluti corpus,&album; neq; corrupta sunt, neq; altersi, neq; utrumq.; seruatur. n. utriusq; potentia. Magnas mehercule cui ingenue fatetur ipse
actus, & potetiae distinctioni gratias debet Aristoteles, cuius ope ex angustijs quibus
uis euadere nihil desperat . Itaq; prima corpora in aliam ota acta rem & unam eam , candem q; ocin, & penitus a singulis diuersam,singula inseruari,&a se ipsis separabutia esse, seruari nimii uin singula,& non seruari, & idem facta esse ola, &diuersia, con- rari , remanere, enunciare nihil veretur.At no disti nctionibus,& inanibus verbis ,
quae impossibilia, falsaq; apparent, sed rebus ipsis possibilia, veraq; esse ostendat, qui
rerum natura explicat, oportet: quae hoc non licet modo, ea ne effari quidem licet. Quonia autem sensui expositae res, & quatenus sensiles sunt, tractantur ; utiq; sensui exponendae sunt, manifestandaeq; oes, eaeq; amplius, qu aesensui repugnare videtur. At ratio examinetur.Non quidem,quod secundorum entium partes singulae in singula prima corpora in uerti possunt , propterea haec ota illis inesse declaratum Aristoteli est. Cum. n. quod uis in quod uis agi,& e quouis quiduis fieri possit; non magis secum dis prima inesse, & h primis in existentibus csistituta secunda esse, quam primis secunda in existere.& ex his illa composita este declaratum Aristoteli sit. Id itaq; amplius homini prsstandum; secundorum,videlicet,entrum partes singulas in ea prima corpora reliquis proptius inuerit , e quibus constitutae ipsae sint, di singulas a reliquis separari posse,diuersas Oino inter se esse,ostendendum Aristoteli erat Moc ni factum sit,nequaqua illis prima corpora inesse, nec abolita ea, inq; aliam acta remapertum sit unqua. At id si ponat Aristoteles, minime iam e primis corporibus penitus sibi ipsis comitatis, di mutua actione in aliam,& in eandem Oibus actis rem, secunda entia effecta esse ponat; led ex appositis illis, di in debilitata quide, refractaq; , at in propria tandem sinetulis seruatis natura: non vere.f. similaria secunda entia esse, & unum, idemq; oia ,sed prima ota sibi ipsis apposita. Id quod ut visum est mi nime olum concedet Aristoteles. - Quoniam,ait, copolitio,& mixtio no idem,sed diuersum sunt; planum, quod ubi quetes, miscen tur,secundum parua seruata sunt, mixta ea non sunt, sed composita ;& coposi- g ι.εM tio Oino; non autem temperamentum, & mixtio facta est meq; habebit eandem ratio 26.ri nem cum toto pars.Dicimus aute,siquidem oportet mixtum esse aliquid, quod mixtu,, est, similarium esse partium,& sicut aquae pars aqua, ta & temperati,mixtiq;. Si autemri secundum parua mixtio, nullum,accidet .sed solum, quae tu mixta sunt, adsensum
126쪽
mixta esse;& ide huic quidem mixtu, si no acuthinspexerit,Lynceo verδ nihil in Irid. hcce, vel quam ipse attulit ratio, corpora, quo dictum est modo, sibi ipsis commisceri non pol e manifestissime declarat. Sed quae Aristoteli perhuasere, ut prima corpora D mnia singulis secundis entibus inderet, inspiciamus. Fortem. adeo mani seste secundis prima omnia inesse declararunt; ut incommoda. lusuis sustinenti indenda torct, id certe visum si sit, vel si mixtionis ratio explicari non possit, nihil tamen incusandus si Aristoteles, qui nimirum necessario ponendam rem, qua potuit ratione, posuit, RATIONES, QUI Bus SECUNDA ENTIA E PRIMIs COR polo Bus
composita esse astrim, infirmas esse . Cap. X I. I.
Ecunda,inquit, entia, e primis omnibus coposita csse, uniuscuiusq; nutrimen tu testificari videtur. omnia enim mjici ciquibus sim nutriuntur; & omnia e pluribus nutriuntur. Etenim planta', quae tantum aqua nutriri videri possent, multis nutriuntur: siquid a aquae terra commixta et f. ideo a ricolaetcntat, cuin miscuerint,irri ..pare. Forte, & quod quae corri sepuntiri Aristoteli etiam, veluti & . . I lippocrati,in ea resolui visa sui ita luae igni, Acri, Aqua,& Teri ae s milia apparent; ratio, quae e multitudine rerum, quibus animalia, plantae; aluntur, sium itur,absitrita est; & quae principium petat. Etenim multis quidem ani ualia nutriri videntur,& quorum alia alijs magis,minuive calida, taliumidiora, i, i auu sim, ijs tamen Omnibus,quae ab animaliu calore exuperari postant. At nequaqua illorum ib. Ium e Terra Aqua .Aere &Igne simul in exilichii bus compositu est e mon stratum Aria teli est unquam. Et quin una e Turra,vn oq; a b ole, vci I no ab igne Aristotcli coitu tui ea possint om nia, nihil ut videtur obstat. Iimmo una modo e Terra, & igne ab uno effecta esse omnia vel Aristoteli statuendum cst. Clare enim terrae ignisq media sunt omnia; nec conditio illoria vlli inest ulla, quae ternae, ianisq; conditionum media non sit. Et dum lenis terra in uertit,& proprijs ca spoliata visq; donat conditionibus, medi js ea donet omnibus, & in res eum Aristoteli agat nec se cst, quae terrae, ignisq; mediae videri possint.Tum plate quaedam,vel in longe aridissimis terris,& in quibus, aut nullae prorsus,aut perrarae, perq; breues fiunt pluuiae, & quas illaru profundiores partes subire,diutiusq; in ijs serual i,cxistimari non licet,enesciatur,ac seruantur;quetvna e terra a Sole soluta, attenuataq; genitae sint, nutritaeq; , summe est necessarium.
Quod si is p erpetuo agat Sol,qui terram emolliat quide, attenuetq; , at quam in generat tenuitate. n ihil tam educat unquam; nunqua .f. ita dura fat terra,vi a Sole emolliri,&in succii, quo plantae nutriri videtur, agi repugnci; nullis illae unquam pluuijs, nullis irrigantibus opus habeant aquis: quς nimirum nota alia ob causam terre indi tur, nisi ut illarum appositione mollior,laxiorq; laeta, a Sole in suo is, equo uti dix mus) fiunt,nutriunturq; plantae,promptius agatur. Et vel in icrra nihil prorsus vllis madefacta ab aquis,sed bene subam,paulo minus , interdum vero & amplius,quam in assidue irrigatis, nutriri conspectae plantae docent, non e re, e quatuor simplicibus corporibus composita, sed una modo e terra nutriri a Sole emollita, fusaq;. Durata enim terrae superliciem emolliens fossio. aditum quidem solis actioni, quo in profundiorem illa perueniat,aperit,aliud certe nihil agit. Terram vero a Sole emolliri polle, ct mollitudine,quae illi in existit, uniuersam a Sole clisectam esse,& sensus manifestat, di satis est in primo expositum commentario. Itaq; u rcru,quibus animalia, plantaeq; . nutriuntur,multitudine sumpta ratio,ianguida est; & quod quaeritur suinit; & nunquam illas e quatuor simplicibus constitutas eise declarat, sed supponit. Quae veloe . rerum resolutione id astruit, mixtionis ea rationem destruit. Nam si aliae mixti partes in ignem, in aerem aliae, aliae vero in aquam,& in terram aliae per se agantur; n quaquam ex is compolitu fuerit in mediam , comunemq; , & eandem omnino in re
127쪽
actis, non e mixti omnino, sed ex appositis tantum, & non potestate, se Iactu mioxio Aristotcli in existentibus.Vt nun qnam satis incusare hominem queas,qui a nullis manifesti; rebus, nec a firma ulla ratione coactus, impulsu sue, rem potuerit, quae eui denter naturae repugnetiquaque inextricabilis excipiat dissicultas.Sed age rationem ctiam, quae Aristoteli secunda entia nequaquam &ipsa simplicia, sed e multis composita elle lupponenti, prima omnia illorum singulis indenda esse suasit, vel si quod manifestξ falsam,atq; adeo impossibilam,ut visum est, rem ea astruito inspicienda ii esset; undiq; tamen 1 t eius politionis absurditas manifestetur, intueri ne grauemur.
componenda csse astruit. Qip. XI. II.
MN I A , inquit, mixta corpora, quaecunque circa medij locum sint ex omnibus componuntur simplicibus. Terra cnim inest omnibus ico, quod unumquodq, malitine, 5 plurimu sit in proprio loco aqua autem, quia indigent terminari ipsa composita; sola autem esse si plicium facile terminabilem aquam. Amplius aute,& terra sine humido non potest consistere; sed hoc est, quod continet: si enim aus is ratur ex ipsa hutnidum, decidet utique. Terra igitur,&aqua propter has in existunt
si caulas.Acr aulcm, & ignis, quoniam contraria sunt terrae, & aquar: Terra enim aeri, x, aqua vero igni contraria est, ut contingit substatariam substantiae contrariam cste. M Quoniam igitur ne nerationes ex con trarijs fiant, inmittunt autem altera extrema cor, trariorum; ir esse est, altera inesse. Qua propicr in omni composito omnia si inplicia i r erunt. Perpetuo praesentes politiones ponendi, stabiliendique studio initam in tus Aristoteles,eas ut ponat, firmetque, nihil proprias alibi politas, vel maxime caustabiles, strinasque, amoliri, nihil ctiam sensiui, rerumque naturae aduersari veretur. Quamobrem, ut secunda entia, C terra, aqua, aere, igne composita esse, S: ad illoruni constitutioncm his omnibus opus esse declaret; cum paulo ante humiditatis, siccitatisque rationem explicans, id humiditatis ingenium cilcen unciasset ut proprium terminum seruare,&sei e continere non possit, sed ab alia natura, &i siccitate omnino contincnda sit, siccitatis vero, ut proprium terminum seruet, alienumque ud numquam recipiat, sit missi inusti licet sese contineat, sibique ipsi cohaereat; dc arida id esse, quod persectetit liccum, ut ob humiditatis etiam deibuum concrcuerit; prς-terea, & terrae siccitatem , ut propriam formam, & aquot humiditatem cum ais nas sit; lixq. non inodo icrrae se l. continendi facultatem largiri non posset; sed ipsa a
terra continenda foret; terram omnino sese continere, & a te ipsa diuidi nolentem, repugnantemquc; aquam vero perpetuo dii iluentem, di ut contineatur, terra opus habere cum intueretur: Terram perie contineri ineptam est. , Id ne diffluat, & a se ipsa ne separetur, ab aqua retinendam esse affirmare, propri)s scilicet positionibus, &M naturae ipsi repugnare, nihil veretur. At ratio tamen excutiatur. Non terra,inquit, M tantum sed aqua etiam ad mixtorum copositionem opus est; quia terminari ea oporM tet; & sola aqua rerminabilis est. Si quidem terminari, di siluere,& terminabilis, id quod vox sonat,& quod aquae naturae congruit, alieni termini Iusceptibileti se Aria teli signiticat; & nuorum tantum, succorumque inquirat constitutionem i id quidem Aristoteles peccet quod ab igni terram molliri, & in Onan i nos fluores, & ipsas etiam in aquas agi intueri cum posset, & intuitus esset; ad fluorum constitutionemiqua opus cile ita tuerit. Sed aquam primum,&ipsam corpus supponenti, ignosci id queat: at non certe, quod ad liabilium etiam entium compolitionem illam affert Nam, ut dictum est, quod maxime siccum in cns, id ab alia natura continendu Arusioteli in primis xideri non potes h& aqua proprium ipsa terminum seruare cum non
possit, qui alba cuuipribae queaminiciligere non licctabili vero ri Peripatari tum
128쪽
oh nullis placet terminabilis pro terminatiua Aristoteli posita est; itaque quaesul
sequitur ratio Amplius autem, & terra sine humido consistere non potest, sed hoc est, quod continet; si enim austratur ex ipsa humidum, decidct utique non alia a praecedente sit, sed illam explicet: ignoscamus id Aristoteli, quod unam, candemque rationem cum ponat, in duas eam diuidit. At vero,quod parum propriorum decretorum, minus etiam eorum, quae sensu perceperat, memor, siccitatem ab humiditatescontinendam esse statuat, id certe non est ferendum. Nam et si humore elabente,co-cidere, disrumpique quaedam ipsi visa sunt ;alia tamen multa eo duriora, densioraq. fieri, &eo compingi magis, quo in existens ijs humor educitur magis, intuitu etiam ,, est. Ferrum, inquit, saepius tu suna, in existente nimirum humore elapso omni, fundio, amplius, dissoluique non potest. Quando ergo humore es fluente, alia compingi, alia dissolui, quin ves eadem diuerso a calore utrumque pati apparent; non temere propria positio, &quam naturae concors posuerat, deserenda ; sed entium virorumque sompositio, tilim,& quo a calore coni pactio, & a quo fusio fiat, praeterea & caloris diuersitas,quae,ut eadem compingantur, dissoluanturq., praestat, diligentius intuenda erat. Et iactum id homini si foret, mani feste terram, siccaq. quae sunt omnia,co magis sese continere,&sibi ipsis magis assixa, agglutinataque esse, conlpecta forent,quo in existente humore spoliata magis sint . Quoniam caprscipue humore ei iluente dissolui,disrupi q. apparent, quae e terra, & aqua sibi quidem ipsis appositis, at nequaqua
in mediam, communemque actis rem, sed in propria utrisque sci uatis natura, composita sunt ; nequaquam vero,quae similaria, & vere mixta Aristotesi sunt;quin eo magis haec compingi, quo humor ex ipsis effluat magis: siquidem illa, at non certe & hscetiam ab aqua contineri videri debuere. Praeterea, quoniam ves illa no a calore quouis, sed a vchementi tantum disrumpi, a moderato autem magis compingi,magisque costringi apparent. Nec vero id accidit, quod languidior calor minus strenue in existetem humorem, quam vehemens, educat. Promptius cnim hic quidem praesertim externi h partibus humorem extrahit omnc; at quod tenuitate illae omni spoliatae summe crassescunt, summeque durescunt,itaque caloris actioni aditum occludunt in te nae in propria propemodum dii positione seruantur: languidior vero,quod paulatim, lenteque agit, simul pene&externum,&internum humore attenuat, educitque. Ira que serius quidem, sed uniuersa, in quς agit, suminc,&aeque tandem exiccantur,summeque compinguntur. Haec ita cum eueniat; quae humore essiuente dissolutitur, disia Iupunturque, nequaquam propterea disrumpi putandum, quod in existente humo re,a quo continebantur,spoliata sint; sed quod eodem sere temporis momento,nautita in is i ingenita est tenuitas, & quantae, simul prssertim, conl ertimque, & c construeta iam superficie crumpenti exitus non patet; quem igitur sibi moliens compressionis impatiens ingenita tenuitas, quae obstant, amolitur, disrirmpitque omnia. Quare 'lus dissolutin tur,no prei nexistentis humoris desectu, sed quod terra ipsa pati videtur a tenuitatis, spiritusque dudum ingeniti, egressiumque sibi patefacientis impetudi rumpi liquido patet. At vero minutissima frustula , in que dissoluta illa fuere, quibus nulla inesse humiditas Peripateticis videri potest neque enim non &ex ijs etiam
educat illam calor, quam e tota extraxit molo optime se se continere videntur. Vix es ex ijs conspicuum sit, siccum quod est, ut consistat, nulla humidi ullius opus h here admixtione: non siquidem idem, deminutum appareat,&humidd. Et que aqua infusa continentur, nequaquam ab ca, ut ab humidissima,continentur re, qualis mixtionem effugiat, prsterlabaturq. omnem, & nihil contineat omnino unquam: sed propterea quibusdam intusa admiscetur, coitque ijs aqua,& unum ijs facta,collae,glutiniique more ea continet; quod non adsuminam tenuitatem acta aqua, viscositatis non penitus est expers. Ucra certe si si Aristotclis ratio, & humidum consistentiam,&sese cotinendi vim sicco pribeat, vel contineatur Oino ab humido sccum; summe
129쪽
sum; dum quod est id maxime agat.Itaque aer terram contineat maxime. culus.s propria esse humiditas prima corpora componenti, &constituentes ipsorum diisere itas inquirenti Aristotest videtur, non aqua, cui frigus, ut propriam naturam aIligna t. Neque enim, ubi sibi ipsis commiscentur prima corpora, alias sumant naturas, di veluti proprij ingenij oblita, non iuxta proprias agant differentias, quod Aristo teli interdum placet, aeris modo, modo aquae humiditate propriam esse asserenti, rerum naturam suo arbitratu immutanti. Nec vero utriusque propria sit humiditas, ut Peripatetici complures sentiunt, quod e binis eius conditionibus, altera illorum alterius sit; aeris videlicet, quod aquais tenuior, & magis dinuens, magisque dila-hens, minus omnino consistere per se potens, minus proprio termino contineatur; aquae vcio, quod niagis alieno inhaereat: non enim aeque, ac aer illum et fugit, non aeque tenuis, nec aeque siuens, dilabensqile, sed magis crassa, & magis haerens. Siquudem quae crassior est res, siccior Peripateticis ponenda est, crassitiem siecitatis propriam esse ab Aristotele edoctis. Et humidi talis ratio ab Aristotele allata, id humidum magis esse declarat, quod magis di Quit, de promptius terminum quem uis, & quam vis suscipit figuram ; non quod magis alieno termino inhaereat, non eiiugi ens illum,ci parum ditauens, quod omnino non aegerrime proprio termino contineri videtur, neque esse prorsus humidum. Vtrumq; igitur, quod humidi proprium videtur,mu to aer , quam aqua, habet magis: na,& proprio termino minus continetur di inuens, dilabentque magis, & alienum quem uis multo promptius, multoq; suscipit facilius, multo aqua ten utor, dc minus etiam, quam aqua haerens, minusque repugnans. EX quibus humiditatem perpetuo aeris propriam Peripatetici ponant, & aeri terra continendi vim, si ab humido continenda est ullo, attribuant oportet. Nec vero siccum, ut contineatur, humido quidem opus habere, at aqueo, non aereo quod faciunt diiseri ni, quod aqua pi opter grauitatem descendat, terraeque haereat; aer vero pro- per leuitatem, tenuitatemque effugiat, elabaturque; & mixtionem preterlabatur,isi enim modum ipsi inueniant Peripatetici, quo aer admixta delabatur, inq, illis detineatur, & ignis amplius longe aere leuior, longeque tenuior , & promptius ela' bens; haud quaquam vel terram, & aquam inalterent, immutentque, vel mixturaconitituant vllum. Quoniam igitur ipsa sese, & proprijs viribus continere terra virdetur; ad secundorum corporum compositionem nihil aqua indiget Aristotcles, Esquam Iringissime abest, ut quae densa sunt, duraque constitui queant, si vita insit humiditas. Et quae densantur, durescuntque, propterea densantur, duraq; fiunt, quia humiditas ex ijs Elabitur omnis.
dum esse, neque igncm. Cap. XLIII.
T multo etiam minus ad mlxtorum compositions aer erat assrendus, atque ignis; quando, nec quid ille in terram agat,ves quo modo hie ad eam usque delabatur, docere nos potest.:Vt enim detur Aristoteli,n 6 danda omnino, aliquas ignis partes a Solis motu commotas,deturbatasq; , deuolui quid,& decidere: non quidem,ut ad terram usq; delabantur dari potest;quippe quae parum quid deuolutae, detruscique ad proprium locu,& ad cognata redeant corpora,ves motum saltem sistant.Qubnimo non ad terram usque delabi modo illas oportet, sed ad maris landum, &ad profundiores terrae partes; in quibus mixta fiunt longe plurima,&summo ea praedita calore, salsa, nitrosa, sulfurca, bituminosa. Non quidem eo usque a solis, coelique motu deijciatur ignis, aut stellarum ut, & virtute; o Peri' pateticorum nonn ulli opi nantur, ves illatum etiam voluntate, quae prima corpora
130쪽
in pispuo vesint manere loco, & sibi ipsis unita, ac seruarI. Nec si secus vesint, P pro
pria tale, propriaque uniuersitate abstrahatur ignis, deorsumque deuoluatur, ne. quaquam stillarum voluntatis conscius, stupidus, brutusque; nec si sciat, parere etiam vclit ; neque enim corrumpi, tum neque delabi queat, nulla descendendi do natus Aristoteli sacultate; nec si ea detrudatur violentia, ut ad mare, terramque de latus motum sistere nequeat, sed ad maris flandum, terraeqirs ima, veluti dei acule tur, cius nos latere queat descensus. Incommoda haec vitare cupientes non desuere qui dicerent, mixtorum, quae assidue fiunt, nequaquam e limplicibus constitui ultu, lude pixi nexistentibus mixtis omnia. Itaq; nullius ignis descensu opus esse; cum prae existentibus mixtis insit omnibus. At mala illa vitantes, alia subeunt, nihil sortassee. Muci illis minora. Primum enim maxime Aristoteli aduersantur, quae elementorum dii iri; . . lvitiones,&quae transmutationes, mixtioncsque fiunt, ex illorum fieri uniuersit tibus, ct mixtorum gratia item enta constituta esse statuenti. Tum, si fieri illud n quit; nec fieri unquam potuit, nec saetiim fuit unquain. Praeterea, quoniam qui mixtis incit ignis ad proprium is locum, de ad propriam assidue es abitur , niuersi. tem , & a contrarijs assidue patitur, assidue imminuitur; dubitandum non est,quin, nisi nouus assidue ex eius defluat uniuersitate, deficiatis tandem ; itaque de mixta nulla fiant amplius. Quasobrus, quando nec modus reperiri potest ullus, quo aer, atque ignis ad mixtorum constitutionem delabatur, & qui praei nexistentibuς mixtis inest ad nouorum generationem suificere non potest; si e quattuor dictis corporibus sibi ipsis commixtis entia reliqua constituenda sunt, acrem, atque igncm in penibetioribus terra partibus, &sub maris etiam tundo a coeli motu assidue generari, ct ex iis mixta fieri, Peripatetici ponant oportet. Quod si faciant, vessi ad entium quorum uis constitutionem aer, ignisque necessari j sint; nequaquam qui terram ambit aer, ignisque, qui ciaelo subest , rerum omnium clementa, de quod uti diximus summe Aristoteli placet, mixtorum gratia costituti, minusque etiam primi corpora poni ponunt ; qui nihil ad mixtorum constitutionem afferat, de qui vel Arulo teli ipsi e vaporibus fiant e terra eductis; at alterum Coelum ipsum , ct ipse Sol, & sola ipsa alterum Terra; qu. e scilicet in vapores a soleagrtur Aristoteli; e quibus, &aquae omnes, omnisque aer, & ignis ctiam ipse, ac tandem entia alia quaeuis Aristoteli
inesse non posse. Cap. XLIIII.
E e verδ, si modum Peripatetici inueniant, quo ad mixtorum com
postionem, &aerem deserant,&ipsum etiana tenem, in tuto iam,
apertoque sint; sed alia incommoda, &aliae illos excipient angustiae,&quas longe evadant aegrius. Aliud illis, & longi maius pni standum, de quod proprijs ipsorum positionibus, &ipsi amplius r
ptignat, aduersaturq; rcrum naturae. Naturae etenim summe inter se
contrariae iungendae,& in uno . eodemq; locandae sunt subiecto: quae propterea in primis sese mutuo assidue oppugnant,& c subiectis deturbant omnibus.quod in om-rribus sese generare vehementer appetunt singulae, &solae occupare omnia; &quae in ij.dem simul esse,nec possint, nec velint. Siquidem contrariis praeditae ingemjς , contrarijsque gaudentes operationibus, subiectis cliain contrarijs, & contrai io in do dispositis gaudebunt, ijsque singulae, quae propriae ipsarum narurae, propriaeque operationi apta sint. Nec contrariae agentes naturae iungendae modo, sed inter se conciliandae insuper, carumque actiones silendae, coercendaeque omnes; a propria