장음표시 사용
131쪽
Gquδ initas in igis Defiat, magiique illustretur, eadem repetamus: i,inquiunt,
prima corpora mutuo in sese ita egerint, ut nullius natura reliquas exuperet, peniet usque deturbet, at sese mutuo omnes debilitauerint, coeunt sibi ipsis omnia, & euomnibus sibi ipsis commixtis aliud componitur ens, non simplex amplius, non serulicet ab unica , led mixtum, il naturis nimirum omnibus constinatum, & in quo s. mul existant omnes. Nihil quod maxime opus erat) explicat Aristoteles , cur in se se a recessarit naturae agentes; &num actionem pertesς, ac pugnam, &sibi ipsis sin gulae tunentes , sese mutuo oppugnare desistunt, &veluti scedere inito, aut induti s ratas, in eodem simul regnant subiecto. Verum non huiusmodi earum est ingeni unae sed singulas, analescumque int,sime integrae, vigentesque, siue imminutae, re missaeque, Sseparatis inexistentes subiectis in oppositas assidue agere, & ab actio. necessare nuinquam, ipsis in primi, Peripateticis placet. Agens itaque quod uis in agendo patitur & ipium, excepto primo. Inquit enim Aristoteles, Cau lsi,ut motus 1 uantur, est; quod omne agens patitur etiam a patiente: ut quod secat hebetatur ab eo, quod secatur quod calefacit refrigeratura calescente: denique; quodcum que mouet, excepto primo, mutuo mouetur aliquo motu: verbi gratia quod pellit pellitur quodammodo, quod premit reprimitur. Vel summum scilicet expectans,& patiens etiam malum, pene& ad interitum acta natura agens quaevis se ipsam
non deserit tamen, nec proprij obliuiscitur ingenij, sed in oppositam agit semper. Qualiscumque iacta seipsam seruandi, atque amplificandi, nec appetitum, nec studium deponit tamen; sed id agit semper , semperque id attendit, oppositam oppugnat, deturbat, &sese in illius generat sede. Qui igitur in eodem politae subtructo quiescant illae, nec se se mutuo oppugnent, & deturbent Θ Cur mbustior ubi adest altera, qualis mixtis inest longe plurimis; &quar in externas agit semper, semperque illas deturbat, contrariam Omul in existentem, quin sibi ipsi penitus immixtam longe debiliorem, &victam iam , proiligatamque subiecto in eodem esse sin i, quo sola potiri vehementer expetit. Cur itaque id potens,non inde illam deturbat , & sola ipsa ibi viget Huc illuc serantur Peripatetici, numquam tamen rationem comminiscentur, qua contrarias agentes naturas coniungant, &in unum agant, mutuamque earum aetionem sistant. Vt certum sit, secunda entia non e primis fibi ipsis commixtis composita esse, sed ab alterius exuperantis actione effecta. Illorum itaque singulis unam eius naturam, & imminutam eam,remissamque inesta
primis corporibus simul inmistentibus non eonstare, ac aquam primum corpus non esse, quod succi multi aqua frigidiores sunt. Cap. XLV.
L x v n etiam certissimo argumento , inditioque Peripateticis en potest, secundis entibus prima omnia, omnesque eorum naturas non inesse , & aquam primum corpus, &summo a frigore constitutam non esse; quod succi Iongh plurimi,& nequaquam aqua cras
siores, quibus copiosius frigus indi queat, longe aqua frigidiores
sunt; quos aqua etiam crassiores quid, at ex aqua ab igne, aereque la , gni I amque immixta compositos,minus, quam aqua est, frigidos esse oportebat. Nec vero quod Peripateticorum multi faciunt propterea id euenire dixerint ; quod aquae frigus terrae siccitati commixtum, robustius factum sit: siccitatem enim non caloris modo, sed frigoris etiam veluti limam esse, qua utriusque actio
nem mirum adiuuet in modum. Primum enim eadem a re contrariarum naturarum
actionem adiuuari existimare non licet. Nam quae alterius robur, viresque adauget, alterius ea actiones imminuat, debilitetque oportet. Calorem ergo exacuens Peri
132쪽
Iateticis saltas stigm ipsis obtundat: neque enim ijs propterea taloris vires augere, actionem adiuuarevusetur siccitas, quod crassior ipsa, densorq; copiosiores illas suscipit; sed ipsi per se id suere vel maxime tentii inexistens rei Nihil enim cui dictuni est memores humiditati tenuitatem assignata, de tenuitatem humiditati eandem secisse, ignem siccitate sumina, & summa donant tenui titte..Nec alia ration e ignis pere robustius calefacit ipsis , nisi quod huius ius ab humiditate retunditur . illius ve- . Io a siccitate exacuitpr. Incusandus p erea esset Aristoteles, si frigus exacuit sic citas, quod summum illud humiditati, non liccitati copulavit; nec veluti ignem primo calidum, sc&terram primo frigidam posuerit, Nec vero aliam a frigore si iccis substantiam in dat, quae eos aqua reddat frigidiores; . nam e Gelo, a quo solo emanare illa queat, calor modo Pe' ii . ripateticis delabitur, iud nihil. bi igitur natura ulla imixtis saperadditur ., calor modo superadditur, qui in existens frigus immi-.υ: :st: -nuat, non augeat ii 1
133쪽
SUMMA EORUM, VI AE II AC TENVS SCRIPTA SUNT, AC IN
hoc commentario spribentur. Obi quam Solis Lliodem rerum e entem catis m
inis reci esse. C A P. I. O R P o R A prima non quattuor, quot Aristoteli posita sunt, nec aquattuor agentibus naturis sed duo latituessu, dia duabus effecta esse naturis, & reliqua entia non E quattuor corporibus sibi ipsis commixtis, ut Aristoteli vissim est, scd v na e ic ira a Sole immutata effecta esse omnia satis est, ut existiniamus in superioribus declaratum commenta ijs. Reliquum nynccst, quoniam Aristotcles ad entium constitutione principia , quasormae,&qua materiae sunt, non satis esse opinans, tuus itidem afferendum esse decernit ,& obliquae id solis lationi attribuit ; &calorem,quia sole ad nos aduenit, nequaquam a solis substantia cina nare, sed ab esu ς, reliquarumq; stellarum motu, quo sublunarcni acrem commouent, conteruntq; fieri docet, & caelestes Orbes no a propria natura, sed ab immotis morolibus illis inexistentibus moueri contendit longe in Oibus a nobis diuertus) ut singula haec diligenter excutiamus. Gcncrabiliv,inquit,Aristoteles entiu principia ijs,quae in clernis,& in primis numero aequalia, de genere eade: hoc. n. vi materia, illud vero ut tor-ma.oportet aut,& tertium etii adesse: non . n. sufficiunt ad generationc duo, quemadmodii neq, in primis,sed tertium etia esse oportet, a quo videlicet forma, materis i n- dat,& a quo, id fit generetur ens; ciscies nimirum principi v. Mox Platonis sentetia, qui id is,dortiq; etia,qui materie illud assignabant, rei mis Perine nidis,ut videtur positione demoliens,qui materis potet ijs,calori,frigoriq;.cificiendi causam attribueret, Neq; ij recth,inquit, dicut,qui potucias corporibus tradunt,per quas generet: materie enim est pati,& moueri; mouet e aute,& facere alterius potetis. Manifestu autem,& in iis,queat te,& natura generatur.Non. n. aqua ipsa ex seipsa animal facit,neq; lignum lectu sed ars. Quocirca,& id dicunt no recte propter hoc;& quonia derelinquut principaliore causam ; austriant. n. quod quid est esse,& sorma. Amplius aute & potentias attribuut corporibus; propter quas,&generat valde instrumentaliter, auferentes ea causam,quq secundum forina. Quoniain. n. natum eli, ut inquiunt, calidum qui desegregare, frigidum autem cogregare,& aliorum v numquodq; hoc q uidem faccre, hoc aute pati; ex ijs dicunt, & per lisc oia alia generari,& corrumpi; videtur aut & ignis, ipsum quod mouetur,& patiens. Amplius auid,&simile faciunt,quemadmodusiquis, serrat, &unicuiq; instrumentorum attribuat causam eorum,qurniat. Necesse. n. serra existete diuidi, & polien te levigari, & in alijs eode modo. Quare si quam maximeagit,& mouet ignis; sed quo pacto mouet, non animaduertunt, quonia deterius,quam in strumenta. A nobis aute uniuersalitur,& prius dicta est de caussis, & nunc determina. tu est de meteria,& de forma. Amplius autem quoniam ostcsum est, motum secundulatione aeternum esse; necesse est his existetibus,&generationem cise continue Latio. n. Sencrationc iaciet inccssanter,eo quod adducat, de abducat generati uia,& rcliqua. M a Er si
134쪽
di perperam obliquae Solis lationias gnatam. - cap. - ih - -
I secundorum entium ullum actionem, eratidiacue edat ullam,qui
& qua quae edunt clatia, alia ab illis substantia dorrata esse oportiat; vel si illoruin ullum talea pDreat, ut e primis i* ipsis comixtis, mutuoq; a se ipsis immutatis copositum videri no possit ; recte alia a dictis naturis et sciens eoi u caussi Arist. inquit ita,& recte Soli ea attria buta sit;si actiones,operationcsue, quas illa edunt, &qus calori, trigoriq; attribui uopossin t olis eas proprias,&Solioino similia dicta entia intuitus sit Aristoteles;si qui de qui ab alijs fiunt, & ab alijs generatur res, naturas es,sacultatesq; , & species: quasilla,a quibus genita sunt, effectaq; habent,sortitae sint oes, & generantibus, eis cientubusq; similes sint, cognataeq; , summe est necessat tu. Quoniam vero,vt in primo declaralli est comentario,vel supreme nobilissimoru entium operationes, sensus,motusq; , caloris uterq;, & frigoris etia alter proprius est;& n ulla prorsus secundorum ulli coditio inest,que primorum cuipiam non in sit,sed ens quod uise primis sibi ipsis immixtiscopositum Aristoteli est, non aliud ei a primis,eorumq; naturis agens secundo ru priricipi u inquirendum filii.Et siquidem,quod quςda intueretur,quq ab entibus equibus fiunt, coruq; naturis fieri posse existimare no licet, bene ab iis di s dentia, & longe ijs
prestatiora, nobilioraq, ,& rerum ritu,que arte fiunt,ita& naturalium etficientii non materis, e qua fiunt,in istentibusue naturis, sed externo princi o tribuendu vimit oret; quod loge illis prestan tius, diuini usq; ,& illis forth, ut organis usum, generadis sorinis propria subiecta cocinnaret; & ipsas etlain ex ijs educeret sormas; seu propriὶς eas generaret viribus; &a quo plan is, & animalia,quae no a simili, neq; uni uoco, fed-spon te fiun t, fierent cita; non certe in sole id,&in obliqua eius latione poncndu Ariusiotest erat; cui que fiunt entia,a simili,atq; uni uoco fieri ola maxime placet. Et tapenitus diuersa a nostroruentili,&sublunarium olum natura donatus,&qus generare videt,non propriis ea viribus,sed veluti ex accidente quoda,& igne Arist. aerumq; cotercs, accendensq; ,&illorum partes detrudens, generat. Et obliqua latio non aliud agit quicqua, sed tantum,ut Sol magis, minusq directus liat, prestat.Quod si ens alii id nullum, cui rerum Oium cilicientia,&animaliuin, plantaruq; sponte enascentiu generatio assignari posset;& a Sole ola generari in tuenti, Soli 'traq; necessario ait libuedavisa foret; non certe diuersa is a sublu naribus natura, sed eoru alijs contraria, eadem alijs,& calore Oino donandus erat; quc assid ue effu ndi t;& a quo uno Terra,e qua manifeste entia fiunt oia,immutari,exuperariq; potest,& immutari, uperariq; videtur.
Et calidus Arist. visus si foret Sol, utiq; simile, atq; uni vocum cntium olum principi a quali Antiquioribus Oibus,& ipsi in primis,oia essici summopere placet; & Solem id essedi quido conspectum foret. Qiiquidem nostra entiaoia, si non aeque Soli calida,te nuta,candida,mobilia, at calida certe sunt oia,& non mollia modo, liquidaq; , et in diis affecta coloribus, sed vel bene densa,& nigra qus sunt,toae a terra amplius, quam a sole absunt;& que reliqua entia immenso quoda magnitudine exuperant, aquε scilicet, vaporesq; satis tenues, albiq; ,& satis insuper hi mobiles, illae, si nullos edunt motus,at motu gaudct, & serirantur; & animalia, nihiloq; qus spote, quam quae a simili atq. uni uoco fiunt, bene ola calida, & bene molli omnia,& albo ut plurimu corpore, beneq. oia mobilia. E terra nimirum o ia fiunt, at proprijs conditionibus penitus spoliata oibus,& in eas quae Solis sunt,uel in proximas actis. Quod dictum. Cest, calidum Aristoteli ponenti Sole,entia omnia a simili,atq; uni uoco principio constituta est &s lem id esse, at non omnia intcgris ipsius conditionibus donata esse; quod terra illeno .: dum in omnibus penitus exuperatitHI unde digressi sumus, redcamus.
135쪽
Alistoteli conspeciat eata 1 di duplex illud ι & solam alterum, alterum vero necessario terram ponendum. Cap. III.
Gx s s rerum principium aeternum, impatibileq; ,&quod veluti arte, & ratione, mensura om nino quada viarur Aristoteli visum quod sit, nihil incusandus videri potest. Siquide entium genera rio nunqua cessare,&φη fiunt, certo ordine, certaq; mensura, de certis teporibus fieri videntur. sinus etiam Ru accedentem Solem rerum olum generationem statuat,&quod ens inquirat accedenti Soli contrari liba quo quae ab accedente illo fiunt , ora rumpantur,&destruatur. Etenim a sole ola fieri, &ab accedente longe plurima,longeq; pulcherrima,& quae effecta sunt, veluti vires sumere vidEtur At vero, quoniam, qus generantur entia, assidue ea corrspuntur,& ut dictum est, natura: ijs in existenta natura, a qua esse sunt, eadem plane esti agentes qu ae sunt naturae, 'ut agere unquam cessent,proprias nimirum vires,& se ipsas ut reprimant,c hibeantq; ,&non tantum assidue agant, quantum queant, sed agendi vim remittat,& quapia agant mensura intelligete no licet; utiq; et ficiens entium causta lui natura, ct patibilis sit,& temere, effusisq; usquequaq; agat viribus oportet. Quod igitur nil qua patiatur, &quod ratione, mensuraqkagat agens principio, non ipsiusta naturardonandu Aristoteli fuit; sed modus indagandas, quo patibile cum sit, de temere quaqua q, agat, D unquam in immutetur ;&mensura agat,& agere interdum cesset.Tum praetere quonia, ut dictum est. non alia Solis coditio, sed calor modo ad sublunaria aduenit; de perpetuo is, vel si languidiora magis obliquo illo facto; & quae a sole filii, ea non ab alia cius conditione, sed a calore fiunt oia, & quae a calore hunta frigore destrucda, de frigido ex ente essicienda Aristoteli sunt; frigidu utiq; ens,&quod vere seli contrarium esset, opposi tum q; , & e quo a sole immutato quae fiunt,fiant oia, in-uc ni cndu crat. Haec ratiocinanti, & ipsas an tuenti Aristoteli res, si quidem quae fiunt
Oia corrumpuntur ;&.quae corrumputura contrario,&in contrarium corrupuntur, degenerationi interitus contrarius est ;& contrariorum contrarias esse oportet causas; duplex agens principiu, uale necestario po nedum est, non obliquae solis lationi, sed soli alterum,alterum vero terrae assignandu Aristotcli visum foret.Neque. n. qua lia agentia rosi principia oportere esse decernit Aristoteles obliquus sol sibi ipsi directo cotrarius videri potest; nec quant uuis obliquo facto frigus, a quo qus a calore cis stituta sunt, perdenda Aristoteli sunt oia, ullum usquam,sed ut dictum est,tanguidiori quide,& calor certe aduenit.Terra vero maxime soli cotraria est; & ubi abest, vel obliquus fit s*l, summum ab ea emanat frigus; & quod, nisi ab adueniente, accedenteq; sole reprimatur, quae ab eo effecta fuerant,perdat tandem Oia:& manifeste qua a solet sunt, ex illa fiunt oia.Quapropter non arti sex indagadiis Aristoteli erat ullus,qui caloris, uigorisq; moderetur vim, eorumq; actionem veluti dirigat, pro utis ad rerum
constitutionem oporteat,eorum vires augeat, reprimatue,aut sistat etiam, eorum de niq; immulct naturam.Verum. n. vero Da i Opt. Mari lapientia admiranda erat,& suspicienda .quacum principiorum alterum longe altero robustius,&quod si ijsde per petuo agat viribus, penitus tandem perdat alterum, constitutum foret, nihil eius naritura immutata, vel viribus represtis unquam , sed diuersis modo attributis motibus, quorum altero veluti per vices, & aequali tempore occultetur, altero vero, vel dum conspicuus est, modo directus, obliquus modo, modo scilicet robustior, modo vesio languidior fieret, numquam ab eo corrumpatur alterum; & et fulis, usquequaque cum agat viribus, ratione tamen, & mensura agat, prouisum est.
136쪽
O OOLEM ACCEDENTEM GENERATIONI s CΑvssAM NON
cile, nec recedςntem corruptionis, ut Aristoteli placet. Cap. IIII.
T vi ad solem redeamus i ea etiam ratione nec generationis accedes ipse, nec corruptionis recedens causa erit: quod non ibi generat maxime, ubi maxime directus fit ; & in singulis amplius terris no magi ubi magis accedit; at vel in valde Borealibus nihil, ubi bene proxiumus factus est ; non id modo in meridionalibus,sed corrumpit etiGquet hybernus ipse constituit,vernusq.: de quomagis recedit, eo etiasei crat inagis, non quidem omnia,sed animalia, plantasq; , de quibus, ut videtur et mo est.Sumis nimirum diuturni'; viribus, & in crassissimam agens Sol terra, in quossam agit fluores, priusq ex ea et fluant, in summam asit tenuitatem. Itaq quibus interris diu directus, vel directo proximus imminet sol,quae in temperatis, de humidioribus amplius, mollioribusq; passim fiunt regionibus, perram enascuntur plantae, pe
raraq; constituuntur animalia; & perrarae etiam emanant aquae . Nec vero huius ino
di aequinoctialis appareat plaga; quasi enim recta ad punctum verticis illi accedens, ct quasi recta ab illo recedens sol, de motu longE velocissimo diurnum conficiens gyrum, breui illam directo urit aspectu. Aestas itaque ibi breuissima, de breuissimi etiam aestiui dies, ' noctes nihil diebus unquam breuiores dongeq; frigidissimae aestiuae prs sertim, a terrae umbra factae longe latissima. Vt enim diurnus sol in puncto verticis, sic in opposito nocturnus fit. Temperata igitur, di beata aequinoctialis plaga. Et qui illa incolunt, nihil optimis deteriores videri possunt; si coeli inaequalitas, & a diurno aestu ad nocturnum frigus transitus nihil illos oblaedat. At quae non longe ab illa a, in ,&quae quasi media est in ter Aequi noctialem , Tropicosque a Sole diutissime immorante exusta est maxime, tardius diurnum conficiente motum ,& iam diu parum puncto νerticis remoto, dum scilicet ab Aequinoctiali ad Tropicum,&a Tropicondaequinoctialem retro sertur,&a breuioribus, necaque frigidis minus refrigerata est noctibus. Aren t igitur, squalten tq; vltra Tropicum omnia. Et hominum ibi de Gentium corpora, quod quae assidue in ijs generatur tenuitas, statim eam violenter ambiens educit calor, nigra omnia & distorta Elia spiri tus, quia e crassissimo eductus est sanguine, tenuior est, quam ut recte intelligat: & nequaquam purus est, sed mul tae ei immixta ita ni fuligines: di praue estorinatis inhabitans in ventriculis, praue ra
tio natur. mod si uspiam secus euenire apparet; & quae Aequinoctiali subiacet terra magis, quam quq inter illam, Tropico'; veluti media est, seruet; id non maioris So, lis directioni, sed aequinoctialis terrae densiati, & huius laxitati tribuendum videtur inam terrae dispositionis ratione, summum At discrimen, multoq; maiorem calorem in densa,quam in laxa fieri, &sequens manifestabit sermo, & sensus etiam ipse deci rati vel eodem enim sub sole vehemen tissimus in illa, in hac vero moderatissimus fiectior. At climatis certe ratione, uti dictum est, ita esse utramque, de dictae rationes , di sensus etiam manifestat i talis enim ut plurimum utraque apparet. Sed ad propos, tum reuertamur. Si inquam accedens generat, corrumpitque recedens sol; intelli. sere non licet ; cur in multorum generatione multis opus sit accessibus, de recessibus etiam multis, qui iuxta Aristotelis placita accessibus contrari; horum opera dem
liantur, corrumpantque non quod euenit seruent ea, augeantque. Praeterean
quaquam aequali in tempore generatio fieri videtur & corruptio; no scilicet vigorem sum tuum adipi lci animalia, di ad occasum declinare, quod Aristoteli placet, de pl/ceat nςcesse est; si positioncm tueri velit: neque enim qui trigesimum attigere homi.
nes annum, ullas amplius vires acquirere videri possunt,prudentiores etiam facti, magisque moderati, rerum usu edocti, emollitique . Quamobrem nec generationis
causa acccdenti ioli, nec corruptio uia rectaeati attribui potast. Vt ncc quη sor rationcin
137쪽
rationem habent principia, nec quae inciendi, recte indagatrit, nec primorum cor. Porum numerum, qui naturam, nec reliqua recte ex iis constituerit Aristoteles.
NUM COELUM UNIVERSUM, ET IPSE IN PRIMIS SOL A: i
p opria substantia calefaciat, demoueatur; an aerem commouens calo, i rem faciat ν di ab immotu motoribus commoueatur, inquirem
F orno id dum, vel satis declaratum. Cap. v.
Vo D reliquum est, num caloris expers coclum sublunaria commo uens, conterensq; calorem generet, & num non a propria moueatur substantia, sed ab immotis moto libos, intueamur, &si super' suum utrumq; videri potest. Quando enim summe immobili, atq; iminotae terrae sumine mobile, semperq; motum c um summe cintrarium visum est, oppositu inq;. sublunari vero aeri quam simillimum, quin idem prorsus ; nequaquam a sublunaribus diuersae naturae erit, nec cal ris omni no incapax, at longe calidissimum, cuiusmodi ipso percipitur sensu, quodq; igi rur perpetuo moueatur, quod motus propria est, naturalisq ipsius operatio: quadi s cruatur, & oblectatur coelum, & a qua si cesset unquam, & esse etia cesset, veluti, di noster ignis quiuis cognatus illi,similisque.At modus tame,quo calore a coelo fieri, di quo etiam moueri Aristoteles docet,exponatur, excutiaturque. Fortasse enim nec Glorem a coelo fieri, nec ipsum moueri possecoelum, nisi calidum, propriaq; mobilest natura, intuiti Peripatetici, propriam coelo naturam, propriasque tand al,
TELLAE OMNES, ET IPSE IN PRIMIS SOL AEREM
conterens calorem gignit Arist. Cap. VLT Oa substantiam inquirensAristoteles,rationi,inquIt,maxime congruum est,&ijs quae dicta sunt, consentaneum, stellas sit. gulas eo e corpore constare I cui veluti infixae sunt; & qui cum circi, uoluuntur. Quoniam vero quod stelle resi quae, & ipse in primis Δ.cit sol non & coelum itidem uniuersum calorem, lucemq; emittit, itaq; suspicari poterat quis, non eadem, qua stellae, coesum itidem is donatum esse natura; veluti id obij cieti respodens,Vel si, inquit,nullus reliquo a coe. is localor, nullaq; aduenit lux; non propterea non me corpore stellas constare existia is mare licet, cui penitus inlitrent, & qua cum ijsdem perpetuo commouentur motibis bus: qui enim calor, & quae a sole emanat lux, nequaquam a sole emanat. Sed&c is trir, i nquit, & lux in aere fit a stellarum latione contrito: motus enim lign a, lapides, is di ferrum igni re aptus est ; rationabilius laitur id, quod igni propinquius est, propinis quior autem est aer, veluti de in in , quae feruntur sagittis: hae enim & ipsae sic ignivn-- tur, ut plumbei earum mucrones colliquescant. Et quoniam hae igniuntur, necesse is est eum, qui in ipsarum circuitu est, aerem hoc idem pati, hae igitur ipsae incalescunt, is quia in aere seruntur, qui ob plagam motu ignis fit. Eorum autem, quae sursum sunt, is unumquodq; in sphira fertur, ut ipsa quidem non igniantur ; aerem autem,cum subis corporis circulariter motis tra sit, necesse est, cum illa sertur, incalescere, &hacis maximh, qua sol extat infixus. Quapropter ea oriente ipso ,& aepropinquante, & su,, per nos existente, generatur calor. Et alibi, Motionem, inquit, secernendi, incende is diq; aeris iucultate praeditam videmus, ut ea etiam, quae seruntur, liquari siphco is spiciamus. itaq; una solis motio tepori, caloriq; asserendo est satis: incitatam enimis cite oportet, di non nocul distarc. At que quidem stularuin est, uti sane est, sed
138쪽
is procul abest quae veri, Iuliae , inferior quidem est, sed tardat Solis autem moti o si si
M utrumque habet. Pori , calorem una cumbie excitari, ratio ira consonum esse intelli, ligimus ex iis, quae apud nos fiunt, similitudine sumpta: nam & hic si qusdam ui ferari turiproximus aer pii militi incalescit . Id a retraeuenit talio hel quandoquidem reiis solidae motus aerem maxime secernit. Partitis aq; hanc ob causam ad hune locumis calor perducitur , partim quod ignis aerem ambiens motione tapitis diuellatur, & viis deoruim feratur. Calor itaqν, tui a coelo ii , non ab uniuerio coelo sublunarem aersi secum circumuoluen te fieri Aristoteli videtur, nec videri potest: p erpetuo enim cum elo ille circumuoluitur, calor vero non perpetuo; at ibi tanthm sit, ubi sol adest, di rectusq; is insuper, vel non valde a directo dii serens ; sed a stellis aerem cinerentibu n& ignem insuper diuellentibus, & segregatasEius patre deotium detrudentibus, &veluti deiaculantibus; quae enim conter tur; ea igpiri omnia videntur. Deorsunt ad aerem terras ambientem delatus ignis , summe illum calefaciat, atq; accendat ne cesse est. Haec vero non ab uniuerso coelo fieri posse Aristotest videntur; neque enim summe tenue, molleq; , & nihil renitens conterere, diuellemq;, α detrudere queat sed a densis tantum eius partibus, a stellis nimissi omnibus, dei sole praecipue, quippe qui & luna multo velocius seratur; longeq; qua inerrantes stelis proximior nobis estidi qui sorte non magnitudine tantum, sed densitate etiam reliquas exuperet, qui donique, quae ad conterendum conserant, multo, quam stellae reliquae ampliora sor-
l AEREM A SOLE NULLO PACTO CONTERI
Ecvs quidem Aristoteles eorum, quae apud nos fiunt, similitudia ne sit inpia, quomodo aer, ά sole incalescat, inquirit. Neque enimalia rationbintelligere licet quid; sed quae intestiguntur, ex eoru similitudine intelligatur oportet omnia, quae sensu percepta sunt. Vt igitur, incalescat ne a soleaer, propterea quod ab eo coteratur, manis um fiat; qualia i ut, quae apud nos contrita incalescunt,&quid a conterente passa incalescunt, cotriti nimirum dispositio, & conterentis actio, motusq; inspiciendus est. Et si quidem huiusnodi sit aer, qu lia quae conteruntur; eoq; a sole pati modo, quo illa a conterente pati visa sint, & aet i sole calidus fieri, quod ab eo conteratur videri poterit. At si vel non talis aer, qualia illa, vel non eo a sole pati modo appareat; minime Aristoteli credendum, & multo etiam minus, si utrumque. Quς apud nos contrita incalescunt, densa ea sunt, duraq; ,& stabilia insuper, firmaq; ι ferienti scilicet renituntur, & ictum plagamque eadem sui parte, &multam illam, assiduamque excipiuntque, sustinentque. Nam quae serienti cedunt, ct plagam effugiunt, vel quae semel tantum eadem sui parte seriuntur, contritu cales re illa minime videntur, 'lus nimirum neque conteruntur. Et qus conterunt, & propterea calorem iis, que conterunt, indunt; nequaquam ubi nihil illa cotingunt,quocunq; ferantur motu, id agunt; quin neq; ubi contingunt quidem illa,c6mouentq; , sed non in illa inseruntur, nec percutiunt omnino illa, diverberantq;; sed circii illa volvuntur,& circumaguntur, nihil ea comprimentia, serientiaque; sed ibi tantum ubi ictus, plagasque inserunt, & multas, crebrasque. Horum ubi quid non fit, via si dividant illa, secentque, calorem tamen non indunt: neque enim plaga unica, nec plures, si spatio interiecto, inferantur, calorem inlacre videntur. Perexiguus enim , qui a plaga una factus est, calor, prius quam altera incutiatur, 'erit, Habiturue. Quod igitur dietum est, quae contrita incalescunt, plagas multas, irequentesque excipi ut, sustinentque: & que conterunt, non contingunt modo illa, sed diu, frequenterq;,& magno impetu, magnaque ui comprimul. bublunaris itaq; aer, si propterea sole ilices
139쪽
I uiciniar, quod ab eo conteratur, uniuersus conuerberetur, percutiaturq;, &diu id , assidueq; oportet ;&vt ipse ferienti, percutientiq; soli minime cedat, sed renit tur, ictus omnino excipiat, sustineatq;: quorum neutrum euenire apparet. Si quideloi, non modo aerem non diverberat, sed quam longissime abest, ut eum contingat.
Et aer vel angusta in re inclusas,&quantumuis contusus, coucrberatusq; .calorem .
tamen assunt: ullum: qui nimirum, si quidem a serientis celeritate praeuentus, plagam ipse non praeuenit, et fugitque; at idem numquam ab altera percutitur, sed qui semel percusius est elabitur, aliusq; eius locum occupat; ut numquam idem remano, numquam bis idem seriatur. Eo itaq; minus aperto ipse, liberoq; existens in loco, ut ne, si per ipsum feratur sol, ita ab eo conteri posse videri possit, ut ob contritionem incalescat; si quidem ab eius celeritate praeuentus, at numquam bis idem percussus: qui si ob plagas calorem assam plurus sit, simul uniuersus, diuq; conuerberetur oportet. Nullo igitur pacto calorem aeri indit Sol,quod illum conterat, diverberetque Superest videre, num ignis partes detrudat,&ad nos usq; eas deiaculetur; &hocp eto aerem accendat. At & ipsum, eorum, quae apud nos fiunt, similitudine penitus falium est: quae enim ab aliquo impelluntur, ab eo omnia impelli apparent, quod ea contingat ; & quod & ipsum eam in partem seratur, in quam impulsio fit. Nihil itaq; ignem contingens sol, & circulo ipse delatus, qui igne deorsum deiaculetur, ne imaginari quidem licet. Vt nimium propriarum positionum amator sit Aristoteles, qui modo ne coelum igneum fateatur, calorem, qui a sole fit, modo, rationeque fieri pomat, que non modo manifeste falsa sit, vanaq; , sed quae nulla concipi imaginatione queat. Et qui illum sequuntur, veluti prestigiis capti sunt: quippe qui eius decretorii
absurditatem, vanitatamq; plerum; intuiti, ea tamen veluti numinis alicuius ore prolata venerantur; & ut vera omnino esse declarent,absurda & ipsi quaeuis,vanaq; ,α impossibilia aifferre nihil verentur. Vel ad unum itaque omnes, nihil locali motu acion contingente re moueri posse, & videntes, & praedicantes, sublunarem tamen aerem, quoniam ita Aristo teli vi sum est, a sole quam longiis me ab eo amoto , i ntermediis orbibus, tot, tanti'; nihil contritis unquam, conteri posse, contendunt; αillo tum principes modum, quo id fiat, asserunt, non alijs, modo, sed vel ipsis, qui
tuum commenti sunt, falsum, vanumque. Age vero singuli explicentur, excutianturque: manifeste enim ex iis, non veritatis, sed Aristotesis decretorum amatores, gestoresque videri poterunt.
MODI, QUIBUS APHRODISIAEVS, ATQUE AVERRO ES
. aerem a sole conteri ponunt, exponuntur, destruunturquC.
rum G Ο inquit Aphrodisiaeus modo, eaq; ratione sublunarem aerem ni hil eum contingens sol conterit,qua torpedo in retibus deprchensa uia Episcatorum manibus torporem inseri, nihil eo retia ipsa assiciens. iAt hoc aliorum nulli placet, nec placere prorsus potesti Primu enim
qualitas nulla, nec qualitatis vllius actio in rem transvolare potest,
ππ α 'l quam non contingit, nihil interea intermedijs communicata, & illorum propria facta . Quomodo enim in haereat, vel sit in ijs , in quae non egit, &in quibus se ipsam non indidit, genuitque Z aut qui ex ijs agat, in quibus nulla prorsus est. Nec ullu dubium esse potest, quin torpedinis actio, qua piscatoru manus torpent, retibus prius communicata sit, atque infixa; & si nihil ipsa torpere videantur, veluti nec si succis perfundantur, qui animalibus somnos faciunt, quin madefacta ijs sin i, quamuis non dormiant. Quae sopiri, torpereve vis, sopiri, torpereue apta sint opo vel . ramumq; insuper patiantur, quantum,ut singula sopiantii torpeantve decesse
140쪽
est. Si igitur non & retia, veluti piscatorum manus torpens, inde est,quod vel torpore inepta sunt, vul quod ut torpeant, magis pati oportuit; non quod actio, quae piscatorum manibus tot potem intulit ipsis non sit prius communicata, infixaque. Atiaeque, si detur Aphrodisiaro, in corporeae qualitatis actionem, & qualitatem ipsam ad remotum quid transvolare media nihil assiciens, nec illis quicquam communica ta ; ut contritio etiam, penitus scilicet corporea passio, &quae nihil aliud sit prorusus,nisi durioris corporis in mollius impresso, & mollioris cessio, dissipatioq; , in sub
Ionari aere a remotis limo stile fiat, intermedijs orbibus nillil contritis dari certe nutulo modo potest, quin maius omnino videtur, quam ut humano animo cocipi queat. Et ipse itaq; Aphrodisiaeus, neq; torpedinis exemplo contentus neque in ijS , quae ab , Artito tele acceperat, acquiesce potens, & rei cedens dissicultati, Fortξ,inquit, no im-M patibile diuinum corpus; neque enim inalterabile ipsum demonstrauit, cum tamen. ,, id proposuisset i sed non genitum quidem, atque incorruptibile, & incrcinenti insu D per incapax, at in alterabile non similiter. Et solet Aristoteles non simpliciter impalbi, bile diuinum corpus asserere, sed a molestia tantum ad mortem compellenter ab hu- . ., iusmodi enim passionibus impatibile est coelle corpus, ac diuinum. Sut autem huiussi modi passiones, quae fiunt iuxta mutationem, quae est secundum formam, substanti .r que , cuius mutationis , passionis', immunia sunt diuina, at non propterea passionis
M omnis ; nam & motus passio quaedam, quam suscipiunt. Quin& ii alienam lucum su- ,, scipere passio est ;& luna quid a sole patietur ab eo illustrata. Nihil igitur absurdum,
,, & i Solis motu coeli partem ei proximam passam, non ita tamen,ut secundum sorma, , , substantiamq; immutetur , ignescere;&per hanc subiccto corpori passionem submi- , , niitrari ; ut & ipsum ignescat, cum praesertim diuinum corpus soli suppositum non sitat aequu purum, lynccrumq; , ut ipse etiam assirmat Ari Itotcles: tale autem quod est, a seipso differt: & reliqua. Per quae videtur Aphroditiaeus minime quidem reformidare, coelum calefieri a motu fateri, sed illud abhorrere, ne scilicet corrumpi etiam ipsum
fateri cogatur, coi ruptiuam nimirum pati passionem. Vchumenter cur te inculandus Aphrodisiaeus , qui calorem e coelo ipsi cmanare intuitus, proprium ei dare reformi darit si alienum dederit libens; a quo nihil minus, quam a proprio corrupatur, forte S magis. Neq; cnim calidum si sit coclum, ne corrumpatur periculum imminet ullum; nulla ibi nec usquam contraria, cum adiit natura; a qua summus ipsius calor exupe
rari queat. Neq. igitur Aristotcles propterea calorem coelo abnegat, quod calidum sist, corruptioni obnoxium sit; sed ne reliqua ipsum corrupat omnia, omniaq. ignissant. At non si alia praeditum natura, quaecumq. ea sit, calorem a motu assumat vllum ; qui assidue auelus,&robustior facilus assidue, e coelo tandem naturam, qu scunque inexistat, deturbet, Sipse illud occupet solus. Calorem itaq. alienum coelo tribuens Aphrodisitus, nihil quidem, ut vidctur, eius corruptionis periculum vitat, neci modum tamen explicat; quo calorem non calidus faciat sol: quando quomodo su positos orbes conterat, aut commoueat omnino quod maxime opus erat) nihil de clarat. Etenim suo immersus orbi Sol, ab coq; delatus ,& in puncto tantum supposutos contingens, quo illos modo vel conterat ipse, vel comoueat intueri quis potest Etsi enina a superioribus, ut aiunt rapiantur inferiores ; soli orbes suppositi non ab eius corpore, sed ab uniueiso eius orbe rapientur. Nihil igitur Soli supposita pars, quam reliquae, calefiat magis, nihil commota amplius. Omnia demum rimanti Alexandro exitus patuit nullus ; nulla excogitari potuit ratio; qua calor a non calido fi ret Sole. Sequitur Averroes.Atis nihil a non contingente locali motu moveri posse, intermedio corpore non commoto, praedicans, & aerem omnino a stella, a qua non contingatur, moueri plane pernegans, ne tamen quod summuni scelus Peripatetici
ducunt Ari stotelis positionum desertor videatur, minime quidem, inquit, Sol ipso aerem contorii, at xircs tamen, & quasi iobur suppositae orbium paru subministrat,& vcluti