장음표시 사용
81쪽
alteram contrarietatem ad rerum tenerationem afferendam esse; satis declaratu sup ponit: nam una a contrarietate,& a duobus tantum contra ij. entia omnia constituta esse, mutua omnium in omnia manifestat in uersio. Quoniam quiuis in quivis immutari, & e quibusvis queuis fieri videntur,& actio, passioque, de immutatio omnis a co-trario tantum,atq; in contrarium fieri, & nature uni una modo visa est c5traria; utiq; quae in sese mutuo agunt, mutuoq. in se ipsa immutantur, a duobus taltim contrariis constituuntur.Neque his contentus, quod substantia, materia nimirum tangibiliumentium pluribus a contrarijs, & a pluribus,quam colorum, saporumq. materia detineri, informari q. videri potest; siquidem innumerς propemodum, longeq. a se ipsis di uersissime entium speties ex ea fieri videntur; itaq. amplius id declarandum existimas, Sed nec plures, inquit, possint esse contrarietates prime, quandoquidem substantia i unum quodda genus est eius, quod es h principia igitur eo solia, quod aliud alio prius, rex. 1ο
δε &postet ius,non genere differunt; in uno enim genere una est semper contrarietas,&ri contrarietates omnes in unam videntur reduci.Vel si scilicet plures in substantia cottarietates esse appareant, & vel si tangibilium entium materia a longe plurimis contrarijs naturis occupari, insormariq. appareat; nequaqua, propterea a pluribus illa cotrarijs,sed a duobus modo detineri existimandu est: nanq. genus quod uis,&queuis materia a duobus tantum primis cotrarijs occupatur, & si a pluribus occupari videtur. Ne .
que enim que insunt prima sunt omnia, & genere inter se differentia, idest a primis illis diuersa, sed reliqua omnia ad prima illa reduc situr, ex illis.s sibi ipsis commixtis ex
Oriuntur, ut in colorum, saporumq. materia intueri licet; quarum utraq. non ab albi- tantum, nigrique, & d ulcis, amarique,sed illa a pu nicei itidem, naui, viridis, coerulei, purpureique, haec vero a pinguis cliam, salti, acris, acidi, austeri, acerbiq. naturis detineri, insor mariq. videtur; nec propterea illorum altera pluribus a cotrarietatibus de tineri, vel a duobus pluribus contrarijs primis informari videtur: siquidsi colores omnes ex albo, nigroq., & sapores omnes ex dulci, amaroq. sibi ipsis immixtis fiunt: non scilicet naturae, a quibus colores, saporesue reliqui fiunt, a naturis,l quibus albus, nigerq. color,&dulcis, amarusiae fit sapor, diuerse sunt: sed que reliquos colores, saporesq. constituunt. cxijs sibi ipsis commixtis fiunt, a quibus albus, niget q. color, & dulcis, amarusq. fit sapor.Ex quibus quide mihi parum diligenter Aristotelis dicta intueri videntur,qui ad rerum omnium generationem, formam agentem unicam, eiusq. absentiam,allatam ei contendunt. Is enim' ut visum est ad illarum constitutionem dubsaltem contraria, agentes nimirum naturas duas saltem necessarias esse nihil dubitat squam; at pluribus nod opus esse, id vero naquam satis declaratum existimati quam.
Obre qui id manifestat, repetere nihil grauatur. Sed quid ex ali s Aristotelis dictis,qui
interprstatione quapiam indigere videri possunt,sorma nobilioris,priuationem ignobilioris cotrarij loco 'posita colligimus Θ ipse id Aristoteles virum eadem omnium prin . A cipia lint inquirens apertissimh pronunciat.Omnium, inquit,principia eadem sunt,& ir. . . ia non eadem, ueluti corporum sorsan sensibilium, calidum quidem,ut forma,frigidum .phys triis alio modo priuatio est ;& materies id, quod haec est pol tia primum per se. Tum pau- δῖ- cis interiectis,Similitudine, inquit attonis omnium principia eadem dicere possum ,, perinde atq. siquis dixerit, tria esse pri ncipia, sermam, priuationem, & materiam.
is rum unumquod Pistorum circa unumquodq. genus diuersum est, ut in colore albst, . ,, nigrum, superficies, tuineia,tenebrae,aeri ex his autem dies emergit,& nox.Quae expo- .es ponens Aphrodisiaeus,ad uniuersalissima inquit, spectanti Aristoteli sormam dico priis uationem,& materiam eadem omnium initia uisa sunt: omnia enim formae, priuati . .
se nis, &materis subi Riuntur; quod quadam inductione ostendit: nam sensibilium, in quit, corporum forsan, id est exempli gratia, calidum ut forma, frigidum ut priuatio, is materia uero quod calidum, aut frigidum effici potest. Calidum igitur est sorma, frigi, , dum priuatio, materia vero quod utrumque est potentia . Colligitur ergo apei tissime:
82쪽
rerum omnlum psncipia Inquirenti A ristoteli, priuationem ut ignobil Ius au Idem, at
ut existens,agensq; contrarium positam iuisse. verum,quoniam ita ijs,quae sequuntur. ea ut non ente,& ut formae, quae inducenda est, absentia ad singularum immutationuvii videtur Aristoteles; si non summe absurdus, & rerum etiam naturae contrarius via deri debet; qui contrariarum rerum, &quaestae mutuo destruant, formalia cui loquutur agen itaq; principia inquirere cu proposuisset, & pulcherrime cotraria duo,& quet mutuo i n se ipsa agerent, mutuOq. a se ipsis paterentur Oportere esse cum declara siet,porum postea altero ut non ente,&ut alterius absentia utatur, id ut videtur dicet dum , ad rerum omnium constitutionem contrario utroque, ut ente, agenteq. vium esse, quae nimirum summe sibi ipsis contrariae cum sint, seseq. mutuo oppugnent,d fruantq. a contrarijs,ctaeque agentibus naturis constitutae sint necesse est; ad singularum vero immutationem, constitutionemq. altero tali ina: neque enim ubi Terra in
ignem in uertenda est, Terrae viribus ibi est opus; sed sola ibi ignis satis est natura. Id Veio&cxempla, quae affert, confirmant omnia, quse quibus singulae, quae fiunt res,& a quibus cae fiant, exponunt. Et sermonem tandem absoluens,Quot igitur, inquit, rerum naturae, qui generationi subijciuntur, principia sint,& quomodo tot sint, di ctum csti palamq eii contrariss aliquid subijci oportere, & contraria duo esse; alio autem quodam modo iacccssarium non est rad faciendam enim mutationem contrario rum altcro cum praesente, tum absente satis erit. Duo nimirum contraria, deaeque cntia, & aeque agcntia ad rerum omnium in uniuerso constitutionem necessaria essu; at ad singularum carum immutationem, & singularum generationem unum suificere. Vt mihi quid cin dubitandum nihil videatur, Aristoteli rerum omnium constitutionunos edocenti, priuationem siquidem cius ibi meminit usquam ignobilioris contrarij loco,singularum vero immutationem, generationemq. declaranti, eam ut no ens, de ut formae, qus i nducenda est, absen tiam positam este. Atq. si ad huc modum ea usus intelligatur,cum sibi ipsi,qui manifesti illinc ca modo ut ente, agenteque, modo ut noςnte utitur, tum vcro, & reium naturae summe concors apparebit:quandoquidem saxis, superque dilucidatum cst,a duobus saltem, &sum in E ijs contrarijs,sam meq. agentibus natui is en tia constituta esse. lanis usu etiam singulae, quς immutatur, res ab , natantum immutantur natura;&quae ex ijs fiunt, ab una illa eadem fiunt. Nec vero,&caussam,qua Aristotelem impulit, ut studio tanto priuationem, rinae nimirum futu-yae, t saepe dictum est, absentiam materis affigeret, qua inuenta, tantopire sibi placuit, indagare pigeat: forte enim ea perspecta, quod dictum est magis etiam mani iustu fiex
PRIVATIO MATERIAE ADDITA VETERUM DUBITATIONEM
Eet x x v M, inquit Aristoteles, dubitationem hoc uno dutaxat modo, materia nimirum pro duplici principio sumpta, & pri uatione ei indita, soluere licet . Primi enim, ait, Philosophi cum veritatem, naturam q. rei um inuestigaren i, quasi ad aliam quandam viam impe litia deducti, vero aberrarunt; at q. inquiunt, rem nullam aut ginncrari , aut interire, proptcrea quod necesse sit id, quod gignitur, i, aut ex eo, quoa sit, gigni, aut E nihilo, quorum neutrum fieri possit: nam id, quod sit,
is non gigni, quandoquidem iam sit: e nihilo velo nihil fieri, quod subijci omnino ali
is quid oporteat; at q. hoc sane modo id, quod deinceps accidit, adijciendo multa esse es negant; id solum, quod est, concedentes. Itaq. generationem, immutationemque,&is rerum multitudinem substulerunt,&ipsum ens tantum, quod nec gigni, nec interireri potest, posuere.Tum modum ipse explicans, quo dicta dubitatio dissoluatur, Ens, in se quit, pati, aut agere bifariam dicitur, per se,& per accidens: exempli gratia, medicusi, pcr se, & quaten us medicus cssi medetur, & medendi artcm discit, per accidens aedifi-
83쪽
i Tac Ser l, neci ue. n. quatenus Meclicus est, scd quatenus ut Edisscator fieret, &vt ' π ς. x ς cci t. Ita l. ex non ente quid fieri bifariam itidem dici, intelligi q. p ia, *d f pς Θοα urinu noens exi aut per accidens, quatenus priuatio,, i . qus inducenda est, absentili, quς non ens est, ei inest:& primo quidem modo uicte non enlefici inpossibile est, secundo vero possibile,&itasan E quae fiunt.
, Heri videntur entia; e materia nimirum ens fit quod uix; at quae, si quidem ab alia in-
IS m , t ea certe, quae inducenda est, priuata est. Veterumque dissicula, r vo . inquit quid i hic modus est, alter vero, quoniam entia actu, irui polunt , quod quidem alibi magis definitum est. Alterum scilitet di,
suendi modum, distinet o actus,&potentiae nobis suggerit: siquidem e materia cum nunt res, ex ente potentia, non ex clite actu fiunt.Atque huius quoq; solutionis viam, piluationis inquit natura nobis aperuit; quippe quae efficiat,ut materia potestate sit, non actu . Quae scilicet materiae forma non inest,& qua materia priuata est, quoniam ea materiae indi potest, potestate eam habere,& potestate ea materiae inesse dicitur.It que quaec materia fiunt entia, ex ente sunt non actu, sed potestate existet e. Et propterea, inquit, Veteres adeo a vcritate aberrarunt, quia hanc naturam, idest priuation non inspexere. Sequitur ergo manifestξ ad rerum generationem priuatione, ut nonente,uti:&priuationem materie iniec ille videtur Aristoteles, quo a laqueo se exolu ret, quo impliciti antiquiores rerum immutationem,&generationem plane substulerant; camque omnem secretionem,&concretionem esse posuerant. Nec id molien,
rem Aristotele damnem, vel si minore apparatu sophisma enodari possit. Quid enim obstat, qui n, quod fieri pastina, ct quod Aristoteli itidem principiorum naturam i quirenti dietiana videtur, dicamus, cx ente quidem omnia fieri ,at non ex eo quod fit, scd cic alio 3 At unde digressi sumuo,redeamus. '
detineri primis contrariis Aristoteli omniad placere. Cap. VI. PVo agentia principia ad rerum omnium generationem ab Aristotele allata, & horum alterum nobilius formam, ignobilius priuationem ei appellatum , ita ex ipsius Aristotclis dictis declaratum arbitror, ut Peripateticos nobis assensuros existimetii omnes. At abnuant licet dum materiam certc, equa, quae generantur, corrumpunturque, de ut Aristotiles inquit, fiunt entia, quae substantia dicitur,ci est substantia, a duobus tantum primis contrari s detineri, informarique Aristoteli placitum, positum q. esse, illorum per neget nullus; cum id passim ipse predicet. & si minimis comprobet rationibus Iresq. ipsς, mutuaq. Omnium in omnes actio, immutatio a. apertim in E declaret.'Attamen quo amplius veritas eluceat, vel que sepius, de dudum conspecta sunt, ea amplius intueri graue nobis ne ducamus. Iis, inquit Aristoteles, qui partim haec, partim alia eiusmodi considerant, tria esse elementa consider recum ratione quadam coniunctum videtur, sed tribus plura minime; nam ad patie- dum satis est unum,& duo igitur ad agendum, vel Peripateticorum omnium con fentu. Tum,si quattuor, inquit, positis duae erunt contrarietates, naturam quandam mediam esse oportebit; si vero ex sese possunt generare, altera profecto superuacanea erit contrarietas; si scilicet, ut Peripateticorum videt ui praestantissimis, contrarietas altera omnia generet, superflua sit, ociosaque alicra: at si non una contrarietas, unu-que ad entium constitutionem ponatur subiectum,sed, vel contrarietas altera, vel M.tera luscipiens natura adiiciatur; necessario quidem virauis harum adiecta &al
tera Omnino adiicienda est . Siquidcm contrarietato singulis proprias Aristoteli ii sortitae
84쪽
sortiti sunt materias,' propriorum sunt generum,& materie singulae, singulaq. genera proprias modo suscipiunt contrarietates. Quod si acon trarietate utra l. . & utraq; a materia eadem costituantur entia; superflua san Esit, octo aq; , & contra rietas,& suscipiens natura altera: si non ab utraque, nec ex utraq. eade, at ab altera,& ex altera GD taqusdam; nequaquam quod euenire videtur inoia in uertantur omnia,sed eam
do in sese mu tuo, quet ab oppositione eadem, ex eademq; costituta sunt materia. Quin si materia ipsa una, at cotrarietas duplex ponatur, in easdem incidimus angustias; si clarum utraq; eadem constituat, superssuasit, octo seq. altera; tum ,& duo, quae apparent,contraria, unum sint, idemque. Quoniam. n. in contraria modo immutatio omnis fit, & vni unum modo est contrarium; utiq. quod in duo immutari visum est comtraria, in unum immutatum est. Neq. ijs contentus, quod materiae, in qua generationes fiunt,&corruptiones, plura contraria inesse apparent, proindeq. amplius quod a. γους is posuerat firmandum, comprobandum q. existimans,Quin nec plures, inquit, contra--x. σε. ,, rietates primae esse possunt; quidoquidem substantia unum quoddam genus est eius, is quod est. Principia igitur eo tollim, quod prius est, &posterius,no genere inter se diseri serent: etenim uno in genere una est semper contrarietas, & con trarietates Omnes iam unam semper reduci videntur. Id innuit, nequaqui multis etiam in substantia, in sensibilium nimirum corporum materia, con trarietatibus conspectis, plura ponenda elle principia, vel a pluribus illam detineri contrarietatibus extiti mandum, neq. enim primas esse omnes genereq. inter se differentes, que aliarum sint materiarum, &alijsma teri s inesse queant; sed ab una omnes contineri, omnesq. ad unam reduci. Duo ast rit prima contraria materiam quamuis sortita esse,& ex iis sibi ipsis commixtis alia longe plurima lieri,que materiam eandem, veluti & prima occupent; & sibi ipsis cotraria sint, ex iisdem quidem contrarijs sibi ipsis commixtis consecta omnia, at non cade r tione, & mclara, sed alia ex altero magis,alia minus ut in colorum, saporumq. generes pius est manifestatum. Substantia igitur , e qua que oriuntur, intereuntq.entia, cOstitu ta sunt omnia, veluti & genera alia ququis sensibilium,nimirum, ut ipsc ait, corporum materia,veluti & rerum aliarum materis omnes ab una prima oppositione detineri Aristoteli videntur. Et tandem tria rerum generatarum principia esse, materiam unam, & agentes naturas duas, oue summis, con trarijsq. donati viribus illam veluti per uices occupent, insormentque, nec perpetuo ab altera seorsum alteram, sed sibi ipsis commixtas interdum, & longe, ut dictum est, diuersa ratione, mensuraque, entia omnia,&quq summe sunt cotraria,&qui horum intermedia componere, satis, si perq; perdocuit. Sed iam contraria, a quibus prima corpora constituuntur, indaga tem Aristotele,& mutuo liscin uertentem,tum ex his reliqua coponentem audiamus.
eorpora Aristotcli constituunt; calor quidem,& siccitas ignem , calor. & liui nidit acrem, frigus. Sc humiditas aquainifrigus,&siccitas terram. Cap. VII.
V o hi r A M,ait Aristoteles, sensibilis corporis principia quirimus,lioeest tangibilis, tangibile autem cuius sensus est tactus Imanifestum,
quod non omnes con trarietates corporis sormas,& principia suci unt,sed solum que secundum tactum: secudum con trarietatem. n. diiserunt, & secundum tangibilem contrarietatem Ipsorum autemtagibilium diuidendum,quales primae dii serentiae, & cotrarieta es: sunt autem contrarietates secundum tactum hae, calidum , frigidum, siccum, humi. dum, gratre, leue,durum, molle, iscosum, aridum, asperum, leue, crassum, tenue.
Hore m autem si ave quidcm. & leue, neq; activa, neq passiua, no enim quod aliquid
85쪽
,, inuicem esse clementa: miscentur enim, & mutuo in se transmutantur, calidum aute, M & frigidi , & siccum,& humidum, illa quidem,quod activa,hic autem, quod passivara sunt, dicuntur. Calidum enim, quod congregat ea, quae generis eiusde sunt; segrega-M re. n. quod inquiunt facere ignem, congregare est ea, quae sunt eiusdem generis; con-M tingit nanq; excipere aliena.Frigidum aut quod coniiungit,&cogregat similiter de ea. a quae eiusdem,& que non eiusdem sunt generis .Humidum autem,quod interminabileri proprio termino,facile autem alieno terminabile est.Siccum autem, facile terminabiles, proprio termino, difficulter aute alieno. nue autem,&crassum,&viscosum,&artis, duin, & durum, & molle, & aliae differentiae ex his. Quonia vero replere aptum est hu- ,, midum,&repletiuum ipsius est humidi, quia proprio termino cum non contineatur,s, facile autem alienum suscipiat, sequatur omnino quod cotingit; idem vero & tenuex, facere aptum sit; subtilium. n. est partium, & quod tale est, repletivum est,totum enima, totum tangit; & tenue maxime tale est; manifestum est, quod tenue quidem humidi. ,α, crassum vero sicci est. Rursus autem viscosum quidem humidi; viscosum. n. humidum is quidem est, at non illi sum, purumque, sed passum quid,veluti oleum,quod nimirum, , aquae instar,proprio quide termino interminabile; at quod contingenti magis,quams, aqua affigitur; quod nimirum veluti crassitici particeps, minus, quam aqua, a se ipsos, separatur. Aridum autem sicci ; aridum enim est, quod peifiete siccum est, adeo ut, las, congelatum sit, propter propris humiditatis delectum. Amplius molle quidem humu,, di, durum autem sicci: molle enim, quod in se ipsum cedit, & non renititur, quod hu- ,, midum facit. Quapropter non est humidum molle, sed molle humidi, durum autem x, sicci est; durum enim, quod congelatum est, congelatum autem siccum est. Manife- ,, stum est igitur, quod omnes aliae differentie reducuntur ad primas quattuor, hae auo etem non amplius in pauciores: neque enim calidum , quod humidum, vel quod sica, cum, neq; humidum,quod calidum,aut quod frigidum, nec frigidum, siccumque, vel, , mutuo sub se ipsis,vel sub calido,& humido sui.Quare oportet quattuor has est e.Quo 1, niam igitur quattuor elementa sunt,ipsorum autem quattuor sex coniugationes; cona, uaria autem sibi ipsis coire,iungiq; non possunt; calidum enim,f igiduinq; , vel humidi, dum, siccuq. simul ut sint,fieri non potest; manifestum est, quod quattuor sunt elemenas torum coniugationes, calidi,& sicci,& calidi,& humidi, de rursus frigidi, & sicci,&frias, gidi, de humidi,& secundum tales coniugationes corpora, quq simplicia apparent, cinxi stituta sunt,ignis,AcGAqua,& Terra; Ignis enim calidus, & siccus cst,Aer calidus , dcis humidus, Aqua frigida,& humida, Terra frigida, & sicca. IN QVIBVS AGENTIA PRIMOR vM CORPORUM PRINCIPIA, ET
ipsa constituens prima corpora, incusandus videtur Aristotcles. Cap. VIII.
Ea leto agentia primorum cor orum principia,&tangibilia.&quae in sese mutuo agant,mutuoq; a seipsis patiantur, talia nimirum,qualia ipsa sunt corpora, oportere esse decernit Aristoteles: siquidem, ut sipe dictum est,id est ens quod uis,quod natura,a qua constitutua δε- et siq. est.At ipsa asseres principia, ipsaq.costituens corpora, & sibi ipsi& rerum insuper naturae aduersari, & multis modis incusandus vide ri potest; quippe qui cum duobus tantum primis, agen tibus'. a cO n trarijs materiam Oem,e qua,& simplicia corpora,& entia reliqua fiunt oia,detineri, figurarique, & duo tantiim contraria ad entium olum constitutionem satis esse, recte docuisset, veluti sui ipsius immemor, simplicia postea corpora, no a duobus sed a quattuor,&sque primis,icaeque agentibus constitui, itaq. materia duplici ab oppositione detineri,informarim statuit.Neq;minore crimine damnadus est,quod qui simplicia corpora constitutat natur mutuo eas in se ipsas ora agere,omnem mutuo a se ipsis pati vix locutus, a calore
86쪽
agendi, humiditas vero siccitasq; patiendi obtineant facultatem; at paulo post hum ditati itidem,siccitatiq. aeque,ac calori, frigoriq. agendi vim attribuat: & quod aerem.& aquam, v terra a sole educi intuitus, aeq ue,ac terram, prima corpora itatuat; & qui ignem ab altera terrae natura constitutu,&terrae ex dimidio eundem, aquae vero prorsus contrarium statuat, cum alibi penitus terrae contrarium posuisset.Et igne tenuem, candidum, mobilemque,terram contra crassam, tenebricosam,penitu'. immobile, aquam vero tenuem, albamq., & motu gaudetem cum in tueretur, ter ram prori us igni contrariam, aquam vero similem esse intueri poterat. Praeterea, cum recte id esse ensquod uis,quod in existens natura agens, itaque quod similare, de vere unum est ens,ab una id natura costitutum,&vna donatum natura posuillet, simplicia postea corpora, quae maxime una videri debent, a duobus constituta naturis oblitus velit, & duas lingulis agentes indat naturas.Ad hec, minime euidentiam est secutus, cum calori siccita Gm,frigoriq. humiditate, viriq. scilicet naturas copulet, uniat q. , quas maxime viri que auersatur, & quas ex ijs, quae occupa t exuperatq ue, penitus perpetuo dcturbat.
Hic generatim proposita,sigillatim pro nostra virili pei pendamus.
constitutionem dupli ei utitur oppositione. Cap. IX.
A et i o u i , inquit ipse, ut visum est, congruum videtur neque enim s pius eadem repetere molatium erit, quς ob oculos politavcritatem aperiant magis tria ponere principia,at non tribus plura; quado ad patiendum satis est unum. & ad agendum contraria duo, nec altera agentium licet addere Oppositionem: etenim, si altera rerum o tu in generationi sufficit, superstua erit, ocios a l. altera; ii non omnium,' at curtarum quaru ndam,& det minatarum, primum non olum cadem crunt princi' pia ; tum de superilua itidem appareat oppositio altera, cuius.1 contraria alterius con traiijs coeant,& unum liant. Quando. n. in omnia in uerti videntur ola;&quod immutatur, in contrarium modo immutatura: unum uni contrarisi; in duo immutari visu in
contraria, liquido in unum videri debet immutatum.Tum, Nec plures, inquit, possunt esse cotrarietates prime,qnquidem substantia unum genus est eius, quod est. Principia igitur eo tollina .quod prius cit,& pollerius, non genere diuerentiin viro. n. genere una
est trarietas,&contrarietates Oξs in unam vidcnturi educi. Et sermonein tande ab
soluens,Patet,inquit,contrariis aliquid subijci oportere,&cotraria duo esse.Aristotest igitur in primis materialis ligc,& generatilis subsiatia, materia. s. uniuersa, in qua generationes fiun i,& corruptio nes a cotrariis primis duobus latum detineri videtus; quae insunt alia, nequaqua alterius generis, & prima esse,sed a primis illis manare, coistitui, essici. Nec vero ab oppositione alia, ali sq; contrarijs prima corpora costitui asseclis vidcatur,ouam a primis illis,a quibus materia detineri,iigurari,atq, informari Ariaevisaestmon siquide inexistentiaae agendi ui pridita nihil agant,constituant nihil, sed irii stra insint torpentia,atq; stertentia.Agentia porro,qusui nateria fiunt,oia quidem, aes rima in primis, simpliciaque collituant corpora , que nimiru a principijs costituendaiant primis,purisque, non ab imminutis impuri sue,a quibus Arist. itidem secunda mixta colli tuuntur. Ab ijsdem itaq; contrarijsis ab oppositione erae,i qua materia haec deti uetur, prima itidem corpora essiciuntur Aristoteli. Quamobrem quis in magnam
admirationem no traducatur, cum in primis naturae principijs po aedis, in re summimo muti, in linune ipso, a quo uniuersa naturalis methodus dependet,illum adeo pu- .natia scribere audia ilia d. . τοι, ut in prouerbio est At caussam in intueri liceat,
87쪽
rum consti tutionem Aristoteli adiectam esse, quod quattuor supposuerit esse primaeorpora; di quattuor si sint, recte id Armoteli factum esse. Cap. X.
I una, inquit, sit con trarietas, iuxta quam corpora mutationem se beant, duo sint prima corpora necesse eit: materia eni in medium est ,
insensibilis ipsa, inseparabilisque. Cum igitur plura videantur primae
corpora,dus ad minimum contrarietates erunt duae autem cum sint,
tria corpora esse non possiunt, sed quattuor, quot videntur. Altcriuvitaque adicet oppositionis hanc afferre causam videtur Aristoteles, quod duo tantum s sint prima cotraria, nequaquam duobus plura prima, simplicia Fcorpora constitui queant. Quoniam e materia ea constant,&e natura sensibili, agen reque; & materia per se insentibilis cum sit,actionisque omnis expers, sensibile, agendiq; vi praeditum corpus consti tuere minime potest, nec natura etiaagens queuis, scasumma modo, at q. integra, puraque, nihil a contraria passa, vel imminuta, nihil quo coetrariae commixta, a quali innumera quidem constitui possent, & constitui vide; tur, atquς, nec prima amplius, nec simplicia, sed secunda, mixtaq.Aristoteli videntur; neces Iario, si d uobus plura sint prima corpora, duabus plures afferende sun t contrarie naturae agentes; quarum, vel singulae singula constituant prima corpora,vet,quo Aristoteli facium est modo, alterius oppositionis altera alteri ἱlterius commixta, coniunis elaque. Quandoquidem,inquit, plura apparent prima corpora, dus ad minimum opis position ad eorum constitutionem afferendae sunt. Non igitur, quod facere visus est, agentia prius principia indagasse videtur Aristoteles,& iuxta principiorum numerum corporum numerum posuisse; sed ipsorum corporum numerum prius intuitus , tot attulisse aguntia principia,quot ad illum explendum satis videri poterant.
RECTE A SENSU, ET ESSE, ET QUAE, QUO TvE SINT PRIMA COM
pora habendum Aristotest visum; at sensum sequuto duo tantum, canum, terramq; videri debuisse. Cap. XI.
V x g quidem Aristoteles, nec prima qugdam corpora, a quibus in propria ipsis perpetuo seruatis natura,qur assidue generari corrupi q. vi'
detur,constituantur,oportere esse, nec eoru numerum ratione colitia
fere agredituri sed,& esse illa,& illoru numerum a sensu,& ab iplis haendii esse rebus decernere videtur.Siquide propterea prima queda, ct propterea rerum olum elementa ponenda sun t,quod perpetuo e dem ipsa permanentia reliqua ola constituunt. Quod si talia nulla appareant, nec ponenda quide talia sint, vel maxime necessario ponenda conspecta.Na nisi quslibet natura agens propriu sorti ta sit subiectum,in quo integra ipsa, puraq. nihil ab altera pacti,imini nuta l. , & nihil alteri comixta, ruetur,vigeatq;; sed cnte in quo uis ab altera
imminuatur, Obleda tui q. altera,& alteri coinisceatur; periculu sorte immineat, ne mutuo assidue in sese agetibus naturis cotrariis, vel altera in terepta, oia ab altera occupe iur,&vnu fiant oia; vel sibi ipsis comixtis, confusisq. naturis, in chaos abeat pulcherrima reru constructio,& pulcherrimus reru confundatur ordo. At non homini tantum sapere, nec audere licet tantum, ut, si talia qugda no appareant, ponere talia liceat.R Migitur,ut dictu est, nihil talia qusdam etae,nec eorum numerii docere aggrestus Ariastoteles, quattuor hinc oportere agentia principia ponit, quod quattuor appareat priama corpora.At illud mirari hoscin licet,quod omnia e terra a sole constitui intuens,&pWdicans etia, ac terrε matris nomen,patris caelo attribuens, non primum alterii cor pus terra, caelum alterv po nit; sed caelo omisso, aqua, & aere,qui nos ambit,& qui ctio
sibi acer,csti loco prima statuit; qui ola ipsi in primis Arist.e terra a sole in ima ex parte educi vidcturiquetq; misi,qJ sensu percipiatur,ad reru aliaru generatione conserui. - . . H 3 Esto
88쪽
Esto enim plantas quasdam , diquaedam etiam animalia non nisi P Terra aquis Gallis
1acta educat sol,&animalia, ut seruentur,aquis, quas hauriant,&aere,que inspirent, Opus habeant; non tamen ob eam rem prima ea corpora ponenda su lat.Neque enim e. icit quibuS, Vel alijs commixtis, vel etiam e ibit sentia quaedam constituuntur, aut consti- . tuta struantur, prima ea omnia ponenda sunt; sed,ut prima sint, id amplius ea habere
necesse est, ne ab alijs vllis, sed a seipsistanclim fiant, &vt ad omnium costitutionem necessaria sint.Insuperiqua alia nutriunt, vel seruant, prima videri non pollunt: sum, Inis enim haec prς lita viribus, quibus apponuntur, corrumpunt omnia, &in se ipsi agunt, non se scab illis inuerti sinunt. Sensu igitur prima corpo inii enienda esse bene censet Aristoteles; at labitur deinde,quod no quae sensus prima tac patefecit, luciso Perpetuo eadem permanent,&a nullis ipsa facta alia constituunt omnia, sed quq risidue immutantur,icorrumpuntur, ab alijs fiunt, di quae nihil ad aliorum generati nem conferre videntur, prima ponit. ARISTOTELEs PRINCIPIA OMNIA ACTIVA. ET PASSIVA INVI-
cem oporterceste, recte statuens, sui statim oblitus, calori, frigorici: agendi tλntum, humuli rati, siccitatiq; patiendi tantii in facultatem assignat. Cap. XII.
E C T n etiam Aristoteles, oporter, inquit, activa.&passiua inuicem
clementa esse ; iniicentur enim,&mutuo transmutantur. At pro P esiti scopi statim oblitus , calidum, subdit, & frigidum activa sunt, hu- . nudum vero, & siccum palsilia. Et sui iterum oblitus humiditati, si citatiq. agendi vim,velu ti di calori, frigoriq. attribuit, &primas cas, agentesq. facit'. Maniscitum est igitur, inquit, quod omnes alic dis serentiς reducuntur ad quattuor dictas: hae autem non amplius in ,, pauciores ;iaeque enim calidum quod humidum, vel quod siccum, neque huna id unx,, quod calidum, aut quod frigidum, nec frigidum, siccuinq; .ves mutuo sub se ipsis, vules sub calido. humido sunt. Quare oportet quattuor has esse.Tum,a quibus singula co,, stituta sunt, disscrentias explicans,ignis, inquit, calidus est,&siccus,aer calidus,&hu midus, aqua frigida, & humida, terra frigida,& sicca.Licet vero singula ea corpora bi-M narum sint diis crentiarum; nequaquam tamen ex aequo utriusque singula sunt, sed sinis gula alterius magis ; Terra enim sicci magis, quam frigidi, & aqua frigidi magis, quam M humidi, aer humidi magis, quam calidi, ignis calidi magis, quam sicci . Id nimirum, ut videtur innuens, quod vel si a duabus agentibus naturis singula constituta sint,&carum utraque in singulis agat, principem tamen locum in singulorum costitutione, actioneque, S veluti formae vicem obtinere alteram. Quo fit, ut nihil dubitandum sit, humiditatem, di sicci tatem in primorum corporum constitutione, veluti & calorem, frigusque, agetes Aristoteli positas esse. At si amplius id manifestari quaeras; ex ijs,quae paulo an te citata sunt, &ex ijs, quae dicta corpora in uertens subdit, apertissimc patet.
Tex.; . M Si Vna, inquit, sit con trarietas, iuxta quam corpora mutatione subean t; duo sint pri- rna corpora necesse est: quoniam vero plura esse videntur, duae ad minimum contra-M rietates erunt; agentes nimirum, constituentesque.Et corpora in uertens,EX igno,in-
,, quit,aer, & ex aqua terra fit,altero tras mutato; ignis scilicet siccitate ab aeris humiditate,&aqus humiditate a terrae siccitate deuicta, ac interempta: neque enim,vel aeris calor ex igne siccitatem, nec terrae frigus ex aqua humiditatem, quibus scilicet libem n et . ,, ter Aristoteli coeunt, deturbet. Et, si, inquit, mutuo sese oppugnent, & alterum alte- ,, rius principium deuictum sit; tertium ex utraque fit; & aqua quidem,si aeris calidum, is terrae autem siccum, ignis vero, si terrae frigidum, aeris autem humidum exuperetur.
Itaque dubium esse non potest nihilo, quam calorem, frigusque minus humiditatcm, siccitatemque agentes positas csie: neque enim, xes frigus,vel calor humiditatem , si
89쪽
citatemila deturbet Aristoteli unquam; quarum, trique sim limi viriumque libentis.
me cori. At humiditatis,siccitatisque ingenium explicantera Aristotelem audianuis,dieatum vires diligentius intueamur: sique agendi vi praeditae, ita luat; lectu ast Iitium
HUMIDITATEM, ET SICCITATEM ARISTOTEI I ETIAM PASSIvAς
visas esse,& esse omnino passiua . l
Axo κ, inquit, & frigus efficiendi vim Jiabent,siccitas vero,& humon patiendi; quod i nduetione probatur , larunim,&frigus cum ea se quae eiusdem,tum, que diuersi generis sunt,determinare,coniungere immutare, humectar exiccare, durare, emollire in omnibus viden tur: h umida u ero, & sicca, tum ipsa per se tum que com v ni ter ex viris que concreta sunt corporaeterminari,&al quae dictae sunt,qualitatibus affici. Humiditas igitur,&siccitas nihil prora us agere; nec se ipsas constitue Aatri, stoteli videntur, at pati tantum; diacalore,fiigoreque,&ipis, di mollities, duritieli s& reliquae illarum allectiones,&ueluti species, c6stitui omnes. Neque aliud feret heo libro docere nos uidetur, quam humiditatem, sicci tat cmque pastiuas proritas,&caloris, frigorisque, & ipsas, &quae ipsarum propria sunt, opus esse omnia. Quin adu politioni huic inhqrct, ut ne ipsum quidem frigus prorsus activum ponat, quod aquaeli umidi ta ti,& terrae coit siccitati, e quibus,ut e materia,&passivo principio mixta 'nia constitui Aiistotcli videntur. Eius itaq; sectatores calorem, frigusque activas qualitates, humo rcni, & siccitatem pasiluas passim appellat; ut siri oblitus videri possit Aristoteles, qui in simplicium constitutionc entes has posueri t, velut & illas. Nec vero quod faciunt) in mixtorum modo copositione passiuas illas vitas fuisse Aristoteli P ripa tet ici dicant, & non in simplicium itidem constitutione. Vt enim visum est, no ibi tantum pati humiditas, siccitasque Aristoteli videtur, ubi sibi ipsis commiscentur, sed utraqcillarum per se,&scorsum existens; non scilicet in mixtis tantum materie, &paLsui principia vicem prestare, sed nihilo in simplicibus minus, que ex illarum altera cistituun tur pura, sinceraque,& nequaquam alteri commixta. Humida, inquit, &sicca, tum ipsa per se, tum quae communiter ex utrisque concreta sunt corpora,terminari,&alijs, quae diaetae sunt,qualitatibus assicissit simplicium consti tutione tradere incipiens, talorem modo, & frigus agere docet, humiditatem,&siccitatem pati tantum.Quo fit, ut non ijsdem modo in commentarijs, sed verbis pene in ijsdem secum ipte pugnare
videatur, ut Peripateticorum etiam videtur optunis.Rerum certe naturam suo arbitratu immutant Peripatetici, dum simplicibus inexistentes humiditatem . siccitatemque agendi,&se ipsas inutuo deturbandi, interimendique, & in interemptarum sedibus generandi, constituendiq. ut donant: ubi vero sibi ipsis immiscenturumplicia, ea illas spolian i, & non amplius a se ipsis, sed a calore, & frigore constitui volunt. Nihil tale alijs in entibus,inq; alijs spectatur naturae operibus; sed actio qua uis naturae eiusdem perpetuo esse, & a natura eadem idem perpetuo edi opus. Cuius itaq; opus humiditas semel visa est, eiusdem perpetuo ponendum est, naturae alterius nullius prorsus unquam. Vbique igitur eadem humiditas ponenda est,siccitasque; & agere se conspecta, perpetuo vi agendi praedita, & agens ubique; vel patiens tantum ubique, ab alio, non a se ipsa, constitui semel visa.At non secum ipse pugnat modo Aristoteles,humiditati, sicci tatique agendi vim, oppositamque deturbandi, interimendi, dein interemptae locum seipsam constituendi, producendiq. facultatem praebens, sed cum natura ipsa, & ipso etiam cum sensu. Siquidem nec vero quae ad rei cuiusuis, at multo certa amplius, quae ad principiorum constitutionem, explicationem a. spectant, saepius re petere, & saepius ante oculos ponere grauabimur, aut reformidabimus unquam , vel laborem nostrum perteii, vel aliorum veriti fastidium etenim rei manifestadae gratia.
90쪽
non ambitione, aut Inuidla id iacimus nec humiditas ulla In siccitatem nec statas In
humiditatem eo modo,caque ratione, qua agentes naturae,calor nimirum, ingui et iri sese nantvo agunt, seque amplificant, agere, di sese amplificare visa est unqua. Humida quae sunt, vel nihil siccis commixta,ae ne contigua quidem facta, nihilq. , ubi vel
Ole, vel rQboxe exutar pli vel ipsampli mi proprio ip irum subiecto, o quo escre, immutato, in propritam siccaρgere dispositionem, bellum id a,qualia ipsa sunt,
nec ii umida a siccis, quo dictum est modo,agentibus sicca fieri visa sunt unquam, alibi , .. . modo utraque ad alterorum agi dispositionem, ubi sit,i ipsis commiscen tur, unumqua . . - utrilque iit en staec ver quod ab utrisque utraque immutata,ad propi iamque acta sint dispolitionem: id enim si queant, ubi ab alteris mole, viribiis'. longe exuperatur in altera, penitus in illorum agantur naturam; itaque ex utrisque composit um ens, non quod fieri pcrpetuo videtur id modo ad exuperantis spetiem proximius fiat, quod ei ux exuperat moles, sed integra eius donetur dispositione, penitus altera deturbata, in interemptaque:sed quod utraque in promi a seruata natura sunt, ac ex virisque com Dositum ens, ita vel virorumq; medium iit,vel ad altera declinat, prout corum moles. vel aequales, vel alteram exuperet altera.Praeterea non ea modo se se mu tuo immutet quae sibi ipsis commiscentur, sed sicca omnia humida in uertant omnia,&contra, vati sese non mole,&corpore, sed proprissimodo attingant viribus ; longeque ea promptius, quae vel humida magis sunt, vel magis sicca. At longe aliter in rerum natura ob-1ermamus; siquidem humidissimus aer eorum. quae subit, nullis humiditatenrandere videtur vllam, quod nimirum longh tenui sunus, nulli commisteri,unumque fieri potest, sed commixtionem praeterfugit omnem, in omnibusque Habitur. Nec siccissimis, densissimisque a rebus, qui in iis continentur liquorcs siccitatem allum unt ulla immo perpetuo in illis in propria dispositione seruantur, si calor eam nullus , n ullum q. immmutet frigus. Nec vero quae languidioressunt naturae agentes, cuiusmodi humiditati siccitasque videri Peripateticis possint, res ut immutent, non bene modo ijs proximae fiant, ita ut sebeant etiam cas, uniuersas nimirum simul contingant oportet ineque enim univcris simul immutandς sunt res; sed quarum suprema modo superi cici immutari potest, vel proinditamseae si sint, quin uniuersae tandem immuten- tur, dubitare nihil contingit. Nam quae aῆit vis non superficiem immutat, quae, qu Iis Mathematicirponitur, nulla donata sit profunditate, sed profundam omnino. . di quae rui, quae immutanda est, portio quaedam sit. Quare, quod dictum cst. suprema assidue superilate immutata', res quaevis uniuersa tandem immutatur. Tum multa videre eli bene foraminulen ta, porosaque, quae neque a subeun te aere, neque ab infulis liquoribus vllis humidiora fiunt unquam . Propterea igitur quae sibi ipsis noneommiscentur, nihils e immutant humida, siccaque, quod humiditas,siccitasque nulla aetendi ui donata est. Et caloris omnino, frigorisque opus esse utramque,indς apertissime intelligere licet; quod fiuidae, humidaeque res ab humidis, fluidisque, friagidae eae si sint, compinguntur, conspissanturque, & ad siccitatem aguntur, ut mel d elarat, quod frigidam in aquam coniectum concrescit,&spissatur. Sic quae sunt, Eureque, siccis,durisque, at calidis apposit , humidi fiunt, mollesque, & in suores.siimmamque tandem aguntur in tenuitatem. Ex quibus nulli dubium esse potest, humiditatem, sicci tatemque nulla agendi vi, &sest ipsas amplificandi, essiciendique i cultate aliaetas esse; sed & ipsas a calore, frigoreque essici. In primorum igitur corpo rum constitutione Aristoteles sibi ipsi. nalpraeie ui aduersetur. Catio ο