장음표시 사용
151쪽
sibi ipsis ut coeant, in Iongius progrediantur oportet. Etleniter convexa quae sunt ψquae scilicet veluti mediae sphaericorum partes videri possiant, id longius, quam sph γrica, recta spectant punctum, quod sphaericorum superficies ab ijs abest. Et talia litater eorum opifices costruunt; quo enim quae exuruntus aspeculo magis amota sint, eo maiore intuentes assiciunt admiratio ne. E materia certe omnia construenda sunt,
quam permeet quidem lux; at quam fieri potest densissima, in qua plurima colligi queat lux . Et intelligere ex ijs Aphrodisia us potest ; cur vitrum, atq, aquam Permeas Iux, nihil illa quidem, at valentissime calefaciat, quae ex illis elapsa attingat. Caloris itaqi discriminum omnium caussa manifesta est, si luce agat Sol: quo tu, ut visum est, nullius reddi potest; si illius motui, aerisq; contritioni causia assignetur. Quamobrem non est, quod dubitetur, luce agere Solem ; &duce non calidam modo,sed ipsum esse
CALOREM NON A SOLIS MODO MOTU, SED AB EIVS
etiam luce fieri, non Aristotest, sed iunioribus visum esse Aristoteli. cis. Modi insuper, quibus non calida lux calefaciendi viribus donata ijs videtur. Cap. X v. VNi o x a s Peripatetici aerem uniuersum terris contiguum aeque conteri intelligentes , di quae a luce illustrantur loca, longe, quam quae non illustrantur, calidiora,&ipsam lucem calidam sentientes; ab ipsa itaq; admoniti , coactiq; re, non motu tantum, sed luce etiacalorem a sole fieri, & ita Aristoteli visum , placitumq; atterunt. At veriti, ne, si propterea calefaciat lux, quod calida sit ipsa, sole, a quo emanat, calidum fateri cogantur, c neque enim imaginari licet, calida si sit lux, sol si, a quo illa emanat, & cuius propria est, & cui non haerct modo, sed penitus infixa est, non calidum esse ) modos commenti sunt, quibus minimE calida cum sit, calefaciat tamen. Nunciora, in quibus calorem a solis luce fieri Aristoteli placuisse videri po- test, & modi a Peripateticis inuenti, inspicitat sunt , examinandique. In plenilunin inquit Aristoteles, tepidiores fiunt nocto, quod in illis a Luna uniuersa, veluti is pei culo resectitur lux. Et caussam afferens , cur no iuxta terram, at in sublimi fiunt plu- uiae, propterea id euenire affirmat; quod qui iuxta terram est locus, a reii is calefit radiis ; id, quod sublimiori euenire minime potest ; ad superiora enim elati di: fundu turilli, &visgregantur. Quoniam enim radis, tenuissima nimirum corpuscula a a sole emanare, & ad terram usq; deserti Aristoteli videri non possunt, nec videtur via quam i quin id maximE ab eius placitis disci at, dissidetque; si ii itaq; omnes summe id reijcium, exhorrentque ; radios pro luce rei lecti, & ab ijs calefieri inferiorem aere posuisse videri potest. His prscipue e locis luce etiam solem agere, & a luce itidem c lorem fieri Aristotest placuisse astruunt, eius instituti, morisq; plane obliti. Ipse enim de re nulIa, ubi de ea inquisitio non est, nec eam omnino explicare est propositum, iuxta propriam loquitur sententiam: sed ibi modo, ubi ea declaranda propolita est: alibi, vel iuxta aliorum sententias, vcl etiam iuxta vulgus : est de ubi iuxta veritatem, non quidem illam vere intuitus, aut illam amplexurus, sed a re coactus. Vbi igitur u modo vilio fiat, tractiit, edocetq; , rerum imaginibus ad visum delatis seri illam demonstrat: & alibi est , ubi ad vi filia deferri visum supponit. Tum rationem reddes, cur in Lunae desinibus terrae motus fiant. Vbi inquit, non multum abest, quin solis lumine prauata sit Luna &ob id lucem , caloremque, quem ab illo accipiebat, aeriecimun Icare nequeat; refrigeratur circa terram locus. Spiritus itaque, qui ex .ea egrediebatur, recedit, eamq; subit. conclusus igitur, terram concutit. At lunam, quodq;
inter ipsam, solemq: est corpus calorem suscipere vllu, summe est ab Aristotesis dogmate a licuum. Anxietitaq Aphrodi ua inquirit, lucina modo sieri illud pulsit;qualii dos l.
152쪽
do sol motu tantum calefaciti & passionis huiusmodi impatibilis prorsus est Luna , de
talia sexccnta. Neque igitur . si vel iuxta homi num vulgus loquutus, vel ab ipsa coactus re, noctes, ubi Luna uniuersa a Sole illustratur, tepidiores percipiens, propterea tales csse affirmet, quod lux ab ea copiosior resilit; nec si non iuxta terram , sed in la-blimiore loco nubes congregari intuitus, &superio rein aerem, quem iuxta ipsius positiones multo calidiorem esse oportebat, frigidiorem sentiens; propterea id eueni, re dixerit, quod a re fiexa luce minus calefit ; propterea luce solem calefacere placui Lse illi dixerint Peripatetici; oui ut visum est in locis, in quibus propria est huius rei
inquisitio, calorem ab uno solis motu, & una aeris contritione generat, nulla usus lucis opera , nec uti omnino potens, aut volens: nisi&superfilius,&maxime sibi
ipsi aduersus, contrariusq; iideri vclita Superuacuescilicet ad calorem faciedum conteres Sol Aristoteli adductus csset, si solis illum lux facere vita esset. Praeterea& quod maxim cibi per iacuabat, pernegandumque propolii erat, fassu esset; calidumi. esse solem. Neq; enim, si a solis luce calorem fieri positum Aristoteli esset, vel illam quod iuniores faciunt Peripatetici vel ipsum, a quo illa emanat, solem calidum esse, ne gare ausus csiet. Reformidandum etgo Aristotcli fuit, luce aetere videri solem ; neq; hoc tant lim, sed lucem solis propriam esse; quae nimirum a summo ut declaratum cst )calore genita ,&leparari ab eo impotens, mi squam igitur vera quae est, sumin que, niti in solo igne conspecta, si solis propria visa sit, liquido, calidum ipsum, atq; M igneum mani linet. Veluti igitur haec obi j cienti respondens, Lux etiam, inquit, in is aere fit, a solis motu contrito, veluti& calor. Id obiter innuens, nequaquam ignea esse solem, lucet e etiam visum , & luce calefacere; non etenim solis propriam este lucem , sed & ipsani, veluti & calorem a solis motu fieri. Adeo positionis tenax suir Aristotcles, ut neq; sibini et, & verisimile est , credibilem rem proferre minime reformidarit, modo nccx illa deturbaretur, dei;cereturq;. Luce quidem agere solem, nullus. ibi unquam dixit Aristotcles, ubi oportebat maxime. Nec antiquiorum Peripateticorum v ljus, quoviodo calor a sole iuxta Aristotelem fiat, inquirens, lucis meminit umquam; sed omnes a solo illum solis motu, & aeris contritione sola fieri asserunt, & Aphrodisiam ipse in primis. Anxie namque, ut visum est, caussam inquirit, cur non aeque calefiant, quae sit non collustrat, ac quae collustrat: quae quidem, si luce etiam iagere visus Aristoteli fuisset sol, longe absurdis linia inquisitio videri posset. Iuniori bus postea Aristotclicis,&ipli in primis Averroi, ut qui in ijs, quae ab Aphrodisiaeo
allata fuerant , acquiescere minime posset, nec rationem ipse inuenire ulla; qua loca et a sole non conspecta minus calescerent; aere enim uniuerso aeque contrito, aequcca .lefieri opol tebat uniuersum: & cui directus sol magis, calefacere videtur magis ; luce, etiam agere is visus est, quae nimirum, & manifeste calefacit u & in seipsam reste dc veluti conduplicata magis calefacit; at quae a sole emanans non calido, minime calia ,, da sit; neq; igitur per se,&a propria calefaciatsubstantia: Sed vestiti, inquit, caloret d. qa ,, generat motus, non calidus ipse, sed ut calidi corporis conseruatio & persectio,con ,, motus enim, agitariis Nignis summam consequitur persectionem; sic etiam lux non ,, quidem calida ipsa, sed ignei corporis perfectio existens, calcfacere & ipsa potens est..,, Reliqui calorem cum Averro eluci abnegantes omnes, diuersa singuli ratione, cale faciendi vires illi tribuunt: alis quod a reflexione veluti irritetur; alij, quod acrem te nuitate donci, proindeq; etiam calore; siquidcm tenuitas, proprium caloris subicicium ubi fit, calor etiam ibi fiat oportet Non id alij ; sed quod tenuiora luce, ampliorque,& quantus omnino in proprio loco conti cri nequeat, factus aer, ampliorem et, locum quaerens, varijs, mirificisq; moueatur modis, a quibus accendatur, ad densa piaeiartim dc latus, compactusquc,& resilicias ab iss agitatus, commotusq; am plius. Postremi nullum sorte dictorum modum probantes, & meliorem ipsinuenire desperant , id uiouo asstrere ausi sunta eam cile lucis naturam, ut non calida ipsa, i
153쪽
De rerum natura. Lib. IIII. us
restato ne calefaciendi vires assumat. Nullus quod facere optiuid poterant Aristot hiuramento obstricti, & qui quae Aristoteles protulit , vel maxime thialui repugnararia, non admittenda modo, sed ea admittenda fide, ac si ex ipsius Naturae ore prolata sint, decreuerint lucem etiam ipsam fieri dixit, aere a solis motii cotrito . quae igitur calefaciens, & calida existens, minime tamen calidum 1 olcm indicet etiam, ut pote , quae nec ab ipso emanet, nec ipsius propria sit, seu obiter, id ab Aristotele dictu, non animaduertentes, seu veriti rem proferre, qua nulla minus probabilis ecingi queat. Per se quidem & Averrois , dc aliorum omnium politio absurda apparet salta'
INFIRMATUR AVERRO IS RATIO: QUA CALOREM LUCI AB.
negat; nec a propria illam natura, sed alia ratio ne calefaciendi faciat tem habere contendit. Cap. XVI.
ALoxa M, inquit Averroes , facit lux minime ipsa calida, veluti de motus; qui &ipse non calidus, manifeste tamen calefacere videtur; quod & lux, vesuti domotus, ignei corporis perfectio est. Siquidem eodem, quo lux modo motus itidem lorem, ignemq; perficiat, de eadem , qua lux, motus itide illos faciendi facultate donatus st: haud perperam sortEAuermes , quia motus nullum ipse calorem sortitus cum sit, rebus, quibus inditur, illum indit omnibus, a luce etiam, vel si caloris&ipia expersst, rebus, quas attingit, illum indi posse omnibus inde ratiocinatus sit; quod uterq; ignei corporis persectio sit, utero nimirum conditionem, facultatemue qua piam igniadijciat; siue qua perfectus is non sit. At non certe, si nullam igni conditionem, iacultatemue, proindeq; nee persectionem vitam igni adijciat motus, & minus etiam si 'on eadem, qua lux illum faciendi donatus sit facultate, nec eadem illum labciat ratione; quin nec faciat omnino illum unquam. Age igitur conditionum, facultatumq; , quibus perfectus ut sit ignis, donatus sit oportet quapiam a calore, cuius est opus, Us natus non sit,d a motu ea donetur, intueamur &in fiammis potissimum: que quin persectus sint ignis, ambigi non potest, nec ambigit ullus. A teae aliud non sunt, nisi meses calore summo, eaq; donata fetiuitate; in qua vigens, illiu species,de& lucidaomnino, qualis sititia tura est, eonspiciatur; e qua scilicet nihil a molis opa citate obscuratus, lucidum, qualis sui natura est, se se calor effundere queat, etiam
dat . Ab uno igitulicatore bignis incitur, perficitum. nam molc ut subeat, Sc qua uis cam donet tenuitate, set ex ea in offundat calor, nulla prorsus motus opera habet. Ermoles dum insanu vagitur &ipsae flammae nullo commoueri videtur, nec . possunt motu. Namquo qnascentes eae sursum efferri apparent, nequaquam motus is
est, a propria ipsarum natura editus, sed impullus quidam ab ijs, quae assidue fiunt resactus, aquarum ritu'c terra emergentium o Flamms igitur ab ijs, quae con tinetcr lay t posita in mole fiunt linpulse ἐς sursum attolluntur. Quod dictum porro est, flammae reiniam, dum conspicua sunt, nulla sese mouendi facultate donatae sunt. Et propter . rea illarum nulla nullo propemodum temporis momento eadem durat; sed qua iris se statim in summam situr tenustatem: itaq; inuisitis facta, sursum effertur: tandiu tomen eadem qualuissetu ri apparet; quoad materia subsit; quam eo teporis momen- reto nouam calor agat in flammam , quo praeexistentem, qua dictum est, donet tenuita rete , secuinq; efferat; quod crassiores dum sunt, grauioresque, quam ut ab in existente
calore evehi possint, inde intel ligere licet, quod exiguae quae sunt, si longe ampliori bus, longBI; robustioribus appo nantur flammis, vel direetis solis luci exponantur ihaud ita multo posteriingnuntur: quod scilicet non4 proprio tantiam Ad a proximarum flammarum, tu si calore attenuatae priusquam supposita moles instamas a tu. Ota possiet
154쪽
posset, adeo tenues, leuesq; factae sunt; ut nulla eas labore inexistens euabat calor. Et tales ubi factae sunt, quin statim cas in existens attollat calor, nulla prorsus retineri
pollunt ratione. Cur enim adeo motu curia oblactetur calor, ubi eum edere Ecet, nostatim edat sed iners torpeat, stertatq; ρ Nihil autem quae assidue efferumtur, nobis spectantur, quia in summam acta tenuitatem, inuisites factae sunti Supposita omnino moles nouas in flammes cum agatur; nisi quae pereant, in non ens agi placeat, huius' modi fieri necessario existimadum est. Quoniam igitur cvtvnde digressi tumus redeamus nec dum persectum in ignem,in fammas scilicet moles dum agitur, nec conspicuas etiam acta in flammas, cito commoueri videtur mota; & nullo hae a motu, sed una a caloris natura motus edendi facultate donantur; liquido patet nullam prorsus persectionem igni a motu indi. At esto, & nonpropterea ignem a motu perfici quod
quid illi hic adijciat , sine quo perfectus non si, dictum Averroisit; sed quod illud excitat, & veluti vivificat,&vela ebus indit calorem ; quae nullum prorsus calaris,at frigoris, & magni interdum nobis praebent sensum: non ideo motus exemplo a luce it, ilem calorem, cuius ipsa expellit, aliis aeui posse recte huiusmodi declaratum esse existimat e licct: longe enim diuersa a luce ratione, calorem motus sacit. Etenim lux quali suis facta, quae attingit, nullo temporis momento calorem indit omnibus: & mul ta in seipsam collecta ignis vires, specie a assumit: Et luce a sole emissa frigus e terra deturbauit ;& in calidis sma agitur entia; calor omni no , qui nullus ei prae in exististat inditur. Nam si non propri)s ipsa uiribus, sed quatenus calori in hauet, ct caloris species est, ea agit; quoniam quid incorporeae naturae speties, ab ipsius dissideat suta stantia intueri non licet; itaq; non quod dictium est caloris speties modo, sed ipsemet calor videri potest ; viiq; qui rebus a luco inditur calor, quin ab ipsameris estu datur , & rebus omnino, quibus nullus is prori nexistat, quin a Iuce indi possiti in controuersia ponendum non in . At quem calorem motus rebus indete videtur, nisi substantiam ab operatione generari placeat nequaquam a motu Gai, sed illis pctineri Bentem , dia i rigore reiectum, retusuinq; , ct veluti in veternum deiectum excitari, di veluti vivificari, & propriae restitui naturae, ae frigiis ι quod ipsius domicilium subierat, ex eo ei ciendi , interimendiq; , & proprias edendi actioncs potetatem iacium esse cxis liniare oportet. Adeo quanq proprius, salutatisq; calori estu Musi; ut nunis modo, qui a proprio entium calore editur, ijs in existentem summa assiciat voluptatem, &in propria consci uel natura, sed vel qui.ab aliena siti ui .summopere illum oblectet, foueatq;. Quoniam i itur nullus prorsus a motu rebus calor in di xidetur, scd praei nexistis modo excitarii quam longissi ine abest Averro , ut motus exemplo a non calida luce calorem fieri posse declaret ;&in eo omni minime acquiescen=, i cis ipsa a re tandem, ipsaq; admonitus, coactusq; a veritate, Aut erit, inquit, caussa --,, similis,&per se, nihil scilicet a propria natura diuersum aget lux; sed quod similoci
,, est, calorem scilicet faciet, q uia calida ipsa est: neq; en im remotum est, inquit, ut sqrM ma ista, calor videlicet, luci copuletur ; reflectatur igitur cum luce,& cum luce a Gnis daturri nam licet neutra sint coelestia corpora, quatenus tamen corpora sunt,siqin Heri mentis communia quaedam habent, transpicuitatem, illuminationem, S 'bscurita- ,, tem. Aristoteles itaq; in libris animalibus Luns naturam terrae naturae simile esse ais ,, rit propter lunae obscuritatem.Luminosa igi tur,inquis ipse, orbis pars ignis naturae sies milis est: idq; Antiquiorum etiam comprobat testimonio: qui stellarum operatione M intuiti, calorem nonnullis, siccitatemq; utribuere. Inuitus quidem, & a re coactus tandem ipse etiam Averro es, igneam stellis attribuit naturam,at Aristoteli iureiur/do obstrictus, nequaquam libero, apertoque id ore, sed veluti musitans . Nimis certς positionis tenax Auer rota, qui cum ignem. amotu perfici ,corrum pi ab immobili ta- M., dc maxime ignrs proprium motum, lucemq; , & ignis Omnino persectione utrunque di vitarct, &paidicaret, de coelum etiam ipsum, pcrpctum percinari, circumβgia, luet ' motu,
155쪽
motu,&densores quidem eius partes, at quae non diuersae a reliquis naturae videri possent, longe lucidissimas intueretur, igneum id enunciare ausus non sit; nec quod coelo subiacet corpus, quod ipsi in primis a calore summo constitutum est, proprio deserri motu ; sed propria ipsum natura in proprio immobile existens loco, a coeli couersione rapi affirmauit.
. ALIORUM OPINION ES IDEM AVERROI PONENTIUM DE
strutatur. Lucem calidam esse,&solis propriam. Cap. XVII. Ex x x I v s etiam Averroe, qui irritaria renexione lucem, irritatam calefaciendi vires asium ere asserunt. Nam neque liuod maxime oportebat, maxime'; opus erat) cur stupida eis lux,ubi ulteri u progredi prohibetur, irritetur, nec unde calefaciendi vires,quas ne que ipsa, neq; id, a quo resilit, habet, irritatae accedant, ntis docen unquam : & qua longissim E abesse videntur, docere ut nos possint Neq; integram explicant rem; non scilicet caloris omnis,*iem l ux facit,causam reddunt, sed veluti dimidij, eius nimirum modo, qui a rcfexa ea fit, non eiuς etiam, qui ab accedente ea manifeste fieri sentituri simul enim Ac contingit, nos lita, non calefieri ab ea modo, sed quasi a iaculo feri ri n os sentimusia Calor adeo n ullo tempo- risfactus momento, non abaccedente ea, sed a resiliente, dc proximum aerem cal faciente facitus esse, ijs tantum videri potest ; qui positionis tuendae amore capti, atq; adeo obcaecati sunt . Nihilus melius, qui aerem calore a luce donari, quod tenuitate, proprio caloris subiecto, donetur, contendunt. Nam&ipsi. nihil, quomodo ab incorporea, deminimecalida re tenuior fiat aer, declarant, declarandum omnino: quet: enim renuiora fiunt, vel a calidis rebus, vel a densis conterentibusq; tenuiora fiunt: lut si a luce tenuior fieri videtur aer, calida ponenda ea sit. Tum nequaquam tenuiori saetiis aer, calidior etiam fit: quin secus euenit: quo enim tenuior fit aer, eo & calidus fit minus, ut qui calorem minorem concipiat. Minime praeterea imaginari licet, erem uni uersum , qui inter nos, exorientemq; solem, medius est, nullo illo tempo-iriS momento, quo illius lux nos calefacit, ab ea attenuari, ain: etiam calefieri. Ratio lPostremo omius vanissimo innititur fundamento. Neq; enim natura agens ulla materiae dispasidonem consequitur; ibi nimirum fit, ubi eius ingenio concinna illa facta in , propriaque sed ipsa agens natura se ipsam materiae, tum. & dispositioncm etiam, qua gaudin, imprimit. Vt, si calor a luce,& tenuitas aeri indi videatur, calidam esse: Iucem intelligendum necessario sit. Hoc reor, animaduertentes quidam, fit quidem iinquiunt, a luce tenuior aer, de propterea etiam incalescit:at minimc tamen, qRoli ingeniis tenuitati calor accedat, sed quod aer uniuersus multo amplior factus, ac longe ampnon: iusti abes loco Ictuaqueuersus uniuersus simul dii tunditur,&agitatus, varijs tandem commouetur modis; quo fit, ut incalescat illudi; quidein incommodum vitant, quod non a tenuitate,sed a motu fit ipsis calor: at no reliquis modo omnibus , quibus illi, &lioribus forte sed alijs insuperabillis seorsum premuntur,
malis. Forte im minus his ratio reddi potest; cur non illustrata loca minus cale fiunt. Namjsi amplificatus aluc et diffunditur, commoueturque,& ideo calefit; eteque uniuersus ealefiat oportet, nihiloq; is minus, quem lux nihil contingit, quam ab ea illa stratuς, conlaetusqne: Quippe amplificatus a luceaer, non in seipsum colligitur , scd quaqueitersus diffunditui, & commouetur. Et lucem aquas, dentillimaquei peculatratis uectam ignis vires, spetiemq; actinere intuiti; nisi & aquam etiam, socculaque tenuiora; a inplioraq; a luce fieri, proptereaq; ijs agitari motibus, a quiutius ita calefiat, ut millientemducem in ignem agant; propria eam natura igneam cuti
156쪽
sam colligatur statuant oportet. Omnium eerte pessimi, qui huiusmodi asserunt esse lucis naturam , ut minime ipsa calida cum sit , calciaciendi vires a reflexione assia mat. Quandoquidem piaeterquam quod s)nsui, ut primi repugnant, aduersiq; sunt, quic ut dictum est accedentem, directamq; lucem manifeste calidam sentit ; nihil unde resilienti luci calefaciendi vis aduenit,declarant; veluti eorum, quas uni, non camsas inquirere, explicareque, sed euentus modo narrare propositum habeant. Quin non modus modo, quo rcsilienti luci calefaciendi vis inditur, explicandus ijς erat, sed is insuper, & nihilominus, quo eo robustior illa inditur, quo magis in se ipsam lux rcssestitur .Quoniam enim, non quocunque modo refectatur, aeque calefacit; sed coassidue magis, quo magis in se ipsa in resectitur, sibi ipsi nimirum unitur magis ;&ignis ibi inittar exurit, ubi directa in se ipsam resilit; a propria substan tia, & propriis viribus, non a reflexione assumptis calefaciat oportet. Neque enim aliud magis a res ionc recta, quam ab obliqua luci aduenire potest; nisi quod in illa veluti du- plcx Iacia proprin etiam viribus duplicatis donata est ;sccus autem ubi maxime obliqua rcfLxio iit; nihil enim quae resilit accedenti unitur, sed veluti in reetiam progresditur , proindeque, bi ita reflectitur lux, nihil reflexa accedente magis calefacit. Qua-Obrem nulli dubium csse potest, nequaquam a restexione calefaciendi viribus donari lucem; ijs dum enim ab ea omni perpetuo donaretur,sed calida est ipsa; quae perpetu, ut expositum est eo robustius calefacit, quo sibi ipsi unitur magis: eoque maiores asiuini t vires, quo ipsa maior fit, de copiosior. Lucem porro Solis propriam esse, v I uti de ignis, minime declarari oportere arbitror. Neque enim aliorum hominum illi, ac ne ipsi quidem Aristoteli creditum suspicor:at ab eo cisictum, prolatumque, calorem inli tribucie resermidante. Sed si hoc quoque dilucidandum videtur, indet manifestari potest ; quod ubi prope adest,ut lunς immineat sol ; quae eius ludet portio
nequaquam luce lucere potest in aerea lolis motu contrito facta; qui nimirum nullus ibi solent, in ter lunamque sit medius; tum praeterea, quia ea lunae portio illustrari t1. tum, id e tur , quae astae conspici: quae si adiace illustret ut non a Sole ipso emanante. sed in aere a solis motu ficta,uniuersa semper illuminctur. Itaque, quoniam qui a s Ie ad nos aduenit calor,&qui eumperpetuo comitatur, penitusque es infixa est lux haud ta aere fit a Ilesiarum motu contrito, sed ab illarum.&a solis praecipue emanat subli an tia ; de vel Aristoteles ipse eandem coelo vim uer , quam stellis attribuit natuqram; planum est quod nobis positaim est Coelumla caltare consti tutum, &ipsius su , stantiam calorem cisse. Verum, quia non a propria coelum natura, sed singuli eius o bes a propriis substant ijs,&ipsis quidem inhaerentibus, at penitus ab ipirinii natum divelli', nihilq commotis unquam moueri videntur Aristotcli; rationes itidem, qui '
ARISTOTELIS RATIONES, QUIBUS Qyo DCVMQVE Mo
uetur, ab alio moueri suadet. Cap. XVIII., ,hnti
i Mn , quod mouetur, ab aliquo moueri manifestum est, inquit AH
stotcles: nam quae praeter naturam mouentur, manifestum habenti aliud mouens a moto: externa. n. vis agat necesse est; ut praeter naturam moueatur. Quin & ijs, quae natura mouentur, nonnulla eria distinctum habent mouens a moto, ut animalia ; quamuis .n. non abi alio. neq; extrinsecus moueantur, diuersum tamen habent mouensis a mia. o. Nuc dubitare prorsus contingit, ab aliquo moueantur animalia, nec ne: conis stat liquidem ab anima moueri. Sed id inquiritur magis, quoniam in ijs modo d tueris 1 ὶ sini. mouens , mi tum q.: videtur enim veluti in nauibus,&in i)s, quae minime nais tura contant, sed arto,sic dc in animalibus diuisum esse mouens amoto. Et propto L O rea
157쪽
ω, rea dicitur totum animal seipsum monere totum, quod in se Ipso mouens habet, m M tumque; no autem quod totum seipsum moueat totum. Postquam vero declaratumis Aristoteli videtur, animalia etiam, quae per se moueri videntur, maxime ab alio mo-M ueri ; Dubitare, inquit, contingit, a quonam moueantur, quae natura mouentur, nos, animata corpora, veluti leuia, graviaque: haec enim ad aliena quidem loca ui, & pre,, ter naturam ; igitur ab alio: ad propria vero, & naturalia natura, & sponte ἰ non igi-m tur manifestum est, veluti, cum mouentur praeter naturam. Hoc, inquit, maxime duis bitare contingit: ab alio enim ignem sursum moueri absurdum videtur, qui sursum M secundum naturam mouetur motus principium existentem. Quando igitur i n se ipsis,, motus habent principium, cur ab alio dicemus naturalem moueri motum 3 At neqi aD se ipsis; vitale enim hoc, & animatorum proprium.Praeterea, & irratio nabile videturas unam tantum moueri motionem, non&contrarias, veluti di animalia, quae longe di,, uersissimis mouentur motibus: quin & conssistendi vim inesse ipsis oportebat, ut ignis es non ascendere tantum, sed & descendere, & motum sistere etiam posset, si per sic, ut M animalia moueatur. Tum continua sibi ipsis sunt elementa, adeoq; copulata; ut generi re nullo diuisa appareant, sed eadem penitus semper, non ut quae se se contingere dio cuntur. Talia vero quae sunt, quae scilicet unum, atque idem prorsus, minimE a se M ipsis pati possunt: quatenus enim unum quid est, & continuum, & non contactu im- ,, patibile a se ipso cst: nam quod separatum est, propterea hoc agere, pati illud aptums, natum est. Neque igitur inanimorum, inquit, quae natura mouentur, vllum seipsum x, mouet; continua enim, & coniuncta; neque aliud continuum ullum: sed necesse est, ,, in singulis mouens amoto diuidi, veluti in inanimis videmus, ubi animatum quids, ipsa mouerit. Inde igitur, ut videtur, separatos coelo motores indendos colligit Aristoteles, quod quae apud nos mouentur, & quae proijciuntur, & animalia, & levia , graviaque, ubi sponte sua ad cognata seruntur, ab alio ab ipsis separato, distinctoq; moueri videntur. Quae quidem ut, & praeter naturam, a proij ciente, impellenteque; animalia autem ab anima separat distinctaque a corpore, & corpori eo serme modo insidenti,quo nauta naui. Quod vero separatum , distinctumque leuia moueat, graviaque, Nondum quidem, inquit, manifestum esse. At di ipsa ab alio moueri oportere , ex ijs venatur, quod motus non inanimorum, demortuorumque corporum, qualia illa videntur, sed animatorum, viventiumq; proprius videtur . Tum, quod si a seipsis illa moueantur, nequaquam uno tantum moueantur motu, sed multis, di uersuque, ut animalia; Sc sistere eos,ubi liberet possent. Insuper, quod vere illa continua sunt, vereq; una; non scilicet a diuersis composta partibus, & quarum aliae age, re, pati aliae queant. Nam motus Aristoteli non ,ut nobis, operatio, quae a substantia,
cuius est, sola edi possit, sed passio omnino istatuitur; quae igitur ut sat, & agente, &patiente opus sit.Nimis sanξ, vel propriorum decretorum ubique immemor,vel adeo sui ingenij viribus cofidens Aristoteles habendus est; ut quaecunq. collibitum sit,uel si maximε ea,& sibi ipsis,&sensui repugnent, enunciare nihil vereatur, nihil l. ea hominibus persuadere despcret. Neque enim, nisi alterum, aut utrunque sit; vel calorem, Iucemque , quam assidue effundit sol, a sole emanare pernegeti & alia multa parum his minus credibilia ponat, vel quod modo declarandum proponit, primorum cor Porum nullum, nec ipsum etiam coelum, quod longξ rapidissimo, de tauquam cessante circumuoluitur motu, non a se ipso, nec a propria natura, sed ab alio ab ipsis distincto, separatoque moueri decernati, cum alibi, non coelum modo, & ignem aercmque, & aquam, sed ipsun etiam terram a propria natura moueri decernat; nullumq;
Prorsus, a quo vel coelum circumuoluatur, vel illorum quidpiam ad propria loca δε- Pellatur , prosiciacirrue intueri cum posset.
158쪽
uisi A' Bernardina Telesy - sc INANES ESSE POSITAS RATION ZS. Q VAE NATURAM
uentur, a seipsis moucri, Cap. XIX. v a a prster natura mouentur, ab alio separ to ab lesiis, distinctoq; in
uentur: at nequaquam tu horum ci emplo qui spori te sua S natura moucitur, non a seipsis,sed ab alio,&ipsa ab ipsissuparato,disti iacioque moueri declarandu puto,ied eorum modo,qus j pigiis te sua,& natura moueri videtur. Recte & a talia ab anima,ut adistincla,separataq; re,nec valde diuerso modo corpori i nsidente,qui nauta naui moueri.At minime id ponere Aristoteli licet, qui nimi tu id ponentes maxime alibi damnati de cui a talia nequaquam ex ala, corporeq. , ut ex distinctis, separatisq; rebus, sed ut e forma dc materia coitare ubdentur, qur ubi cocunt, ita deiplicita coalescunt,&vnum fiunt, ut nihil penitus incoposito sit uniuerto,quod alteiu modo, aut non uti disits dequi igiti iratalis Operatio nes ad unam oes, xciquq summς animae so)ius videri posserit,disciplina,iu emoriami compositi cliuora velit; anime solius nullam, que n usqua sola, ted corpori uniuersa,vt proprie materi immeria sit.Sed,ut liceat Aristoteli sui ipsius oblitinatam a corpore separatam, distin uinq; ponere,& ab ipsa aialia mouerit minime te mimalium totorii motus cxcplo, similaria quae sunt,atq; unum, ab alio ab ipsis diiuncto, separatoq. moueri declarare licet. Quonia. n. corpori anima inest, ut distincta, separataq; res, es corpus sui natura immobile ab ea mouetur Aristoteli; nequaqua animalis totius,sed animae solius motus exemplo, que unum sunt ab alio ab ipsis distincto, separatoq; moue, ri declarari oportet: animam.s. ipsam,i qua corpus ceu onus quoddam circumposita detertur, non a se ipsa, nec a propria substatia, sed ab alio ab ipsa distincto eparatoq; uio ueri, &ipsam demonstrandum. Et simplicis, similarit'. rei spontanei, naturalis lamotus modo, modus, qqo simplex, similaris P res spon te, de natura mouetur, decla randus, non rei motus cplo, lus minime simplex, minimeq; similaris, nec una omnino videri potest. e duabus naturis composita; Sc quaru altera penitus iit immobiliuquar, si moueatur interdit, minime naturali motu moveri videri possit, sed α ipsis pret, ter naturam,&ab aliena ui, veluti gl avia, ubi sui sum, aut in obliquum sciuntur Ab surda igitur Aristotelia ratio, qua propterea, quod animalium corpora ab A uirua ab ipsis distineia, separataq; moueantur; reliqua quaevis,&quae lini pliciarunt, atq; una ab alio, & ipsa ab ipsiis distincto, separatos; moueri contendit. Multo etiam absurdiores sunt quibus leuia. graviaq. a scparato aliquo moueri oportere astruit. Cur enunanimatorum tantum,&viventi uini animalium nimirum proprius sit motus, non decorum omnium, que a se ipsis assidue moueri ,&lcruari videntur. motu . l. i . i. I
A Qvo NAM ALIENO IGNIS MOVETUR Ast ISTOTE Leti ET
uo n abeo, sed a sua moueri illum natura. Cap. XX. ios et tN o i)Υ &hsc, in anima.s inquit Aristoteles, quς natura moue tur,ab alio moueri semper.Fiet aute mandestum causas diuidentibuαMouentiu itaq., inquitar e quidum prster natura mouent mota&ip sa; qua . i. non ob id mouet,quod propria natura motiva sint,sed aliona usuitq, cx lanea, veluti ubi claua serrea lapidem mouetuum a. qu serrea, neq; qtia grauis, neq. Dino a principio intrinseco,ses extrinsei cus mouendi vim accipit:hecaminatu a cluti quod calidii eri ius quod mictiacali si duest, tram caliduactu quota era calcfacit, proprio motu,&propria in calet, Et mobiri lectiali uiuatim illi in per se,ci non perbacs; dem,qd potentia calid si est. Igili sataq; M tei ra ab aliquo mouciatur,ui quide cum pr zrnatura ina ra aut cubi ad proprias Ursa tu actiones potentia cXistentes,vbi. actu fiunt, quod potestate prius erat. Leue. n. e ictus, nisi quid obstet,statim proprio aeris mouet 8. 's
159쪽
is motu. Ab eo igitar mouetur aer,a quo aer est factus,& aeris donatus natura. Quonianec aqua, nec lignum, dum illa aer, hoc ignis potestate est, aeris illa, hoc vero innis molli mouet; sed ut illa aeris, hoc vero ignis moueatur motu,in aere illa, hoc in figuEagendu est;& nec aqua ex se in aerem transit,nec lignum ex se ignis naturam agi iniit, in ignis fit; sed ab alio ct aqua aeris , dilignum ignis substantia donatur, viribui que;&ijs assumptis, statim aeris illa ,hoc vero ignis cietur motu: ab eo utiq; & aer aeris, ec1uo ignis motu moveri videri potest, a quo ex aqua ille aer, hic vero e ligno ignis fac ignis donatus viribus .Et quia insuper iactus, constitutusq; , at ab aliquo coercitus, retentusq; moueri haudquaqua potest, neq; enim impedimenta amoliri,& ab eo
etia moueri quoquomodo videri potest, a quo,quod ne moueaturi impedimeto erat, remouetur, licet ex accidete. Nqnsiguide quod impedimentia remouet, Cremotione re o. ' sipotentia aetu mobile facit,vellati quod illu e ligno igne facit; sede multo proximiore, i. , o bicique veluti media est inter potentia&actum; quῖ.f. actui proxima, iunctaq; , ex se a Q. ει nullo retardata, retentaq; , in actu exeat.Nullam sese mouendi facultatem, naturaq;
igni indit, sed remouet tantu,quod proprium eius impedit motu .Tot igitur diuision i iis, 'pparatu tanto nequaqua non a seipsis,&a propria natura,sed ab alio separato ab ipsis, distinctoq. que natura mouetur,moueri declarat Arisae; sed lignis,quod ignis . potetia est, ignis motu moveri non poste, nisi actu ignis fiat,& ignis natura assumat, viresq;. Ignis, inquit, & terra neque. n. e quibus veritas manifestari potest, repetere ,, ea graue sit ab aliquo thouentur,ui quide cum praeter natura, natura autem, cum ad ',, uiuas ipsoru actiones; cum videlicet actu fiunt, quod iuxta propria naturam pmina te prius crat,&proprias eius, quod fiunt operationes operandi vires assuminit. Nusqua . igitur locali illa motu a generante, aut alio ullo moueri declarat Arist. , sed ea donari . . M natura, eaq; Arnia,cuius is proprius est motus. Vbi, ait, e graui leue factsi est, nisi uid obstet, cofestim operatur, a seipso nimirum,&proprijs viribus. Quod vero prohibesis dimouet, est, inquit, ut moueat, est vero ut non, sed secundu accidens: quod impedi
mentu tantum remoueat, & veluti in facultate ponat iuxta propria operandi natura, . ialiud prestet nihil. Quod igitur dictu est, que po estate quid sunt, actitab alio fieri do
cet Arist. At actu facta nequaqua ab alio locali moueri motu, quod demonstrandumo ino erat; neque. n. id hic inquiritur inouens, quod lignum in igne vertit; sed a quo actu existens ignis, eo modo ad proprium impellitur locii, quo lapides a proijciente, iri alatium corpora ab anima; ab eo nimirum distincto, separatoq; , & a quo no com- motus, impulsusq; ignis moueri non possit. siquide hoc illis euenit, que non a se ipsis, .sed aliena,atq; extranea ope mouetur.Quocirca summopere mirari Aristotelem licet, qui cu eorum, quq natura mouentur, ab alio ab ipsi separato, distinctoq; nullia pro his in ijs moueri declarauerit, sed fieri tantum ab alio; ex iis illa ola ab alio moueri e nunciare nihil veritus sit.Et propterea etiam mobilia qus sunt entia, nequaquam et ficiens motus sui,nec faciendi Oino in seipfis principium habere, sed patiendi tantum 'Desides igitur, stertentesq; proprias roum naturas, s Ormasq; faciat: huiusmodi. n videan tur, di sint formae; si cntia non efficiens sui motus, nec faciendi principium in se ipsis habeant, sed patiendi tantum. Sed alibi actiones omnes formis aperte attribuit;& omnes manare a formis asserit, de hoc a materia differre formas, quod agere hae, pati modo illa possit: & quae omnino si pati postunt, agere etiam possint, necesse est. Quoniam autem a contrarijs tantum pati possunt,minimeq; illis pati impotentibus nihil enim apud nos impatibile est, quae patiuntur formae, &ipis in eas, a quibus pati utitur, agendi facultate praeditae sint necesse est. At eo, unde digressi sumus, redea 'us:& quando ne Aristoteli quidem, quae natura mouentur, vere ab alio moueri videntur, sed fieri modo, aut ab impedimento liberari: quae natura mouuntur omnia a seipiis moueri ponamus, &multo coelum amplius; quod neque ab alio Aristoteli generatur, & cuius motus a nullo retardari, aut impediri potest; cui igitur
160쪽
PRIMVM MovLNS IMMOBILE OPORTERE ESSE
bile sit , alitur en iiii in infinitum fieret processus. Per se cur mobileid
erit, cuius pῆrs altera moucatur, uiuueat altera, no ausem moueatur;
aut, quod totum se ipsi ita inuti eat tot unu At hoc, muit, demonstrabitur contingo si re non posse: quoi do enisu vel eis agi possit . eodum motu deictae si lilia, 'ciis A ri, stlici are , di alterari, eandem igitur rationc idem d ebit, ε disce ndems is ni at cur4bit, de curabitur. Praeterea, ,quoniam deretim Ialii 'lsst. Dini N, quoaia mouet ur, potentia id csse, ad quod moliretur , quod enim Gulci; ia ιllam ectat cali is dum ,& quod iri gestit facultate erat frigiduma; at o triue mouxns Rciuiam est, cua- tenus mouet . per se igitur ,nempe quod totum a toto insinuetur. simul ecppis tentia,&actu esset ad idem, iacultate qludem. Qua tecius mouetur, acta aut Π qua ,, tenta, mouet: igitur perlectum simul, de imperiecium, ealidum, de triuidum, calidumis igitur, & non calidum. Qitae omnia abilird iis ina cum luit, res iquum est , ut per se mois bile id elle dicatur, cuius pars mouet tantum, pars tantum mDuc ur, dc quae mouet, A vi sit ipsa penitus immobilis, qu ae mouetur, moueat interdum aliquid extrinsccus, ,, interdum moueatur tantum: quod in animalibus facillime videtur; quae per se in iis lia sunt, quo definitum cli modo ipsis inovens anima immobilis ipsa ab anibri ma, motum coapus nori amplius mouens semper, sed interdum tantum. Quin de io,, de , inquit, si non necessario, rationabile videri queat immotum oportere esse quod es mouet. Quoniam enim est, quod mouetur tantum, Scin quod inu uetar.,&mouet. id etiam esse rationico Vtuum eli, quod movet tantiim,&non mouetur. Quod is pimirum ubi componentium quid altersi per se existit ,& alterum miseexistere oportet. Propterea igitur, vi videtur, vel quae a se ipsis moueri apparent, ab alio omnia moueri Aristotest videntur; quod motus ad locum idem generationi, alterationi luso visus, de sub eadem ei positus est ratione. Itaq; quod quae Isecundum subsilantiam, qualitate sq; immutantur, non a seipsis, sed ab alio immutantur; quae itidem ad locum
mouentur non a se ipsis,sed ab alio moueri oporteat omnia. Praeterea de quod, quoniam & quae ab aliis furuntur,& gestantur, di quae a se ipsis mouentur, moueri omnia dicuntur . haec itidem ut moueatur veluti, di illa alio opus habere visa sunt, e cominu ui nimirum, quam ipse generationi, alterationiqtae, & motui ad locum asi ignauer statio nem , dc coni in uni e nonii ne, quod in , quae manifeste ab a lio, & iis qQ ema nil sie a se ipsis moueri videntur, inditum est,&cxposita itidem e ratione quae ino uentur omnia ab alio moueri.Qnas obres num recte ex ius decretum id Aristotest sita num ca-dcm, qua gcncrationi, alicrationique, motui etiam ad locum congruat ratio, deuum uni ibus , quibus idem inditum est nomen, ncccssario eadem natura , caedemq; indendae sint lacultates, denum firma sit ratio intuendum est. ut Il'-i. A ilc op r. Lbti ui Ninin D:ι:l omm . . in m h n m ini : n i