장음표시 사용
391쪽
ut conseruet: utique mensura, qua assiciendus, commouendusq; est, sui ipsius com seruatio sit oportet. Eousque scilicet assiciendus,commouendusque est spiritus,& e usque iuxta affectus operandum spiritui est; dum quae aeditur operatio eius conser uationem procuret, & spiritum omnino conseruet: malum vero ubi illa inferre in cipit, vel operationes, quibus conseruatur, perficitur uespiritus, impedit; vel iii cundissima si sit, nihil ea ulterius operanda . Contra vel molestissima quae sit, &ad spiritus conseruationem, persectionemve necessaria, aedenda , &tandiu omnino, quamdiu spiritus conseruationi, persectioni ue bona est, commodaque: non avo.
Iluptate om ni no ad operandum impellendus, neque a dolore ab operationibus reii ciendus, sed a sui ipsius construatione utrumque. At vero, quod tanti res momen ti, & cuius sorid gratia reliqua inquirenda sunt omnia, proximius inspicienda est a singulos affectus, & singulas, quae iuxta eos aduntur, operationes distinctius in Atueri, di quam licci sinstulis mensuram attribuere tentandum omnino est. Et quoniam moderate qui assicitur, operaturque spiritus, iuxta virtutem assici, operari que, & virtute donatus, qui vero immoderatE assicitur, operaturque, iuxta viti iunxifici ,operarique, &vitiosus dicitur; quin ipsi omnino affectus, prout moderati, vel effrenes , segnesve sunt, virtutes dicuntur, vitiaque e utique & nos communem usurn loquendi secuti affectus singulos, singulasque operationes, vel spiritus sa cultates, quae assiciuntur, operanturque neque enim affectus ipsi, ipsaeue operati nes, sed quae assiciuntur, operanturque res virtutes dicuntur, vitiaque prout mo deratὸ, vel immoderate assiciuntur, operanturque, virtutes, ac vitia dicamus. Liucrat enim, vel si Mae patitur, quaeque operatur spiritus , uniuersus patitur, Op
raturque; & facultates, iuxta quas pati, operarique dicitur, ab ipsemet spiritu at laenon sunt; nec vero veluti ei appensa, aut quaepiam eius partes, quae a reliquis dirstingui queant ι sed spiritui uniuerso ita penitus in laurent, penitusque infixae sunt, i null/m spiritus portionem, cui facultates non insint omnes, nec facultatem ullam, a spiritur substantia repositam inuenire liceat; magis omnino facultates spiritus sub stantiar. spiti tuique ipsi unitae sunt, quam proprio uibiecto natura agens ulla; proin, deque non eius facultates, sed ipsi mei spiritus, uniuersaque eius substantia assicitur , operaturque: quoniam i ta lacultates omnino assicitur, operaturque; propterea licet Ecitur, operaturque, quod assici, operarique potest; nec refert quicquam. ipsum ne spiritum iuxta quampiam sui facultatem, an facultatem ipsam assici, ope rarique dixeris; di quae inquiruntur, explicandaeque res sunt, commodius, magis
sve explicentur di stincte, di facilius intelligantur, si facultates ipsae, quam si spiritus
ςGci, operarique ponaturi liceat inquam affectus , operationesque omnes, pro insduqpe di virtutes, vitiaque facultatibus attribuere; facultates nimirum ipsas virtu. vitisque ponere, Virtutes quidem, quae vel natura, vel disciplina, vel utraquec'usque assiciuntur, operanturque, quousque ad spiritus conseruationem, perse Oisenemqηςymi, optrarique oportet; nec a voluptate ulla ad operandum alliciposiunt, si earum operatio obtaedit, aut deteriorem spiritum facit, aut etiam, ni per i ptari,impedimedio est; nec a laboribus, molestijsue , nee a periculis etiam vilis, quin operentur, repelluntur, ubi earum operatione conseruatur, perficiatu ue spiri M; sed id omnino perpetuo operantur, quod, ut spiritus conseruenir, perficiaturue,Vςrandum est. Vitia contra easdem esse, ubi operandi suavitate illo: summo etiam spiritus m*la operari minimE cessant; vel operari pigrescunt, re se
392쪽
me rerum natura Lib. IX. Si VIRTVTVM NUMERUM E FACULTATUM, QUAE AFFICI v
tur, operanturq; numero habendum esse: dc quae facultas, quae virtus sit. Cap. V.
Istetur a stomnes, omniaq; vitia virtutem unam, unumq; esse vi.
tium, manifestissimum quidem est. Quoniam enim virtutis, quasi quaerimus, id est munus, ut affectus, di quae iuxta eos aeduntur oporationes, pro ut ad spiritus conseruationem intendendae sunt, romittendaeve, intendant, remittant ue; idq; ea modo operari potest facultas, quae e praeteritis malis, quibus ab immoderatis, deficientibusue appetitionibus , operationibusq. affectiis est spiritus, quantas eas fieri oporteat colligere, & veluti metiri queat: utique non quae appetunt, Operanturque, sed una modo ratiocinans facultas virtus, vitiumq. poni debet. Virtus quidem; quae recte praeteritas passio nes, praeteritasq. recolens operationes, & quae ex ijs bona, in Iaue spiritui euenere, tantas illas oportere esse decernit, quantas malo nullo, sed b no , cuius assequedi gratia operatur, puro assiciatur, integroque: vitium vero; quae nihil, aut non satis praeteritas passiones, operationesq. recolens, nullam praesentinus mensuram imponit. Nam quae appetunt, & quae iuxta appetitus operatur facultates. quam longissime absunt, ut praeteritas recolant passiones, suturas q. exii praeuidere sciant, curentiae; sed praesentia tantum bona, malaue appetunt, auersantuique, quε sentiens, intelligensque appetenda esse, auersandaq. statuit. At una tantum intelliens virtus ponenda cum iit; quoniam diuersis ςa appetendi, operandi l. facultati us mensuram, modumq. praescribit: viil veluti in multas secari potest,& tot fieri, quot facultates sunt, quae assiciuntur, operanturque ; quibus scilicet omnibus quousque appetendum, operandumq. est, praescribit; dc cuius omnino opera, praeceptis que appetentes, operantesq. facultates bonae,&vir lux es fiunt. Itaque virtutum nudi merus ex affectuum, operationumque, quae iuxta eas aeduntur, numero habendus omnino est: in tot nimirum virtutes intelligens diuidenda, & tot appellanda voci . s; quot affectus moderandi, & operationes, quae iuxta eos aedendae sunt,&quibus Minnino spiritus conseruatio, perscctioue procuranda est, dirigendae. Quoniaui igiis tur ut diximus rerum omnium naturas percipere, summe est lpiritui bonum, su ni, meque commodum, & summe etiam necessarium I ut molellas, noxiasq. declinet, de iucundas, salutar q. amplςXetur,&Varijs insuper, ciuersis q. earum viribus varijs,diuersisq; occurrat necessitatibus; dc omni scius omnino, omnia nimirum sentire, in. aimri q. aptus cum sit spiritus: utiq; quae rerum omnium n turas, vire q. sentiendas , α quae sentiri non possunt, intelligendas praecipit, procuratque, & intelligit omnis no intelligens, virtus om nino , &reliquarum forte omnium princeps, magistraque;&quae Sapientia dicenda; Siquidem, ut omnium consensu, is sapiens est , qui rerusmnium naturam,&vires inspexit. Tum quoniam assidue ab ambientis viribus oppugnatur, oblediturque, de assiduς elabitur spiritui, assidue omnino imminuitum itaque breui pereat, nisi a frigoribus, aestibMq. se protegat,& reficiat assidue; &nun qn M satis defensus, rei usq. penit hi, pereat tandem, nisi veluti nouum fefaciat si&quod nullo pςr se motu, quo oblactetur, moueri potest, sed,vico in moueatum v cl jhi assu mendi, vel smen emittendum I proindeq. dires. oua parandae spiritui sunt. Muthys i rigora, aestus'. repellat, & cibi insuper, velausique, quihua se nutriat, genu i
quς,&0bicctet: tiq; quae qua oportet dilige otia, ly iura ad frigora, aeuus tutam suusquq sent,&ad caetera, quae adsinritiis construation ciu commodum q. pertines et, pro da, faciendaquα, & quae e , tant OSq. cibos assum cudos ..qui, quanti l spiritui boni sunt, salutarc que, inque, Ictavi q. v eucrem in rcen au ide
393쪽
ili quae, vel si unius sit intelligentis praestantia, at quod diuerssis moderatur asseclud
multiplex videri, multis certe appellari nominibus potest. Solertia nimirum, quae rerum comparandarum , quae vero earundem fruendarum rationem , mensuram Q. inuenit, praescribitque, Liberalitas ; quae ciborum assumptionem, Sobrietas, Castitas iem, quae veneriri usum coercet, dirigitque. Et quoniam insuper rerum, quae adspiritus conseruationem comparandae sunt, magnis earum mulis laboribus, magnisq. compara lidae sint periculis ;iisque quavis ratione affatim donatus, nimis interdum
exhilaratur, diisunditurque, & veluti exultat, i sdemq; quavis ratione sipoliatus nimis interdum tristatur, contrahiturque, di deiicitur spiritus; & quod cum, quas diximus , rcs, tum vero & spiritus ipsius salus, libertasq. a prauorum hominum violentia desendenda est neq; enim deiunt, qui laborum, molestiarumque, quibus, quaed, ciae sunt, res comparandae sunt, impatientes, quas alij sibi ipsis compararunt, inum dere, & vel dominorum exitio sibi illas vendicare nihil vereantur; quin aliis propi sui ij laboribus, nec quae ad vitam inodo sultentandam necessaria sunt, sed qua ad voluptates quasvis, & quem uis pertinent ad luxum , & ministeri uin etiam quod uis sibi ut prauicnt, vim inserant, & repugnantes vel ipsa puniant morte quia omnino quae
comparandae res sunt, magnis interdum laboribus comparantur;&prosperis, aduer' sisque rerum successibus turbatur, exagitaturq. spiritus ;&prauorum hominum vi
lentia, vi reijciatur, puniat uiri. etiam, ubi oportet, magna subeunda sunt pericula I proindeq. horum quod uis plus iusto, minusue faetii in , magnum spiritui insurrepo, est malum: utiq; quae qua oportet mensura fieri omnia decernit intelligens, ipsa iti dem virtus, quae Fortitudo dicitur. Et quia hominum societate, praeterea & conuictu, iamiliaritateque, de beneuolentia summopere opus habet, summo per . gaudet spiritus : utique quae operationes, quibus illae constituuntur, construanturque, opinuandas recth statuit intelligens, .irtus&ipsa, neq.& ipsa multiplex siquidem mul tis illae constituendae sunt, conseruandaeque operationibus γ de quae omnino in Iusti tiam, Veritatem, Beneficentiam, Gratitudinem, Aequalitatem, Mansuetudinem , ct Hilaritatem diuidi possi t. Neque enim sibi ipsiς coeant homines, nisi singuli ab alio rum omnium securi sint violentia; nec quae ad publicam, priuatamque spectan t viilPraim, tractari queant, nisi veraces simus omnes, proindeq. singulorum dictis fides haberi possit; nec cum ijs libenter vivamus, aut eos amemus unquam, qui quibus possunt ,& quibus ipsi opus habemus, nos non afficiant bonis ; nee ijs amplius libe ter beneiaciamus, qui acceptorum benesitiorum immemores paria, & maiora etiam si liceat non referant, nee relaturi appareant; nec cum i s vivere iucundum sit, qui perdet uo plus sibi, quam alijs arrogant I vel qui quavis de causa indignen tur, ex imdescant, vel perpetuo tristes sint. Et quoniam cognatorum quidem, amicorumque amplius, at ciuium etiam, quin hominum omnium bona, malaq. ad singulos pertibnent; dc utraque bona, malaque singulis fieri possunt ι & quae alijs euenere, sibi ipsis singulis euenire posse intelligunt: utique quς, uti oportet, aliorum bonis, malisque gaudendum, dolendumve decernit intelligens, virtus & ipsa; di quae in Benignit,tem, Indignationemque, &Misericordiam diuidi possit. Liceat enim, quae alienis saudeat bonis, quoniam proprio ut videtur in caret, alieno quidem, at non valde remoto fortε nomine Benignitatem appellare ; & Indignationem, quae prauorum dolet bonis. Siquidem prauis , indignisve bona euenire ubi intelligit spiritus, indi gnari videtur; & aliorum, quae dolet, miserijs manifeste misericordia est. Et quia
adeo tui ipsius conteruationem, puritatemque appetit spiritus; ut nunquam, qua ad seipsum conseruandum facultate, aptitudineque, & puritate donatus est, contestus sit; sed si quempiam conseruari potentiorem, aptioremve, aut puriorem intue
tur, quas in eo propriorum bonorum, propriaeque puritatis desectum, &sui ipsi corruptionem intueatur, molestia allicitur , O quibus illi bonis, qua q. donati sunt ὀ ari purit
394쪽
puritate, se quoque donatum non esse tristatur ; de donari appetit: utiq; quae, quq in aliis bona, puritatemque intuetur intelligens, sibi etiam comparandam, & spiritum
omnino alioru nullo minus conseruari potentem. aptumue, & minus purum faciendum esse decernit intelligens, virtus omnino, de Aemulatio dici potest Et quod quo. quomodo ab ijs corrumpi, impurariq. videtur, a quibus ut corruptioni obnoxius, impurusque tractatur; a quibus nimirum contemnitur,despiciturque, eoq; amplius, si nihilo ijs conseruari ineptior, impuriorve, nihil scilicet despiciendus sit, contem nendusque; proindeq; eos odio habet, eorumq. fastum, elationemq. dei jcere appo. tit; &quoquo modo ab iis conseruari, purusq. fieri, a quibus ut conseruari aptus, &vt purus, a quibus scilicet in honore habetur; itaq. amore eos, beneuolentiaq. prO- sequitur; & honores omnino, qui scilicet in summε conseruari apto, summeq. puro praestantur, vehementer appetit: utique quae sui contemptores, quo oportet, odi prosequi, deprimereque, & sui amatores, cultoresque, uti oportet, amandos, honorandosque, &quae quos, quantosq. oportet, honores appetendos decernit intelligens, virtus de ipsa; nec una, simplexque, sed quae in Indignationem,Humanitatem que, de Sublimitatem diuidi queat. Nam quod uniuersa, et singulae eius partes nomi nec ut videtur carent; utique nouis, alienisue singulae appellandae sunt nominibus. Et aliorum quidem superbiam , fastumque quae non sustinet, Indignatio dici potest: idem enim qui ult alsectus, vel si circa diuersas sit res, eodem nomine appellari po- teli & quae homines, a quibus amatur, coliturque, nequaquam contemnendos, de spiciendosque , sed amandos, colendosq. statuit, lumanitas ; dc quae honores, sumine scilicet sublimem , summeque nobilem rem, & quae Deo ipsi conueniat, recth ain petit, Subi imitas omnino dici potest. Quae vero intelligens, quos diximus, affectus,
operationesq. omnes, vel nimias, vel deficientes decernit, vitium ;& quod vel in totidem , vel in dupla diuidi vitia queat. Quoniam enim virtus moderatas decernit xctiones; vitium ὴ contra, de excedentes eas,& deficiente r utique singulis virtutibus, vel earum plerisque duplex opponi videtur vitium. Age vero virtutum lingularum, vitiorumque , quae virtutibus singulis opponuntur, ingenium, munusque proxi-
inius , diligentiu Sque intueamur.
vero&spiritus ipsius, corporisque, cui inditus est, de sine quo seruari non potest, cognitio propterea spiritui appetitur, necessari que est; ut diuersis illarum viribus, diuersisque conditionibus di
uersis sui ipsius, corporisque, nec praesentibus modo, sed suturis etiam neccilitatibus occurrat; praeterea&quod , cuiusmodi coeluvidetur, omniscius sui natura, res nimirum omnes inmeri, carumque ingenium, viresque sentire aptus cst spiritus; de quia insuper a substantia a Deo immilsa perfectus,vn umque et sactus assidue ab ea, nec ad aliarum modo resum, sed ad Dei ipsius, d, uinorum l. entium cognitionem αxcitatur , impelliturque ; siquidem non reliquarum modo reruni , sed Dei ipsius, diuinorumque entium, proprij nimirum parentis , proprijque opificis, & cognatarum sub tantiarum sapiens illa facta quis enim id
neget rutvehiti in exiliuni demissi, dein carceres, tenebrasque coniecta de propterea rum ntuitu orbata, de insipietis rerum omnium facia, propriae naturae, propriaeq. persectioni rem ut summa cum anxietate contendate, eamque adepta dum non sit,
maxime doleat, uia ximmite crucietur, de sibi ipsi displiceat, necesse esti quod in qua non ea modo scire appetit , procuratque spiritus, quae ad sui ipsius conseruationem quoquo modo spectant,&quae quoquomodo sentire tu, est, sed cum alia multa, . quae
395쪽
quae nihil cui videtur ad illam conserunt, tum quae ipsius aciem quam logissime omperent; & quae spiri tus ipse per se, nihilque a substan tia a Deo immissa excitus, nec
intueri queat, nec forte appetat i Dei scilicet ipsius, reliquorumq. diuinorum entium substantiam, opcrationemque, &-beatitudinem : patet utique sapientiam intelligen-r incite, quae rerum omnium naturas, facultatesque poenitus percipiendas decer nit; scupoenitus percaepit iam, penitusque inspexit; itaque dc quaeres, quaeque earum vires praue latcm in usum bonae sint, commodaeque, & quarum vires, bonae vitiant, in tendendae sint, remittendaeve, & qua id ratione agendum intelligat ; & quae entium resi quorum, vel earum, quae eiusdem sunt generis, &ipsorum inprimis spirrituum dii serentias dignoscat, & futuros etiam rerum multarum successus, suturas' que hominum praeuideat operationes. Neque enim aliter res eueniunt ullae, quam carum natura postulat, & quam euenisse cO nspectae se iit; nec alias homines operantur operationes , quam quas corum ingenium pollicetur , di quas operari conspe.cti sunt. Praeterea & multo mehercule prius , multoque amplius quae Dei ipsius substantiam contemplandam decernit; at nequaquam ratione. mae scilicet Mundum vn inersum, quaeque in eo continentur entia i lon e sapientissimo, longeque potentissimo, & longe optimo conditore constituta elle declarare potest, & deci rat omnino : at praeterquam , quod ves has Dei conditiones nequaquam integras, di quantae sunt, sed longe intuentur minores; quam longissime abest, ut reliquas in tueri queat; multoque amplius illius sulgorem intuens hebetatur, caecutitquc, quam solis lucem, S Solem ipsum visus quiuis . Quae igitur non, ut reliquarum rerum, sic Deum ipsum, eiusque substantiam, & conditiones ratione intelligendas, sed quet ratione contempta, in sacris illas, &diuinis literis, & in seipsis omnino Dei vel bis intuendas, ct quae amplius illius mandatis, praeceptisque parendum statuit intelli, gens Sapientia sit, & vera, summaque . ae nimirum non momentaneum, ut illa, multisque obnoxium periculis, & assiduis scatens miseri;s, & non magnum omnino bonum, sed aeternam, certamque, & puram, summamque beatitudinem procura' dam decernit; modumque insuper eam adipiscendi inuenit. Nam quod dictum est spiritus ipsius, a substantia praesertim a Deo inunissa periecti, rerum omnium liu tuitum, cognitionemque propriam es Ie; summus res omnes, vel quarum cognitio
nullum nes h praest i usum, intuendi, sepiletidique , quas intueri; sentireque non licet, in telligendi appetitus ,& voluptas, qua summa illas intuens, intelligerisque assicitur, &molcstia, sua cruciatur, illa in datus spiritus, tum & obseruantia, cultusque , de amor erga sapiςntes, insipiςotiumque contemptus, manifestissime d clarat. Nam si diuitias etiam, potentiamque appetimus , ijsque donati gaudemus
exultamusque ;&opulcntos , potentesque pbseruamus: at sapientiam certe appetentes, eamque adepti, nobiliorc quodam modo nobis placemus, & opibus , potenti que exuperati vesti nostra id factum sit culpa) pihil sibi ipsis multi, at minus lapi en
tes facti, omnes nobis vchementer indignamur, vehementerque displicemus ;&opu entos quidem , potentesquς ibi modo excolimus, obsci uam usque, ubi bonum quippiam ab illis speramus, amamus cς te numquam; at sapientes, vel iam diu vita d iunctos , diuinatum instarientium, veneramur , lummoque amore proiequi inludquod nimirum propi iam in ijs spiritu persectionem , propriamque intuemur praei'
stantiam. Ncc veros qu9d Pcripateticis placet quoniam rerum aliae semper sunt=vel eodem fallem nindoi cmper fiunt, aliae vero . hςc dein perpetuo sunt, neq; eo dem perpetuo modo eueniunt; aut qRodaliae n tura fiunt, nihilque a nobis earum . cursus immutari, flectiquepotest; a nobis aliae agit Iatur, &aliquαsaltem ex parte ini nostra sunt potestatq; shq ea carum cognitio diu sa virtus ponenda apparea: ἱquae scilicctu nius, eiusdemque omni , & eodem modo speratis sit iacultatis, i ea
396쪽
innotuere intelligentisi veluti neque ars , quae diuersam materiam, & diuersis etiam organis, at eadem spiritus facultate, eademq. omnino tractat peritia. Quoniam Uitur rerum omnium naturas intuita intelligens Sapientia est ; & quae ad spiritus colem uationem res tractandae, quaeq. circa eas aedendae sunt operationes, ita recte omnino tractentur, aedanturque, si cum rerum aliarum , tum vero&spiritus ipsius innotue
rit ingenium: liquido patet, Sapientiam quod diximus non singularem, sed uni uersalem ,& totam omnino esse virtutem; reliquas eius veluti speties, vel partes, &
sapientiam omnino omnes, at non rerum omnium, sed certarum, determinatarum.
que singulas; & earum omnino singulas, circa quas singulae versantur; eorumq. nullam per se ,&ab illis seorsum perfectam, absolutam q. eise .iAb indem enim princi pijs ,& causis cum emanent, constituanturq. omnes; qui non principes illas, uniueraialesq. naturas recte inspexerit, long4 is aberit, ut rei illius ingenium exquisithimue ri queat. Quod si sorte quaepiam proprias es vires aiamfesta uerit; at quam illa ad reliquas cognationem , similitudinemque, vel quod sortita sit dissidium, ignotum Oin nino sit, obscur u mq ue. Vt quod antiquioribus etia vitum est om nibus, sapiens mo do, qui est, bonus is, virtutibusque omnibus praeditus videri posti t. Quin non sit premum modo bonum spiritui comparare videtur sapien tia; sed diuinis eum entibus;& Deo etiam ipti, squantum licet similem facere. Nam sapien tissimum esse Deum , ct virtutu m, quas Deo inesse intelligere nobis licet, principem sorte sapientiam esse, qui Mundi constructionem, & cum entium reliquorum, tum animalium costitutio. nem intuitus non intelligit; non impius modo is, ferusque, ted stupidus etiam vide ri potest. Substantiae videlicet cum corpori uniuerso, tum vero spiti tui inditae, & ut dictum est ab exuperantibus corporis tenebris, viribusque rerum intuitu orbatae, icveluti in veternum coniectae, qua licet ratione, res intuendas sapictia praebere, eam. que veluti excitare, proindeque ad propriam cam agere operationem, & propriae naturae, propriaeque restituere videtur persectioni.
A pi a M vi Aa quod vel ipsum nomen declarat Insipientia Opponitur. Itaque quoniam sapientia intelligens visa est; quae
nequaquam praesentium rerum , manifestarumque earum vi. rium sensu, nec praesentis rerum status, praesentiumque neces statum cognitione contenta, occultas, remotasq. insuper re rum facultates , de futuros rerum euentus, si iturasq. necessi
tes intelligere, intuerique, & praeuidere etiam procurat; quinquae paenitus eas perspexit iana, &,quantum homini licet, prae uidit etiam; praeterea, & quae Deum ipsum rerum omnium conditorem, & longe ea
tesa , ndhil remotas, occultasq. res, quin ne praesentium quidem non manifestas vires percipere , minus etiam futuros rerum successus, suturas'. necessitates praeuidere,
ct omnium minimE Deum ipsum, eiusq. bonitatem contemplari procurat . sed, vilisssimorum animalium ritu, in praesemium rerum sensu ae fruitione acquiescit, & ali rum sese itii perio, tubernationiq. subiicit; quae igitur in illis inhabitare digna sit. At forte& quae intclligens, lux homini innotescere nullo pacto queant, vel quae ea ratione inquirit, quae sensu percipi post unx, destia su oino percipienda sunt, stulta&ipsa, Be Sapientiae & ipsa opposita,& qui & ipsa Insipientia dici queat :&illa quide maximόwrpidi,maxime l. demissi,hίς verospiritus sit nimis alacris nimisq. sibi ipsi confido. tis. D ,ntissimum, longeq. optimum, &longe potenti sumum in humanis etiam ratio- , at inulto cerre amplius in sacris, diuinisque literis intuetur: utiq Insipientia ligens sit oportet, quae vel ad intelligendum inepta, vel intelligendi laborem per
397쪽
DE SOLERTIA, ET VITIIS EI OPPOSITIS.
Cap. VIII., T quoniam quod dictum est ut conseruetur spiritus, a frigoribunaestibusq; protegendus, & nutriendus est, reficiendusque; proindeque res comparandae sunt, a quibus protegi, &quibus nutriri queat; neque enim vel hae, vel ills praesto ubiq; adsunt; sed earum, plereq; multo ante prouidendae, & multis laboribus, molesti sque,& periculis etiam comparande sunt multis: utiq; dictas quae res, nee cero in praesentem modo, sed in futurum etiam usum comparandi modum inuenit intelligens,& iuxta cum operandum decernit, virtus omnino , &quae Solertia dici queat. I t sub ea quod vel ipsum nomen declarat artes omnes contineri videri posisunt. Siquidem omnes ad vitani necessitates, opportunitatesque, & uoluptates etia, ad spiritus omnino bonum comparatς, vel virtutes singuis, ves omnes virtutis cuius. piam opus ponendae sunt. Mensuram porro, qua res, quas diximus, appetendae, co paranda q. sunt, earum nobis usus declarat. Quoniam enim spiritum protegendi, nutriendi in gratia appetendae sunt; comparandsque: quante ad spiritum protegendii, nutriendumq; satis sunt, di tante ut comparentur, labores quiuis, & quae uis iustinedae sunt molestiae.Siquidem incommodum,malu q, quod uis iustineat spiritus potiunquam vel a frigore, aestuue assiim,corninapique,& nutrimenti inopia perire velit; ves, quibus mala haec repellacitur, sibi ea comparandi potens, alijs corum gratia supplex fieri, di aliorum misericordia haec habere . At nec tantis soria comparatis sterten dum est spiritui e sed, si nullo ipsus malo, incommodoque plures comparare liceat, plures
etiam comparare appetat, procuretque; tum is commodius, iucunditisq; conseruo tur,&minus rerum cassibus, de fortunae omnino viribus obnoxius sit; tu vero ut amicis , . o Eq om nibus opem ferendi facultas adsit. Bonae omnino, commodaeque, &honorifice opes cum sint; ubi nullo spiritus incommodo ampliorcs fieri possunt, ampliores faciende sunt. At vero quae rerum, quas diximus, comparandarum cogitationem, labocesue, quibus comparandae fiunt, auersata intelligens nihil que comparada sunt inquirit, nec , si quidem nota ea sint, comparanda decernit, vitium,& quod Inertia dici qetear. Qitini 2 que nullum acquirendarum opum finem facit; sed quanti uis accuaeullatis, plures assidue,&quibus uis laboribus, moles iijsq; quibus uis acquiredas decernat; nec vero boni uterius cuiuspiain gratia k sed plures possidendi studio ;vitium de ipsa, de quod Sole tiam nimis intendeus, nullamq; spiritui quietem eo ne dens Anxietas dici pollit. Et peiur haes,quaminei tia: quet nimii um satis, stipei * opbbus ainue si spiritui, illarum gratia labores, molestiasque assiduEsuscipiendas sta, tuae; quae scilicet quod vehementer spiritam asiligunt, corrumpuntque ibi modo suscipiendae sunt, ubi, si non suscipiantur, magno quopiam bono priuetur , vel myiore malo afficiatur spiritus.
, DE LIBERALITATE, ET VITIIS EI OPPOsITIS. Cap. ita n
T vero, quod qliae ad sui ipsus conseruationem necessariasm33fustra sibi spiritus compararit, nisi in quem comp*rata susspvsum iis utatur &perpetuo laboret,*erpetuoq; infelix sit x rum qinopia tandem .pereat, vel pereundi periculum subeat, , si quae magnis, diuturnis* laboribus, vel parauit ipse, vel cors paranda. omninosunt,temere omnig protundat : uxique in xulti i ii iis, quae quae, quant in sui ipsus, suorumque opter '. - . ii Quem,& voluytatem intuper si liceat absumenda su ii si h b, sui i non prohibet, nuc gloria spetie illecius temere opta dilapidat, proindeqi mo
398쪽
dum sibi seculiaremq; seipsum in posterum seruandi, alijsque benefaciendi modum praecipit ; virtus & ipsa, & quae quod spiritus si nobilis, generosique, & vere liberi, & qui nullis sese opibus,nullisque fortunae iniurijs subiiciat vere Liberalitas dicitur.
At nihil opibus, ubi vel in propriam, vel in aliorum etiam salute eae a flamen de sun i, parcens Liberalitas quoniam non praesentibus modo necessitatibus occurre propositum ei est, sed praeuidere etiam, curareque, ne in posterum quibus sese, & quos aequasst seruet, desint vel in magna rerum copia non temere quibusvis sua elargitur : sed, pisi magnum quodpiam malum amoliendum sit, in proprium, amicorumque, & bonorum usum id assidue absumendum decernit, quo assidue absumpto, incolumes tam remaneant fortunae; augendarum omnino opum gratia mala nulla spiritui sustinenda, at cubi licet nihil eas imminuendas decernit: luxum certe rerum videlicet non in ullius bonum, commodumque, sed in fastum modo absumptione) perpetuo vel in regia vitat fortuna ; ut qui res ad hominum conseruationem aptas, comoda ique in nullum xllius bonum perdat. Itaque Liberalitati perpetua comes Pallimoniarquae scilicet non ibi rebus parcit, ubi in cuiuspiam bonum, vel etiam voluptatem ab sumendae sunt; sed ibi tantum,ubi earum absumptio nullum ulli praebet sommodum. Neq; igitur ornatum reiscit Parsimonia Iut qui possidentem oblectet, honestetque.&reliquas et i m voluptate pificiat, & qui insuper artificum commodo, bossoque para tus sit: sedc ut dictum est rerum absumptione in nullius usim factam. Libens pomro, &laeta, nec in sui ipsus tantum, sed in aliorum etiam bonum proprias opes cum absumendas decernat Libera tuas; magna quidem eas diligentia seruandas, earumq; incrementum appetς nidum, procurandum etiam, 'bi nulloalioruin id malo, inco modoq. fieri potest, velit. At quae intestigens, dum ne opum cumulus imminuatur, vel etiam utinator fiat, sui ii sus, aliorumve salutis rationem nullam habendam,&aliena etiam rapienda, occupandaq. esse decernit; & quae contra temerε, & in quod uis cuiuscunq. bonum, commodumque,uci voluptatem bona omnia profundenda,
dilaridandaq. statuit . vitium utraque, de Avaritia illa, haec Prodigalitas dicitur. Illa quidem, quod quae, nisi sui ipsius saluti, voluptatiue,oaut aliorum inserviant commodis, nysius omnino sint praeiij, ea & aliorum, de sua etiam salute cariora habeat ;de usi mendax, maleficaue esse, & quam humillima, abiectaque fieri, v t ea amplior possideat, nihil veretur: haec vero, quod gloriolae ,& non vers illi, Elidaeque, sed famis, inanique sui ipsius, suorumque poshabeat salutem. At peior omnino illa. quae scilicet spiritum multis perdat modis; dc alios etiam incommodet; de pusillum omni no, abiectumque facit ,&ostendit spiritum. . 3
DE o BRIETATE, ET CASTITATE, ET VITIIS EIS
allicitur, illectus spiritus. nimios, prauos uelmerdum , qui, qua tiue spiritum, eiusq. tWqmentum maxime grauent, O ritantq, . assumit cilios . & venerem, quam non licet, vel cousque exeri et, 3 pamitus ab ea corrumpatur: utique quae eos, tantosq; assumendos Obmi qui , quantique spiritum, tegumentumque bene nu triant nil, IDeoblaedant, turbensu α qui insuper Gi sum non exuperent, Ii alliis hen faciendi facultatem praeripiant; & qu* eam venerem appetendam, exercensiam quad expidiptelligens, q*ae. nec spiritum, nec alios usto asticiat incommotio qum insuper leges non impiobent neque enim naturae uni parendum, neq; una Omnin spectanda est natura i sed lcgibus, diuinis prael ertim,& multo etiam pri , quam na
turl , par i vcl humanae religiosi sit c obseruandae ; a quibus nimirum huma
T Dia voluptate, qua summa cibos assumenS, Veneremq. exercens
399쪽
na inprimis seruetur societas quae, inquam, in ciborum assumptione, &quae in v
neris usu non spiritus voluptatem, sed eius conseruationem procurat intelligens, virtus utraque; & illa quidem Sobrietas, haec Castitas dicitur. Quae vero nihil ciborum, di quae veneris appetitum nihil coercet, sed temere, nullaque mensura, & iuxta appotitum omnino cos a ssumendos, & hane exercendam permittit; vitiosa utraque, & digna omnino, quae in porcis, lupisque inhabitet: quorum scilicet voluptates tantia stimat ; ut iis dum expleatur spiritus ianihil ipsum corrumpi, 'nihil copias imminui, nihil cognatos, amicosque perdi, nihil diuinas, hi imanasq. leges, & naturam etiam ipsam violare indignatur, prohibetque. Et illa quidem Sobrietati Ebrietas, lisc ve ro Castitati, Pudicitiaeq; Oppolita impudicitia dici potesti nee aliud Sobrietati, C stitatique vitium opponi videtur. Siquidem qui minores, iucundioresque, quam quos sibi comparare, & commodam, bonamq; in rem in uertere queant, & qui veno rem, quam per leges, viresq; licet, minus appetant, minusq; exerceant, qui omnino nullo sui, nec aliorum incommodo iis voluptatibus frui cum possint, quibus maximε spiritus oblectatur,no quantis frui licet, bonumq. est,& edmodum,frui velint; quod perrari, de nulli sorte inueniantur, nullum i in ut videtur, impolitum est nomen.
DE FORTITUDINE, ET VITIIS EI OPPOSITIS.
Est via praeterea, quae ad vitae conseruationem, commoditatemque pertinent, quod multae magnis comparandae sun t periculis, & ma- oribus eri)m cum ipsae, tum spiritus ipsius, suorumq; salus, libe tasque a prauorum hominum delendenda est licentia; &quia no a
satis interdum defendi potest; sed vel hominum vi,doloue, vel a r rum succcssibus bonis omnibus priuari poteli spiritus; itaq; si imminentibus periculis, ingruentibusque succumbat malis , aut a prosperis rerum euentibus se inciri sinat, perpetuo turbetur, aiurgaturque, & corrumpatur omnino, prosperis mόdortarum successibus nimis exhilaratus, nimisque diisesus, nimis modo ad-neriis cristariis, contractusque: utique quibus periculis quae vel bona comparanda, vel mala repellenda sunt , di quo usque rerum suecessibus commouendus eli spiritus, recte decerpi intelligens, virtus omnim &Fortitudo dici potest. Siquidem, vi ne periculis, quae conlesu. ti nix gratia subeunda sunt, neue a malis etiam vilis frangi ,
nec a bonis vllis nimis commoueri se sinat, id iis omnin6 coli stansq; ut sit spiriciis 3 praecipi x. Recteporro decernat i si bonorum, malorumque, quae comparanda sunt, propularidaque, naturam, tum & periculoruyn ι quae prispterea subeunda sunt, mu nignitudinem, praetctea & proprias vires recte perpendat & bona quidem, sine qui bus spiritus seruari non potest, malaque, a quibus corrumpatur, periculis quibusvis,miqua ij, comparanda, reiicienda sue statuati quῖ, qu sequuntur mala, illorum ina- tudinem non dic upetenta Vel quae superaturum se magis speret, quam opprimi ab iis
timeat itum disi nec secundis retum successibus exultandum, nec aduersis succum
Benduin; sed utre1sque moderath serendos decernais quae igitur non modo res ad vi. mPl est tumque necessariis comparandas, tu edasque, & tum spiritus ipsius, tum ebrii ; tiorum ipsum curam habereoportet, & sine quibus seruari non potest, iis hircin; lad libertatem etiam, dignitatemque defendendam quouis statuat periculo. Nam in seruitutem actus spiritus, & propria dignitate spoliatus nihilo ut dictu est miniit Arhumpi, minus'; morti dari videtiir, & nihil omnin8 minus corrumpitur,
feciditque, quam vel E corruptus, interemptusque. Quid enim pecorum instar tra etatus, eaque omnino patiens, operansue, quae non humano, sed pecori no spiritui constuant, propriaque sint, non corruptus is ,& in peeotinum sit actas Θ Itaque, id ir Ii En pari tuis
400쪽
patiatur, nihil segnius pericula subeat quaevis, nihil q. minus diuidi, dilaniarique, &interimi susti neat, qui propris originis immemor non est spiritus; quam ne vere in te rimatur, vereq. occidat. Et summo quidem, dum diuiditur, dilaniaturque, & interitimitur, dolore, summaq. assiciatur molestia qui. n. longE nobili is mae substantiae, sensuq; praediis longe exquisitissimo sui ipsius dilaniatio, discerptioque, & interitus do
larem summum, summaq. non inserat molestiam ξ )at breui praesertim periturus spiritus, no adeo aliena vi assigi, occidereque,atq; sui ipsius culpa corrumpi, & e nobili, diuinoq., ignobilis, seri nusq. feri exhorreat. Tum ita occidens, quoquo modo seruari apparet; claram, nobilemq. sui memoriam posteris relinquens. Neq. igitur quivei h sortis est, generosusq. spiritus, periculis turbatur, trepidatq. vllis: sed malis impudentibus quibus uis nihil a se ipso alienatus, nihilq. exagitatus, ac si nihil illorui ad ipsum pertineat, summa cum quiete, summaq. attentione non illorum magnitudinem intuetur, lugetque, sed modos quibus illis occurri possit inquirit, &quicunq. consideranda sunt, considerat; & nihil turbato, nihilq.trepidanti, qualia sunt, talia, quae circumstant, mala videntur ι & quae patienda sunt, nihil trepidans, nihilque dimissius patitur: ut qui non malum aliud ullum, no mortem etiam ipsam, quae maiorivi inseratur, &quam repellere ipse non possit, sed sua ut dictum est culpa, qu est,
esse desinere,&in vilem agi, abiectamque rem , sua omnino corrumpi culpa exhorreat . Nihil itaq. in obscuro minus, quam in aperto, conspicuoque, ne deterior fiat, pericula subit, malaque sustinet: qui scilicet non externae glutiae gratia, &ne deg ncr videatur, ea sustinet; sed nee proprio genere, & propria e natura, propriaq. de cidat dignitate . Nec rerum euentu quouis valde coin mouetur; nec facultatibus nimirum omnibus spoliatus,& amicis insuper, cognatisque orbatus deijcitur, frangi turque; nec bonorum accessione qua uis ei sertur, exultatque: sed fortuna in qua uix idem penu perpetuo perstat, ut qui seipso, suaque virtute fretus, contentusque, &vel solus sibi ipsi ad ea, quorum gratia bona externa appetuntur omnia, ad se icilicet conseruandum, perliciendumque, confidens ,& unam sui puritatem appetens, m gnique a stimans, externa bona, malaque parui omnino facit; ut quae non eius substantiam corrumpan i, fedantq., nec perficiant, nobilitentve. Et iniurias non quas 'cumque, nec quaevis etiam mala vindicanda decernit: sed, dum inferuntur, omnia
quidem vitanda, repellendaque; illara vero, quae vel casu, vel spiritus ea inferen id morbo, perturbatione ue illata sunt, ignoscenda omnia ; praesertim, si qui ea intulit, intulisse doleat, tristeturque; ibi nimirum, ubi quae illata sunt mala, non ut in vilem 'abiectumque, & contemptu omnino illata sunt, nullaque in posterum alia illatum iri sit suspitio ; at non quae spiritus vitio, &spiritus prauitate, malignitateque . EG tanti scilicet, peccantique, &se peccasse dolenti spiritui ignoscendum omnino,' at nequaquam malefico, noxioque natura: sed puniendus ;'& i nsanabilis, perditaeque spei si sit, perdendus etiam, si lieeat. Siquidem boni a prauorum iniuriis: violentia-lque defendendi prorsus, seruandique sunt. Quae veri tanti vitam, & externa bona malaque extimat intelligens, ut illius amittendae periculum ne subeat spiritus inia. rias qua suis,&quaevis ei mala sustinenda decernat'; dc quibus uis accedentibus bonis prae letitia gestit ,&veluti exultat; malisque ingruentibus, immineiuibusve qui 'bustiis vehementer tristatur, &deijcitur ; tum & quae mala nulla, nullasq; serendas esse iniurias, sed omnes, & periculo quouis propulsandas, puniendasque, & nullo rerum successu spiritum commendum statuit, vitium utraque; & illa quidem Dimiditas, haec vero Audacia dicitur. Et spiritus illa est maxime pusilli, maximeque langui. di, partim omninos Si confidentis; haec vero furentis, tumidique,& qui nimis sibi ar roget , confidatque . Non mali scilicet cuiusuis, sed eius modo repellendi gratia spiritui mors appetenda est; quod si patiatur, vel vere occidat, vel, quo diistu est modo, corrumpatur: calciarojcienda quidem omnia ; at non summis certe, manii estisque