장음표시 사용
371쪽
quidam inquitedus est ι quo Tarum excessiim , desecium q; proximius dignos mus.
Nec vero quod in aliis fortasse quibusdam facere licet vi in illi ςcoanitione conquiescamus. Sed si uuidem natura, qua oportet, mensura assicimur, commovemur. que; ea ut semper assiciamur, commoueamurque: sin vero suA minusue; ut affectus,& quas iuxta eos aedimus operationes, intendamus, remittamus ue; tantum omnino assiciamur, commoueamus que, quantum affecti, comotique bonum, cuius grati Lficimur, commovemurque, & purum id, nulliq; ad mistum malo consequamur. Nam si id est spiritus ingenium, ut quaedam sentiens, intelligeia sue, statim ea appetat, auerisseturue, & vcl sectanda, vel declinanda, reijciendaque decernat, & amplexetur Omnino,vel reiiciat; de quaedam ne appetat, auerseturve contineri nequeat, quaedam v ro alia ut appetat impelli non possit: at inditas certe appetitiones, odiaque excitare, reprimereque potcli; & magis, minusue operari in eius omnino est popeliate. Nec vero praesentes modo aliaetus singulos, singulasque praesentes operationes, sed suturas etiam omnes, quin ipsam, quae assicitur, facultatem coercendi, extendendique,& veluti naturam, ita, vcl ita appetendi, operandiq. sibi indendi facultate donatus est spiritus. Et manifeste qui a malis, quae immoderate, vel segnius operantes cxcep
re, arteetus, operationesq; intendendas, remittedasve esse admoniti, eo viqi cas intendunt, remittunt ue; quousq. propositum consequantur bonum, nulloque ab ijs malo afficiantur; qua oportet tandem mensura natura assiciuntur, commouen turque, & operantur. Quoniam vero qua spiritus a sciendi, & qua iuxta affectus oporandum is est, mensura haberi non potest, nisi quae ij appetunt bona, sui ne ipsorum gratia singula, an ut ipsorum opera aliud consequantur bonum, appetenda sint Omnia , itaq; reliqua, quae bona apparent , appetunturque, eatenus bona, inpetendaq; snt, quatenus quod vere bonum, vereque est expetendum procurant, notum fiat: vtiq. illud inprimis, & bonum omnino, cuius consequendi gratia tot spiritui appe, litus inditi sunt, inquirendum. Quod nimi uin manifestum si fiat, mensura etiam,
quaailcctus, ct quae eos insequuntur operationes extendendae sint, coercendaeve, conspicua etiam sit: tantos nimirum actectus, tantasque operationes oporicat esse. quantia propositum comparetur bonum. - usu et lutit A. 1. l. io lacui. 'bnimes et lolii Eminui diuratai: illii doti at id, id
it ipsius conseruation appetere, reliqua,que appetit, bona illius omnino , Sratia appetere omnia. Cap. II.
P Tva multa quidem, diuersaq. appetere, & multa, diuersem auersat i, & multas, diuersasq. operari operationes,&lingulas, vel boni cuiuspiam consequendi, vel cuiuspiam mali repellendi gratia, multi omnino spiritui inesse appetitus, odiaq. multa,&bona multa
appetere, multa l. auersari videtur inala. At eius tamen afleetus o nes, Omnesq. operationes unum, eundemq. propolitum habere scos irin, ω visus omnino boni consequendi gratia, quibus assicitur passionibus,&quast plia ur operationes, omnibus .issi ei, operariq. omnes, & unum omnino proprium, suurimum q. csse spiritus bonum, Scuius gratia reliqua appetantur, conquirantur
inque omnia, ambigi non potest. Siquidem manifeste bonorum, quae spiritus appetit, qud Gis, si nimium fiat, satietatein tande, molestiamve afferat. Abst vero per se bomina quod est, iucundumquessatietate id unquam, molestiaue ut assiciat ulla; velut incommodum, mali Imque sit unquam: quin quo maius id fit, diuturniusque, eo me litus fit, iucundiusque,& magis assidue expetitur. Multa praeterea, diuetii cu sint, quae spiritus appetit bona; si non unius omnia, eiusdemq. boni consequendi, sed sui ipso tum gratia singula appetat, inlaturque; itaque diuersi fiat eius appetitus: num-
372쪽
quam ii sibi ipsis concordes fiant: & nunquam omnino quod facere interdum vi
cetur manifestorum bonorum reliquis contemptis omnibus uniuersus ad unum feratur spiritus; sed perpetu bin quae proposita sunt omnia distrahatur; desi quidem uno ex ijs potiri contentus sit, eo perpetuo potiri velit, quod iucundius appareat, utiliusve; quin quod dictum est nullum omnino praeeligat unquam ; ut qui cano nem, quo quid praeeligendum sit, habeat nullum. Nam si alterius , dc unius omni . no, eiusdemque boni gratia reliqua appetantur omnia, in promptu quidem is est. Id nimirum perpetuo reliquis antehabendum statuat, quod ad supremum comparandum bonum magis confert; vel si minus ipsum per se expetendum appareat, de molestiis etiam multis, multisque comparandum sit laboribus. Vnum porro, quae assicitur, facultas bonum cum appetat, quaeratque; &si quidem sentienti, intelligentique eadem ea non est, at sentientis certh, intelligentisque in ministerium in. dita spiritui cum lit; de propterea omnino, ut quae bona haec percipit, appetat ea ip-la, secteturque, de quae mala huic visa sunt, auersetur, repellatque: quin boni eiusdem conse endi gratia, cuius de sentiens, intelligensque spiritui tributa sit, dubi. rare non licet. inoniam igitur vel omnium consensu propterea sentiens indita est, 1ntelligensque, ut bona , d quae spiritum ibuent, seruantque, δὲ mala, di quae spi- Iitum obigdunt, corrumpuntque, dignoscant; de quae assicitur facultas pei petuo illa appstic , sectaturque, de haec auersatur ,reijcitque: utique se ipsum conseruandi gratia spiritum ea donatum esse,&supremum omnino bonum, quod ea appetit, sectaturque, spiritus conseruationem esse, liquid. patet. Non iners nimirum, neque Impotens, nec malus omnino artifex rerum conditor, dc qui quae ipse constituit e
tia seruari neglexerit; vel modum in , facultatemque, qua struent se, largiri nequi. uerit, nolueritue : sed longε sapientissimus , potentissimusque, de optimus, quae danda singulis suere. Vt quamdili licet seruentur,sngulis ea tradidit omnia. Itaque ccon arios , & quae sese mutuo perdant, destruantque entibus cum Mundum con, struxisset: alienarum aettonuin, &sui ipsorum passionum sensum illis indidit om, nibus . Et bene blandum, benEque iucundum rerum, quaesouent, seruantque; αbene tristem, amarumque earum , quae ovidunt, corrumpuntque: quo illas sim. Tentur, amplexanturque, has declinarent, aufugerentque. At animalium spiria tui praeteritarum insuper passionum memoriam, ut quae bona, malaue semel per ipta forent, nihil ea sentiens, nihilque rursus ab ijs passus, bona , malaue esse ita,ret; tum de illorum appetitum, de horum odium. Itaque bonum , cui iis conseque di gnatia assicitur incommoueturque spiritus, ipsius conseruatum emicta, ambio non potest. Nec vero spiritus modo, sed ens pinnina quod ut non aliud consς qui, appetereue potest bonum , nisi ut in propria seruetur natura i quale omni no est, tale perpetuo ut permaneat::nec malum uliud ullum pati, nisi ut corru inrpatur. Et quae in Solem agitur terra , Ihmmum omnino ea patitur malum i quae scilicet in non ens agitur. Neque enim quae remanet materiae moles, sed quae pejrit natura, Terra est. Quod si reliqua . quae bona nobis videntur , de quae appetiemus, diligentius inspicias; conseruationis gratia expeti omnia mani ficta videas ι de quae spiritus appetit, auersaturque, de operatur, propteIea ea appetere, auersaνriquς, de operari, quod sui ipsius conseruationem appetat, procuretque, satiss quens manifestabit sermo . Nec vero , quod id inquirimus bonum, qWod natura duce, Ec propris viribus consequi spiritus potest, incusandi propterea simus. bi quidem rerum naturam inquirontibus id spiritus bovum, quod a propria ipsius natura, de a proprijs viribus habere potest, inquirendum omnino est. Tum cones pectum id , nihilo nos ad verum hominis honum , de quod immensa Da i bo. nitas vel proprii filii sanguine nobis com paratum uoluit, de quod iam ma ipsiu*benignitas hs nostris cancessit operationibus, quas in ipsi M phsmutura , .honori Hu remque
373쪽
renaque operemur, nobis comparandum segniores, ineptioresue, quin multo ala. criores faciat, promptioresque. Quoniam enim quibus operationibus iuxta nat ram aeditis momentaneum, summeque incertum bonum cpnsequitur, non purum omnino, &in quo paenitus conquiescere liceat, issdem propemodum ut videbitur iuxta Da et praecepta ,&in D a I obsequium, gloriamque aeditis, & hanc degentibus vitam summa, certaque quies, & in aliam actis summa, aeternaque comparatur beatitudo: utique, nisi non impij modo , ferique, sed penitus stupidi, penitusq; stolidi
simus, naturae vires, bonaque,& naturam ipsam contemnamus, pene, &auersemur Dium mam vero Da I potentiam, bonitatemque,&Da v M ipsum summe veneremur, summeq. amemus,&iuxta eius praecepta assidue operemur; ut quod suis Iros a pol licitus est bonum, nobis comparemus. Age igitur institutum opus prosequamur. .
A QUIBUS AFFICITUR, COMMOVETUR OVE SPIRITUS.
O M via spiritus, qualiscumque sit, entium , animaliumque ro- liquorum ritu se ipsum conseruandi , propriamque Operationem operandi, motus nimirum aedendi , seseque ijs oblectandi, se ipsum omnino conseruandi summe est appetens. Siquidem ut in superioribus declaratum est c6mentarijs propria operatio ens quod uis summe conseruat, summaque afficit voluptate; & voluptas non rei alterius, sed unius conseruationis est sensus. Itaque quod alieno in loco. &inter contraria genitus entia, & corpori inditus est spiritus; a quo nec adeo ab illorum viribus protegi, nec adeo retineri potest, quin assidue ab illis oblaedatur, assidueque Habat u r, proindeq. & imminuatur assiduE; de quod corpus etiam ipsum, nec ab am, hien tibus modo vitibus,sed a proprio etiam calore assidue immutatur, corrumpiturisque; ita l. breui utrumq; perear, nisi res sibi comparet spiritus, a quibus illae reuciantur, & quibus de corpus, de ipse itidem reficiantur; & nliquam adeo illa reijci, adeoq; ipse,&corpus refici potest, quin assidue&ipse, & corpus ab illis obladatur, immi
Duaturque; itaq; penitus utrumque pereat tandem, nisi veluti nouum utrumq; fiat saliud scili cet corons generetur, aliusque et spiritus indatur; & quod corpori inclusus benestra ut , beneq; uniuersedenso, & in quo nullum adeo patentem, liberumq; na ctus ct locum, ubi ipse perse, proprijsq; viribus nullam corporis molem secum vectans, nihilq; a conti nentibus eum rebus grauatus, oppressu sque motum, a quo vo luptate assiciatur, a dere queat; sed cui suo amplius loco expositum est motu ut obici istetur, ab aliis commouendus sit rebus: utiq; rerum omnium vires sentire, intellige. reue, & quae modum ipsi, facultatemq; prebent se se a frigoribus, aestibusq; protege n. di, nutriendi a. , & nouum faciendi, & quae eum commouen i, & ad propriam agunt operationem, appetat ea spiritus omnia, secteturque;&ijs asiluentibus summopere audeat, Be veluti exultet, quiq; iis ipsum donant, summopere eos amet, colatque δescientibusq. contra iis mereat , di veluti desuetatur, vehementerq; odio habeat , dipunire etiam appetat, qui eorum quopiam, &liberalitate amplius, vitaq. ipsum pri
uare procurant. Tu quod singuli per se, & ab alijs seorsum, & nihil omnino se se mi
tuo aditiuantes, si quidem vivere, non commodam certe, nec sicuram degere queat
vitam; neque enim, quq ad eam cori seruandam necessalia sunt, singuli sibi ipsis con parat e om nia, nec per se ipsos singuli, n ulla q. aliorum ope malis, necessitatibusque, quibus assidue o imprimuntur, nec se ipsos singuli ab aliorum animalium, &a prauo rum hominum violentia, superbiaque satis tueri confidant, queantiae; de quia quod remporis a comparandis supcrest rebus, remitti, cxhilararique, &oblectari vult spiritus; idque i et nat aliorum omnino opus est ope, praesentiaque: utique hominum societates, &conuictum etiam, familiaritatemque, di beneuolenuam praterea ap'
374쪽
petat, procuretq. oportet. Et qu/d in consanguineis quidem, cognatisque, &amicis amplius, at in hominibus omnino, si nullum ab ijs timeat malum, seruari videtur omnibuς; &illorum bona sibi itidem commoda, horum vero non incommoda sutura intestigit; & quod a prauis hominibus malum timet, eoque amplius, quo p tentiores fiant; dc quae bona, malaue aliis euenere, sibi ipsis singuli euenire posse
intelligunt: utique cognatorum quidem, amicorumque amplius, at hominum Omnino omnium salutem appetat, procuretque , decorum bonis laetetur, malis vero tristetur oportet ;& summo odio prosequatur, malaqueijs euenire optet, & procuret etiam, qui nullum malum, nullamq. qui merentur iniuriam, diuexant eos, opprimuntue, a filictos vero, oppressosque i& miseros omnino omnes subleuare, adiuua reque appetat, procuretque; idq; u non liceat, at corum certe miseriis, infortuni s
que doleat, tristeturque. Et quia non ibi tantum corrumpi videtur spiritus, ubi occidit, peritque, sed nihilo pene minus, ubi alios propria natura puriore, ijsque am plioribus donatos bonis intuetur, quae ad spiritum conseruandum, perficiendum que commoda sunt; ubi omnino aeque, atque alij conseruari, perficique aptus cumst, alios conseruari aptiores, persectioresque, proindeque in iis sui ipsius corruaptionem intueturi: utique, quae in ali s intuetur bona, appetat, procurrique, dc non alios modo si aliorum culpa ijs donatus non est sed se etiam ipsum odio habeat, &propriam prauitatem, ignauiamque damnet, sua si culpa illis careat, oportet. Postr mo & quod adeo sui ipsius conseruationem , puritatemque appetit, adeoque tui ip sius corruptionem , impuritatemque talior ret, auersaturque spiritus; ut vel summe conseruari aptus, purusque si sit, & ijs, quae ad sui ipsius conseruationem pertinent, summe asiluat omnibus, at non talis appareat, vehementer indignetur, summaque assiciatur molestia; & corruptio ni obnoxius, impurusque,& bonorum, quae ad sui linsius conseruationem opul sunt, inops si sit omnium. purus tamen, bonusque, & om nibus, quae diximus,bonis assuens videri, haberique appetit; & talia , ilus, habitu que summh gaudet, & veluti exul tat; quod nimirum, qualis alijs videtur , habetu que, talis quoquo modo fieri videtur L proindeque gloriosus sui natura, celsusque, dierectus apparet spiritus ἔ neque enim aliae eius conditiones, aut res omnino aliae ullae honore gloriamque,&obsequium spiritui pariunt, nisi quae spiritum conser uari aptum, purumque ,&operationum; quae humani spiritus propriae sunt, scient ε, potentemq; ostendunt ;&contemptui ij Prorsus sunt, qui corruptioni obnoxij, im purique, & operationibus gaudere apparent, quae spiritum corrumpunt, impurandiaque; ea omnino omnia in alijs honoramus, quae nobis ipsis appetimus, eaque in alij x contemnimus, quae nobis odio sunt; itaque quoquomodo' ab iis corruti pi videtur,a quibus contemnitur, despiciturque,&quoquomodo in seruari, a quibus honore allicitur: utiq; vehementer illis insensus sit, summoperem hos amet, de hqssores o nino, ut proprie puritatis , 'stantiaeque, di ad seipsum omnino constitianda eritatis, aptitudinisq; inditium, vehementer appetat, summoq. studio procuret, Oporieri
aeduntur, mensuram spiritus conseruatio nem optistere esse. Et
Vo ut A M igitur quibus cupiditatibus, quibusque ridij, , 5 Esmitiusmi,.
di passionibus asscitur spiritus, &quas iuxta astectus, quos diximus, Ope-- rationes operatur , propterea illarum quavis assicitur, & harum operatur quamuis; ut seipsum conseruet, propriaque oblectet operationi; se ipsum inquam
375쪽
ut conseruet: utique mensura, qua assiciendus, commouendusq; est, sui ipsius conseruatio sit oportet. Eousque scilicet assiciendus,commouendusque est spiritus,& e, usque iuxta affectus operandum spiritui est; dum quar aeditur operatio eius conservvationem procuret, & spiritum omnino conseruet: malum vero ubi illa inferre incipit, vel operationes, quibus conseruatur , perficiturve spiritus, impedit; vel tu cundissima si sit, nihil ea ulterius operanda . Contra vel molestissima quaesit, &ad spiritus conseruationem, persectionemve necessaria, aedenda , dctandiu omnino, quamdiu spiritus conseruationi, perscinio nive bona est, commodaque : non avo. luptate omnino ad operandum impellendus, neque a dolore ab operationibus rei; ciendus, sed a sui ipsius conseruatione utrumque. At vero, quod tanti res momen'ti, & cuius sorti: gratia reliqua inquirenda sunt omnia, proximius inspicienda estisingulos affectus, dc singulas, quae iuxta eos a duntur, operationes distinctius in, tueri, de quam licet sin aulis mensuram attribuere tentandum omnino est. Et quoniam moderat E qui assicitur, operaturque spiritus, iuxta virtutem assici, Operari. que, de virtute donatus, qui vero immoderatE assicitur, operaturque, iuxta vitium a cici , operarique, de vitiosus dicitur; quin ipsi omnino affectus, prout moderati, vel ei frenes , legnesue sunt, virtutes dicuntur, vitiaque : utique & nos communem usuria loquendi secuti assectus singulos, singulasque operationes, vel spiritus sa cultates , quae assiciuntur, operanturque neque enim affectus ipsi, ipsa ue operati nes, sed quae assiciuntur, operanturque res virtutes dicuntur, vitiaque prout mo derat ξ, vel immoderat Eafficiuntur, operanturque, virtutes, ac vitia dicamus. Libcrat enim, vel si Mae patitur, quaeque operatur lpiritus , uniuersus ea patitur, Op xaturque ;& facultates, iuxta quas pati, operarique dicitur, ab ipsomet spiritu aliae non sunt; nec vero veluti ei appense, aut quaepiam eius partes, quae a reliquis di
stingui queanti sed spiritui uniuerso ita penitus inhaerent, penitusque infixae sunt, vi nullam spiritus portionem, cui facultates non insint omnes, nec facultatem ullam, spiritus substantia repositam i nuenire liceat; magis omnino facultates spiritus sub stantur, spirituique ipsi unitae sunt, quam proprio subiecta natura agens ulla; proin, deque non eius facultates, sed ipsmet spiritus, uniuersaque eius substantia assicitur, operaturque: quoniam iuxta facultates omnino assicitur, operaturque; propterea se icci assicitur, operaturque, quod assici , operarique potest; nec refert quicquam sapsum ne spiritum iuxta quampiam sui facultatem, an facultatem ipsam assici, ope rarique dixerias de quae inquiruntur, explicandaeque res sunt, commodius, magis sue rapti uir distinctE, illacilius intelligantur, si facultates ipsae, quam si spiritus pssici, operarique ponaturi liceat inquam affectus, operationesque omnes, proin mpe, feci vix μαε , vixuq te facultatibus attribuere; facultates nimirum ipsas virtu. res, vimque ponere, Virtutes quidem, quae vel natura, vel disciplina, vel utraque epusque a ciuntur, operanturque, quousque ad spiritus conseruationem, perse OiQnemqve assici, operarique oportet; nec a voluptate ulla ad operandum allici possunt, si earum operatio obtaedit, aut deteriorem spiritum facit, aut etiam, ne impedimento est; nec a laboribus, molestijsue , nee a periculis etiam ulli , quin operentur, repelluntur, ubi earum operatione conseruatur, perficiatumue spi sed id pinnino perpetuo ope iatur , quod, ut spiritus conseruetur, perficiaturue, Vςrandum est. Vitia contra easOm esse, ubi operandi si vi tate illem: summo etiam spiritu; mala operari minim E cessant a uel operari pigrescunt, reso midantve, ubi earum operatio vel seruet, vel perficiat spiritum. Age porro illarum
376쪽
me rerum natura Lib. IX. 3 VIRTVTVM NUMERUM E FACULTATVM, AE AFFICI v N,
tur, operanturq; numero habendum esse: & quae facultas, quae virtus sit. p. V.
s omnes, omniaq; vitia virtutem unam, unumq; crevi. tium, manifestissimum quidem est. Quoniam enim virtutis, quam quaerimus, id est mu nus; ut affectus,&quae iuxta eos aeduntur ope rationes , pro ut ad spiritus conseruationem in tendenda: sunt, romittendaeve, intendant, remittant ue; idq; eam Odo operari potest facultas, quae e praeteritis malis, quibus ab im moderatis, defi cientibusue appetitionibus , operationibusq. affectus est spiritus, quantas eas fieri oporteat colligere, & veluti metiri queat rutique non quae appetunt, Operanturque, sed una modo ratiocinans s cultas virtus, vitiumq. poni debet. Virtus quidem; quae recte praeteritas passiones, praeteritasq. recolens Operationes, & quae ex ijs bona, ni Iaue spiritui euenere, tantas illas oportere esse decernit, quantas malo nullo, sed b no, cuius assequedi gratia operatur, puro assiciatur, integroque: vitium vero ; quae nihil aut non satis praeteritas passiones, operationes t. recolens, nullam piaesentati mensuram imponit. Nam quae appetunt ,& quae iuxta appetitus operatur facultates, quam longissime absunt, ut praeteritas recolant passiones, futurasq. ex is praeuidere sciant , curent ue; sed praesentia tantum bona, malaue appetunt, auersanturque, quε sentiens, intelligensque appetenda esse, auersanda l. statuit. At una tantum intelliens virtus ponenda cum sit; quoniam diuersis a appetendi , operandiq. facultati us mensuram, inodum q. praescribit: utiq. veluti in multas secari potest, ct tot fieri, quot sacultates sunt, quae assiciuntur, operanturque I q ibus scilicet omnibus quousque appetendum, operandum q. est, praescribit; dccuius omnino opera, praeceptis que appetentes, operantesq. facultates bonae,&virtutes fiunt. Itaque virtutum nurmerus ex assectuum, operationumque, quae iuxta eas aeduntur, numero habendus omnino est: in tot nimirum virtutes intelligens diuidenda, &tot appellanda voci, bus; quot affectus moderandi, & operationes, quae iuxta eos aedendae sunt, & quibus omnino spiritus conserpatio, persectio ue procuranda est, dirigendae. Quo tuam ις tur c ut diximus) rerum omnium naturas percipere, summe est spiritui bonum, sunt- meque commodum, & summe etiam necesi uium ; ut molestas, noxiasq. declinet, de iucundas, salutaresq. amplςxetur,&varijs insuper, diuersisq. earum viribus varijs,diiuersisq; occurrat necessitatibus;&omni scius omnino, omnia nimirum sentirς, in.
aueriq. aptus cum sit spiritus: utiq; quae rerum omnium naturas, viresq. sentianda di quae sentiri non possunt, intelligendas praecipit, procuratque, &intelligit omni n0 intelligen* , virtus omnino, & reliquarum forte omnium princeps, magistraque;&quae Sapientia dicendas Siquidem,vςto innium consensu, is sapiens est , qui reruomnium naturam ,&vites ipsis exit. Tum quoniam assidue ab ambientisviribus oppugnatur, oblediturque, &a sid*d escitur spiritus, assidue omnino imminuitur sitam breui pereat, nisi a frigoribus, aestibu q. se protegat, α reli latassidue; & nun quam satis desensus, resectusq. penitui, pereat tandem, nili veluti nouum fefaciat s&quod nullo per se motu . quo Oblestuetur, moueri potest, scd,ut commoueatur, vel
ibi assumendi, uri semen emittendum ; proindeq.. r .ςomparandae spirulii sunt. sui: φ mgora, aestus'. repellat, & cibi in supcr, vela usque, quilius se nutriat, gelu i sit quς,&0blectet: utiq; quae qua oportet diligentia, Neu iuraq. ad frigora , alius iv, tandos opus quo sunt, ela ad caetera, quae ad spiritus construationem, commodum q.
Pertinent, procuranda, iaciendaque, & quae eos, tam O SQ, cibos assumcndos . qui, quantiq. spiritui boni sunt, salutarcsque, eamque,dde sq. vel crem ex cenda mi de
377쪽
multiplex videri, multis certe appellari nominibus potest. Solertia nimirum, quae rerum comparandarum , quae vero earundem fruendarum rationem , mensuram cl. inuenit, praescribitque, Liberalitas ; quae ciborum assumptionem, Sobrietas, Castitas iero, quae vcneris usum coercet, dirisitque. Et quoniam insuper rerum, quae ad spiritux conseruationem comparandae sunt, magnis earum mulis laboribus, magnisq. in parandae sunt periculis; ijsque quavis ratione affatim donatus, nimis interdum exhilaratur, diffunditurque,&veluti exultat, iisdemq; quavis ratione spoliatus nimis interdum tristatur, contrahiturque, di deiicitur spiritus;&quod cum, quas diximus, res, tum vero de spiritus ipsius salus, libertasq. a prauorum hominum violentia delendenda est neq; enim dcsunt,qui laborum, molestiarumque, quibus, quae dictae sunt, res comparandae sunt, impatientes, quas alijsibi ipsis compararunt, inua dere, & vel dominorum exitio sibi illas vendicare nihil vereantur; quin aliis proprijs ut ij laboribus, nec quae ad vitam modo susten tandam necessaria sunt, sed quae ad voluptat ea quasvis, & quem uis pertinent ad luxum, & ministerium etiam quod uis tibi ut praestent, vim inierant, & repugnantes vel ipsa puniant morte quia omnino quae comparandae res sunt, magnis interdum laboribus comparantur;& prosperis, aduer sisque rerum successibus turbatur, exagitaturq. spiritus ; & prauorum hominum vi lentia , ut reijciatur, pumat vi q. etiam, ubi oportet, magna subeunda sunt pericula; proindeq. horum quodvis plus iusto, minusue faetum, magnum spiritui interre po- est malum: utiq; quae qua oportet mensura fieri omnia decernit intelligens , ipsa is dem virtus, quae Fortitudo dicitur. Et quia hominum societate, praeterca & conubdiu, familiaritateque, debeneuolentia summopere opus habet, summopereq. gaudet spiritus: utique quae operatio nes, quibus illae constituuntur, construanturque, opinrandas recie statuit in telligens, wirtus & ipsa,beneq. & ipsa multiplex siquidem murulis illae constituendae sunt, conser uandaeque operationibus & quae omnino in Iusti tiam, Veritatem, Beneficentiam, Gratitudinem, Aequalitatem, Mansuetudinem , ct Hilaritatem diuidi possit. Neque enim sibi ipsu coeant homines, nisi singuli ab alio rum omnium securi sint violentia; nec quae ad publicam, priuatamque spectan t viil. ratem, tractari queant, nisi veraces simus omnes, proindeq. singulorum dictis fides haberi possit; nec cum iis libenter vivamus, aut eos amemus unquam, qui quibus possunt ,& quibus ipsi opus habemus, nos non afficiant bonis; nee ijs amplius libem ter benefaciamus, qui acceptorum benesitiorum immemores paria, ct maiora etiam si liceat non referant, nee relaturi appareant; nec cum i s vivere iucundum sit, qui permetuis plus sibi, quam alijs arrogant; vel qui quavis de causa indignen tur, incal descant, ves perpetuo tristes sint. Et quo niam cognatorum quidem, amicorumque amplius, at ciuium etiam, quin hominum omnium bona, malaq. ad singulos pertinent. de utraque bona, malaque singulis fieri possunt ;& quae alijς euenere, sibi ipsis singulis euenire posse intelligunt: utique lut, uti oportet, aliorum bonis, malisque gaudendum, dolendumve decernit intelligens, virtus & ipsa; di quae in Benignita, tem, Indignationemque, &Misericordiam diuidi possit. Liceat enim , quae alienis gaudeat bonis, quoniam proprio ut videtur caret, alieno quidem, at non valde
remoto torte nomine Benignitatem appellare; & Indignationem, quae prauorum dolet bonis. Siquidem prauis, indignisve bonae uenire ubi intelligit spiritus, indi gnari videtur ;&aliorum, quae dolet, miserijs manifeste misericordia est. Et quia adeo sui ipsius conteruationem, puritatemque appetit spiritus.: ut nunquam, qua ad seipsum conseruandum facultate, aptitudineque, & puritate donatus est, contentus fit ; sed si quempiam conseruari potetitiorem, aptioremve, aut puriorem intue,tur, quasi in eo propriorum bonorum, propriaeque puritatis desectum, & sui ipsius corruptionem intueatur, molestia assicitur ;O quibus illi bonis, quaq. donati sunt
378쪽
puritate, se quoque donatum non esse tristaturi& donari appetit: utiq; quae,quq in aliis bona, puritatemque intuetur intelligens, sibi etiam comparandam, & spiritum
omnino alioru nullo minus conseruari potentem. aptum ire,& minus purum faciendum esse decernit intelligens, virtus omnino,& Aemulatio dici potest. Et quod quo- suo modo ab ijs corrumpi, impurari q. videtur, a quibus ut corruptioni obnoxius, impurusque tractatur; a quibus nimirum contemnitur,despiciturque; eoq; amplius, si nihilo ijs conseruari ineptior, impuriorve, nihil scilicet despiciendus sit, contem nendusque; proindeq; eos odio habet, eorum q. fastum, elationemq. deijcere appetit ; & quoquomodo ab i)s conseruari, purusq. neri, a quibus ut conteruari aptus, &vt purus, a quibus scilicet in honore habetur; itaq. amore eos, beneuolentiaq. pro . sequitur ; & honores omnino, qui scilicet in summe conseruari apto, summeq. puro praestantur, vehementer appetit: utique quae sui contemptores, quo oportet, odio Prosequi, deprimereque, & sui amatores, cultoresque, uti oportet, amandos, honorandosque, & quae quos, quan tosq. oportet, ho nores appetendos decernit intellitigens, virtus &ipsa; nec una, simplexque, sed quae in indignationem, Humanitatem que, & Sublimitatem diuidi queat. Nam quod uniuersa,&singulae eius partes nomi ne i videtur carent; utique nouis, alienisue singulae appellandae sunt nominibus. Et aliorum quidem superbiam , fastumque quae non sustinet, Indignatio dici potesti idem enim qui est allectus, uel si circa diuersas sit res, eodem nomine appellari potest & quae homines, a quibus amatur, coliturque, nequaquam contemnendos, de ιpiciendosque, sed amandos, colendosq. statuit, Humanitas; & quae honores, sumine scilicet sublimem, summeque nobilem rem, & quae Deo ipsi conueniat, recte ain petit, Sublimitas omnino dici potest. Quae vero intelligens, quos diximus, affectus, operationesq. omnes, vel nimias, vel deficientes decernit, vitium; & quod vel in totidem, vel in dupla diuidi vitia queat. 'Quoniam enim virtus moderatas decernit actiones I vitium ό contra, di excedentes eas,& deficiente r utique singulis virtutibus, vel earum plerisque duplex opponi videtur vitium. Age vero virtutum singularum, vitiorumque , quae virtutibus singulis opponuntur, ingenium, munusque proxi- inius, diligentiusque intueamur. i , i lὲ l
vero&simitus il lius, corporisque, cui inditus est, & sine quo seruari non potest, cognitio propterea spiritui appetitur, necessari que est; ut diuersis illarum viribus, diuersisque conditionibus di uersis sui ipsus, corporisque, nec praesentibus modo, sed tu turis etiam nece talibus occurrat; praeterea&quod , cuiusmodi coeluvidetur, omni scius sui natura, res nimirum omnes intueri, earumque ingenium, viresque sentire aptus cst spiritus ;& quia insuper a substantia a Deo immissa periectus, numque ei laetus assidue abea, nec ad aliarum modo rerum, sed ad Dei ipsius, di, uinoriam r.en tutis cognitionem xxcitatur , impelliturque ; siquidem non reliquarum modorerunt, sed Dei ipsius, diuinorumque entium ι proprij nimirum parentis , proj ij que ripiscis,&cognatarum substantiarum sapiens illa iacta quis enim id
neget ni velliti in exilium demissa, & in carceres, tenebrasque coniecta propterea ruin intuitu orbata,&insipiens rerum omnium facta , propriae naturae , propriaeq. ersectioni resti fui summa cum anxietate contendat; eamque adepta dum non sit,
maxime dolent, uiaximiniae crucietur, & sibi ipsi displiceat illecesse est: quod inqua
non ea modo seire appetit, procuratque spiritus, quae ad sui ipsius conseruationem
quoquo modo spectant,& quae quoquomodo sentii culta est; sed cum alia multa,
379쪽
quae nihil cui videtur ad illam conserunt, tum quae ipsius aciem quain logissime ex perent ι ' quae spiritus ipse per se, nihilque a substantia a Deo immissa excitus, nec
intueri queat, nec forte appetat i Dei scilicet ipsius, reliquorum q. diuinorum entium substantiam, Opcrationemque, &-beatitudinem: paret utiqtie sapientiain intelligen-lcm csic, quae rerum omnium naturas, facultatesque poenitus percipiendas decer nit; icu poenitus per pit iam, penitusque inspexit; itaque & quae res, quaeque earum vires prauentem in usum bonae sint, commodaeque, & quarum vires, bonae vi fiant, intendendae sint, remit tendaeve, & qua id ratione agendum intelligat i & quarentium reliquorum , vel earum, quae eiusdem sunt generis,&ipsorum inprimis spirrituum dii serentias dignoscat, & futuros etiam rerum multarum successus, suturas' que hominum praeuid cat operationes. Neque enim aliter res eueniunt xlix, quam carum natura postulat,&quam euenisse conspectae sunt; nec alias homines operantur operationes , quam quas eorum ingenium pollicetur, & quas operari conspe.cti sunt. Praeterea & multo mehercule prius , inultoque amplius quae Dei ipsius subitantiam contemplandam decernit; at nequaquam ratione. Qiae scilicet Mundum vn inersum, quaeque in eo continentur entia alon re sapientissimo, longeque potentissimo, & longe optimo conditore constituta esse declarare potest, & declarat om nino : at praeterquam , quod ves has Dei conditiones nequaquam in tegras, de quantae sunt, sed longe intuentur minores; quam longissime abest, ut reliquas in tueri queat ; multoque amplius illius fulgorem intuens hebetatur, caecutitque, quam solis lucem, & Solem ipsum visus quiuis . Quae igitur non, ut reliquarum rerum, sic Deum ipsum, eiusque substantiam ,&conditiones ratione intelligendas , sed quet ratione contempta, in sacris illas, & diuinis literis, de in seipsis omnino Dei vel bis intuendas, O quae amplius illius mandatis, praeceptisque parendum statuit intelli, gens Sapientia sit, & vera, sit inmaque .mae nimirum non momentaneum, Ut illa, multisque obnoxium periculis,&assiduis scatens miseriis,.& non magnum omnino bonum , sed aeternam, certamque, & puram, summamque beatitudinem procurandam decernit I modumque insupere in adipiscendi inuenit. Nam quod dictum
est sipiritus ipsius, a substantia praesertim aDeo immissa persecti, rerum omni uin i latuitum, cognitionemque propriam este; summus res omnes, vel quarum cognitio
nullum n sus praest3t usum, intuendi, septie*dique, ne quas intueris sentireque non licet, intelligendi appetitus , di voluptas, qua summa illas intuens, intestigensque allicitur, di molestia, qua cruciatur, illa fraudatus spiritus, tum & obseruantia, cultusque, di amor erga sapientes, insipientiumque contemptus, manifestissim E do clarat. Nam si diuitias etiam, potentiamque appetimus ι ijsque donati gaudemus
exultamusque Ropulentos, potentesque obseruamus: at sapientiam certe appetentes, eamque adepti , nobiliorς quodam modo nobis placemus ι & opibus, potentia
que exuperati velit nostra id iactu iniit culpa pihil sibi ipsis multi, at minus lapi en'
tes facti, omnes nobis vehemen ter indignamur, vehementerque displicemus ;&opu entos quidem , potentesque ibi modo excolimus, obseruat nusque, ubi bonum quippiam ab illis speramus, amamus certe numquam; at sapientes, vel iam diu vita dedit unctos, diuinatum inii ai cntium, veneramur , summoque amore prosequimur
quod nimirum propriam in ijs spiritus perfectionem, propriamque intuemur presectantiam. Ncc veros quod Peripateticis placet quoniam rerum aliae semper sunt νives eodem saltem modo semper fiunt , aliae vero, nςc dein perpetuo sunt , neq; e - .dem perpetuo modo eueniunt; aut quod aliae natura liuiit, nihilque a nobis caritim. curius immutari , fiecitque poteit; a nobis aliae aguntur, &aliqu saltem ex parte i*i nostia sunt potestatql Propicaea earum cognitio stiue'sa virtus ponenda appare ;quae scilicci unius, et 'sc cmque omnis,& eodem modo operatis sit facultatis,&lca-
380쪽
innotuere intelligentis: veluti neque ars, quae diuersam materiam, & diuerss etiam organis, at eadem spiritus facultate, eademq. omnino tractat peritia. Quoniam ist-tur rerum omnium naturas intuita intelligens Sapientia est; de quae ad spiritus colem
uation em res tractandae, quaeq. circa eas aedendae su n t operationes, ita recte om nino tractentur, aedanturque, si cum rerum aliarum , tum vero dc spiritus ipsius in notue.
rit ingenium: liquido patet, Sapientiam quod diximus non singularem, sed uni uersalem ,& totam omnino esse virtutem; reliquas eius veluti speties, vel partes, &sapientiam omnino omnes, at non rerum omnium, sed ccrtarum, determinatarum.
que singulas i & earum omnino singulas, circa quas singulae versantur; eorumq. nul Iam per se ,& ab illis seorsum perstetam, absolutam q. ei se .iAb indem enim princi .pijs ,& causis cum emanent, constituanturq. omnes; qui non principes illas, uniueras alesq. naturas redicinspexerit, longe is abcrit, ut rei illius ingenium exquisite intue ri queat. od si forte qu rpiam proprias ci vires inaniscitauerit; at quam illa ad ro. liquas cognationem , similitudinemque, vel quod sortita sit dissidium, ignotum om nino iit, obscurumque. Vt quod antiquioribus et ia vι sum est omnibus, sapiens modo, qui est, bonus is, virtutibusque omnibus praeditus videri possit. Quin non sit premum modo bonum spiritui comparare videtur sapientia;sed diuinis eum entibus;& Deo etiam ipti, squantum licet similem facere. Nam sapientissimum esse Deum , ct virtutum, quas Deo in elle in telligere nobis licet, principem sorte sapientiam esse, qui Mundi constructionem, & cum entium reliquorum, tum animalium csistitutio. nem intuitus non intelligit; non impius modo is, ferusque, ted stupidus etiam vide. ri potest. Substant ne videlicet cum corpori uniuerib, tum vero spiti tui inditae, & ut dictum est ab exuperantibus corporis tenebris, viribusque rerum intuitu orbatae, de veluti in veternum conieeta, qua licet ratione, res intuendas sapictia praebere, ear que veluti excitare, proindeque ad propriam cam agere operationem, & propriae naturae, propriaeque restituere videtur perlectioni. n
A a MY x' quod vel ipsum nomen declarat Insipientia opponitur. Itaque quoniam sapientia i ntelligens visa est; quae
nequaquam prauentium rerum , manifestarumque earum vi rium sensu, nec praesentis rerum status, praesentiumque necessitatum cognitione contenta, occultas, remotasq. insuper re rum facultates, & suturos rerum euentus, iii iurasq. necessita
tes intelligere, i n tuerique, & praeuidere etiam procurat; quinquae paenitus eas perspexit iam, &,quantum homini licet, prae uidit etiam; praeterea, & quae Deum ipsum rerum omnium conditorem , de longe ea sapientissimum, longeq. optimum, & longh potentissimum in humanis etiam rationibus, at multo ceris amplius in sacris, diuinisque literis intuetur: utiq Insipientia intelligens sit oportet, quae vel ad intelligendum inepta, vel intelligendi laborem perteia , nihil remotas , occultasq. res, quin ne praesentium quidem non manifestas vires percipere, minuς etiam futuros rerum successus, suturas'. necessi tales praeuidere,
di omnium minimE Deum iptum, eiusq. bonitatem contemplari procurat ; sed, vilissimorum animalium ritu, in praesentium rerum sensu,ae stultione acquiescit, , ali rum sese imperio, tubernationiq. subijcit; quae igitur in illis inhabitare digna sit. Aelbfledc quae intclligens,quae homini innotescere nullo pacto queant,vel quae ea ratione inquirit, quae sensu perelpi post uni, de s pnsu oino percipienda sunt, stulta&ipsa, Be Sapien tiae de ipsa opposita, de qui de ipsa Inspientia dici queat :& illa quide maximeto rpidi,maxime l. demissi, hcc vero spiritus sit.nimis alacris, nimisq. sibi ipli confido