장음표시 사용
511쪽
486 APPARAT us AD PHIL. ET THROL. gis eo nor e memoria delere, eo dolor ex ejus recordatIone proveniens acerbius recrudescit. Nec vero ego dubitem quaerenti, quid de amico sentiam , respondere , talem fuisse , qualis apud mortales reliquus nullus est . Nam fide , constantia , pudore, integritate morum , pietate in Deum nemini concedebat. Multa etiam dc recondita in illo Philosophiae , multa Nathematicae, multa Theolosae notitia. In Historia vero & omni antiquitate versatus adeo , ut etiam de Sa-era historia interrogatus , non eam modo in promtu teneret , sed etiam verba Sacrorum codicum memoriter recitaret: posset etiam caput, & versum , si opus esset.
referre. Ad haec Hispane, Gallice, Italice , & Latine loquebatur sacile , di politissime scribebat et Graecam etiam , ct Hebraicam linguam callebat et Arabicam vero degustarat. Quam ille fideliter e veteribus Graecis non nulla Latine reddidit i nec verba modo, sed etiain
sententias accurate expressit: ut interpretem omnibus
numeris absolutum prae se ferret. Quam polite , & eloquenter orationes vel amicorum caussa , vel ad otium consumendum conscripsiti Quam veri judicio Scriptorum errores odorabatur , quamque amice eos , qui tale quid ab eo rogarent , erudiebat i Plane haec sunt admiranda . Sed illud, mea sententia, admirabilius, quod tametsi tanta esset & eruditione, & judicio , tamen tam erat ab
omni fastu , & paedagogi superbia , & maledicendi consuetudine alienus ς ut non modo non se ostentaret, sed ne umquam quidem aliquid in proprio nomine apparere , aut etiam ficto nomine edi permiserit: immo ne se quidem laudari, aut nominari volebat; contentus alios opere, consilio, ac doctrina juvare . Quod quantum laudis habeat in homine tanta doctrinae copia expolito, viderint illi, qui tametsi levi aliqua eruditione tincti sunt , ita se jactant & ostentant, nulla habita ratione temp ris s
512쪽
PΛRT. II. LIBER TERTI Us . 48Tris, loci, auditorum; ut non risum , sed stomaehum moveant viris doctis. Mihi sane ita magnum illius ingenium videbatur, ut nihil omnino esset, quod ille, si vellet, essicere non posset, idque nullo negotio . Sed quoniam acerbus dolor amici morte conceptus , ejus virtutibus percensendis , exacerbatur quodammodo, temperabo a longiori narratione, & Vulneris acerbitatem profundissimi scribendo lenibo . obsequar ergo amici studio defuncti : qui nihil prius habebat, quam me
monete , ut scripta mea emittere inciperem : vestriique commodis , & utilitati quantum possem servirem : ac me ex tanto intervallo ad munus meum & pensum revocabo , & eam operis partem , quae sexto loco posita est , quam brevissime potero absolvam. Ego vero te , ami ce , quem divino consilio ab hujus vitae aerumnis , & ab acerbissimo cruciatu aegritudinis ad perpetuam quietem,& beatum adspeetum ereptum esse arbitror , oro , & ob
secro, mihi scribenti ne desis et sed Deum enixe roges , ut tantum mihi virium , & ingenii donet, quantum satis est, ut opus , quod incepi, facillime persequi, & ad finem unque perducere possim . Quod si facies , me tibi carum es-- se, & a te multum amari eXistimabo.
CAPUT 1 I. De Saeris codicibus Veteris , O, Novi testamenti. DE Theologiae igitur auctoribus clarioribus disputaturos res ipsa admonere videbatur , ut primum de Sacris codicibus , inexhausto illo omnis Theologiae sonte, dissereremus. Et quamquam de hoc argumento gravis-smi Theologi hoc , & superiori Luculo doctissime copiosis-s meque disputarint, quorum sunt in manibus lucubrati nes aeneis formis deseriptae; tamen aliqua nos hoc loco vo-
513쪽
488 APPARATUS AD I HIL, ET THEOL. bis tradere consentaneum judicavimus a ne huius eruditionis penitus eXpertes , cetera , quae deinceps dicturi su- , mus , percipere nequeatis . Quare ea ex doctissimorum hominum scriptis ini praesentia excerpemus , quae ad finem , quem nobis in hoc libro scribendo proposuimus , consequendum satis esse videbuntur . Quod si reliqua cognoscere desideratis , auctores ipsos adeatis , qui in hoc argumento dilucidando summa cum omnium approbatione versati sunt. saJ
I. Sacra Biblia seu Scriptura dividitur in vetus ,
ct Novum testamentum . Vetus continet historiam mundi , ac Israelitarum usque ad Messiae adventum : Novum complectitur vitam Christi, & Apostolorum facta . Vetus testamentum continet XXXXV. libros et Novum vero XXVII. quorum nomina in Vulgatis bibliis ordine ponuntur, ex iisque iacile cognosci possunt. Haec ex Catholicae ecclesiae fide , ac traditione habemus e quae
in Canone suo omnes hos libros ponit. sadHos libros in quatuor classes Theologi dividunt rLegales , Historicos, Sapientiales , Propheticos . In Veteri testamento Legales sunt, Pentateuchus . Historici , Iosue , Iudices , Ruth , Reges , Paralipomenon , EDdras , Tobias , Esther , Iob, Maccabaei. Sapientiales ,
IJ Horum catalogum dabit Le Long. in Bibliotheca Sacra . Interea legi potes Turre Institutiones ad Verbi Dei intelligentiam . Serarius , , Eonferius in Prolegomenis in Scripturam . Lam'. Apparatus Biblicus , Dupinius Protegomena in Biblia , ceteri .
s ad Ita habetur in Tridentino Sess. IIII. decreto de
514쪽
DARI . II. LIBER TERTI Us . 689 Proverbia, Ecclesiastes, Canticum, Sapientia, Ecclesiasticus. Prophetici , Psalmi , i& reliqui Prophetae . In Novo testamento Legales sunt HII. Evangelia . Hi orici Acta Apostolorum . Sapientiales , Epistolae Paulli , Petri , Ioannis , Iacobi, Iudae . Prophetici , Apocalypsis . At Hebraei etantum XXII. libros Veteris testamenti reserunt in canonem suum : IJ nam librum Ruth conjungunt cum libro Judicum et oc Lamentationes Ieremiae cum reliquis Prophetis . Verum alii Hebraei XXIIII. libros distincte admittunt. Eos Hebraei dispertiunt in partes tres e Legem , Trophetas , Hagiographa . Lex continet V. libros Mosis . Tropberae complectuntur eos , qui
sub Prophetarum nomine exstant: s excipe Danielem , quem inter Prophetas non reserunt J item Iosue , Iudices , Reges, Ruth. Hagiograpba sunt, Job , Psalmi , Parabolae, Ecclesiastes , Canticum, Daniel , Paralipomenon, Esdras , Esther. ιII. l ' Libri omnes Veteris testamenti Hebraea lingua con scripti suere , si excipias Sapientiam , Ecelesiasticum , hiam , Iuditis , Maccabaeos , qui Graece exstant et & quae dam , quae Danieli, dc Uberi adjecta sunt . Beatissimus Hieronymus ait , saJ Tobiam, & Iudith ex Chaldaea lingua a se esse conversos et item vidisse se friorem Macca Morum s 3J Hebraice exaratum, nam secundum est Grae
si I Hieron. in Prolog. Galeato . . a J Conferre illius praefationes ad fingulos Scripturae libros . Is 3J Concilium Hipponense anno 393. eanonem Scriptu rarum condidit. Postea Carthetiniense III anno 397
515쪽
6 9 APPARATUS AD PHIL. ET THE L.
cum et item Sapientiam Hebraice exstitisse . st J Mele-sicum vero ex Hebraica lingua conversum suille in Graecam , ejus prologus declarat . Daniel a versu 4. capitis II. usque ad totum caput VIII. loquitur Chaldaea lingua: item Ieremias in versu II. capitis X Bona pars Esdrae , nempe a versu 8. capitis IIII. usque ad versum a7. cap. VII. Chaldaea est : nee ultra aliquid Chaldaicum habemus . In libro Iobi quaedam voces Arabicae se offerunt. Haec autem lingua Hebraea pura & incorrupta nusquam hodie nisi in Veteri testamento reperitur. At omnes Novi testamenti conditores Graece loquuntur IIMatthaeum tollimus , qui, Hebraea lingua, id
est , Syro- Chaldaea Lad Evangelium exaravit . f3J Sed
autographum deperditum est , nec nisi verso Graeca e fiat, quae pro autographo habetur .
Cum libri omnes Sacri non uno eodemque tempore in canone positi sint, exstitit , ut alii aliis maiori iti veneratione fuerint et nec apud omnes Ecclesias eamdem auctoritatem obtinuerint L J antea quam exploraretur , ab
Himpnensem confirmavit : O- in illo demum Sapientia, Ecclesiasticus, Tobias, Τιdilb ,-Maccabaei additi sunt. Quod etiam eonfirmavit Caribaginiense IIII. anno Ar 9. Item Gelasius Papa anno As . in eoncilio Romano .frJ Hieronam. Praefat. in opera Salomonissa J Vide Dupinium Protegomen. Biblic. TOm. II. c. a. s. 3. uis vero fuerit auctor versionis , ignoratur .s 3J Ita sentiunt Beliarminus de Verbo Dei L II. c. 7.is Baronius ad Ann. 3 . qui addunt etiam Taulli Epist.
ad Hebraeos . Sed hoc exploratum omnibus non es.
vi Augustin. de Do tr. Christ. L. II. c. 8.
516쪽
PART. II. LIBER TERTIUS . 4s I
ub Apostolorum disciplina omnes fuisse profectos. Quae
caussa est, cur eos Catholici ad tres classes revocent, Troto-Canonicos , Deutero- nonicos , Apocυρbos . In
prima classe ponuntur illi, de quibus numquam apud Catholicos dubitatum fuit , essentne divini , an seeus . Hujusmodi sunt omnes illi Veteris testamenti libri , qui Hebraice scripti sunt. Item Novum testamentum exceptis iis , quae paullo post dicemus. Altera classis est eorum , qui tametsi divini, di canonici sint, tamen dubitatum olim fuit , an ita essent: & pro canonicis ab aliquibus non habebantur e sed institutionis gratia legebantur in Ecclesia , & Ecelsa iei vocabantur. Ad hane classem reseruntur hir additamentum ad librum Uber , oratio Ienemiae , liber Baruch ; & quae in Vulgata exstant post caput XII. Danielis, nimirum historia Susinnae , oratio Azariae, rimnus trium puerorum , Belis historia . Item Sapientia, Ecclesiasteus, pars Hiber , Iudith , Tobias. Item Marci caput ultimum , Lucae historia de sudore sanguineo Christi, & apparitione Angeli; Ioannis historia de muliere adultera , Paulli Epistola ad Hebr.eos , Iacobi Epi- sola , Petri Disola fecunda , Ioannis secunda, Ox tertia , Iudae Epistola , Joannis Apocalypsis . Ad tertiam classem spectant illi, qui licet post canonicos recenseantur ac legi soleant, tamen in canone divinorum non sunt , sed adhuc dubitatur , divini sint, ain aliter e veluti oratio Manasse , tertius & quartus liber Esdrae , tertius & quartus
I. Ex eodice Hebraeo librorum Veteris testamen i , de quo paullo ante diximus , plures versiones sectae sunt eorum gratia , qui Hebraeam linguam non calle
517쪽
492 APPARAT Us AD PHIL. ΕΤ THEOL. bant . IJ Graecae celebriores sunt , de iis igitur primo
dicemus . Hae septem omnino numerantur . ADtiquior omnium est illa, quam LXX Interpretum vocant . Hujus auctores faciunt aliqui septuaginta duos senes : alii probabilius judicant , ainstorem notum non esse. Ut ut est ante Christum natum factam R. sie extra controversam ostpositum . Alteram secit Aquila Ponticus circiter annum
CXXX. Christi , Adriano imperante . Is primum Chrisianus, deinde Judaeus , plurima ludaica in sua translatione admisit: tamen codicem Hebraeum fere ad verbum transfert. Tertius est Theodotion Ephesinus ex Chrisiano Haereticus , ac demum Judaeus , qui prope annum Christi CLXXXIIII Commodo imperatore , uti putant,
aliam exaravit, quae ad LXX. Interpretes multum accedit . Quarta est Dmmachi famaritani, qui cum ex Judaeo Christianus , ex Christiano Ebicnis discipulus factus
esset, Hebrarum textum convertit. Verum non verbum
. de verbo reddidit, sed ejus sententias expressit , idque circiter annum CC. Severo imperante . Quintam , &sextam sine nomine auctoris Origenes Hierichunte , &Nicopoli in quibusdam doliis invenit. Fuisse septimam aliam anonymam , ait Hieronymus . Et haec de versionibus Graecis. II. lam vero Origenes ex iis triplex opus composuit s
id Hi libri fine punctis vocalibus primam conscripis fuere , , etera lectio traditione apud Iudaeos servabatur . Cum vero post Iudaeorum dispersionem traditio aboleri inceperit , addita fuere puncta localia circiter initium VI. seculi, , ut vulgo putntur , ab Iudaeis Tiberiensis academi ae . Haec laIe persequitur Elias Levit a , doctus Judaeus . Sed praeter ceteros Ludovicus Capellus in Arcano punctuationis Hebraicae revelato , , Morinus in Exercitat. Bibite. Exercit.XVIII.
518쪽
PART. II. LIBER TERTI Us . clyssuit , quae Tetrvia , Hexapla , octapla vocata sunt. Te trapta complectuntur quatuor versiones hoe ordine positas: primum Aquilae , dein Symmachi , tum LXX. Ιnterpretum , poliremo Theodotionis , quatuor distinctis columnis expressas . Hexapta continent, praeter quatuor versiones illas, textum Hebraeum , Hebraeis , & Graecis characteribus depictum . Octapla vero sex istis versionibus addunt quintam , & sextam Graecam , quas Origenes invenit, uti diximus supra . si JPraeter editionem Origenis , aliae a duobus conditae sunt, quae magno habebantur in pretio. Altera erat Luciani Antiocheni presbyteri , & martyris , qui sub Diocletiano, & Maximiano passus est . Hic LXX. Interpretes adsidem Hebrari codicis emendatos edidit inito saeculo IIII. quae cum in aliquibus mutata esset, verso nova non nullis videbatur . Altera erat Hesebii, qui eosdem libros Graecos quam emendatos vulgavit. III. Praeter Graecas aliae sunt versiones orientalibus linguis conscriptae . Prima est Samaritana . Nam eum Samaritani paullo ante Christuin , relicta idololatria . Iadaicam religionem amplexarentur; haberent autem Pentateuchum Mosis tantum, eumque Hebraeum, sed Samaritano charactere eXaratum , eum religiose conservarunt.
Sed ab Hieronymi sere aetate usque ad saeculum XVII. vix Christianis notus sui te postea vero in eorum manus devenit : hodieque in Polyglottis Parisiensibus, & Λnglieanis exstat. Ex hoe Pentateucho longe anhe Christum saeta est versio Samaritana lingua. id est lingua Chaldaica sed Samaritana dialecto , quae Samaritanis in usu erat . Haec uua cum textu Samaritano edi solet. Utraque
siJ Consule Cl. Monsauronum in Prolegomenis ad Origenis Hexapta .
519쪽
que tamen ad intelligentiam Hebraei pentateuchi , &Vulgatae Latinae multum lucis adfert. IJ IIII. Altera est Briaca versio, quae omnium , quae post Christum factae sunt, antiquissima est . Lingua autem Syriaca reapse est Chaldaica , sed phrasi ac flexione ab ea interdum recedit. Hebraei enim in captivitate Babylonia linguae domesticae obliti , Chaldaica loqui coepe
runt . Verum cum eam non ita commode pronuntia
rent, quin aliud Hebraicum retinerent , nata est tertia dialetius , quam vocarunt Syriacam : quae pro diversitate nationum , quibus serviebant Iudaei, magis magisque a Chaldaica recessit, & diversis idiotismis vitiata est .s2J Haec apud Judaeos obtinebat tempore Christi , &Hebraea vulgaris appellabatur, quod Hebraeis sive Judaeis esset familiaris et immo etiam nunc obtinet apud Μaronitas , seu Christianos, qui in vicis ac pagis Libani montis, & Syriae habitant. Hac itaque lingua facta est versio quaedam Veteris testamenti ex codice Hebraeo, &Novi ex Graeca fonte, qua utuntur Maronitae in sacri suis , & quam simplicem appellant . Praeterea aliam
translationem utriusque testamenti ex Graeco sente expressam habent Maronitae: quam ante mille annos factam suisse contendunt non nulli . . Certe ex iis gravi sima argumenta sumi possunt ad Haereticos profligandos . V Praeterea in alias linguas. Orientales conversi sunt codices Sacri, Vel omnes , vel pars eorum aliqua et hujusmodi sunt Arabica. versio, AEthiopica, Tersica , -- mena , Bbrica , Coptica , de quarum auctoritate , & antiquitate vel plane non constat, vel ita constat, ut ad inlu- IJ Vide Ioann. Morinum Exercitat. in Pentateuchum
m I de Ludovicum de Dieu Praefat. ad Grammatic
520쪽
PAE T. II. LIBER TERTIUS. Assinlustrandos veteres codices sere nihil conserant. IJHis addi possunt occidentales , Italica , Hispanica , Gallica , Germanica , Hungarica , Polorica , Belgica , Hiber nica , ceterae , quae ad id , quod quaerimus , nullius usus
VI. Restant Chaldaicae parapbrases, quae post capti vitatem Babyloniam eo consit io conditae sunt, ut opitulari possent Iudaeis, qui veterem illam Hebraeam Bibliorum vix aut nullo modo intelligebant et adeo ut doctores Iudaei coacti essent Legem , & Prophetas in Synagogis Chaldaice populo e V planare . Γ33 Haec tamen ut facilius eorum praeceptores efficerent , interpretationes & paraphrases Chaldaica lingua conteripserunt , quae Chaldaice vocantur Targum in singulari, in plurali vero Targu mim , quod Latine redditur interpretatio. Tres hujusinodi exstant celebriores Paraphrases : in Pentateuebum , in Prophetas , in Hagiographa. Prima auctorem habet Onhelosum , qui paullo ante Christum vixi putatur . Altera condita fuit a Ionathane Ben el, qui fuit aequalis Onhelosi. Hic Priores , & Posteriores Prophetas , Daniele eXce pio , interpretatus est. Exstat praeterea Paraphrasis in Pentateuchum sub nomine Jonathanis, sed recentioris longe auctoris est . Tertia Paraphrasis in Hagiographa
IJ Confer Dupinium in Prolegomen. Biblior. L. I. e. 8. is Simonium Exercitat. Criti c. c. 22. seqq. is in Hist. G. Veter. test. L. II. e. a I. is in Hist. Critic. Novi test. Huetium de Interpr. Claris L. II. saJ Vide Mallonum in Prolegomen. ad Biblia Poly-glotta Londinensia , qui de iis copiose disserit. 3J A diebus Udrae consueverunt Iudaei babere in- terpretem, qui populo id interpretetur, quod lector ,, eκ lege praesesit . Maimonides Hilcb. Tepbi. I.