장음표시 사용
101쪽
h I s P UT A T I o Q v I N T A. ' stinem nulla ratione probat sed tanquam notam supponere videtur et in hunc tamen modum suaderi posset. Veritas ita est conformatio intellectus cum re,ut primarie sit in ipsemet i tellectu , 3c inde aci res deritietur. ut disputationesequenti explicabitur: ergo debet esse pri marte in ipsa qualitate 8c conceptu forman, qui est in intellectu .ratione Cuius in ipso et iam intellectu est res intellecta; nam 1i ver vas esset conformatio tet intellectae, cum se ipsa, prout est extrae, non tam intellectus, quam res intellecta vera diceretur : atqui in tellinus . primarie dicitur verus , reS autemissa secundarie : ergo veritas est in conceptu formali non in obiectivo, Hanc opinionem videtur secutus AEridius quodlib- quae Z. . do Cet enim,veritatem esisse assimilationem inte, Iectus quae in ipso formaliter est.
Posterior sententia. nihi probatur, quam
elicet, veritatem p imarie esse conuenientiam conceptus , non formalis , sed obiecti-ui cum re ipsa. prout est extra: ita Vt sit conformatio eiusdem rei cum se ipsa sub .diuetio
modo. Eandem sententiam. docuerat prius disertis verbis Heruaeus qaodlib. 3. quaenione arti . a. V 3. quanuis quidam recentiores per'
peram ipsum intelligentes. arbitrati sint, eum in alia ab his duabus fuisse opinione: nem
Pe veritatem esse conuenientiam res ut est
extra intellectum cum se ipsa', ut est intellectat his enim fere verbis veritatum definit.
102쪽
QN AE s T IO N V M Μ ET AF M. Caeterum cum plane asserat in eodem artim
L , Vcritatem non cile formaliter in ipso in- vellectu, hoc est, in conceptu formali, sed itate intellecta , hoc est, id conceptu obiectivo, non quia sit conformis conceptui formati,sed quia sit conformis ipsimet rei existenti extra intellectum. non est cur dicamus aliquid aliud quam Durandum seniisse. Verba Itiruaei sunt haec:Ideo sequitur,quod non est fotinaliter scilicet veritas)in actu intelligedi,nisii sicut in repraesentate,sed in re in tellecta,neque in re intellecta in habitudine ad repraesentans , sic scilicet, quod talis sit res , quale est suum repraesentativum , sed in hoc, quod iit talis,qualis repraesentatur. Cum'. igitur dicit, veritatem esse conuenientiamtrei secundum se cum se ipsa intellecta, perinde est , ac si diceret, ex eo id , quod concipitur de re, esse verum , quia conforme est rei secundum se , hoc est , talis obijcitur intellectui, qualis est secundum se : vel contra talis est secundum se, qualis obucitur intellectui: istaec enim duo eodem recidunt. Quod si mrouem Oppositum docuisset, sine dubio id con sitasset Durandus, quando ex ipso caetera omnia , quae ille docuit, desumpsit. Et in hunc .
sensum intellexit Hemaeum Soncinas lib. 6. --r quaest. 17. artis. 2 . in D. In eandem sen tentiam , Iicet non tam aperte, inclinat Henric. in summa s t. . qisum. I eam Vero duabus opintimis ratiotiiuus confirmat Durandus,quam
103쪽
Conformatio. seu conuenientia repraesentationis , vel cognitionis cum re ipsa, quae dim eitur veritas, in hoc consistit, ut res cognitio ne repra sentetur, aut cognoscatur sic esse
sicuti ipsa secundum se e1t ideo en ina intelle' istus est verus, quia cognoscit rem ita este, sic uti ipsa est, atqui talis couenientia primarie.& per se spectat ad rem ut est obiective in intellectu non ad conceptum formalem: ergo i
ea primarie reperitur veritas. Porro comaenientiam primarie conuenire rei , prout est obiective in intellectu , sic probatur. Intellectus non dicitur, cum rebus ipsis sua intelle etione conformari ex eo, quo a sua intellectio sic se habeat ad ipsum, in quo est, ut in subie .cto,ssicut res in intellθctu se habet ad suum esse reale . hoc enim est mariisseste falsum 1 sed ex eo quod res ita intellectione repraesentatur, sicuti ipsa emergo id, in quo proxime Vniuntur,& coquemunt intellectus , & res secundum se, est ipsam et res cognitione obiective Teprisentata : 1lla igitur est,cui primarie inest
Posterior ratio , quam desumpsit DurandAso Hemaeo est huius odi. Illud est primarie verum ,quod significatur enuntiatione Vera, quἴ est in voce mam affirmatio , quae est in voce, Non est alio modo vera , quam quia est fignum ipsius yeri: sicuti urina non est alio mois do sana nisi quia cst signum animalis sani:voces autem non significant coceptus formales,
104쪽
s QN AESTIONUM META PH. conceptas , Ut disputatione praecedenti cap. 3. r. prima ratione ostendimus : ergo res obiective sunt primarie verae, non autem conceptus fom malis. Caetera igitur omnia vera sunt ex ordine ad veritatem , quae conceptui obiectivo. Primarie conuenit, nCn solum voces , sed hystmet qualitates intellectiomim: haec enim sunt signa conceptus obiectivi veri: at vero
conceptus obiectivus Verus est non ex veri-
tute rerum secundum se res enim non dicuntur verae nisi ex veritate intellectus enuntiantis, visequeti disputatione dicetur,sed ideo coceptus obiectivus verus est, quia conuenit, Meonformatur cum re ipsa secundum se . At o
ijciat quis contra praedictam sententiam Eoo
modo: Veritas,quae est in voce non consistit in conuenientia rei significatae cum se ipse,sed vocis cum re significata: ergo veritas intelle-etius non consistit in conuenientia conceptus obiectivi cum ipsa re, sed conceptus foret malis cum re ipsa repraesentata. Respondeo, Voces,ut iam dixi,esse Veras secundarie , non quia conformantur rebus significati, sed quia 1irnificant conceptus obiectivos conformes . xius ipsis. Nam veritas primarie est in intellecti, & eatefius voces vers sunt,quatenus d notant verum intellectum.
105쪽
C A P. II. Corollaria superioris doctrinae.
EX superiori sententia aliqua notatu diῆ-na colligunt Durandus, ta Hemaeus. Primum est, veritatem esse ens rationis , tum quia est in rebus non secundum se, extra intellectum existentibus , sed solum prout in istellectat obhciuntur.Tum etia, quia est 5uenientia rei cum se ipsa d1uerso modo se habuter res enim non semper eode modo concipiuntur, quo sunt: interdum etia est conuenie-tia rei cum seipsa.no alio modo concepta qua existit: videlicet, quando res intelligitur intubtria Laiunt not itia,praesertim ab ipso Deo. Tunc aute conuenientia illa,& conformatio, qua dicimus esse veritatem,potius erit relatio identitatis eiusdem rei ad te ipsam, quam similitudinis, & conuenientiae: atque intellectus tunc dicetur erus, quando habetcocep tu obiecti uia ipsius rei prorsus , sicuti ipsa est. Cum autem veritas intellectus, quae prima' rie conuenit conceptui obiectivo , sit relatio rationis: efficitur etiam ut sit relatio rationis in ipso conceptu formali cui veritas conuenit secundarie: nam si in conceptu obiectivo, cui
primarie conuenit veritas est tantu relati rationis: multo melius erit in eo, cui secundarie
couenit: quod si falsitas.& veritas primarie es.sent in eonceptu formali, facile posset defendi veritatem,salsitatem esse relationes rea-
106쪽
D IS P vTΛΥDI' .Qu INT AP s=mus verum , aut falsum, Ut praecedenti dispiatione probatum manet.' Si vero putent,relationem ipsam rationis Icuius esse solum est cognosci.quandoque fi ri compositione, & diuifione,ut Veritatem, Scfalsitatem: nonunquam vero simplici notitisivi genus,& speciem, falluntur aperte. Nullum enim ens ratronis,quod est relatio siue sit ver tas , & falsitas, siue genus , dc species , fieri potest, aut cognosci, quod idem est, nisi collatione facta: eo quod ad modum rela.
tionis concipitur, collatio autem ab intellectu fine enuntiatione fieri nequit, ut constat. Dixi autem,ens rationis relationem enuntiatione solum fieri: quia ens rationis negatio ut ςnimera, & priuatio It caecitas, simplici notitia formari potest,eo quod haec duo instar
alicuius entis realis concipiuntur,&ob id entia rationis nuncupantur:
Tertio ex dicti inferri videtur id, quod fu
delicet,veritatem prius esse in intelligentia, quam in re ipsa. nam in rebus soIum dicit re periri ex eo,quod ex se aptae sunt,ut ab. intellectu intelligantur: qua ratione sol9m videtur concedere in rebus Veritatem potestate non actu. Nam cum res intestigitur, & conuenientia conceptus cum ipsa iam est actu veritas : Visupra explicatum est: & in hunc sensum interpretatur illud Anselmi, opustulo de veritate, p. ra. Veritas est rectitudo mente sola perceptibilis: immo etiam illud comune axioma; i Es Verum ,
107쪽
Verum,seu veritas est obiectum intellectus: eκ quo etia dic, cosueuit, nihil ab intellectu cognosci, nili 1ub ratione veri. Demum ex hac doctrina concludit veritatem Dei magis praecipue essς in eius egientia, prout habet rationem intelligentiae quam prout essentia est. Haec tamen doctrina in uniuersum nisi m pis explicetur, mihi non placet, &Vt in art. s. examinadum relinquamus,id quod de veritate Dei docet auc de creata solum tractemus. Primum igitur quod inquit de rebus , ςa sola Tatione veras esse.quia aptae sunt, ut ab intellectu cognoscantur,verissimum est, uinquenii disy ratione explicabitur. Dei nde.quod ait,veritatem praecipue esse in intellectu, duobus modis intelligi potest: uno modo, ut perinde, atque caetera entia rationis relativa, solum habeat esse actu per intellectum cognoscentem,&comparantem :&ideo meliori modo quo potest hi, dum actu cognoscitur: & hoc pacto verissimum est,ueritatem praecipue esse
In intellectu componente. At veritatem hoc pacto in diuino intellectu non esse art. . comtra ipsum Henric ais optime monstrabitur. Praeterea falsum est veritatem hoc modo esse obiectum intellectus adaequatum , Ut do-Cere videtur Henricus: 'uanuis enim Veritas
formaliter & actu solum sit obiective in intellectu,tamen non omne. quod cognoscitur ab intellectu est ipse vetitas quia plura alia entia intelliguntur. Altero modo dici potest veritas praecipue esse in intellectu componen
108쪽
te quia proximum fundamentum, eX quo rer
psa dicitur vera , est compositio , & aiuisio
Conceptus obiectivi. non autem res ipsa se
cundum se, aut sub alia intellectus operatione:& inde postea intellectus concipit actu, S:
formaliter ipsam veritatem, quae est ςns rationis: hoc autem modo veritas magis praecipue
est in intellectu diuino,quam in eius essentia,
Henrisus tamen, mea quidem sententia, do- .cere voluit,veritatem priori illo modo esse in diuina essentia , quatenus habet rationem intellectus, non autem posteriori modo. Quod vero Anselmiu dixit,veritatem esse rectitu dinem mente sola perceptibilem, non recte interpretatuq est Henricm: neque enim ideo dixit Anselmim mente sola perceptibilem esse, ut indicaret veritatem solum fieri per operationem intellectus sicut alia entia rationis sed ad differentiam rectitudinis quantitatis, quae sensu percipitur ut manifeste ex ipso Anselmo in eo capite colligitur. Caeterum,quanuis obiectum intellectus sit Verum, hoc est, res illa cui primarie veritas Conuenit, quia nomine veri comprehendimus omnem compositionem , & diuisionem intellectus, cui veritas tribuitur: dici tamen non potest verum obiectum adaequatum intellectu s, sicut bonum dicitur voluntatis r ut male putauit AE Ain qu 'Hibeto 4. quast. 7. S : sed potius ens , ut recte docuit Scitin iu . stin.3. quaest. 3.3sed contra istam con sionem: F s cuius ra
109쪽
cuius rationibus praetermissis , hac sola pro-hari potest omne id,quod intellectus intelli git, non sub ratione veri, sed sub ratione entis cognoscit: est enim intellectus falsi, & veri, licui voluntas boni,& Uali:nam voluntas est anali non prosecutione , sed fuga : intellectus autem falli , non assensa , sed dissensu. Immo vero intellectus aliquando neque est falsi, neque veri: nempe in simplici apprehensione , in Qua nec verum , nec falsum reperitur , ut friJutatione praecedemti monstrauimus ; ergo iobiectum adaequatum intellectus non est verum : immo neque Verum , & falsum, sed ens. . Quod vero communiter dici solet, omne quod cognoscitur,sub ratione veri cognoscitur, ira ego intelinerem: ut omne, cui intelle-dus praebet assensum sub ratione veri quoda- modo intellectum moueat ad assensum: con tra etiam dis1ensus intellectus circa fallan .sub ratione quodammodo falsi versetur. Na intellectus nuquam assentitur alicui enuntiationi, donec cognoscat praedicatum potius subiecto conuenire quam oppositum: quod licex re ipsa non ita conueniat: intellectus tamen assensu suo sic iudicat ac si1 ita esset:& quan uis in tali iudicio directo non sit actu veritas , etiam existimata quia tunc intellectus non iudicat
reflexa cognitione, conceptum suum obiectivum consirinem ei se rei 1ecundum se tamen
ut iam dixi, ita assentitur illi enuntiatiori, xt , si supra astensiim directum reflectereluti
110쪽
iudicaret, con rmem esse , ac proinde ve-ium : hoc igitur est iudicium assensus temperversari circa verum , sub ratione saltem apparentis veri.
De dissensu autem circa falsam vice versa proportione quadam dicendum est namque distensus est iudicium enuntiatio tys, quo qui*cognoscit, subiecto praedicatum minime conuenire;cum autem quis ita iudicat . quan uis N ipsa non ita sit:t men in suo iudicio sic se gerit, ac si ita esset Acut ei apparet: & de reliquo intellectus in dissensu ita se habet,quemadmodum de assensu circa verum praedictu est: apprehensio vero quae nondum ad assensum , aut dissensum pertingit, esit, qua nondum apparet praedicatum subiecto conueni-Ie, nec non conuenire. Bene video sanesta, Thoma , 2' Caietam/m in arti . 3. haius q P .stionis alio modo interpretari axioma illud Verum est obteistii intelle stus. de quo iterum in sequenti di utatione cap. s. dicemuS. Nunc
vero haec satis stat circa articulum a. οὐ 2. hiatusquαItionis, quibus ea quoque, quae futtas Thomas tractat quaestionesequenti,Mrt.2.3. O . . com plexi sumuS. Caeterum ea, quae hactenus diximus , non suificiunt xl definitionem veritatis in uniuersum cliciamus. Cum enim veritas sit confor- .matio intellectus cum re ,eaque possit considerari ex parte intellectus cu rebus, & ex pa te rerum cum intellectu ,ut notauit sanctus Ciamad aut in I. atque de ea tantum , quae est, ' in- Τ