장음표시 사용
111쪽
M tellectus cum re, disputatum fuerite alteraselum pars definitionis hactenus explicata manet. Quomodo autem veritas sit in rebus, quod ad aIiam pertinet partem , sinenti distputatione dicemus : quanquam , ut ibideme probabitur , tota natura veritatis primarie , & proprie ad solum intellectum redu cenda est. Ad argumentum vero, quod pro Caietani sententia initio fecimus , facile potest res. ponderi: concedimus igitur, intellectum ense primarie verum , & ab eo in res ipsas denominationem veri derivari: caeterum intellectum non esse verum aliquo sermaliter sibi inhaerenti, sed ratione obiecti, quod in se repraesentatione quadam dicitur continere. ex quo qualitas etiam ipsa repraesentans diei- itur vera, ut probatum est.
auo pactio veritas sit in rebus extra in- tellectum.
CAp. I. senserit Ferrariensis. C A P. II. Re stat vir opinio praecedens. CAp, LII. Opinio Capreoli, & Soncinatis. C Ap. IIII. Probabiliorsententia. CAP. U. Ex ρ cedentibiax elucidatur doctrina
112쪽
uuidsenserit Ferrariensis. CV M ad exactam horum cuiculorum eseplicationem necesssarium sit intelligere, ruo pacto veritas sit in bus sub una tantum 1sputatione utriusque doctrinam complecti, & quae ex articulo t. disputanda reliquimus, examinare decrevimus. In quaestione igitur proposita prima sententia satis celebris , &eommunis est. Primo,veritatem esse realiter,& intrinsece in rebus omnibus naturalibus. eamque esse passionem entis , quae cum ipso reciprocatur. Secundo, hanc veritatem esse relationem conformationis,& conuenientiae rerum cum intellectu diuino, a quo, tanquam a causa,pendent. Tertio , in operibus artis, veritatem esse conuenientiam cum intellectu. & idea artificis et quam opinionem docet Ferrariensis, r. contra genre cap. 6Ο. g. AL uerte: θ' pleraque recentiorum sequuntur: quanuis enim dicat 1n eo capite, g. ex quibus sequitur: res esse veras ab extrinseco, sicut medicina
dicitur sana ab effectu , eo quod possimi efficere in intellectu cognitionem sui veram: tamen id docuit de veritate, quam habent ex ordine ad intellectum solum speculatiuum: supra autem aperte docuerat , res comparatas cum intellectu practico , a quoependenet, este simpliciter, & absoluto ve-
113쪽
96 Q v AESTIONUM M E T A P κ . NS, non extrinseca, sed intrinseca , & reali re
Videtur tamen laaec sententia sancti Thoniae ἰnarii . I.himoqis aestionis: cum enim definit,Veritatem esse conformationem rei, & intellectus, dicit,ex parte utriusque accipi posse veritatem dc conformationem: nempe,& rch cuintellectu,& intellectiis cum re, ut autem CX-plicet quo modo res intellectui comparata, dici positi vera, quatenus intellectui coformis est,inquit, rem per se solum comparati cu eo antellectu, a quo ipsa pender,naturalem videlicet cum diurno artincialem vero ut vocant cum creato intellectu artificis. In eius iratur sententia res naturalis vera erit, quia assimilatus ideo diuini intellectus: res vero artificialis, quae imitatur si litudinem,& ideam
Praeterea idem fanshu Ttimas qκaestionesqueti tu i .astirmat.in rebus quoque falsitatem cia se probauit enim artic. . illi quaestionis, Veritatem, & falsitatem Cp im contrarie : ex quo infert in aHic. I. utramque vere versari circa
idem genus subiecti:fallitatem itaque conce- 'clit non solum in operibus artis, sed etia in rebus naturalibus in illis quidem quando deficiunt ab idea artis: quocirca falsa domus est, quae non habet ea dispostrionem, qua idea artis praescribit in his vero quando deficiunt ab orginatione diuini intellectus,quod solu contingit m actionibus malis, qua ratione actio
peccati falsa dicitur Psalm. q. ut quid diligitis
114쪽
manitatem , quaeritis mendacium & contra virtutis opus veritas vitae appellatur, Ioannis 3. Cumancto Thoma consentit in omnibus Caietanus, in articis x Mim inuaestionis: tametsi 1n hac quaestione, artic. 6. g. Ad dubium autem, dicat, res appellariveras extrinseca tantum denominatione , ita ut milia in rebus veritas sit
formaliter sed imitatiue inquit ille seu adimpletiue respectu intellectus diuini,& causalia ter respectu intellectus nostri speculatiui: in1-mo idem docere videtur sancitas Thomin. Haec sententia Hirrariens confirmari pb- . test primum auctoritate Anselmi in opWculo deveritate, capite. q. V s. Vbi docet, veritatem esse in operatione voluntatis : & ideo di-ctum esse Ioannis de diabolo . Ille in veritate non fletit e eam quoque esse in op rationibus non solum virtutis , sed etiam naturalibus , quotieς agens iuxta naturam suam, ut debet, operatur. Deinde ratione probatur, fiam a ex definitione veritatis : Cum enim veritas sit conformatio intellectus , & rei, recto colligit fantius προ-
mas in arsis A r. huius quaestionu , sumi posse Veritatem ex parte rerum , & ex parte intellectus e illa autem Veritas , quae ex Parte rerum est , debet esse conformatio , non eum intellectu , quem res per accidens, sed Cum eo, quem res per se respiciunt: huiusmodi autem est intellectus diuinus , aut a iisicis , qui sunt causa rerum: ergo res di- .untur verae i quia conformes sunt aut
115쪽
ss civ AE STION vhi γ METAPH. cum intellectu Dei , aut cum intellectu artia ficis. CAP. II. Refutatur opinio praecedens.
VExum haec .opimo in eo , quod secundo.
& tertio loco asserit mihi non probatur.& quanuis iuxta sententiam, quam puto pro babiliorem , verum tanquam passio entis in eo saltem' debeat assignari, Ut semper cum ipso reciprocetur, alia tamen ratione, quam haec opinio assignauit , id explicandum est . Primu autem ego non satis intelligo,quo modo doctrina anm Thomae in hoc articulo secum,& cum hac sententia Ferrar. constet: dixit Grum in articulo I. huivi quaestionu, verum primarie este in intellectu , & inde in res ipsas derivari: e contra vero, bonum primarie in rebus , R inde in appetitum diffundi: quod
si ita est , res erunt verae, quia sunt causa intellectus veri. non quia ipsae sunt conso mes 1ntellectui: si autem veritas tam est conformatio rerum cum intellectu,quam intellectra cum rebus ,ut idem sinstas Doctor in sine articuli ρrimi, ω Doctores huius prioris sententiae docent: aeque prim9 rebus , & intellectui veritas conueniet ; neque ab uno in aliud per analogiam derivari poterit. Quare licet res dicantur verae ex ordine conuenientiae cum intellectu , non proinde secundarie dicuntur verae,veritate ab intellectu communio cata:
116쪽
n Is diu TATIO s Ex et A. in iecta: intellectus enim dicitur verus non absolute ad se , sed ex ordine conformationis, MConuenientiae cum rebus ,ob id tamen non diacitur habere veritatem seeundarie communia
Porro si1 in intellectu est primarie veritas.
conformatio nempe cum rebus , sic ut in animali est primarie sanitas ipsa debita humo . rum habitudo :& veritatis aenominatio in res ipsas derivatur , ficut denominatio sanitatis in medicinam certe in rebus non dicetur esseveritas, quia sit cqnuenientia , & conformatio cum intellectu, sed quia res sint causa con formationis intellectus cum ipsismet rebus, sicut denominatio sanitatis in medicina non est 'ex aliqua bona habitudine in ipsa existente .
sed ex eo, quod est eclisa bonae habitudinis in
animali: quare veritas solum posset esse in reablis , aut tanquam in signo , aut . tanquam in causa veritatis . Haec etiam dissicultas, quae ex ipsis Sancti Thome verbis oritur, iterum tracta-'
Quod si auctores memorati iuxta praegicti
sententiam asserant, aeque primo in rebus, atque in intellectu veritatem reperiri e X mutua conformatione, & conuenientiae unius cum
alio id quod meo iugicio sensit Ferrariensis,unsa ica ratione impugnari possunt, quae talis est. Si in rebus primarie , & formaliter veritas alia qua inueniretur, ea esset simplex & sine ordine ad enuntiationem quare in eis falsitas hod i quoque modo reperiretur, ut
117쪽
ss Q V AEs TroN VM METAP Η Y g. in simili inferebamus: liqc enim duo contrarie opponuntur ac proinde circa idem subiectum versari debent, ut idemsanctus non1M fatetur c παstio sequenti, art. t. 2' nos loco tirato latius prosecuti sumus : atqui in rebus non reperitur primarie, & formaliter simplex falsitas , ergo nec simplex veritas. Porro si in rebus est pri marte veritas, eam debere esse simplicem, nemo dubitat . ut enim ire illis no est enuntiatio, ita necti, veritas ehutiationis formaliter, 37 primo esse potest : sed secudarie tanqua in causa: quia scilicet esse possunt causa verae aut falsa munitationis,aut saltem tanquam in signo. Superest igitur, ut ostendamus in illis non posse esse simplicem falsitatem per defectum a regula intellectus, cum quo deberent Conso mari , ut essent vera : e quo etiam probabitur in rebuς non esse simplicein veritatem : id vero monsttatur primum in operibus artis enam domus si ab idea ita deficiat, ut cum ea non conformetur, aut ita deficit, ut n9n habeat omnia, quibus esentialiter constare debebat: & sic non eit falsa domus, quia non citdomus : aut habet omnia quibus esseestialiter constituitur: manet tamen minus Dolita , ω perfecta,quam ars consummata postulabat: Msic est vera domus , sed non bona ei namque selum deficit integritas, & consummatio, quae ut est bonitas domus , iuxta ea . quae diximus diripv. 23 . non veritas illius: ita defectus integritatis erit malitia, non falsitas.
Caeterum obhciet aliquis primum. Dissitas 'domus
118쪽
, ' D I s P v , Λ T I 6 s yy κ et i Romus conti e re potest, ex eo quod eiugfundamenta alte iacta non fuerint,ex quo vul- parietes falso fundati dicuntur. Respondeo: Domum absque ullo prorsus fundamentocile veram domum: nam qui illam ita appellaret, verum ὁiceret: sollim autem esse isti perfectam, ac proinde malam. 6icitur vero falso fundata & in ea fundamento tu falsitas reperi . tar, non tamen sine ordine ad intellecta com-p6fientem,& enuntiantem: silc ut cum aurum, .
vel alia res selsa appellatur: dicitur ita iis falsitas esse in fundamentis , quia prout exterius tantum videtur,& apparet domus illa, iudicatur solida habere Andamenta , quae re Vera: non habet: ergo qiua est causa falsiudicii δ eo dici poteit salio fundata que sane doctrina fusius explicabitur intra , cum ostendemus , quo pacto in aliquibus rebui fahitas inueniatur. Deinde obhciet aliquis, si domus aliqua fiat' ex carbaso, sic accurare depicta, Vt parietes eX. lapidibus quadratis & politis constructi videantur, illa crit falsa domus: in opcribus igi-tsr artis falsitas reperiri potest Respondeo eo- . dein modo: Illam quidem ecth veram domum,
si habeat formam non tentorri, aut tabernaculi sed domus quod vero laabeat parietes ex . carbaso, parum refert ex hoc enim tantum sequitur, illam csse domum carbasiliam , quae poterat esse constructa aut ex foeno , aut eglignis , aut ex lapidibus : varia enim materia 'non mutat formam , & speciem domus: esset .
119쪽
roo QN AE set IoNvM METAP a via sitas aliqua, ex eo quod constructa appareret ex lapidibus, ex quibus re vera non es1et et haec tamen falsitas esset in ea ex ordine ad infellectum sic falso iudicantem ut in superiori argumento dictum est. Patet igitur in effecti- .hus arti nec simplicem falsitatem,ac proinde nec simplicem veritatem reperiri. Sequitur,Vt idem de rebus naturalibus probemuS. Deinde ip rebus natural1ous simplicem falsitatem esse non posse , hac ratione ostenditur. Si in aliquibus ea esset,maxime in pecca- res , ut sancit Thomas fatetur; atqui defectus ille, qui est in peccatis, non tam falsitas,quam . malitia debet dici: nam qua ratione operatio deficit, vel aduersatur Deo, dicitur mala ma litia morali; vel quia est contra Dei voluntatem, & praeceptum , vel quia hoc ipso, quod
iure naturali est contra naturam rationalem, est etiam contra ipsum naturae auctorem, ut x. a. quGIE. I. articul.ε. explicabitur: alius a
tom defectus in peccatis non reperitur: ergo in illis non est falsitas proprie accepta , quae simplici veritati opponitur : dicuntur tamen interdum in scriptura falsa, & mendacia, con
tra vero opera Virtutis vera aut veritas , non
quod eis insit veritas , aut falsitas simplex , de quibus nobis est praesens cotrouersia, sed quia
sunt causa veri, aut falsiiudich: peccatu enim ita homini apparet.ut ei delectationem,& plenum gaudium promittat, ex quo nascitur interdum in peccatore falsum iudicium de pec
cato, dum putat in eo se posse inuenire, in
120쪽
quo suus appetitus quiescere possit: quod tamen non ita contingit: contra vero, in Virtute hoc plenissime reperitur: ex quo verum est iudicium , quod circa ipsam intellectus habet.
Vtrum autem locus ille Ioannis 3 .in Nersate non stefit, intelligatur de veritate virtutis , & sanctitatis, an potius de ea, quae opponitur mendacio, dicemus insta disputatione 227. caprtulo De Anselmo vero non multum curandum est,ille namque toto illo opusculo latissima quadam significatione veritatem usurpat, ε sam cum rei bonitate confundit. Dicit enim capite xa. esse rectitudinem rei: & capite s. rectitudinem operationis , non tum moralis, sed etiam naturalis, cum quis operatur, ut debet, veritatem vocat : atqui bonitas,& veritas longe diuersae sunt. Praeterea alia docet, quae non videntur admodum probanda. Deinde impugnari posset haec sententia ramtione prima, qua ostendimus disputatione γs. ωρite 3. in simplici apprehensione non esse Veritatem formaliter, eo quo ue argumento,quod .capite huim disputationis in confirmatione nostrae sententiae proferemus:vbi etiam fundamentum, quod pro hac sententia fieri solet,diluetur. Postremo refelli potest testiminio Aristotelis 6. Metaph. cap.a. quod fissius explicavi'mus disputatione 's. capite a ubi Aristoteles dicit,
rerum ; & falsum non esse in rebus i si ut est bonum, & malum.