장음표시 사용
591쪽
DIε vYRTI TXTI II. 369eientibus contingit; ut ariem res quaelibet a n sumatur, ut instrumentum ab essicienti, non potest nec Gectus, nec ipsa res ita aptari, ut propria virtute ad illum saltem ex parte concurrat et est igitur longe diuersa ratio. Denique his omnibus addendu est, etiamsi aliquid posset assismi ut instrumentum physicum creationis , non posse ullo modo assumi ut instrumentum annitalationis : ut enim notauitsanctis Nomas 3. parte, quaestione 13.ar eleuti a. annihilatio eo solum fieri potest,quod agens res antea conseruans , subtrahit influxum. quo res sustentabatur: atqui licet agens influere posset in effectum medio instrumento, & ita medio illo creare , quia tamen non subtriseret concursum medio instrumento,
sed se ipso, & virtute sua solum, & voluntate negaret illud, ideo ad annihilandum nullum assumi potest instrumentum.
trum relatis rationis Volsi operatiane istellectus, an etiam aliarum potentiarum. C A ν. I. Quidsenserit Scotus.
592쪽
CAP. I. uuidsenserit Scotus. CAletram in commentario huius articuli putauit Scotum in ea fui fla sententia,ut astereret, relationem rationis fieri non solum per operationem intellectus, sed etiam per operationem cuiuscumq; alterius facultatis, conferentis unum cum altero : qualem putat esse Voluntatem, quae unum vult propter aliud, Mrefert ad aliud ; quam sententiam optime Impugnax ipse Caiet hac ratione. Quia relatio rationis est vere ens rationis, 1ola ergo operati-une intellectus, & rationis nostrie fieri debet. Verum opinio Scoti longe abest a ἰpraedicta
sententia: ille in i .ri t. s. . . r.ad ulti una a Iumentum , ut ostendat, qua ratione res volitae a Deo ab aeterno referantuF,tantu inquit, aut
referri relatione rationis,quam intellectus diuinus sibi format, aut potius relatione quadaconsurgente ex operatione ipsius voluntatis diuinae. Hanc vero docet Staim, nec ei1C relalem, quia non inuit extremis suapte natura nec
rationis, quia non fit per intellectum, aut aliquam facultatem quae sit formaliter rati,sed mediam quanda inter realem,& rationis. AD firmat ergo, hanc mediam relationem Consurgere cX operatione Alterius facultatis, qua intcllectus : quae sententia sano modo explicata verissima est,ut seruonti capite monstr bimus.
593쪽
y I s P UT ATIO XTIT. 6 xC A P. II. Quomodo rilatio rationi sinu pcr i refectum. SVperest ut ostendamus, quo Dacto fiat relatio rationis , & an aliqua relatio , quae postea fit per rationem, ante operatiCnem in tellectus, initium aliquod habeat in re. Dico ergo primo, extrinsecam denominatione non esse relationem inhaerentem rebus, quas denominat.
Secundo existimo ante intellectus operatione minon esse realem aliquam denominationem ab aliqua re,aut forma extrinseca. Quia denominatio, cum sit nominis appellatio, citetiam opus rationis,& res, quae absolute in se est, si relate denominatur, ab intellectu relato eam concipiente denominatur: nomina enim a nobis imposita sunt, ut id , quod de rebus Concipimus , significemus : quare concedere se denominationem aliquam eNtrinsecam reale, ante quemcunque intellectiam, contradiccio- 'nem implicat in adlaeto : nam si est den civinatio, eli alicuius intellectionis expressio. Ob hanc eandem causim dicemus m*a, diffstati iane IIo. cap te 6. esse actia distincta per intellectum, quae ex natura rei non distinguuntur, quoties utimur diuersis nominibus non synonymis ad ea significandum. Tertio, nihilominus ante intelle elus operatione est in rebus forma aliqua, vel res realis, a qua intellectus desumat denominationem
594쪽
relatam. Cum enim parietem visum appella'. ex visione . quae ad parietem t minatur, ipsum relate etiam denominat: & uc de omni .ibus alijs. Hic tamen obseruandum est, aliquando utrumque extremum denominari ab aliqua forma relativa eode mo ,hoc est, eodem nomine: alterum quidem intrinsece , ἁ-terum vero extrinsecer ut cum paries dicitur dexter a dexteritate animalis. Niquando vero opposito modo, ut paries visus 1 visione, quae quidem denominat videntem illum, in
quo eth; non autem denominat visum; contra 'ero denominat parietem visum , non Videntem. Nonnunquam etiam denominatio re . latiua dicitur ab aliquo extrinseco, non relativo, sed absoluto: ut de bonitate, & malitia morali suo loco dicerpus : & scientia Dei, seu
voluntas relate dicitu ad creaturas;& omnipotentia similiter, etiam si talis forma relativa non sit alicubi intrinsece et ut notauirm e ro . capite δ. Hac ratione dici consueuit, esse denominationem relativam realem , ex trinsecam tamen, sed ipsam relationem esse rationis, non quia denominatio actu fiat ante
intellectum , & realis illa sit; sed quia forma.
et res, a qua sumitur, realis est,& extrinsec rei denominatae. Eade de causa dicimus,fu0damentu relationis realis esse a parte rei ante intellectuin.Ex qua doctrina notauimus luna
θ l. i Mn. r pia sine comentans,diuina attribui quae arisma sitiat, connotare respectum rationis : non qui ab aeterno sit intellectus , qui formet
595쪽
rmet huiusmodi relationes: nam diuinus, vestatim probabitur , eas non facit: sed qui ab aeterno est suffciens in Deo, & in rebus futuris fundamentum , ut talis denominatio relativa diuinis attributis conuenire possit. Quarto, etiati operatione nostrae rationis senu dicatur intelligi propter aliud. si eut etiam operatione voluntatis unum appeti propter aliud, ex hac tame operatione nondu resultae relatio rationis: sed fundamentu solum, & re illa, a qua talis relatio rationis denominatione accipit: sed relatio rationis proprie soliuis fit operatione intellectus , qua res apprehenditur,ut relata, quae dicitur notitia compar eiva:hanc autem nulla alia facultas,qua intelis lactus habere potest. Solus enim ipse apprehendit rem, ut relatam, & illam comparat ad alia actu, ad qua re ipsa non refertur, nec co- paratur. Cum vero dicitur volutas unam rem ordinare ad aliam, non ita est intelligendum. quasi voluntas formet in obiecto relationem; sed quia actu suo unum appetit propter aliud, hoc est, unum appetit, quia repraesentatur illi. ut utile ad aliud. Sic etiam intellectus intelliis git unum propter aliud , non quia ex notitia Unius in cognitionem alterius mouetur. Est aute notanda ratio ob quam intellectus potest formare, & fingere aliquid, quod non est voluntas autem non possit: quia nimiruinis
tellectus hanc vim habet,ut qualitate a se pro ducta faciat sibi obiective praesens aliud di Rinctu a qualitate, siue illud habeat veru ciis mala
596쪽
aliquid obiective praesens : sed id fictum sup
ponit per intellectum : solum autem elicit,&producit in se realem qualitatem effectus: atqui fictio solum contingere potest in eo, quolobicctiuc fit praesens : ergo solus intellectus fingere potest.. Verum, quousq: intelligat, & apprehcndacista inter se, ut ordinata, expresse, & formaliter, nondii dicitur formare relatione rationis, ut S. Thomas di serte tradit in hoc anticulo. cum
ait: Aliquando vero respectus significatus per ea , quae dicuntur ad aliquid, est tantii in ips,
apprehensione rationis, conferentis unum alteri; & tunc est relatio rationis tantum. Similiter ex co solum quod sit res volita,hoc est obiectu voluntatis, aut sit intellecta, hoc est, obiectu intellectionis , non est in obiecto relatio illa voliti: aut denominatio , sed fundamentum, di res, aqua sumendum est nomen,& relatio rationis concipienda. Idcirco recte dicunt communiter Logici, relatione uniuersalem, quae dicitur per intellectum conuenire naturae, fer solum per notitiam comparante, non per operationem abstrahentcm: hoc est,
connderantem naturam unam sine multis. Euhac enim notitia solum habet intellectus fundamentum, ut deinde hanc natura concipiat, ut relatam abstractam a multis , & communem , dc ita fiat relatio rationis uniuersalis. - Hinc sit, v tDeus nullo modo formet has reis lationes rationis id enim prouena ex defectui nostrae
597쪽
nostrae cognitionis,sicut Sc cistinctio eorum, quae re ipsa non distinguuntur , Ut δε- ιtat ris. ω .a. V 3, dicemus : non solum quia Deus nihil cognoscit per alienas species , & instar alterius rei,sed quia res concipit ita, ut in se ipsis si tinec quidquam variantur in cius inaleslectu: sed eodem modo obiiciuntur,sicut in se ipsis sunt. Quare,quae non si int compotita, intellectus diuinus non concipit Ut composita, & quae sunt omnino absoluta non intelia ligit ut relata: quia intellectus Dei nihil in rebus ipsis etiam in sua apprehensione mutat. Cum ergo non conserat, quae inter se re ipsa nCn reseruntur, nullam relationem rationis in ipsis format: atque oppositum asserere,plurimu derogat perspicacitati,& simplicitati diuini intellectus. Qua vero ratione eius voluntas dicatur velle unum propter aliud, vel ad aliud, A uisne 8a. cap.a. ostensum est. IIaec quae diximus, intelligenda sunt de relatione rationis; nam, cu tria sint cntia rationis, negatio, priuatio , oc relatio, duo priora Non sunt cum tortio confundenda; ut aliqui falso existimarunt. ncque illa fiunt per intellectUm eo de modo, quo relatio. Ea enim fiunt per intellectu ita,ut nominantur,& diffiniuntur : hoc ele , ideo de illis loquimur ea defi- , niendo, & aliqua de illis praedicando sicut si essent entia , & nominc assirmativo significamus,quia ea concipimus ad modum cuiusdam critis: & nostro conceptui obhciu0tur , ac si csknt entia , simplici quidem conceptu:
598쪽
3 6 Qv AE sTIO NUM META, TI.ceptu e non enim de illis enunciamus esse entia. Quia ergo conceptus ille obiectivus ne Ixionis,& priuationis, in re non eli, sed no- is apparet, ac si esset, dicitur quidem ens rationis,sed nullo modo est dicendus relatio rationis : quia ille nori fit comparatione intellectus, sed simplici apprehesione: quis enim dicat, chimaeram , iuu caecitatem:ad aliquid re- serri per intellectum, & ipsa relatione QIUari ; sicut refertur scibile ad scientiam , & ipsa operatione intellectus referentis, & compa fantis relationem stibilis consequitur. C A p. III. Re fondetur argumentis Caietani.
Porro quare dixerit S. Thomas,Peculiare ense generi relationisi sub eo aliquando esse realem relationem , aliquando per solam ra-nonem,non autem alijs generibus,ut substantiae, quantitati , ct qualitati, arie explicant discipuli eius. Canariensis in commentarro huius articuli concedit, alia genera praeter relatim nem aliquando habere esse per rationem: hoc tamen, inquit, esse per accidens, quando h .mirum substantia, qualitas , & quantitas, solum habent esse obiectivum in intellectu, sine existentia reali: at vero relationem aliquam ita habere esse per rationem , ut hoc ei per se conueniar. Rescio tamen , quare hic auctor appellat esse per intellectum, seu esse ratior.
ais, illud esse obiectiuuri substantiae, auς
599쪽
uanxitatis, aut qualitatis, quae aut aliquano realiter fuit,aut potest cile : nam elle rationis communiter dicitur, quod solii obiective potest elle in intellectu, in re autem ne quit esse , quo pacto inuenitur aliqua relatio
rationis: nunc autem inquirimus causam, o,
quam sola relatio habere potest elle huiuia modi per intellectum , non item substantia,
quantitas , aut qualitas. Caietanus vero bifariam respondet r primum concedit, non solum in genere relatio
nis inueniri al1qlia quae solum habeant este rationis, sed etiam ingenere substantiae.quan titatis,aut qualitatis : est enim in genere substantiae homo imaginarius , quantitas etiam, aut qualitas omnino conficta esse potest. Addit tamen, este discrimen inter haec entia rationis, & relationes, quod relatio, etiam si se per rationem, dicitur simpliciter relatio : at substantia, qualitas, seu quatitas, non dicuntur siimpliciter talia , quando solum sunt per intellectum conficta. Haec tamen solutio Gisiani mihi non placet, quia tam substantia, quam qualitas, & quantitas confictae per nintellectum , ut ponuntur 1 Caietoo, hoc est, obiective solum apprehensae ab intellectu, vere, & simpliciter dicuntur tales , quoties
propositio non denotat existentiam rei. Nam qui apprehendit in hyeme rosam, sine additamento, dicere potest, illam esse vere rosam,
600쪽
sentiam. Porro autem entia obiective selum existentia in intellectu,non sunt dicenda et iutia rationis ullo modo sed existere solum per Tationem: nam ens rationis non dicitur, quod habet veram essentiam possibilem , & ut tale apprehenditur: sed id, cuius tota essentia est per solum intellectum apprehensa, nec re ipsa ullo modo esse potest. At quilibet homo apprehensus,& quaelibet qualitas, & quantitas vere est possibilis; dicetur ergo potius ens reale, quam rationis , non quidem existens, sed possibile. Quare responsum Caietani firmum fundamentum non habet. .
Altera ergo solutio Caietani mihi probatur: ait enim , tam quantitatem . & qualitatem, quam substantiam apprehensam solii, & non existentem, esse vere ens reale, licet actu non existat quia habet essentiam' realena possibilem; relatione vero rationis esse omnino ens rationis,& nullo modo reale; quia nunquam talis relatio esse potest in rebus , nec ullam habet essentiam realem possibilem, sed se apprehensione potest esse: hoc enim vere , &proprie dicitur ens rationis. . t
Sed obhciet aliquis contra hanc solutionem in hunc modum. Inter entia rationis P ter relationem connumerantur negatio,
α priuatio, quae cum non stat entia ullo modo realia , a nobis laimen veluti entia cogitantur , & apprehenduntur , & ideo