Commentarius in vtramque D. Pauli apostoli, ad Thessalonicenses, epistolam, in quo non modo sensus apostoli, fideliter et accurate explanatur sed & pleraque orthodoxae fidei controuersa dogmata, ab haereticorum corruptelis, & imposturis vindicantur.

151쪽

enim vocavit nos Deus in immunditiam, sed in tinctificationem Itaque qui haec spemnit, non hominem spernit, sed Deum, qui etiam dedit Spiritum suum sanctum ines

cesse habuimus scriberevobis:ipsi enim vos a Deo didicistis ut diligatis inuicem Etenim illud facitis, in omnes fratres in uniuersa Macedonia. 8 Rogamus autem Vos fratres, ut abundetis magis: dc operam detis ut quieti sitis, it vestrum negotium agatis, ει operemini manibus vestris, sicut praecepimus vobis init honeste ambuleatis ad eos, qui soris sunt: nullius aliquid

desideretis. Nolumus autem VOS Ignora- restatres, de dormientibus Vt non contristemini, sicut caeteri qui spem non , bent 8 Si enim credimus quod PE s vis mortuus est& resurrexit ita di Deus eos qui dormierunt per I adducet cum eo.

Hoc enim vobis dicimus in verbo Domini, quia nos qui vivimus , qui residui itamus in aduentu Domini, non praeuenie-

152쪽

mus eos qui dormierunt ' Quoniam isse Dominus in iussu, Min voce archangeli,&in tuba Dei, destendet de coelo mora tui, qui in Christo sunt, resurgent primi. Deinde, nos qui vivimus, qui relinquumum simul rapiemur cum illis in nubibus, i, obuiam Christo in aera sic semper cui, Domino crimus. Itaque consolamini inuicem in verbis istis.

De cetero ergo si ires, rogamus vos, ob- seramus in Domino D s Q ut quemadmodum accepistis a nobis , quomodo oporteat vos ambutire placere Deo, sicut sambulatis, ut abundetis,et s.

-D--φεὸς Huc usq; ad scistinendas pro Christi fide calamita-

ης te tes, Thessalonicenses instruxit, monititque Volentesa a Deum sese conuertere, vehementer a daemono,

per tyrannos, persecutores, scctarios, &c tentari, quemadmodum quotidianis experimentis, etiamnuvidemus; Cum enim peccati: in fidelitatis statum liquis deserere conatur, tum magis vrgetur a daemone, OPPlignatura carn amictatur a mundo No lens enim

153쪽

enim Daemon, praedam sibi e manibus eripi, omnese tum suas nocendi artes adhiber. Quemadmodum Deiae, malin Laban generum suum Iacob, qui sibi perviginti annos laboroisissimam seruierat seruitutem, disceden V. E. Item a se, hostili odio prosecutus est. Fidum igituta, &prouidens est consilium, traditum Ecclesiast. cap. a. Fiti, accedens, eruitutem Dei su in timore, o praeparas animam tuam adtentationem. Est enim usitata Dei c5suetudo,ut quibus magnifica promittit ad breue tempus, quaedam eis omnino contraria, datis promissis sinat euenire, quo fidei scilicet, eorum fortitudinem ,, firmitudinem dc fiduciae constantiam magi pro b ζωοῦ ι . - . - . Exempli causa, promisit Deus Abrahae, daturum si bia. ei posteritatem, instar pulueris terrae, numerosissiima,& postea filium suum Isaac iussit sibi sacrificari,inboum filium scilicet, a quo uno pendebat promissa posteritatis multiplicatio quemadmodum egregi Eponderat Apostolus, ad Hebraeos scribens, capite undecimo Id generis multa reperire est ex apta, O Iudic io. Beniamitis, Idem in Exodo, ubi praedicta

Iudaeis libertate, magis affligi coeperunt ab AEgyptij si

quam antea fuerant. Sic Thessalonicensibus euenit, ' qui recepto Euangelio, multis malis sunt vehemei timime iactati, qui quoniam constantes in tentati nibus perstiterunt, hic salutares paraeneses, quasi colores illis adhibet, ad maiorem invia Christianae virtutis, faciendum progressiam e Nec mirum, ait Diuus - , Gregorius, s de virtute in virtutem gradu sunt, quando 1, d- ωnaquaeque virtus qua sigradibω agitur cor se per iner

menta meritorum, ad 'maperducitur. Alia sunt namque virtutis exordia, aliud prosectus, aliud perfe-

154쪽

bus omnibus, tanquam viatoribus, aduenisti per grinis in hac vita,calcar adhibet, ut in via mandato.. rum Dei alacriter ambulantes, meritorum copia, &honorum operum magnitudine ac numero, velintherius abundare. 2.GRI. Verbo ambutire , pro viverei conuersari, scripturiconsuetudine, usus est, ut Christianos do-

ceat, . sunt in hoc corpore, eos peregrinari a D

A fi oris i. mino, nec in hoc mundo, manentem ciuitatem, nec certum domicilium nec fixam sedem est figendam, sed futuram beatitatem, tanquam patriam sine crimine vivendo, inquirendam , quales sunt, qui nunc conuersantur sine macula peccati, quiq; vitam hanc, secundum Dei omm potentis legem, voluntatem, decurrunt. eam omnium suarum actionum o certam normam, atque amussim ponentes. Hinc Pμιε- beatum Eum tirum , appellat Regius Vates, qui non abbi in eonsili impiorum sed cuius voluntas Irin lege Domini, duae nocte : Sic dicuntur, beati immacuiati in

via, qui ambulant in lege Domini. tque haec est via , quam se Corinthiis dicebat Apostolus excellenti . - - ,- η, - siue olaniorem demonstraturum, nempe cha'ritatem, qua ad coelum aditus patet,' quae, merituri apud Deum, collocat Dum enim in via, viato

homo constitutus est, illi tantisper progrediendum est, donec ad perennis vitae praefixum terminum perueniat Commodiore autem rectiore via , ad Dei fruitionem peruenire non potest, ni sit Deum impense,dum hic vivitur, amando. Quia verbhic ccta . - .. mor,sime charitas,nullam finitam mensuram habet . si singulari, sit.&exeellens quaedam infinitae chari' latis. nempeSpirituas.participatio,per qua tuis .e, ali

quis

155쪽

ritate magis ac magis proficiant, unice rogat,atq; obsecrat, cum mentis humanae capacitas amplitudo tanta sit, ut quo maiora sumit, in ea charitas incrementa, eo etiam maior ipse sit, adulterius in potiori gradu, suscipiendam charitatis perfectionem : Nam licet Deus, non modo charitatis, sed etiam eiusdem incrementi auctor sit, homo tamen iustus,bonarum actionum exercitiis, charitatem, tanquam meritoria causa, augere, accendere, extendere potest: Quae causa est, quod suos Ephesios cupit Apostolus, in charritate crescere, apud Lucam, Magdalena laudi datur a Domino, quod dilexmrmultum,&hic monet,et tmagis abundent, nempe in Dei amore, quo gratior&acceptior aliquis Deo redditur. Impossibile est enim, sine fide, quae per charitatem operatur, placere Deo. Ptieens Deo, inquit Sapiens,factus His , o vivens in rapisnt . . terpeccatores, ct transtitu ende mundo.

Notanda est doctrinae Pauli constantia, in istis verbis: quemadmodum accepis a nobis. Nam quae per , ioccasionem, scribebat Apostola , ea prius sermonς πῖ - , ...

coram tradita in memoriam reducit Adeo ut Scriptura, antiquiorem his verbis, traditionem esse,cotra Lutheranos, Apostolus hic insinuet quo pacto stribit Timotheo Tu autem assecutus es meam doctrinam, imsitutionem,propositum, idem, &c. Quasi diceret, eum adeo secum diu fuisse versatum, ut quod ad dogmata attinet, sic ea prius traditione intellexerit, didicerit, fetinuerit, ut&aliis posset eadem tradere , ac in fide Catholica,sic fuisset coram h se verbis,& sermone eruditus, ut veritatis hostibus, & fidei aduersarijs, facile posset resistere. ' α Scitu

156쪽

ti Scitu enim ii praecepta dederim volupere

Dominum A SUM.

Mis Linis mira cecitate videntur a Deo percussi Luther iam bona opera vana, inania, inutilia iactantes', A Db-,υcι iam mandatorum diuinorum obseruantiam esse in possibilem, blasphemantes,iam praepositorum &prς- latorum legibus& mandatis, per summam impietatem, detrahentes; cum Paulus, que tanti ipsi faciunt, solam viam, inicam rationem abundandi charita te, perquam Deo gratus aliquis effectus, illi placet, praeceptis quae antea ipsis praescripserat esse morem gerendum, hoc loco apertissime dicat Quis enim horum verborum sensum non videt A vobis vehememter, inquit, peto o Thessalonicenses,in eam curam incumbatis, et imperata, quae Christi nomine, fungentes legatione , antea dedimus, faciendo, crescatis inita Dei dilectione, in Dei amore progressus magnos Licei repergatis, cuius ynius praesidio, eidem facile place-'bitis. at mraro Cur illos esE dato toties propheta depraedicat, et . ,. qui in lege Domini meditantur die&noct qui im- ἀ- - - - maculati in via ambulans in lege Domini, quiscrutantur te- simonia eius, Min toto corde exquirut istum. Si lata a Deo, &ab Apostolis publicata lex obseruari non potest, quid intellectui prodest, in diuino eloquio strenu Emeditari,in contemplari quae Dei sunt, nisi voluntas,affectus,&studium ea adimplendi accessierinti Lutherani sunt, qui intellectu, Qta scilicet fide contenti, meditantur in iis, quae Dei sunt, vidulata stat loquantur, alios tantum doceant, si ripturas solum iactent, Dei verbum praedicent, Euangelium obtrudansi

157쪽

dam,sic a. vel verbo, vel scripto gloriam, aut quaestum aucupentur VoliIntas autem eorum, nunquam es in lege Domini, quia eorum opinione, cognosci meruari non potest, nec adseruandum, necessaria est. cum ad felicitatem, fides una sit sussiciens. Addidit, seper Mum Dominum, praecepta dedi L Cur βρ --

se, ne sua ipsius propria fuisse, Thessalonicenses exi t 'stimarent, quasi priuatam suam,praest, ferret authori pa talem,aut imperium Apostolus, sed potius Iesu Christi ut praeceptorum Apostolicorum contemptoribus insinuaret, non ipsos Apostolos, sed re ipsa Christum aspernari, a quo dictum est tam vos audit, me audit, sequi vossernit, mesernit. Neque enim Apollo ' - λIi,pro suo arbitratu praecepta dabant, quasi non essent cum diuina voluntate cohqrentia, quia Christo missi

erant in mundum, non salutis humanae annuntiatΟ- res,&praedicatores duntaxat sed di Rectores, gubernatores in spiritualibus,&iis omnibus, quae ad animae salutem,&aeternam faelicitate pertinent Chri 'sti siquidem verba sunt Sicut mist me parer, tractego

mitto etios De qua potestate, dicebat Paulus, Inquo. ρι- ritumanctus,nosposui regere Ecelsam Dei. Successi, res

autem Apostolorum, Episcopi sunt, qui&legibus, de decretis, sulidi us possunt in conscientia, sub peccati mortalis poena, constringere Ideo tanta diligentia 4-.υ. praescribebat, este Luca Ecclesiae Antiochensi Pau in '. . lus, ut custodirentpraecepta Apostolorum, memorum quae licet virosa Lumeri progenies exusserit, contempserit, tessundederit, eorum tamen vim obligatio-m , e medio auferre non potuit,aut eneruauit.

158쪽

III, Hie e t enim voluntas Dei sinctificatio

r iam me.ι Dei voluntas, circa homines de agendis dbgiendis, recte vocata est a Sciliolamicis, vo ta Sum, qua persitas leges, instituta, significati declarat

nobis, quid fieri, vel non fieri vel t. Qua ratione ,. dicit Christus apud Ioannem me in vo taπαπι, qui misit me, ut omnequoddedit mihi, nonperdam ex eo : Sic

hoc loco, Deum a Christianis aliud nihil exigere dicit

Apostolus, nisi ut sancti sint, tam corpore scilicet, qua animo Quamquam de caelibatu; carnis puritate, Lia. 3. is,in sanctitatem hanc aliqui interpretentur, vijancti stationμ, - μώ - idem sit, quod munditia Quas iubeat fideles absti- ' nere ab omnibus, quae animam multacogitantem ,

possim depressam aggravare, ut aptiores sint ad diuinum cultum, vitamq; hic Deo dignam, uiuendam. --μ βψ Sed non minusi recte sentiunt, qui simpliciter, ad O-z in nem sanctitatem, huc locum reuocant,secundum aquam, vivam fidem ac fiduciam in Deum,omnes habere cupit, ut is, non tantum hominis labi j s&lingua sanctificetur, sed corde adoretur Sunt enim ij veri adoratores quis tritu severitate Deum colunt se adorant; Si etenim veterem illum populum, tanta sanctita volebat Deus pollere, si tot ritibus, tantisti; ornamensarum uase iis, ceremoni js, templum illud Hierosolymitanum , praeceperat Deus ornari ;&illud ingressuros adeo si-

perstitiose purificari quantam a cordis nos,itemplo an- mimoniamin puritatem requiret qui sanisorum, domestici Dei. bi in membra, immostatres,or cohaer dessumus se nominamur Templum siquidem cordis nostri, omnis sanctimoniae decet magnificcntiam o-

159쪽

mnia oportet esse sancta, ornata, nitida, & velut quodam splendore virtutum refulgentia. in Apostolus Templum De sanctum est, quodestas vos. Et iterum: ν γε templum De . Rursus Nescit , um temptim Dei a. oris. αρσάλιοι, sirit Dei habitat in Obul Si qum temxemplum Dei violauerit, riserrit eum Deus. Et iterum r isse consensu templo Dei, cum idolia e Vos enim sistem plom Delvisi sicut dicit Dominwm niam inhabitabo iis Assis, is inambuiab inter eos, ct ero istorum Deus. Omnino enim iustuni est, utilIe, qui est sanctus a. c... . sanctorum, super omnes habeat etiam sanctu mi magnificum habitaculum: Neque enim congruum est, sanctum Dominiam, habere pollutum tabernaculum Propter quod saepenumero Domini voco monemur Sarioti estite,quiaetegosanctu um. Et in Euangelio Epote sericordes, sicut o pater vese coelesta , Ic,

sispersectin II. Ne lea Pauli mentem ultum dissemiiunt qui quodlibet opus bonum,quo firmior& comstantior in bono,redditur hominis animus, persat. IL, fationis vocem, intelligunt.

Vi abstineatis vos a fornicatione misia VI. vn quis, vestrum, va uum psidere,insanctificationis honore

Usu Hebraeorum, corpus humanum , eleganti Cor - L . metaphora,vas appellaui quasi rem interitur no zzz xiam, fra tu fragilem & corruptilem,&hoc, ut horninem semper licitum,diligentem, cautumq; reddat, dum hanc mortalem vitam, Vivit Sicut enim v, trea,

160쪽

teae, figulinae,&testaceae res, summa attentione, pus

habent, ut integrae seruentur ita versandum est hominibus Christianis inhoc lubrico mundo, in medὶν nationu prauae vigilantius, ne quid caduca, mobilis&inconstans ipsius conditio spiritualis detrimenti patiatur. Pauli si quidem mens est, Christianos hortari, ut corpus siuum, quodaDeo acceperunt, inhonore..cisDe.. sanct catio- , hoc est, purum, minime morbis, vel potius rdibus turpium cupiditatum coinquinatum seruent&custodiant: Quod saepius inculcat, propter Gentes, quae omni vitio Luxuriae erant plurimum deditae, quemadmodum cap. a. eius, quae est ad Romanos, aperte testatur Apostolus, qui naturae legition repugnare ipsam fornicationem quam simpli, Cena vacant ne quid enormiusvi inhonestius dicam, ibidem, Z alibi saepe insinuat, cum tamen eam 1, varem plane malam Sc abominabilem frequentissime detestatur, ut ex ipsius modo i endi, fit perspicuum, cum ait Fugit ornicationem. Item ex eo, quodaeq;abeo prohibetur, atque furturno idololatria, ho- illicidium, talia eiusmodi crimina iure natura: d Testabilia, quemadmodum patet I Corinth. 6. ad G lat. s. ubi simul de fornicatione, alijse iusinodi se Ieribus, affirmat Apostolus, quod qui talia agunt, As.., V V UerVentur. Quin Gonei lium Ap stolicum, inter caetera, viuiligentes ab inereas cari

, quae gentilibus Philosiphi non videbantur illiciata Christianam enim mirabantur castitatem,q lem admodum colligitur ex a Petri epistolae, cap. . his verbis : Suffit enim praeteritum tempus ad voluntatem