Commentarius in vtramque D. Pauli apostoli, ad Thessalonicenses, epistolam, in quo non modo sensus apostoli, fideliter et accurate explanatur sed & pleraque orthodoxae fidei controuersa dogmata, ab haereticorum corruptelis, & imposturis vindicantur.

301쪽

Comment inposteriorem D. Piali saepenumero sacrificia,quae ipsi erant gratissima, igne coelitus missis, consumpsi si . Etscit, ait D. Ioannes in Apocalypsi digna magna, ut etiam ignem faceret de coeti descendere in terram, in con ectu hominum, sesiducet hac Liantes m terra,propte gna quae dat uni id acereis con

steriis bestiae. Non quod ea sit facturusq*ς diu in pron

1 iis sunt virtutis, creaturaeq; vim exuperant licet ea st facere sit ficturus sed essecta editurus est, quae mor- La.nx. tales omnes sim me admirentur,quasi vim intelligendi multis interuallis ea excedant: Sicut Pharaonis Ma .gos fecisse,author est Augustinus,quae,ires naturaeno: superabant, licet eas sit perare viderentuta.

2 .'T multa quidem Daemones facere possunt, supra

--racula humana SVires, quae miracula videntur, dc aliquando sunt; quae quidem dupliciter fiunt, aut in apparentia, per sensuum illusionem, aut in rei veritate, Sed qua cuia qua uiusmodi faciunt Daemones, non aliter aesunt, quam per virtutes naturales creaturarum,quas Iuti norunt,in velocissime ac occultissime applicano, sicq; a multis infirmitatibus sanare vere possunt, atq; sic,verbi gratia, quam in vinum conuertere Virgam in serpentes, S econtra utare. QVando autem noti est virtus aliqua creaturae, quae electum talem em re valeat, cessat omnis daemonis operatio,&ad sensuuia ri,hris , . illusiones se conuertit quod & Antichristi opera ,, ἀπι- mi tanquam instrumento, ad aliorum deceptionem, fa-

cturus est i Ea tamen signa,in proci gia, hic mendacia vocantur Ob finem,propter quem, ab Anticli patra b unetur; nempe, ut sei: uJlesiam esse me litiens '. suam legem Christiar si Domini nostri lege, Minstitutis meliorem esse comprobet, ac omnibus si, pro Dei filio, Domino nostro Iis v Christo despecto, adorandum exhibeat, i c. Et

302쪽

Et in omniseductione iniquitois ys qui per ireun eo quod charitatem veritatis non

receperunt, v alui fere v.

Et si valde efficacia sint futura, quae ad fallendum . editurus est Antichristus, signa&prodigia, non omnibus tamen ea ossicient, sed ijs tantum , qui ad peccandum sunt procliuiores, quibus scilicet, prauis assectibus excaecatis, opeoum, dicit alibi Apostolus esse Euangelium. Eiusmodi sunt V. G. quos Dominus alloquens Interrogat quomodopotestas credere,quigloriam is

rnuicem aecipitu segloriam, quae olo Deo eis, non quaeri iis Quasi diceretDominus perditionis multorum causam esse ambitionem,quia ea, sicut cinolita aliorum multorum vitiorum consiletudo, magnum . multis hominibus impedimentum affert,ne Christo credentes, ad veritatis lumen perueniant. Animi siquidem passiones, aitHilarius, sicut&immoderatias ni ifectus, siqpe mente suo dest alude ijciunt, ne veritatem Nis,, agnoscat,atq; cognitam sequaturi, aut exterius copre 'hensam profiteatur, vitamq; prosemioni suae consor ' 'mem traducat; sicut alibi dicit'Apostolus, usa τὸ Hai Vs: Chrisum quidem proferise queria iis interim negant, ne pe mala vita,corruptis moribus,&c. Quemadmodii P mortis causam reij cere no potest aeger in medicum, cuius consiliis alutaria aspernatus prauae consuetudini aqua morb' origine traxit nolens remittere nun tium: ita peccator, suae damnationis authore existimare Deci, semper ad meliora Varijs medis prouocante,. no debet, qui perniciosa hominu i ditorum consilia .

303쪽

dis Comment in to eriorem D. Pauli volebant quam vere: coram Deo esse potius nori credere in Iesium,elegerint, quam illum amplecti in

suo honori, in eunde credendo,Viderentur derogare, qui de se qua de Christo, maiore habentes opinione, a primorib. suae gentis despectu Dominum sciebant. i. . Praeferebant enim, magni fieri ab hominibus potius, quam a Deo. Et licet lesum,est e Messiam crederenes, quia tamen cia fide, Dei charitate non habebant dicit hoc loco Paulus, quod charitatem veritatis non receperint, et to Se ιοι si salui ferent. MIAE U Hocitari nostri teporis Sectarios aperte conuin-n Disici cit, negantes ridem esse posse sine charitate, licet Ioan. xap. 7. MI a. multos ex principib. credidisse, assirmeta, qui tamen confitendo non diligebant sicut locu c. I r. Ioan . dilexerunt enimgloriam homin m magis, quamgu- ria Dei exponens D. August. respondit, Apostolos G-trarium fecisse qui pro nomine Iesu, contumelias, ver-.bera, iniurias, flagella, mortem pati & nihili ab homini fieri, elegerunt. Multos aute in Christia alibi credidisse dicit Scriptura,qui postea prae timore exclusionis ex synagoga, n5 ausi sunt eunde,vel sequi, vel profiteri, quosSalom 5 execrans,&eoru malitiam reprehedens,dixit,q, nec intellectu veritate perceperint, nec eunde affectu voluerint percipere licet Dias opera diuinae potentiae plurima, apud eos effecisset, quae Esaias patranda per eum, praedixerat, dicens: Domine quis

X III. credidit auditat nostro, e brachis Domini cui reuetita est'

eo mittetistis Deus operarionem erroris,

credant menda Io.

Sic permissionis diuinae Scriptura mentionen facit, 'itas res aliqua diuino cosilio fieret,qua minime tamen intendit aut desiderat Quo sensu dicit hic A-

304쪽

postolus, permissium iri, venire Antichristum, ut Iudaeos praecipue, in poenam suae perfidiae decipiat, sicut& ipse Dominus alibi non obscure insinuauit cum dixit Si alimet enerit in nominesvo sium recipietis. Ex quo, is khQmtis praecipuum videturAntichristi consilium, institu ἡ .iρr moderaltim futurum,ut siris malis artibus, fraudibus'; impi Os Iudaeos falla : nam, propter peccata populi, saepe permittit Deus regnare pocritam,& haereses ab impostoribus& Pseudoapostolis longe lateq; disseminari, quia Spiritu Dei, I)Christia, ut Saluatore oblatum,ascrepudiant, quo salute adipisci certo certius poterant: Dicit autem operationem, hoc est, fontem erroris, Visis, is

Hittendum,*ea sint pleriq; cqcitate futuri, ut diuinas, emo miri is internas&externas illustrationes non percipiant, spi- - - , ritus sancti motiones contemnant, Jcita aspernentur, ut cum imp ijs dicant, recede a nobis,mia: cientiaru tuarum nolumus. Tales sunt, qui cor obscuratum habent,&inviti sita sunt enutriti, ut insui cogitationibi eua, nescentes, omnem carnis se cogitationum voluntatem fac ant, donec eo tandem pertingant, Vt creaturae potIus, quam creatori erutant: Quales esse dixit alibi Apostolus,quiteritatem Dei in mendarium commutant, quemadmodum Sectari hoc tempore testantur, qui proprio Seiraγῆς, M.

iudicio, in obstinationis suae poenam, videntur con demnati. Quibus manifeste congruit, quod Ethnicis c., his, &idololatris Apostolus cap. I. eius, quae est ad Romanos scripta,tribuit, dum eos veritatem in iniustitia detinuisse, hoc est, ait Basilius, in suis regulis breui orbibus datis a Deo bonis,ad proprias voluntatesvi voluptates esse ab uis quod vitium in se fuisse negauit Paulus,cum scripsit Corinthijs: Abn o mi scut plurimi, adulterantes verbum Dei, cuiusmodi sunt iniqui Se-

305쪽

aca omment in posmorem D. Pausictarij, qui simplici plebi narran abutitiones, si non t

e I EO gem ait Chrysosto inus, cui regatis

mora, . pecunia creditaefuerunt,mandatums accepit,ut eas in Reguhonorem impendat Isseas pecunia/m tradones, corta,et Magos contulerit, horis regus pecuniis, utatos,e 'undidos rediderit 1 tanquam qui maxime Regia voluntatem offenderis,grauissimasporna persoluit Ita sapientes Ε- thnicorum,cum notitia Dei accepissent eiusq; supera omnia,gloriam&maiestate cognouissiet nihilominus tamen cultum ti Deo debitum,vanissimis Idolis adhibentes niniustitia veritatem detinuerunt, asse- Ceruntq; iniuria, non ea, sicut decensac iustum uita , Vst; quamobrem inexcusabilessunt, maximis si digni supplicijs,sicuthodierna die Lutherani, multos concisa λλ.e an Onscientiam suam seducentes. easquentium X his liquet, esse quςdam peccata,quae causissi ne ir' sequentium peccatorum, poenae antecedentium,si- ut eius,quae est ad Rom. cap. I docet Apostolus,sapi

entes Ethnicorum,qui Rerum Deum cognouerunt, in

poenam 'dissimae idololatriς, traditos fuisse in reprobustensium,&in turpissima flagitia Deu peccatale catis punire,passim Scriptura testatur Hoc psal. s. docet Propheta David, vel Christus in persona&verbis propheta icum in Iudaeos dixit ad Deum patre: πο-

ne iniquitate veriniquitatem eorum, non intrent inrotitiam tuam. Caecitas enim mentis, ait Augustinus quam bius remouet illuminator Deus,&peccatu maest, quo in Deum non creditur,4 poena peccati est, qua cor superbum digna animaduersione punitur &causa peccati esst,cum mali aliquid caeci cordis errore comittitur. Haec, similia August. lib. de nat. grat. Ac I. contra Pelagian. cap. a 2. D. etiam Gregorius supe hec verba: Si conuersia iistius uiliti uafecerat iniquitate,

ponam

306쪽

pinam Ofendiculum coram eo hona II ita scribit Cur adhuc Deus ei ponet omendiculum, quem iam impie egisse, cecidisse per iniquitatem, quam patrauerat, conspicies sed districta valde sunt omnipotentis Dei iudicia. Nam qui peccatorem diu exspectat, ut redeat, ei non redeunti, atq; contemnenti, pocit adhuc, ubi grauius impingat Peccatum quippi, quod per

poenitentiam citius non deletur, aut peccatum est,aut

causa peccati simul poena peccati. Omne enim, quod prius committitur contra legem Dei, peceatum est, sed si citius per poenitentiam non tergitur, iusto iudicio,Deus obligatam peccatis mentem,etiam tria culpam altera permittit cadere ut qui flendo corrigendo noluit mundare quod fecit, peccatum incipiat peccato cumulare. Haec Gregorius. Cui substribit Isidorus, libr. et de summo bono, cap. Is Vbi prς-

cedentia peccata, sequentium criminum ita esse causas dicit,ut illa quae sequuntur, sint praecedentium poena. Praecedentium vero peccatorum poena, ipsa vocatur induratio, veniens de diuina iustitia. Hinc est, tisa. --, quod Esaias, cap. 63. dixit Deo; indurasti cor nostrum 1 tne timeremus te. Neque enim qui mali sunt, impelluntur, ut mali fiant; sed dum mali iam sint, indurantur ut deteriores existanta sicut hoc loco aperte docet Aiapostolus. Non quod Deus malitiam infundat voluntati, nec eam efficaciter moueatad maliam, verum iusto iudicio,vindicans peccatorem, diu multum qiii magnis peccatis Versatum, non modo non iiafundat gratiam, qua prohibeantur pravi motus, appetitiones humanae voluntatis, sed etiam quod ponat eis occasiones offendicula, ad quae grauius illi impin- ee-ώm-gant suo tamen vitio, Vertentes videlicet occasiones,

L 3 quibus

307쪽

Σ o Comment in piseriorem tu pausi quibus resipiscere atque emendari debebanit, in maiorem occasionem peccandi: sicut videre licet in Pharaone. Nam Deus secundum Augustinum, inclinat quidem voluntatem hominis ad malum, n5 efficienter eam mouendo, sed tantum per occasionem,&, Vt ita dicam, obiective quod multa faciat ibijciat homini vitiis corrupto,que illius prauam voluntatem inclinatura sunt ad malum. Quae Augustini doctrina ecb 3, congruit cum eo, quod dixit Deus per Ezechielem, prophetam : Si iustu conuersus fuerit a iustitissua, secerit iniquitatem,ponam ossendiculum coram eo. Et cum eo, quod scriptum est,Sap. 4 creaturas De actas e domo in tentationem anima hominum, in musqu-- LN edibus insipientium.

Nives iudicentur omnes, qui non crediderunt

veritati.

Fraxdisa radica H voce, non cauta discussionem, aut pro- μ' -- nuntiationem sententiae, sed condemnationis poe-D . i. a nam tellige, qua Iudicandi sint, qui clarae veritatis luci restiterunt. I autem sunt, qui Christum inpropria venientem, non receperunt, quem tamen ex admirandae virtutis operibus,&singulari doctrina, Messiam esse, potius agnoscere, & poterant,d debuerant: Eius enim vita innocente, omniq; reprehensione vacua, attenta,&efficacissimae doctrinae considerata veritate, haud dissiculter adduci potuere Iudaei, ut de ea nihil possiet dubitari, si a viiij s liberi, sensis obtusos, stupore mentis non habuissent Christisqui de voces

hec etiam sunt Ioan . s.Sinon venissem, o locutus evnon

juissem eccatum non haberent Et, sinon venissem, T ve

ra non

308쪽

υ ηοηθGsem,quae nemo alim fecit, precatum non haberent m beatae et tormain ratio, qua iudicat &damnata est .malia su nil omanes, ora venitivae in mundum, o multi lege runtpotius insuis tenebrispermanere, quam lucem recipere. Lux enim tenebras non attulit, sed homines in eis inuenit. Venit autem lux ipsa, ut fugatis tenebris, vitae dumen mundo caecutienti communicaret quod quia

recipere homines mundi huius noluerunt, iudicio sunt asscripti, laetern sim damnati, quod videlicet, Dei ignorationem errores magis, quam a Pertq&oblatae veritatis cognitionem dilexeruit Ideo consenserunt iniquitati, id est, operibus mortuis operam dederunt, adeo ut propter carnis illecebras,nriandi lenocinia,& daemonis improba consilia, quae diuina legi aduersantur, nihil .vel quaererent, vel sequercntiari

vel sectarentur.

Hoc etiam multis Sectariorum cori pliaris S an ' π π

tesignanis, hodierno die euenit,qui conscientia scru' - δει, Pulum metuentes, ne si aliquid verum vel Calliolicucredant, prohibeantur id retinere, quod diligunt, ut V. G. quae a religiosis hominibus destem piis O thodo-Xorum, per sacrilegia surripuerunt, restituere. Hicine, in suis prauis operiti. malle manere, censendi sunt, quam lucem veritatis oblatam recipere pri esse male gere, dc propria conscientia, ab alijs etiam conuincantur: deo veritatis fidem, nec inquirer nec oblatam recipere volunt Nam fides non inducit necessario ad assensum audientes, nisi pius adsit bona voluntatis assectus mouens ad assentiendum. Vnde fir,

ut Haereticorum, qui oblimate nolim Veritatem - abilis.

quirere, ignoratio sit culpabilis,&damnationi obnoxia;quia sic est assecla, ut scire si vellent, possent, deberent P.

309쪽

a comment in poseriorem D. Pausirentq;. Qua ratione,dicitur Ioan. 7. Et me stitis, unde sim, sciti, cum tamen postea cap. 8 dicatur;neque me scitis Scire autem dicti sunt Iudaei, quia scire potuerunt, si voluissent .

XV IVos autem debemusgratias agere Deo, emper pro vobis, fratres dilecti a Deo: quod elegerit nos Deusprimitias Ins

lutem insanctificationes trisus, sin

Eius benefici memoriam vult Thessalonicenses iugiter recolere, quo sunt a Deo cumulati, cum per efficacem Apostolorum praedicationem, primi quodammodo ad Christianismum, cosiperante Deo, Vor imitia. cati,coelestibus donis fuere largiter imbuti. Primit prout vox Graeca iunci χθisonat, primos fructus, primam oblationem, in uniuersium, cuiuslibet rei initia&primordia denotat. Quae Vox, in maximam Thessalonicensium commendationem, a Paulo est

addita, ut eosdem ad Christianismum, primos fere mmnium in Graecia vocatos, maximis&praestantibus εμ. r. Spiritus sancti donis cumulatos fuisse significet Apistoli quidem, se spiritus primitias accepiss gloriabantur, quod eorum spiritus, tanquam sacrificium quoddam,iam Deo oblati essent,in diuino charitatis igne uressi. /s comprehensi, ut auctor est Augustinus Veriti enim,'' primos iritum nos, um btinet, ait, ut per hunc a tera comprehendat. Iam ergo habetprimitias obtitas Deo, ut dicit menteseruio leg peccatii. Et rursus, Deus, cui ruio insis, tu meo. Haec ex Ausustino, quae ad Thessalonicensiulaudem

310쪽

ad Thessalonicenses Episotim, Cap. II. a 3

laudem maxime possunt accommodari. Non quod operibus iustitimquς ipsi seciment, diuinam in se liberalitatem prouocassent, sed uni sericordiae diuinae, id tribuendum esse insinuat Apostolus, cum eos a

Deo dilectos vocat. Est enim inter nostrum, &Dei amorem hoc di m M. scrimen,' uod noltrum amorem ratio praecedat intaeo,qui amarur propter quam rationem iure aliquisa πια. diligente diligitur Amor enim noster inuenit, nor autem facit, quod amat: at diuinus, in amato, rationem aliquam amandi non inueniens, amabilem hominem amando facit. Vt enim in amore naturali, quo cuncta dilexit Dominus Deu&, ut essent, nullum naturale bonum in rebus creatis praecessit quod amaret, sed Deus amando, bonum fecit ita etiam invo-eationein iustificatione impi euenit quemadmodum insinuauit D. Ioannes , Non quasi, ait, dilex rimus eum, prius scilicet esseae quantam ipse prior Hlexu nos rust. ---Vnde Augustinus annotans illud verbsi,dilecta a Deo Non, inquit, dicitur diligentibin Deum, edaelectis a Deo, quisenim dilectisnt,propterea diligentesmunt. Ex hoc porrd,mirifice Dei erga homines dilectio, Mi Driis commendatione , vel admiratione potius , digna est, I

quod cum malum de demeritum in eo quem diligit, reperiat, propter quod odi, poena eum debebat prosequi nihilominus tamen, eundem diligere incitapit, quemadmodum in ea, quae Romanis scripta est ,

notauit Apostolus, dicens: Commendat Deus charita tem si amis nobis, quoniam cum inimici essemus, Chrisu spro nobis mortuus in Ac si dicat mira est in hoc Dei charitas, erga homines, qui cum odio&poena digni ecsent, eos dilexerit, in hac scilicet Vita, per gradiam, in Min futin