Commentarius in vtramque D. Pauli apostoli, ad Thessalonicenses, epistolam, in quo non modo sensus apostoli, fideliter et accurate explanatur sed & pleraque orthodoxae fidei controuersa dogmata, ab haereticorum corruptelis, & imposturis vindicantur.

51쪽

I Comment inpriorem D. Pauli strae periculo, aures proebueritis: Pietatis vestra studium singulare, innocentia&longanimitas loquumtur, qua uiditate,de vitia vina couersatione pat atroditionis, ad Deum vivum verum seretis gentiom simul Aris quod i dicuntur,4 non sunt dii estis conuersit Nam quae antea Thessalonicenses sectabantur, nihil vel syncerquirtutis, vel solidae elicitatis asserebant , quantumuis hominibus coecis stupidis&hebetibus,ri tabis. - . plurima maXimaq; promittere viderentur. Vivebant cena-rsatione enim antea secundum carnem, in Vitiorum ceno, si v '- eundum veterem&corruptum hominem quae vita, in damnatis terrenae&animalis naturae operibus, iuxta Pauli sententiam consistebat quae veri Dei scientiam ignorans, coelestem sapientiam comprehendere nequaquam poterat, aut oculos ad coeli palatia toller . Ea enim ab infidelibus parentibus4 proauis gentilium, longa serie obseruata, filijsq; permanus tradita, tanquam bonavi honesta, religiose obseruabantu T. Ideo dicit, eiusmodi D. Petrus, fuisses cupoues erantes, sed quae, docente Apostolo fuerant potia eonuersu asorem se episcopum animaru uarum a deo. ut qui labentis iraetereuntis mundi incolae, Sathanae manicipia, carnalium voluptatum sectatores,in idololatrae fuerant, tunc raris sanctorum, o Dei essent

domestici effecti, nempe fide diuinitatis,in mysterii

dispensationis aduentus Christi Domini, ut primum scilicet, in verum Deum, in I EsT CHRI set vuerediderunt. His enim duobus articulis, summa Christianae religionis continetur,nempe veritate diuinit iis c mysterio incarnationis Christi, perquam redemptio, d conuersio simulachris est perfecta .

52쪽

sne qua fide, nemo vitam habet aeternam, ita xta Christi sententiam: Haec es enim vita aeterea, ut eognoscant te solum Deum rerum, quem misisi I ELYM CHO IM . V.

Deu porro hoc loco, sicut Malibi qpe,ver appel-hat, ut utichragentium,argentum, aurum, operama Dein aurianuum hominum, excludat: Euangelium siquidem, quod aeter Paulus praedicabat,non es alium Deum, praeter patrem Domini nostri Iesu Christi, filium,in Spiritum sanctum, reuelabat . Idolum autem scimus, ait alibi Paulus, quia nihiles, cum e diuerso, Deus noster vivus sit, idestions vita, in quo animo: corporesumus, o vis m, mouemur, quia Christus in carnem veniens, abditum hoc mysterium, humano generi clare aperuit Hinc Matth aa. Deus Abraham,&c non mortuorum; sed viventium Deus dicitur Ideo seiu c. μα- re viam,veritatem cy' vitam appellat. Viam quidems, iamri.erιιatri quia a simulachro una cultu, ad veri Dei religionem, a su D m, peccato ad iustitiam ab hoc saeculo, ad aeternam vitam transitur, nempe fide in ipsum, obseruantia mandatorum ipsius Peri umen habemus ambo acces . . 1M Amin et nostritu, adpatrem. Vnde restissime Aligusti ιιmι. e. s. nus, homini, inquiit,estiterad Deum, per Deum Iomi t δ nem, qui Chrastus es mulin veritas appellatur, ideo qiod instar simulachrorum, nec mentiatur, nec fallat, aut decipiat, sed quae in sinu patris vidit, annuntieta, & deinceps qua promittit, impleat ac praestet, di quae denique vera sunt, errorum tenebris excussit, in mediu proferat: Qitia vero fidei causa, miserea mi istos susceperat eo solandos s. vita resurrectiocte uuDeisiuidiciturοῦ

53쪽

a Comment is priorem D. Pausis, o, s. dicitur: Imb, ad hoc se inmitiatum alibi venis dicit, mahomines vitam habeant, se abundantivi habeant. Ideo suta

ijcit Apostolus.

xiv Et e lectare ilium eius de Caelis.

Qui nempe, vitam in hoc iaculo gratiae, vere credentibus largitur, ut aeternam, in futuro consequan- Vix siquidem gratiae,adhuc pro hoc statu,imper sis. ως M. fecta Vivunt iusti,dum hic peregrinantur a Domino, perfectionem tamenin clariorem in sequenti, Dei gra' tia, Christiq;&propriis suis meritis,adepturi; beatam scilicet,& immortalem in gloria,quando sem piternis& immortalibus bonis,tam in animo,quam in corpore perfruentur. Ad hunc enim unicum finem venito , .ia mundumfons vita Christus Dominus, ut qui credit Istra. . in eum,nonpereat edhabeat vitam aeternam. Cum in hoc Christianorum tota spes collocata, dc omnis fiducia sita sit, quod Redemptore obuij ulnis, sua cum mercede suo tempore expectent de coelo, iuxta symboli formulam, venturum&redeuntem quem impij, crudelem&acerrimum iudicem merito tremebundi nomodd formidant, sed&abominantur Iudicis enim tremendi minacia verba sunt ruunt hi insupplicium

aeternum: iusti vero invitam aeternam. Sunt enim homines pij&Deum timentes ijs seruissimiles, qui diligenter vigilant, exsectantes Dominu uum, quando re--, uertatura viis c ui,&prudentes illas virgines imitantur, quaesumptis cum oleo bonorumverum lampadibus, obuiam θοnser donsedies ac noctes procedunt, ut antequam ianua claudatur, introire possini cum utroq; ad nuptias.&c. Qualium videtur Esaias meminisse cuna dixit: Dein iudicij Dominiis; beati omnes, qui ex ectant eum. Et Apostolus: Oportet nos omnespare ante tribu I

54쪽

Christavi unusquus recipiat prout ge in eo ore,su bonum lue malum&inea, quae est ad Titum cap. a. VI abnegantes impietatem e ecularia desideriasobrielie,ctiu emiuamin inio acuis,expectantes beata 'em aduentum guria magni Deio Saluatoras nostri Iesu Christ. Quia vero dicere Thessalonicenses poterantiquomodo Christum exspectabimus, qui cruciassixus, mortuus est ρIdeo subijcio.

Quasi diceret: Christus quidem mortuus es propter δε-licta nostra sed resurrexit propter iussisasionem nostrum HNam licet Christus est mortuus,.&redemptionis nostrae pretium permiuit; nisi tamen a mortuis resurrexisseti non credidissemus, eum fuisse filium Dei, Saluatorem mundi Propterea vero amplecti munia G.rrectianis eius fidem ,. dc peream austificamur, quia credimus αφφ oeum resurrexisses Nam per eius resurrectionenia, adducimur ad fidem, per fidem ad iustificationem rinem admodum prioris suae epistolae cap. I. videtur . expressisse D. Petrus: Mi Deus pater secundum misericordia uam magnam, regenerauit nos insem vivam per resurrectionem Iesu Chri ex mortuis: Quia sicut Christi tesurrectio generat in animis hominum spem vi-uam aeternae haereditatis,itaqtroque adducit homines

ad fidem dc per hanc ad iustificationem animi Αtque hoc est, quod alibi dicit Apostolus. Quod licet uti insit ex Urmitate; sedπιπιι cxvira teDci. Quae . c. -is enim homines de Christo&Deo debilia&ridiculata sunt arbitrati, fortiora: sapientiora fuere, quam ipsi homilies sic aibritrante essent aut viderent aut aesti- auarens

55쪽

Comment in priorem D. POEnarent. Christus siquidem cruci amxus, licet mundi sapientibusridiculus imbecillis reputaretur, robustortamen& potentior erat homiliabus, qui mortis imperium vel potius tyrannidem sua morte destru-

tuos ad vitam suscitabat: Nam etsi secundum natu- uana. ram assumptam quae communibus natiuae miserijs obnoxia fuit ab sique tamen peccati fomite re ipsa exhiberet certa infirmitatis argumenta persona tamen diuina, quae naturam illam sustentabat, virtutem suam, cum opus esset, exercebat cum eadem Ἀ-men manens, expugnari nulla ratione posset.

Cum enim maxime imbecillis rabiectus ego Christus secundum humanitatem sutaretur hoc ipso, maxime validus iotens esse conuincebatur. quod talia, patiendo, eius odi vitetutem potentiam , n xux diuinitatis declararet, quae unita mortalis

carnis humilitati eum non permitteret in morte detineri, iuxta P praedixerat. Regius Uates Non ibi,s et Zu a. . a. tuum viare corruptionem. Et postea Apostolorum .

princeps: Nonpotuit detineri incus V moins, narra ijs, , , propri Virtute ad vitam ipsemciso se susti π tauit Christus enim , ut regis , resurrectionis nosti causa suprema Metis eictrix est, citiis ut Pater, mo

tuos, quos vult, vivificat, Nam liceti Ortini merr secundum carirem, se tamen facile potuit ad vit; ira re-iiocare, cum ille Dominus esset quimori cat se vivi prat, deducat ad inferos, reducit. Est enim in us p mianis, bobis ausa susci Landi mortuos ad vitam ideo Christu inta a re is, tam dicituri secundum humanitatem nempe suscita ite :Σ --,s mortuis. Nam Christus , ut homo, hominumis liberationem, suo merito iustitia, a morte descorruptiono.

56쪽

.dThessalonicenses EF solam, Cap. I. riiptione, apisd coelestem patrem oblimiit quia seu, Adam suo demerito cinobedientia, totam suam posteritatem acerbae cineuitabilis mortis legi subiecerat; ita Christus, sua obedientia, omnes a mort die

reuocauit, Vt cuius humanitas, instrumentum Morganum quoddam diuinitatis fuit, per quod miracula,&diuine virtutis opera patrans, seq; , aliosiqνad vitam i euocabata qua ratione, cin die iudicis, omnes est fiscataturus, secundum quam carnem, est gloriae iustorum exemplar,in typus resurrectionis, quem admodum docet Apostoliis cum dicit, eum resorma Phisi'. R. tu rura eoum humibratis nos , configuratum corpori etiritus is siue rideo se reserrectionem ct visam appellato, quod utriusq; causa sit,&princeps e Sector Cuius inditio&virtute te Dei naturalem esse filium s pecomprobat ut cum se dicit potestatem habere ponendi anima uam, se eam iterum resiumendi cum se dissolutum corpori ui templum ntra triduumposse reaed care gloriatur. Vnde cap. I. eius, quς Romanis scripta est, Christus Dei filius demonstratu, promulgatus post eius resurrectionem qua a mortuis resurrexit ascendens enim paulo post in coelum,misit Spiritum sanctum, cuius virtute dc potentia inceperunt discipuli Christi diuinitatem demotistrare. Resurrectionis hic saeta mentio, videtur argiI- menti totius epistolae seminarium continer ',' ' o κ. HAEAM.

viam sibi sternat Apostolus, ampliorem de resurre meatio. M. ctione, posterius agendi, de tractandi. Adiunxit proprium nomen, nempe IESUM, VIte tam spiritualis',

quam corporalis auctorem, ut qui tuum feceris poni

57쪽

a- que causa fuerunt, quia perpeccatummor introiuit morilem terrarum,HaitApostolus.

ΣΠ eripuit nos ira ventura .

. . Graeci, melius legentes in praesenti verbum .

ιρών. semper durantem fructum hoc verbo significari, ut qui, sicutab initio mundi caeperit, agnusem occi- Ius ga orati inviai,ita usque ad iudicii diem, sit duraturus, si modo h omines in luce ambulantes, secundum Spiritum ta viuere perseuerauerint, tabnega res impietatem, seratim desideri obrie,pia, isse inhoesculo viventes, iram menturam deesinent a qua quimdem se, nemo liberare potest, nisi perfidem in Christum,vivam Nam ideo super homines dicitur alibi. ira Dei manere, ut significetur, peccatores non posse diuinam euadere vindictam, nec vires habere, libemandi stab ea ira Dei. Non diciturira Dei manet in eo, ait Chrysostomussea' ipereum, hoc est, nunquam ab eo discedet: Nam quiseeredulus es lio On videbit vitam, sed ira Dei inrisuper eum , ait Domini praecuri id est, iudicium damnationis subibit . Christus enim ad homines veniens, omnes peccato obnoxios, Miret filios inuenit Qui crediderunt, sunt liberati a peccato,ac ab ira diuina, in qu Dei gratiam, de ad vitam aeternam sunt perducti non credentes vero, subira' peccato veteri manserunt, a quibus non liberan-

58쪽

liberanturi sed lege tenentur damnationis, quam iras vox significat in eo enim sensu,ex sophonia'ropheta canit Ecclesia Catholica,in officio Defunctorum: a . v nDies,lti,dies ira, timitatis omiseria usmagna fiam

ravalde . Qui igitur, in Christo,per vivam fidem, non Vi ris rarisso-ἰuificantur, non tum ab ira non eripiuntur ventura, νε me Hsed etiam vita priuantur. Sicut enim aeneu Ierpen C GH

Moyse exaltatus est, ut morsu serpentum ignitorum I- saucij,eiusdem aspectu sanarentur; Sic Christus carne sumpsit,inqua&mori voluit,propter peccata hominu Vt a peccatis, d propter peccata, ab ira commerita liberarentur. Quemadmodum vero in serpentem aspicere nolentes, non eRugiebant mortem; sic, qui in Christum fide viva noluerint credere, Venturam stram non effugient. Ideo totiesorabat Dauida Domine ne infurore tuo arguas me, neque in ira tua eorripias me δ' Vbi ira, non pro aliqua,aut paestione,aut animi ἰgritudine quae in Deum neutiquam cadit cum apud eum nosse mutationis obumbratio sed pro ir effectu,nempe pro rigoroso seueret ultionis iudicio,&terribili iustitiae declarandae seueritate,ac vindicta,sumitur, quam Matthaeus supplicium,ctignem aeternum, tenebra exteriores, gehennam, dentiamstridorem, o Letum appellat quem demum increduli, tum experientur, cum Dominuς a. ouis... ad iudicanstum veniens, abscondita tenebrarum inminaturinsecreta ordium reueiabit. Quomodo autem Christus Dominus ab ira ventura nos eripiat,cap. I. eius,quae est ad Rom. declarat Apostolus,dicensis Euan gelio reuetiri ira Dei,superum 'o 'nem impietatem,st musitIam hominum eorum,quiverata tura minestem Dei in inius ilia detinent. Quasi dicat: Euangelium, p cuius

59쪽

Comment.mpriorem π. Pausi cuius auctor est Christus Dominus, declarare futurum primo, ut in die iudicis, Deus ostendat iram is indictam suam aduersus peccatores impios, qui Euangelio suo credere,&obedire noluerunt. per quod, facile liberari potuistiant ab ea ira, quam venturam hic praedicit Apostolus. Tunc clarissime virtus&potentia Dei enitescet, omnes mortuos reuocantis ad vitania, atq; omnium merita diiudicantis,aeternisq; suppliciis Peccatores condemnantis: Secundo Christus pcrsitaci octrinam,ubiq; declaratri manifestat omnes homines est peccatis mancipatos, ac ideo iraein vindictae

Dei obnoxios.

Clim ergo neq; nudis mortalium meritis, nec liberi arbitri operibus possit contingere iustificatio

coram Deo, necessξ illi est, ut ad Dei misericordiam, confugiat, quae per Christi fidem, duntaxat obtineri potest, Scypprehendi. Ideo dicitur ab ira ventura nos Christus eriper quia inprimis, soce fremedia Certa &expedita, ad eandem iram venturam euitandam, declinandam. Primum enim, ipse cum suo Praecum fore, docuit poenitentiam, perquam homines illam,

Remedia one iram possint evadere. inqui habu

,.ι. ach , qm' /ot perabit . Deinde Sacramentis, insti-a- - tutis tanquam remedij sincelerum morbos cura rei culleorumq; emcacitatem declaravit,quibus amissa

,. ..... s. u , ijsdem Sacramentis rite susceptis, potest recupe-Dis,. rasi 5 - crediderit se bapti Utu uerit saluus erit.

ct appropinqrabit voburegnum caelorum Tertio, mort &passione sicaa,abundantissime Christus Dominus ijs Omnibus peccatorum remissionem a coelesti pa promeruit,qui se fide Viu eorum participe iuuanto Deos

60쪽

Deo,sacere voluissent; ideo, nos dicitur pripero ab ira ventura, siue Vindicta, quam ingentem,&longe grauissimam,extremo demum iudicisdie, declarabit, quum de coelo descendens inflamma, cum Angelis' virtutis suae peccatores siem piternis in actatu rus est suoplici js,iustis in aeternam vitam perductis,quemadmodum Matth. cap. s. scriptum est Ibunt hι in ignem AE MisisHIPremim,iusti autem invitam aeternam, quia sicut iam est seuturam tλtempus misericordiae erga peccatores ita tunc erita ' tempus ultionis, vindictet eorum, nec erit em pus, vel agendi poenitentiam, vel exhibendi peccatoribus misericordiam,&indulgentiam, cum illa dies sit tem pus futurum iusti iudici Dei, quo omnium hominufacta, dictaq; omnibus nota&aperta sunt futura, Vis author est Apostolus,ad Rom. cap. 2 Tunc enim reuelabitur,&intelligetur, quam fuerint semper iustata, Dei iudicia, quae nunc tamen multi non putant ess

iusta a

C A J V T II. Aio O ipsi scitis fratres introitum nostrum ad vos,quia non inanis fuit: sed ante passi multa contumelijs affecti

sicut scitis in Plii lippis, fiducia habuimus

in Deo nostro, loqui ad vos Euangelium Dei in mulia solicitudine. 8 Exhortatio enim nostra non de errore, neque de immu- ditia,neque in dolo, sed sicut probati sumus

a Deo