De vnigeniti filii Dei existentia, inter Erasmum Iohannis, & Faustum Socinum Disputatio, a Socino iam ante decennium ex ipsius Erasmi scripto, & sua ad illud responsione composita & conscripta

161쪽

Arg. II. Eras Ioli. Resur. 13I. quae Paulum eius contrarium dicentem facit, quod aperte dicit. Is enim, ut tu ipse eius verba recitasti, dicit, Deum enisse filium suum natum ex muliere. Atqui is, qui natus emittitur, iam natus est, cum emittitur. Di vero emittitur ad nascendum, si modo ita loqui licet emittitur, nondum est natus. Nisi te eruditum hominem sse tam perlexigem, cogitare potui cm, num fortuβe vocem Natum Matiano codice pro supino, quod vocari t, non autem participio accepi ses, Cr, quemadmodum, exempli gratia, recte dicitur, Mittere aliquem proeliatum cotra hostes, pro,ad proeliandum contra hostes, sic credidis ses, hoc loco, noua quadam latinitate, dictum fui', Deum misis e filium suum natum ex muliere, pro, ad nascendum ex muliere. quamquam tu in Ioci verbis recitandis non Mittendi, sed Emittendi verbum e tulisti, quod ad Iocutionem istam non perinde videtur accommodatum. Hoc, inquam, nisi, praeter quodam tua verba, de quibus mox agemus, eruditio tua.

plane me absterruiset, de te cogitare fortase potuis

sem. nam alioqui ane non video, quomodo non verratim fueris upcrtifima Pauli verba ta insigniter per

Nertere,eas interpretando corrumpere. Verum quiadem est, in testimoniis, quae protulisti, dici, ut ais, finitiam Dei vitigenitu es e m sum siue emistim in mundum, Cr ex muliere, id est, ex virgine Ue natum, sed non tamen hoc ordine, quem tua verba indicant quasi misio anteceserit natiuitatem. Immo Paulus, apud sucin, non etiam apsid Iohannem , misio una cie na-1 α tiuitate

162쪽

tiuitate commemoratur, aperte, ut dictum estolatia luitatem misioni praeces Ue significat. Sed quoniam, ut apparet, tu in eo etiam solo, quod Dei filius misi fuerit a Deo in mundam, magnam vim es e existimas ad ostendendum, quod Dei filius iam existeret , ante- quam nasceretur ex virgine, quasi id complectatar, Mitti in mundum, quod ipse christus alicubi appeta Iob. 14. i. lat, Nasci in mundum; Dico, te huius Iocutionis, imitti in mundum, apud sacrosscriptores vim neu liquam e fe ut ecutum. Ea enim, ut aIJ Ioci indicant, , in quibus vel ipsa, vel alis similes locutiones inuense

Iob. 13. 3 . Antur,quales suntVenire in mundum,Exire in muti Db dum, non complectitur nasci in hunc mundum. sed ad munus aliquod inter bomines obeundum mitti, sine ulla controuersia, signiscat. Nam nulla ratione, Nasci in hunc mundum, ea locutione comprehendi, vel ille Iocus ostendit,loh. i . v. i8. sicut tu me misiasti in mundum, & ego misi eos in mundum. ccrth enim Apolloli non tunc fuerunt a christo in mundum misi, cum in hunc mundum sunt nati. ERAS MUS IOHANNIS. Christus emisit apostolos e Iudaea in uniuersum mundum. At Christus missus est e caeso in mundum. Praeterea opponuntur inter se descendere de cano & venire in mundum, iterum relinquere mundum S redire in caclum. & si primum non accipitur de loci mutatione, nec sequentia commode

possitnt, quod tamen necesse est.

163쪽

Arg. II. Eras. Ioh. Resur. In. FAUSTUS SOCINUS.chm differentiam istum constituis inter mi tonem , quam si serent Apostoli in mundum, C mistio- 'nem,qua christivi similiter missi cst in mundum; iam

non amplius ex testimonijs a te assatis argumenturis;

in .simplicitcr dicitur, christum migum fui eis mundum, hon addito videlicet, redemisius fuerit, quemadmodum nec additam cst, unde apostoli lucrint misi, Ubi misi fulse in mundum dicunthr. Adde quod ex testimonio a me prolato, satis constat, eiusdem generis fuse migionem Apostolorum inmun- cuius fuerat misio christi. Hoc enim ex partiacula Sicut aperte colligitur. In hac siquidem resultem, si non in alia, similitudinem inter utrumq; naisi sonem ea particula ostendit. Atqui,simis io Christi

in mandum, fuit edim de caelo mittere, ut, scilicet, ex virgine nasceretur; profecto , cum cci tum sit, chria stum non tum praedicine Euangelium, cum in virginis utero conciperetur, Cr ex ea noceretur; hoc mis senis genus nihil habet commune cum insione Apostolorum, qui ideo misi in mundum sunt dicti, quia ad praedicandum Euangelium misi fuerant. In quo

etiam iitilla mutationis Ioci habetur ratio. nam si ea tamen interuenit, id ex accidente est; quod quidem attinet ad ipsum misioncm. potest enim quis mitti ad

praedicandum Euangelium, nec tamen locum mutare.

Quamquam satis est Apostolas iam in mundo fuse, ut intelligatur, non significari eos Iocum muta se, cum dicantar misi fuse ιn mundum; CT propicrca

164쪽

Uερ . Arg II. Eras Ioh. Resur. non eius generis nisione misses fuse in mundum, qua christus est mifus,si ideo christus msus in intin-

dum dicitur, quod , Iocum mutans, de caelo inmun- venerit , ubi antea non eget. id quod, vi dixi, eum christi verbis pugnat; qui misionem suam cum Apostolorum insione non solkin eodem orationis membro complectitur , sed etiam aperte hunc illi asia iuuat. Iam vero, quod ais, oppon i in ter se,Descendere de caelo Cr venire in mundum, Iterum relinquere mundum er redire in caeIum; recte fucis, qui, testimonijs omisiis,quae antea attuleru, utpote,quae prorsus ni hil probant; alia producis, quae aliquid probare via deantur, tametsi hoc recta dilutundi ratio er Iex non

patitur;praesertim,cum tu nihilominus interea a pria oribus testimoni js recedere nolle videri velis,quin potius tuum inde ductam argumentationem consirmare. quod tamen reuera non facis;sed una cum nouis te stimonijs nouum etiam argumentum profers. Prius enim ex eo argumetabaris, quod unigenitus Dei filius diceretur, enisus inmundum, Cr nutus ex virgine Nunc autem ex eo argumetaris, quod Christus dicat,

se descendife de caelo Cr veni se in mundum; idq; ita, ut appareat ex siequentibus,eum de loci mutatione Io-qui;quippe qui statim subiungat, iterum se relinquere mundum,Cr redire in caelum. Ad quod argumentum conuellendum antequam propius accedam, mO-

nendum censui primum, christum non dixisse , sedescendit e de caelo, er venise in mundum, nec in eo Io-

165쪽

Arg. II. Eras Ioli. Re fur.

eo, nem tu inteliligis Iob. 16. v. z8, nec vivam alibi: sed,st exitiise a Patre, in mundum venise. Aliud

autem significare potest Defccndsede ca Io, sis bisectatur, Et venisse inmundum, quam Exilife a Patre,

si idem subiungatur. Deiniti, eundem christi m ni μquam discrte dixise, si redire in caelum: sed in loco, quem intelligis,ad Patrem se ire,alyma' Quidquid

sit,ut argumenti tui vim ad id, quod quaeris,probandum nulliam e se ostendum, eo omiso, quod , quamnis posterior pars verborum christi de mutatione loci accipienda sit, commode tamen, contra quam tu pu--,prior de aliare accipi potest, nam de hoc iam pIkra scripsi in retonsione mea ad Volanum, quam via dere poteris; eos similiter omisio, quod verba illa 'Exivi a Patre, aliuabeo,quem tu sequeris,sensum habent,eumq pl in istinxm,CTab alijs etiam agnittim, atque ipsssacris litteris apertὸ contestatumi his, in quam,omisis, Dico, concedi pose,christum eo in Io coea ipsa verba dixi',quae tu illi tribuis atque adeo dicere voluise , bereucra ex ipso caelo in mundum v nise oci veru Cr propria mutatione facta. nec tamcuhinc quidquam escietur, quod tuam fictitentiam tu itet. Siquidem,ut in responsione ad septimum argu mentum diximus,potuit christus, postquam nutus est

ex virgine,D se reuera in caela,m inde ad munus Euangelijannunciandi obeundu descendise, ta in mundum venit'. Nam,quod christus in mundum venerit,

postquam cst natus, satis docere postini ipsius verba

illa, Ego in hoc natus lana, de ad hoc veni in I ue mundum,

166쪽

lah. I. s. h. 3. 19.

Arg. II. Eras Ioli. Relata mundum, ut testimonium perhibeam veri tati. Nec vero,propterea quὸd iam christus in muli do fui et,ibis natus Cy educatim e fet,dicere non potuit,se de caelo descend e,Cr in mundam venise,cum de caelo, quo e terra ascenderat,rursus in terrum de scendit. quemadmodum, si quis in Polonia natus Craltus, in Germaniam postea iret bis aliquandiu coma noratus,rursus in Poloniam veniret, rectis ime dicere poset, se ex Germania discesse, Crin Poloniam vense. Quamquam nihil vetat, quominus, licet in christi verbis,ut a te concinnata sunt, Defccndife de caelo laci mutationem significetud tamen,quod subq- citar, Et in mundum venise, eo sensu dicatur, quem

locutione ista aut simili signiscari apud sacros scri

ptores antea diximus, Crud Euangeli praedicandi munus,quod,postquam de caelo descendis et, obire in ceperit , omnino referatur. Adeo autem perpetuam epe arbitror,quam supra dixi stius locutionis signia scationem in sacris litteris, ut nihil dubitem,quin in loco illo apud Iohannem, quae illuminat omnem hominem venientem in mundum, non Veni entem , sed veniens Iegendum sit. num lcgi pose, cum animaduerseum est a multis, tum graeciam exemplar confidenti manifestum est: Ut nimirum particia pium illud non ad omem hominem rcfcratur, sic enim signiscationi isti non epet lacus, sed ad Lucem. nam alibi quoque lux illa, nempe christu3, inmundum ve-nse dicitur; quatenus scilicet christus, Euangelij praedicatione Cr confirmatione,mundi lcnebras illuminauit. Sed de his hactinus. '

167쪽

Arg. 72. Eras. Ioli. Relat. 137. ERASAIUS IOHANNIS.

monium ex Esaia cap. 6. de applicat Chri sto,testans, Esaiam vidisse gloriam eius 8c locutum esse de eo: unde colligo Christum fuisse in veteri testamento, qui sit allocutus prophetaS. FAUSTUS SOCINUS. In Werbis illis istius loci, quando vidit gloriam eius,& locutus est de eo, relatiua Eius, CrEo pogunt commode illum Dominum referre in pria oribuι Esaia verbis ibi recitatis nominatum, vel potires eum, qui tamen idem est qui in posteriorib. Io-quens inducitur, id est, Deum. Et sane in graeca Rob. Stephani editione in folio ut vocant annotatum est in margine, nota quadam id significante, codicem quendam vetustifimum in Italia ab amicis opogra-pri collatum pro ἴω δηιωοάῖὐ id est Gloria eius,babuifeIta est Dia id est,Glarium Deia Eadem lectis adnotata est in margine codicis graeci editi a christoph. Froschouero TiguriaIno et 3s9. Et ego habui quondam in Italia graecum codicem manu scriptum antiquis'imum σelegantisimum, quem mihicripuit quid m, in quo, nisii me memoria fallit, eadem lectio in ipso contextu conssignata crat. Sed, Giamsi huius antiquae lectionis nullum prorsus indiacium extaret, er vulgata lectio omnino retinenda es-

168쪽

1 . Arg. o. Era Ioh. Re fur. I iam sexi, quomodo Iohannis verba commode ad Deum referri positi t.

I pse contextus hoc postulat omnino, ut de Christo haec verba accipiantur. Praecedit enuem se mo de incredulitate Iudaeorum, . quod Christo tot signa edenti non crediderint. Ac ne cui id nouum videri possit,adducit restirnonium Esaiae,qui iam olim praedixit ita furiarum. V erum ne quis Iohanni obiicere possir male accommodari dictum E--saiae iis rebus, quae tum a Christo gerebantur, addit expresse, Esaiam de Christo locutum esse, ideoq; alienum a suo instituto non esse illud testimonium. Praeterea sequentes

versiculi r, 3. de Christo loquuntur; nec potest ab his A i. secludi. FAUSTUS SOCINUS.

Quod praecedat fermo de incredulitate Iudaeorum,ad quam E satae testimonium accommodetur;hod nihil aliud postulat, nisi, ut Esaiae testimonium ad temporachristi pertineat, tunc videlicet,cum in terris agens Iudaeis concionatus est, CZtunc potis imum vaticinatio illa suumexitum habuerit. Sed,quod postrema illa Iohannis verba magis ad christum, quam ad Deum referantur, id nullo modo postulat. Quid enim impedit, quominus Esaias ista verba protulerit,

seu recensueriticam Dei gloriam vidit, erde ipso esti locutusi

169쪽

Iocutus, Cr intcrim tamen tota vaticinatio ad christi tempora e capud Ludaeos Euangclij praedicatis nem referaturi Nam de qua Deiglari quam ipse vi- derit, Esaias laquatur, aut certe loqui posiit , postea videbimim. Illud hoc loco nono in illam, te non satis solide ratiocinari, cum ostendere vis, qua ratione ex ipsiuη Iohannis mente eius Oadchristum referen

da sint,Cruis, icto Iohannem exprcse addidife, Esd- iam de christo locutum fuse, nequis ipsi obi cereposit,quod male ijs rebus,quae a Christo gerebantur, Esaiae dictum accommodet. Quasi vero, si hoc antea illi ob ci potuset, postea, propter ista eius verba, ob ci amplius non pol ei. Nam quid Huaeso,probaret

Iohannis eiu=modi verba, nisi quatenus elua auctoriatate staretur. Atqui,si eius auctoritate standum erat, ne antea quidem id objci poterat. Adde, quod eadem verba Esaia cap. 6. a Paulo similiter ad incredulitatem Iudaeorum accommodantur, cum illis ab ipso Aa, Euangelium Cr Iesus christus praedicaretur Cran-nxnriaretur; nec tamen additur ab eo, quod Esaias

ista dixisset, cum de christo loqueretur, aut aliud l in Aequidpiam. Et christus ipse eandem prophetiam msulae in iudaeis impletam fuse afrmat; nec tamen Mat.

isti tacitae obiectioni ullo modo occurrit. I taque,ve

dixi,ratiocinatio ista tua nihil firmitatis habet. Se terum, quod dicis de sequentibus versiculis, qui de christo loquuntur,nec posint a praecedente scparari; Ad hoc respondeo, istam tuam rationem Crria litam, quam victris statuere, ν scilice pronom ina relat G

170쪽

1 o. Arg. Iz. Eras Ioli. Resur. . tia tacita dut exprese ad proxima referantur, ins cris praesertim litteris, non Ue perpetuum: potistianism vero apud hunc scriptorem fallacis imam ese: quemadmodum agnoscet quisquis diligenter eius priamum epistolam'legerit; maxime ubi, ut hoc loco sit, de Deo,Cr christo agitur . Saepe enim,altero proxime nominato in relativis tacitis aut expresis, quae sub iungit,alterum intelligit. Vt, exempli caups,udf-nem secvndi cap .cum dixisset, Et nunc filioli ma- Ne te in eo, Vt,cum apparuerit, habeamus fiduciam, & non confundamur ab eo in aduen itu eius, illico addit, Si scitis quoniam iustus est,scitote,quoniam Romnis,qui facit iustitiam, ex ipso natus est. Nam,sicut nemo dubitare potest,quin priora verba de christo sint dicta, sic nemo erit, qui neget, posteriora de Deo dictu ese; praesertim,cum statim in principio seq. cap. scriptum sit, V idete qualem charitatem dedit nobis Pater,ut filii Dei nominemur. Sed Cr paullo an te in eodem cap. a. mira videtur epe confusio pronominum relativorum,nec satis dignosci pose,ad christum ne,an vero ad Deum, siue ad Filium ne, an vero ad Patrem haec,aut illa verba referenda sint. Prae terra dico, Ar, Cr 63. versiculum nullo incommodo a

i seiungi pose: immo,ni fallor,debere. Nam qui quid est ab illis verbis versiculi 3 , Ut sermo Esaiae,erc. usque ad sinem versiculi 4 , videtur omnino, per parenthesim legendum epe. totum enim hoc testi nonijs exponendis erconfirmandis insumitur,quibus