De vnigeniti filii Dei existentia, inter Erasmum Iohannis, & Faustum Socinum Disputatio, a Socino iam ante decennium ex ipsius Erasmi scripto, & sua ad illud responsione composita & conscripta

71쪽

affirmare liceat. Verumtamen, ut veritati inquirendae amplior sit locus , concedo tibi, eas inter se opponi. ac praeterea, quamuis hoc, proprie loquendo, verum non sit, concedo tibi, humiliationem praesupponere antecedcntem gloriam; Cr fateor, christum an

tequam se humilias et, suis egloriosum, gloriam, istum, Cr humiliationem similiter inter se opponi. ERAS MUS IOH ANNIS. Atqui gloriar Christi opponitur ignominia Sc mors crucis: Sc sic eius diuitiis opponitur paupertas Sc defectus tum aliarum

rerum tum etiam huius vitae commodorum.

Ergo gloria quoque Christi,quae hanc moristem crucis & diuitiae quae hanc eius summam inopiam praecesseruhi, simul incit dunt felicitatem dc affluentiam commodorum, quae Vitam reddant suavem& ab ea omnem miseriar Sc calamitatis sensum depeliant. alias non recte opponerentur ignominiae 8c calamitatibus vitae Christi. Cumque nihil tale reperiatur in Christo quamdiu doctoris munere perfunctiis est in his terris, ad aliud omnino tempus haec felicitas pertinet, nempe id quod praecessit eius natiuitatem ex virgine. FAUSTUS SOCINUS

E eris, christi diuit Vs opponi paupertatem aedefectum , tam aliarum rerum, tum huius vitae commodorum:

72쪽

Arg. 3. Eras Ioli. Resur. . 3.

odorum: nec id tamen vlla ratione probus;licet boeilliid sit, de quo hoc loco pol sim rem controuersamur. Fortas'e credis, te id satis probase, quia supra commemorasti, christum quemadmodtim ipse partim di xit, partim tu eum dicentem facis, ut mox docebo' non habu se, ubi caput reclinaret , Cr ipsis vulpibos Cr alitibus pauperiorcm fui e . Nam,quamuis hoc ni hil prorsus ad rem faciat, non pol um aliud inuenire, ex jucris litteris a te allatum, quod huc ullo modo per tinere queat. Iam istud quid, quaeso, ad probandum, quaenam sit illa christi paupertas, quae eiusdem di-

Mitiis opponaturs Primum enim in christi verbis nul . la paupertatis expres a mentis,quae omnino requiri tur, cum de ipsius verbi vi agatur. Etenim, quamvis

tu, dum eorum verborum sententiam exponere ten-

. tus, dicas , christum fuse vulpibus Cy alitibus pauperiorem, tamen non sic locutus est christus nec sane audiui umquam, bestinue pauperes vocari nec aliaud debereipsa dixit, quam, se non habere, ubi caput Ge. 9.sg. reclinaret; cum tamen Cr vulpes sua lustra, Cr volu cres caeli suos nidos haberent. id quod non ad paupertatem , sed ad calamitatem illam cst referendum, quam secum trahebat Euangelis praedicatio; cutimcuuga nec ullo in loco qditescere poterat, Cr non faciale inueniebat, qui eum bositio reciperet, pausio

enim ante, ut est apud Lucam, in quodam Samarita- , norum vico non fuerat ei concesium diuersorium: sed

una cum suis discipulis inde fuerat exclusus; quo pile, dubio haec eius verba resticiant. Acuius rei voluit

73쪽

s . Arg. 3. Eras. Ioh. Resur. monere illum, qui dixerat, se secuturum ipsum quo eumque tu set; vi, scilicet, si id facere vellet,ud eius modi incommoda perpetienda st pararet. Neque enim ullo modo apparet, istum sic locutum fuse, quia, ut quidam sunt arbitrati, diuities a christo Draret,

quemadmodu in quibusdum latinis codicibus in margine ad eum locum anno tutum fuit his verbis, Se

quens Christum ob diuitias. Cr, si appareret, potius inde colligi pol et, christum diti finium fuis se. , Deinde fac, ibi diserte scriptum es e, christum fuse pauperrimum, idq; propter defcctum tum alia

rum rerum, tum huius vitae commodorum; certe nul

la ibidem diuitiaram christi, quM antehac habuis et, quibus paupertas ista opponatur, sit metis. Numquid non potuit alia ratione ibi pauper vocari christus, quam a Paulo tum dictus fuit, cum eius paupertati eiusdem diuitius antecedentes, ut tibi placet,opposuit Non sic igitur tibi agendum erat: sed probati dum, in ipsio Pauli Ioco de paupcrtate ista verba fieri, ut inde eiusdem generis diuitias fuse demonstrares, quibuη ibidem illa opponitar. Quod cum nullis prorsus pacto feceris, nec facere posis; sequitur, ratiocia

nationem tuum in hac parte omnino inanem Ge. In

qua parte explicanda, sane miror, quod tam firmiter Getierare ausus fueris, christum ilh pauperrimum, Cr summe inopem rerum huius vita cum tamen ex Iobannis E vangelistae verbis Iiqtieat, illum una cum suis discipulis, qui eum comitabuntnr, habuisse in Iudae Iscariotae manibus commune marsupium, unde etiam

74쪽

Arg. 3. Eras. Ioh. Resur. ys de etiam aliquid pauperibus dandum promi soleret.

Iam good dicis de ignominia Cr morte crucis, quae Christi gloriae opponatur; id supra satis apertὰ concesi, cum dixi, me tibi concedere, christi humi Itutioncm eiusdem gloriae opponi. certum est enim, christi humiliationem, de qua loquimur,eam, videli cet, cuius meminit Paulus ad Philip. r. fuse ignominiam Cr mortcm crucis. Scd paullo ante ostenderam, quaenam christi gloria illa fulset,eas certam testat sima, cui ista recte opponerentur, quae j pro xime Cr ignominiam, Cr mortem crucis antegregaeset inec de alia incomperti fima quadam christigio ria, quae eius natiuitatem antece ferit, perabsurde quaerendum ese docueram. Cliod si recte intellexerisvmquam,quid sit forma istu Dei, in qua Christus erat, illaq: ipsius cum Deo aequalitas, cum ibidem Putilus mentioncm facit, quae illa sunt revera, quibus Christi humiliatio opponitur, quam post ca subitingit; id enim ex ipso contextu aperisimum est; Si recte, in quam, id umquam intellexeris, tunc fateberis ipse ingenue, ratiocinationem tuam, hac etiam in parte, ii hili Ue, nec ex eo Ioco quidquam contra kntentiam meam concludi pose; chm ista de Iesu christo ipso, veverba sonant, non auicni de filio quodam Dei unigenito, qui ante Iesum christum naitim extiterit, dicta fuerint: haec utilem illa sint, quibus poti sim lim ex Ioco illo sentcntia mea oppugnari pose videatur. Poterant autem fortase nonnihil ad totam locam in te

75쪽

36. Arg. 3. Eras Ioli. Resur. Idensstim te iuuare ea, quae de eo scripsi in med pro fratribus restonsione ad Andream Volanum, licet,ut Triniturium, paullo aliter locum illum accipientesm, de tu facias. caeterim libet adhuc tibi ostendere, etiamsi quae, abs te de diuitque Cr gloria Christi dicta, hactenus refutaui, veris ima es ent, te tu incn haud re cte argumentum tuum conclusife: idq; in uniuersa eius conclusione collegife, quod ex istis nullo modo sequitur;ac praeterea ,si recte conclusae et argumen tutio tua, in absurdis imaqusdam deuenire, necese omnino futurAm. concludis igitur,cam istae diuitiae, istas gloria, atque adeo beatitas,quae I esu christo ante pauperta tem ex humiliationem tribui in sacris litteris, tibi probase videris, in ipso non fuerint versante in terris, necepe ege, ut eas in caelo habuerit,ex ijsq; nostrι edus a se in has miscrias demi ferit, Cr omnium rerum indigentiam: Cr consequenter,ut time ad illud tempus pertineant, quod eius ex virSine natiuitatem praeessit.' sed primis,unde obsecro babes, haec omnia a christo abfuise toto tempore,quo versuim est in terris,antequam crucisigeretur s certe,ut supra admo nui,quid egerit christus, quoue in statu eius res fue-τint, antequam euangelium prs dicaret, aut,ud illud praedicandum accingeretur,nihil ferme commemora

tum est a sacris scriptoribus, prs ter quaedam pauca, quae illi in prima infantia contigerunt, quae, cuicui- nodi fuerint, nihil ad rem faciunt; cum nec in aetate

76쪽

Arg. 3. Eras. Ioli. Relat. IV. illa per se ulla fere ratio conditionis vitae,ac for tunis hominis habeatur, Cr latium deinde usque ad Euangelij praedicationem interces erit viginti quinq; plus minus annor ira, cum christus, ut ex sacra ipsa historia colligere licet,vix trigesimum tertium suae aetatis

annum excellerit,cum est crucifixus. quo toto vigintiquinque annorum tempore, nihil de eo memoriar

trudittim in sacra historia inuenimus, nisi ea, quae scripsit Lucas cap. a. non multo ante sinem usque ad ter iij initium Sex quibus vix quidquam de conditione vitae, de , statu rerum ipsius sciri potest. Hoc ipsum, vi videtur, tu ipse cum animaduertis es, id, qaod inargamento proponendo de toto tempore dixeras, quo christus versatus est in terris,ad finem tuorum verbo rum, ut vidimus, teipsum quodammodo corrigens, de eo tantum tempore dixisti, quo doctoris munere in terris functus est.

Verion singe deinde, certi inium epe, christunt

hic in terris, postquam ex virgine natus est, perpetuo contemplum,pauperem,CT calamitosum fulge; numquid gloriam, diuitias, Cr felicitatem in hoc ipso annorum cursu aliqciandiu in caelin habere non potuit, quas nostri causa reliqucrit, vi,scilicet, in terris su lutem nostram operaretur, nempe Euangelio nobis praedicando, eo in pluribus modis confrinando, ac de nique obedientia sua erga Deum usque ad mortem crucis vii nobis ad caelum patefaciendis Num,si dixeris, neces e futurum, si hoc verum e fiet, christum hoc codem tempore in caelo fuse,de hoc autem nihil scriptu

77쪽

- 38. Arg. Eras. Ioh. Resur. extare; Primum re*ondebo, Immo jd striptum ere, Iovis. ubicumque ipse de se affirmat,vcl quod destenderit de crio, vel quod fuerit in caelo; praefertim cum alic bidest sub nomine Filij bominis, Cr sic de se homine istudicat. Deinde a firmabo multo minus constare, Chri stum fui se, antequam ex virgine naseretur, id quod 'tamen neccse est, sit tua argumentatio recte est con cIν a. ex quo sequitur, te quodammodo pro conce tacite sumere illud ipsum, quod argumentatione tua

probare debes; Quasi iam certam sit, Christum ante illud tempus fui', CT nihil aliud quaeratur, nisi,virum ante, an vero post, istam glariam, diuitio, Crfelicitatem habyerit. Nam certe non concladis in id

ipsum, quod probandum sumpsisti, videlicet, ante il- Iud tempu3 christu fui':fed,ante illud tempus en ista

omnia habuise. At dices,si ista omnia tuc habuit,con sequitur neces ario, ipsum ilicsuisse. Respondeo, non proprie cosequi, bed hoc in illo contineri, T ab illo,ut Ioquimur,praesupponi. Ex quointelligitur,no in hoc latum, ed. in pleri'; alijs tuis argumetis, in quib. idem re ipsa fit, ese tacita quandam principij petitionem;quae cu circa affirmationem rei versiciar, quae alioqui per se plane paradoxa est,ac perabsurda, quempiam,scilicet,fuse, antequῆ ex matre 'anascerettir; quaelibet exceptio, etiam purum probabilis, cui modo qualibet ratione,Iocus ese posit,futis est ad argumentationes istas tuas infirmandas ac d oluendus. Sed iam absurda videamus, quae omnino consi

quiuitur, si recte argumcntum tuam concInsum est. Ea duo

78쪽

Arg. 3. Eras. Ioh. Restit . Ea duo sunt. Vnum est, quod Issus christus in caelo

antequam ex virgine nasceretur, eas diuitius, eamq;

gloriam Cr filicitatem haberet, quibus paupertas

ignominia, Cy miseria huius vitae opponuntur. Itaq; ex vi argumenti tui dicendum est, eum in caela tunc habu se aurum,argentum, vestes,suppellectilia, praedia rusticu er urbana, armenta, greges, Cr id genus alia, quibus eiusmodi diuitiae continentur: populi praeterea auram plausum, eius ius salutationes, acclamationes, en comis, celebrationes,m reliqua, in quibus ea gloria consistit: Cr denique, ut tuis verbis utar, as uentiam commodorum, quae vitam reddunt suavem, Cr ab ea omnem miseriae Crcalamitatis fien-fbm depellunt. namque haec commoda tu ipse christo in eo statu tribuis. quibus addi posunt honestae voluptates. His enim simul iunctis quoniam hic de fcIiei tute humana non admodum subtiliter agitur) ea fel citra contineri dici potest. Haec autem chri tum ineae Io babuse, praebertim quod pertinet ad diuitias, an non res est plane absurd ima Alterum absurdum est, quod homo ille,qui cru

cifixus reuera,et mortuus est,extiterit in cae Io, ipsius Dei manibus fortufe, ut Adam tu terra,formatim,aut ex alia quapiam virgine natus, antequam ex Maria virgine, Augusto imperante, nasceretur. Nam prae terquam quod is homo, qui crucifxus reuera Tmor tuus est,ex argumentatione ipsa tua, ille ipse est, qui antea omnia bona ista habuit alι quando ; nessio etiam,

nisi veros homo elubmodi bonis friti potest. Hoc autem

79쪽

6o. Arg. 3. Eras. Ioh. Resur. tem an non absurdis imum iure dici posit, tu ipse iu

dicato.

Sed quod postremo omnem vim tuo argumento penitus adimit, est, quod Pauli testimonia illa dub, quibus totum innititur, de diuit ijs Cp de gloria christi loquuntur,quae notae illis e fient,ad quos scr ibebat, atque compertae . quemadmodum in loco ad Corinth. verba illa docent Nostis,stu,scitis enim,Crc. Crin utroque id demonstrat, quod Iesu christi exempIo

eos mouere vult. Exempla autem, mouendi cauβa,non

solent proponi, nisi rerum compertaru apud eos ipsos qui mouendi sunt,aut saltem eiusmodi, quas ita se habere illi facile inuestigare queant. Atqui, quod Iesus christus diuitiaue ullas aut gloria habui fet,antequam ex virgine nasceretur, id nec ullo modo istis, ad quos Paulm scribebat, iam compertu ese poterat, nec,etiadnisi ver is imum fuit et, illud inuestigare ulla prorsus ratione potvisent. ERAS MUR IOHANN IS.

VARTVM ARGvMEN Tu M. Christus Iohan. 8. dicit, Amen amen dico vobis antequam

Abraham feret ego sum. Ergo Christus fuit ante Abrahamum quatenus est unigenitus Dei filius A non tum cepit esse totus , quando ex virgine fuit natus. Nec alia est mens istius loci;siquidem quaestio est An Christus Abrahamum viderit; quod de se affirmat Christus,Iudaei negant.Tu, inquiunt, nondum e Snatus annos quinquaginta, dc Abrahamum

vidisti.

80쪽

Arg. q. Eras Ioli. Relat 6r. vidisti. Christus negat se tam recentem ess , imo vero ante Abrahamum fuisse, ideoq; il Iis mirum videri non debere, si Abrahamum vidisse se dicat. F A UST VS SOCINUS. Ratis,quam affers,cur christi dictum Miter de eipi non pol it, ac tu una cum plerisque aliis illud de cepisti, inanis censeri debet, cum plane falsum sit, christum affirmage,sic vidi e Abrahamum, qui ne ab Abrahamo quidem visum se fui e a firmauit. id quod est quidquid ex christi verbis colligi pol e videtur, Cr tuae aliorum s sententis aliquo modo fauere. Ee tamen id veri fimum eβe potest, etiamsi christus,an

tequam ex virgine nasceretur, non extiterit. Quandoquidem Abrahamus propheta erat, ipso Deo teste,

Gen. 2 o. v. T. Prophetae autem futura videbant; vnde etiam apud HebraeosVidentes olim sunt appellati, et. Saan. 9. v. 9. Verba christi,exquib. tu sine dubio, nescio iamcn quo pacto, colligis, eu desie dixi e,quod Abrahamum viderit, in vulgatis codicibus sic leguntur. Abr aliam pater Vester exultauit, ut videret diem meum; & vidit, &gauisus est-

videre diem alicuius non est proprie ipsum videre; multo autem minus ab ipso videri. Sed, ut plerique hodie hunc locum accipere videntur, est aduentus inhianc mundum Cr actionum illius no titiam aliquo modo habere. Quamquam diem suum hoc loco potuit christus vocare alterum aduentum suum. quemadmo

dum alibi Cr ab ipso er ab cius apostolis sepe voca

tur.