장음표시 사용
81쪽
Arg. . Eras Ioli. Relat. thr. Praeterea scicndum est, in graeco verba Exulta sit, Vidit, Gauisus est, ese Aoristis, expresa ,ειγαλλιασαῖ, ει δὲ, qttae verba ita pol une accipi, ac si potentiali quam vocant particula o illis fui et addita, CT ad hunc modum verti: Exultasset,Vid et Gauisus e fiet. Nam praeter ipsam graecae
linguae consuetudinem,quae hoc fert,atque alia exempla in ipsis noui testamenti scriptis verba illa, quae paullo ante idcin Christus de eodem Abrahamo ijsdem
vulgo reddita sunt, Hoc Abraham non fecit, potius reddi debuerant ut Wolla. 1Iuuscula placet, atque Henr. Bullingcrus locum explicat Hoc
Abraham non fecisset; quemadmodum unusquiseque facile confitebitur, qui locum ipsum inspexerit. Et sane in loco nostro multo credibilius est, chris stim de Abrahamo afrmase, id quod verisimile plane erat, Abrahamum, videlicet, summe desideraturum Dipe,
ipsius diem videre, eoq viso, gauisuram, quam id,de quo nihil prorsus consitabat, nempe, Abrahamum resera summe desiderase, ut ipsius diem videret, eumq;vid e,Cr gavisiι mella. Lingua porro,qua locutus est christus, bententiam, quam ego magis probo,non aliter explicare potest, quam per simplicia praeter ita, quae, ut in verbis graecis factum est, ambiguum reddant sermonem. quam ambiguitatem ideo conscruare voluit Iohannes, vi sequentibus Iudaeorum verbis alia quis iocus es eposci; ut tunc fuerat, cum res acta est, quum nobis ob oculos poncrc voluit. Quidquid vero
82쪽
Arg. . Eras Ioh. Restat. - 63. de hoc statuedum sit; illud indubitatum est, christum, contra quam tua ratio pro concego sumit, non dixisse, A brahamum iste fuse visum. I taque, ut dixi,ea inanis consenda est. Adde, quod illi nullus locus es epotest,nisi christi dictum, quod tu attuli 'i, ita aut Iegatur,aut altem iure legi pol ita quemadmodum tu ex vulgatis interpretationibus illud citasti. Atqui
Grammaticae ratio nullo modo patitur, ut in eo legatur Fieret, sed, et us loco Fiat Iegendum ege, omnino
ostendit; id est,uerbum graecum γωὸ2M non prCtcriti,sed praesentis temporisverbo cum futuri tamen signisicatione in latina interpretatione reddendum-Cuiuis enim modi infinitivi et aorsi temporis eius- mos voces,CT ad praetcritum, V ad futurum tempus accomodari per se queant; tamen,ad virum accommodandae,certo quodam in loco 'it, indicant ibidem a iuncta verba. S i quis igitur nolye velit, in illis verbis motuυα απμγνεPra, viro tempore vox γροί2οιο accipienda sit,oportet in licere, utrim teporis, praesentis,anpraetcriti, tu verba illud,a quo ista pendent. Nam si praesentis aut futuri teporis fuerit: verbo prusentis temporis reddenda erit vox γνε PM; fin praeteriti, verbo praeteriti temporis. Atqui duo sunt verba, a quorum altero necese est ut ista pendeant, quod antecesiit, Cy Sαὶ, quod sequitur. Vtrumque autem praesentis temporis est. Ergo feri non potcst, quin vox γνειος. verbo praesentis tem
poris reddi debeat. E t sane nemo fuit hactenus, qui, cum nihil alioqui de vulgata interpretatione a quο-qssam
83쪽
6q. Arg. q. Eras Ioli. Relat. putam dubitaretur, Cr v rba illa, Antequam Abraham ferct, quae pro graecis istis τηρὶν ce ααμ γ Phoboccposita sunt, a vcrbo sum, id est, quod sequitar, pendore existimarentur, manifestum in Christi dicto soloecismum es e non dixerit. nec alia ratione illam fere excusabant, nisi quod cum proprium aiebant
Dei sit, semper ese, non autehi aut sitfς, aut futurum cse, christus se ese ipsum Deum hoc pacto signi
scare volui fiet. quae ratio quam leuis sit, atque adeo inepta π falsa, nunc non est opus explicare; sed satis est dixise, eum tibi pIacere non pose, qui confiteris, christum, non ese ipsum Deum. Igitur nihil dubita re debes', quin ad soloecismum istum euitandum Fiat,
non autem Fieret verbum γν PM. vertendum sit. Quamquam non est, ut arbitror, membrum illud totius periodi, Mfααμ. γν22M , coniungeridum cu verbo ειμι, scd cum verbo λεγω - Cr vox ἔτι
seu Quod , quae omnino subaudiri in hac periodo debet, non ante ipsum, sed proxime ante verbum statuenda, vi totus lacus Iutine sic reddatur. Amen Amen dico vobis, antequam Abraham fiat, quod ego sum. Nam Cr haec Iocutio, Ego sum,simpliciter Cr absolute ab eodem christo est usurpata non soli in alibi apud hunc scriptorem, videlicet iii-fra cap. z3. v. i9. sed etiam in hoc ipso cum Iudaeis sermone, ies bis, id est, supra v. r4. ubi etiam ea- idem ferme, quam hic ege mox docebo, bententia hu-betur Crv. z8: CT ista coniunctio verborum Dico,
84쪽
Arg. q. Eras Ioli. Resur. stu Dixi vobis, cum Antequam, adeo sequente τὸ ho Fiat, quod in graecosimiliter est γνεοθρα, non est sine exempIo in eiusdem christi uerbis apud hunc ipsam scriptorem. Sic enim Iocatus ab eo scribitur,
tum in ante citato loco cap. et3. v. ets. tum vero cap.
q. v. a9. ubi in graeco scriptum est VUὶν γνεοθαι quemadmodum CZ hlc. Ostendi, ni fallor, christidiactum non pose, grammaticae ratione salua, Iegi,ut tu illud recitasti; Cr quomodo legendum sit, docui. Vnde necesserio sicquitur, argumentum tuum ex eo ductum nullo pacto consistere, nec te quidquam ad sintentiam tuam stabiliendam inde elicere pope. Id quod, satis supers est, ut tibi a me hac in parte satisfactumine confiteri debeas. Verum quia forta' praeterea
quaeris , quid igitur sibi velit christus isto suo dicto: hic quoque, si polcro, tibi satisfaciam. Nam profecto,
quemadmodum Ioci lectio a me exposita, cam germani finia sit, non idcirco reqci debet, quid forte non intelligatar eius sententia neque enim hic solus Deus obscurus est in sacris litteris, licet nihil dubit tur quomodo sit legendus) sic quaerendum est diligenter, an sententiam quoque ipbam vere ipsius loci gemvanam inequi poβimus. Id autem non admodum diseficile videtur consideranti nomen Abraham pose vel ipsum hominem, cui hoc nomon a Deo impositam fuit, signiscare, vel id, quod ipsum nomen dec Iurat, Cr propter quod illi homini a Deo fuit impositum, id est Patrem multistudinis seu multarum gentium. Si prio- rem significationem simpliciter hoc loco sequaris ni- E . hilsaue
85쪽
Arg. q. Eras Iola. Relae. hil sane intelliges. constat enim, hominem illum g- 'brabam fuse factam, id est, natum e se Cr extitipe,
multo ante , quam haec verba Christus proferret. At si alterum amplactaris,aut priorem etiam, verum non
simpliciter, sed fecundum quid, id est, quatenus homo ille Abrabum Pater multarum gentium est; omnia plana sunt, . sensus verborum Christi est, monere Iudaeos , ut antequam gentibus sides, Cr poenitentia ad vitam detur, atque, ut popuIus Dei sint,concedatur,credere velint,ipsum ege christumDei filium ipsis sidem habere; alioqui videlicet futurum, quod
Cr alibi saepe iris comminatus fuerat ut , gentibus in regnum Dei admigis atque receptis, ipsi eo pria uentur , Cr fores est riantur. Nam certὲ Abraham, quatenus est, aut signiscat Pater multarum gentiatim, non fuit factus neque extitit , donec gentibus si- dei donum fuit a Deo datum. Quoniam enim Abr hum homo illς Deo insigniter prae caeteris, qui ante ipsum fuerant, Deo considit, propterea exemplum fidei in Deum omnibus est deinceps propositus, Crmetaphorice omnium Deo sidentium pater dictus. erquia multae gentes olim Deo fidem bubilitrae erant; idcirco potifimi ni Pater multarum gentium est a
Deo nominatus CZ constitutus. Q ne omnia Iuculenter satis docet atque explicat Paulus ad Rom. cap. 4.
Iam verba illa christi, Ego sum, significare, Egusim ilux mundi, struator, redemptor, denique christus Dei filius, demonstran t alii loci, quos ante indicaui, in quibus ea leguntur. Iud eos vero, postquam gentes
86쪽
Arg. . . Eras Ioh. Resur. 67. per fictili in Deum vertim patrem domini nostri Iesis christi populus Dei sunt factae , repulsios quodammodo fulse nee illis generatim viam ad salutem amplius patere, donec plenitudo gentium, ut Paulus loquiatur, ingrediatur, aper titta est, quam vi probari debeat. Satis est autem ad id percipiendum ea lucra quae idem Paulus scribit ad Rom. cap. an ERAS MUS IOHANNIS. Fateor me per omnem Vitam meam non magis contortam scripturae interpretationem audiuisse; ideoq; eam penitus improbo. F A V STUS SOCINUS.
cum primum Fatendi verbum in tuis verbis Gnimaduerti, sterabam, te potius fusarum nullam invita tua scripturae interpretationem te audiuise, quae hac sit aut acutior aut verior, quae ue magis diuinumquid aptat, Cr a Deo ipso patefactam fui e
praefestrat. Ego quidem certe non leues conlacturis habeo, illum, qui primim aetate nostra eam in lucem
protulit bic autem is fuit, qui primus quoque sinet
tentiam de chris fiorigine, quam ego constanter de fendo, hac aetate renouauit precibus multis ab ipsio christo illam impetrasse. Hoc profecto affirmare ausim, cum Deus illi viro permulta alijs prorsus tunc temporis incognita patefeccrit, vix quidquam inter illa omnia es e, quod interpretatione huc diuinius via deri queat. Tibi tamen, ut ais, plane contorta visit est. cur vero i Nam, ochristi verba concedis legi
87쪽
Arg. q. Eras Ioli. Resur. debcre, vel saltem poβe, ut ego legenda docti aut honconcedis . Si concedis; nulla causa est. cur interpretationem hanc contortum es edicus, immo cur eam ipsist verbis accommodati si imam ese non fatearis: atque adeo solam ese, quae illis accommodari queat. Sin autem non concedis, Cr vis omn ino Iocum non aliter legi debere, atque hactenus plerique senserunt; tuis es, qui una cum alijs scripturam contorques, Cr illiam verbis manifestam vim affers; cum, ut supra ostendi, nulla grammaticae ratio patiatur, ut ad istum m dum hic lacus legi debeat. Sed, ut conjcio, durum a modum tibi videtur,quod christus ad istud ipsum non regiondeat, quod Iudaei dixerant, eis obiecerant. E go vero contra, durum omnino videri debere exis iamauerim, si christus istorum hominum peruersitatem arque stultitiam quodammodo approbaβ et illis s tacite concesset, se id dixise, quod nullo modo dixe rat , quodq; nec ad institutum sermonem quidquam faciebat, Cr plane falsum ac rididulum merito visum fuset, nullas praeterea alia ratione, quam ipsius christi Isimplici aβeueratione, eonfirmari potuisset.
Hinc patet, quam non recte in argumento tuo expli eando ea verba dixeris, quaestio est an Christus Abrahamum viderit, quod de se affirmat Christus, Iudaei negant. nam quomodo ea de re quaestionem instituis et christus, cuius veritas inue
stigari nullo pacto potuis et, nisi quatenus sensus ipsie communis dicta et id falsifimum Ue, quod ipse in ea quaestione alfirmas et ac defendendum suscepi flet s
88쪽
Arg. . Eras Ioli, Resur. 69Nisi igitur velimus, christum contra Sapientis prC- Pro. 26.4.ςeptum stultis secundum stultitiam istorum ita reston dipe, ut stultus Cr ipse una cum illis videri posset, statuendum est prorsus, eum ad illud ipsum, quod Iudaei ipsi obiecerunt, minime respondife; sed poti-
, ut mea interpretatio fert,ad institutum antea fer- .monem eos suo rctonso reuoca'; qui totus in eo veris subatur, quod ipse eget Dei filius, cuius uerbis credere illi deberent, Cr, nisi credidifient, futurum esset, vi funditus perirent; Cr interim tamen, ut iitim Sapiens eodem in Ioco monet, fecundum istorum stultitiam ita respondi , ut sibi supientes esse minime videri posent. sed potius agnosceret , se, qui illum in
.verbis capere voluerant, ac mendacij coarguere, m
rito ab ipso unius verbi ambiguitate delusos, σμα stultitiae ac peruersitatis, mirabili elegantia Cr bre-μ tute sermonis, euere admonitos et castigatos fuse. ERAS MUS IOHANNIS.
Q ΙΝΤvM ARGUMENTUM. Propono docum Heb. I. y Io. Tu domine initio terram fundasti; ipsi peribunt, tu autem permanes. Eo enim dico luculentissime probari, Christum fui se filium Dei unigenitum, per que in Deus
inundum crearit, priusquam e X Virgine naiceretur. versatur si quidem autor huius epi
solete in hoc argumento, ut ostendat dignitatem Christi, supra omnes angelos &homides, idq; probat primum excellentiore nomine, quod sortitus sit prae angelis, quia
89쪽
dio. Arg. I. Eras Ioli. Restit dictus sit filius Dei μ' s. Deinde ψου. probat
excellentiam Christi supra omnes angelos argumento adorationis. , quam angeli debent Christo, Sad id probandum citat te- simonium ex Psal. 97. Tertio arguit praecellentiam Christi ex eo, quod thronus eius dicitur durare in seculum ex Psal. I. Qua . to adducit testimonium Psal. 1o a. id* con iungit cum prioribus coniunctione Et, y Io. De quis dubitet de intentione autoris;&probat opere creationis dignitatem Christi supra angelos . Cum igitur certum sit, hoc dictum Psal. loqui de prima creatione, eamq; tribuereChr isto, necessario sequitur, Chri
sum esse eum, per quem Deus mundum non solum redemerit, sed etiam crearit ex nihi-
Io, nec posse aliter hunc locum accipi, nisi
quis velit torquere. FAVST. VS SOCINUS. B, auctorem epistola ad Heb. versari in boeargumento, ut ostendat dignitatem christisupra omnes angelos CT homines. id quod etiam ad primum eius epist. caput priuatim refers; ut ex ijs, quae sub- iungis, satis liquet. De angelis verisimum dicis de
hominibus autem, nequaquam. Sed est tuum addit mentum. ex quos verum e fiet, colligeretur quodammodo, christum non fuse homincm. nam Cr supra
ostendi, te non semel perinde locutum fuse, ac si christus non ei et homo, aut certὸ homo simpliciter Wppestari
90쪽
appellari non poset. Iam vero, ut ad argumentatis-nem tuam veniamus;quod Ueris,auctorem illum, dim, affert, ad christi dignitatem probandum, Psal. ror. illum colligere ex opere creationis; id pror tis nego. Nec vero, ut Wrbitraris , id sequitur ex eo, quod ibide.creatione agatur. neque enim totus ille locus idcirco a scriptore illo affertur , quod totus, id est, quidquid ibi de Domino illo dicitur, quia principio
nominatur, CP compcillatur , ad christum pertineat: praecipue vero id, quod primo versicula comprehenditur. scd ideo primus quoque versicuIus affertur, quia alioquin ea, quae sequuntur , CT ad christum ea ratione pertinent, quam postea expIicabo, nullo mo- 'do intelligi potu sent. E t profecto videmus, quotia die hoc ipsum contingere, Cr apud omnes scriptores Utatifimum, ipsa nimirum ηecssitate cogente,epe, ut in testimonijs, ipsarum etiam diuinarum littera rtim, afferendis integri loci recitcntar , quamuis non omnia istortim verba, ad rem faciunt. id quod supra hoc eodem cap. fuctum fuse, a quibusdam animad-tiersum est. nempe in afferendo testimonio Psal. 4s. quid, obstcro, ad christi excellentium supra angelos probandam pertinent verba illas Virga a
quitatis virga regni tui; Dilexisti iustitiam,
de odisti iniquitatem. Nonne haec omnia niti Itis alijs regibus, CT partim etiam longe inferioris conditionis hominibus conuenire posuit is Sed quia intertexta ea verba alijs verbis erant, quae proprie,Cr,