장음표시 사용
121쪽
dem multum administrari utiliter sinit; Uerum decrescente morbo, sensim virtus ipsa vallidior, quia nempe liberior, ita sensim pastus maior
vel saltem frequentior tuto administratur. Et quidem haec vera sunt om nia, dum adamussam Iires morbi tem ribus respondere videantur attamen quoniam saepe ipso quoque principio illae debiles, saltem ex opureiatione sunt, propterea tunc parcior pastus conuenit, quam ipso au mento, quo sponte, vel arte sublato impedimento, vires iam liberiores, perindeque sottiores factae conspiciuntur, ideoque nutritionem ,& passum copiosiorem admittunt atque ita de temporibus reliquis. Sed coronidis loco norandum, hactenus solum haec exprςssa fuisse, comparato morbo cum viribus uniuersim, quoniam praeterea, ventriculi, hepatis, & partist denique omnium confectioni pastus insertrientium vires ob ea praescrtim, quibus passim per morbum obnoxiae sunt, & vel ob causae salte mor-hisicae magnitudinem , sua aliquando praesentia illas imprimis osticiente parti Iatim perpendendae sunt, quodplerianque hae indicata pastus men- pridem uniuersim decretam, non admittant, ob una. 5 ambecillitatem , ex Oppressione, vel cx resistutione in eis natam. Ad haec quo e non nocebit partium reliquarum nostri corporis tunc eodem modo ami Prum examinare vires; insuperque earunde partium cuuniuerso consensum , quatenus inquam maiore, aut minorem totius nutritionem, per morbi tempus, ferant, quia multifariam uniuersb illa: cω sentientes, ex multitudine sola, vel paucitate pastus adhibiti, plurimum ametuntur, Interdu contra, instaurantiar, & gaudent. Sed alias breuius alias longius, decretus pastus conuenit, pro temporum nempe morbora Iongi rudine, breuitateque, quia saepe morbi principium iniensibile est ex quo statim augmmmmaccedat, quod successive etiam adeo breue est' ut iam morbus extremos labores emciens, ad suum statum citii h per ueniat, unde postmodum vari E ad declinationem perducatur, quo is casu , quamprimum tenuem adhibere pastum necesse est ι Contra si longa fuerint morbi tempora, longius etiam, ut vires ipsae stent, in indicata pastus copia consistendum ἱ quamquam tutius semper est, ad paulo pleniorem , quam tenuiorem inclinare, in tenui quia aegri facile cadant nee nisi dissicile subleuentur. ν
etirium conservivioni , citra instaurationem,
T-virium histauratione satis, nunc qua ratione eedem, ci
EE O nutrimonia, tueri, ac protegi valeant ostendedum ἰlanguor, tum oppressione, tum disilutione, ut alias saepe diximus, praesto est, ergo ut eariandem robur tueatur, occasio quaevis, vel causti langoris, ex arte amouenda, auertendaque est, quando ea, quaecunque fuerit, omnino sublata, Vt Vigent, iraci Insouentur vires ι Vt singulas autem occasionibus, velinum, cer
122쪽
o. Qua arceantur, Vel corrigantur, regula praescribarur, iure primum eas in ordinem ponere operae pretium esseti quod ex his tamen aliquae conti nzentes sint ι necessariae vero al iquae, puta quod alis in his facile cot ingat; Quae perpetue, necessarioque fereda 1unt, quia sine his vivere non liceat, citae autem in his, quae non necessario, quae& si declinare liceat, carumtamen impetus, nec arte praeuideri, nec euitari potest , ut aliarum poteti, cuia in illarum obseruatione semper ars ipsa vertetur ι Idcirco necellariatum sitiem regula hic praescribetur , contingentibus aliquot praecipuis duntaxat, ut puta a necessarijs intercurandum non longe diitantibus, c8- memoratis 3 Ex necessarijs itaque, quibus vires, citra nutritionem, maegris, sanisque, foueri, vel deprimi consueuere, ea primas tenent, quae nobis extrinsecus aduentantia, ambitu suo, inditum calidum, vel talore, di per se, vel alijs qualitatibus, bc per accidens, fouent, vel destrinit i aut ne per apertos nimis uniuersi poros, spiritus cum calido dimeentur, modest frigore, alia ve qualitate, reprimunt, Vnitosque conseruant, Vel contra disperdunt, aut iugulant 3 Inter quae unus est ambiens aer, qua inspiratu, respiratuque suo ;& corporis contactu, haec omnia, proprio tum calore, tum frigore, siue ex regione ei, vel situ, sue ex anni tempore, vel ex caeli statu contingenti, bellissime praestat : Etenim ille du plurimum calidus, uniuersi semper corporis poros reserans, patefaciens vcnimis , dc corpus ipsum laxat, ac extenuat, & quod magis est, spirituum substantiam adeo dissipat, quod si perseueret, senium acceleret; Inlu- Per& frigidus nimis, gelidusque extans, poros eouique occludit, demsatque corpus, ut tum summoperh desideratam totius perspirationem, euidenti penε caloris praefocatione, intercipiat, tum spiritibus i Psis quodammodo consopitis, calidum eisdena insitu extinguat, B: iugulet i Attamen quando ille temperatus ,& ad frigidum potius, quam ad calidum inclinans est, tunc euidenter, non stilum perpetua, inspiratus, & respiratus ventilatione, spiritus cum insito illis calido recreantur, bc ab omni praefocatione immunes fiunt; verum praeterea ita citra oppressionem condensantur, simulque firmatur corpus, ut ipsi cum calore a nimia dissolutione preseruentur ι Omumque omnia conseruantia corporis nostri munia foueantur adeo, augeanturque, quod bc vita conseque ter logius protrahatur. Atque sane omnino talis, seruandarum virium gratia, aer procurandus est, quia potissimum ex usu, per integram roboris sanitatem, talis esse consueuit a Quamqua intercurandum, ob praeternaturalem corporis constitutionem, attendenda ea semper aeris conditio videatur, quePraesenti infirmae constitutioni, quo ad permissum fuerit, aduertetur; Id autem proculdubio evenit, si, ut aer, qui morborum eatenus est opilax.5c virium subinde labefactator, quatenus vel qualitatum intemperie, vel subtantiae vitio peccati ita substantiae puritate, 6c qualitanam congrua proportione, morbis prorsus aduersetur; hac etenim ratione, ille aegro conueniet, occinitatis assequendς principium erit 3 Porro quod ad qua- Iitatem spebat, cum pei hanc multifariam morbo sit contrarius, nulli dubium quin conuenientis qualitatis assequendae causae, morbi praeomn ibus ratio suprenenda sit, ex qua scilicet statim, quae per se, vel per accidens contraria fuerit, decernatur ἔ Sed quod ad substantiae puritatem pertinet. certum est elisouendis spiritibus summopere desiderari quando aer exhalationibus coinquinatus operi huic non Dene in seiulat. sed crassiticina uis sua nanc spiritus Opprimat, &saepe eti1 malefica qualitate sibi impresia, iugulet, manifesto virium, & vitae detrimento ἔ Quamobrem meritai triuin
123쪽
viritim se mandarum occasione factum videri debet, ut dum qui praesens aer cit, nec aegris ex se , nec ex arte, sumtibus, vel alijs ingeniis, alteratus. idoneus habeatur, ut inquam una loci mutatione, sed prudenter facta . allesqualis expetitur; perquirendus sit; praesertim quod aeri nescio quid prorsus admirabile, insitum si, a quo ut saepe aegrotamus, ita siepius, vel ob 1o meims inutationena, subleuamur. Dum hanc tamen in lationem vires ferant, morbusque ipse concedat inductas 3 Ferunt autem vires, ubi non repentim, ad longe diuersum, mutatio fiat, quippe sic, nec statim, nee disicile ei sit assuescere, sed sensim per parum disterentem, ad maxime idoneum, veniendum est, quod sic Iemper minor assectio inde sequutura videatur . Morbus praeterea dat inducias, dum excorsi ille eis nere non sit, qu i leui motione statim irritantur; vel laltem occasione teporis eius, quale ut plurimum est prope statum . nullum sit futurum aegro detrimentum . Seligetur autem aer aptus ab inepto, ab his qui loca pro . pria longius, & pro ratione praesertim temporis anni, diligenter fuerint peruagati, perluitratique; cum Vel una contagiones bii, vel alterius loci consensu, aer alius, ac alius sit, & quidem certis anni temporibus magis; in hoc vero expertis standum erit a Ambientem aerem, interseruandas vires, imitari videntur vestes, medicamenta cuiusuis generis, & alia que-uis extrinlecus contingentia, quibus tum spiritus, cum insito calido a n1 mia dissolutione tuentur, dum scilicet ipsi intra 1ubstantiae totius septa, horum contingentium beneficio, fouetur, manu teneturque , tum demas illi forsam oppressi, ut una calor stippressus videatur, leuato quasi on re , liberantur.respirantque, & insimul calor ipsis impressus exurgit, i que foras validiorem proierit Haec illa ergo quaecunque fuerint, quamquam pro aegrotantis, & morbi, cui congrua lunt, contingenti conditi ne , contingentia nuncupantur, necessario attamen quoniam per ea tem pora indicantur, iure illa, ex arte per summam diligentiam administram da sunt; Verum qua ratione, S forma, &qua dein quantitate, ac odi portunitate conueniant, suo loco dicemus . Extrinsecus autem aduen-rantia haec, nosque ambim suo alterantia, ea sequuntur, quae perpetuo in nobis mei, a nobis ipsis perpetrantur, interquae sunt, perfectivarum actionum nostrarum exercitationes, dc otia sconseruantia etenim opera ad nutritionem reseruntur . eaque quanto firmiora, validioraque, tanto meliora, roburque virium fouentia sunt j omnis generis 3 nec non & quae occasione curationis, aegrotanti contingenter accessa, his finitima est e conspiciuntur , Si quidem ut exuberans, immodicusque exercitationis
operationum harum labor, spiritus exhauriens, virium substantiam dissipat, ita earum subinde robur instingens, pra sentes morbos difficiles,
grauesque reddit. otium vero, modii, Bc terminum praeter ediens, calorem inertem, spiritus ignavos, dc ad agendum ineptos, esticit, unde me rito morbus, virium oppresso robore, augeatur. Ita ex mediocri harum, tum otio, rum exercitio, contrarium fit; Namq; mediocre exercitum,
conuenienter,& opportune factum, spiritus facile leuat, viresq; atque calorem, partibus intimis quasi sopitrum, Zc tepescentem, excitat, exac- is, diffiindit, forasti; veluti ventilatio flammam, euocat, dc sic naturq era omnra apposite adiuuat, ut demum morbus, quo Ner pr mitur, facilius dissipetur; Insuper conueniens, Ac rationi consentanea quieS, adeo utilis, de proficua est, ut nihil magis; fatigate enim afflictςque vires, per illam commode reficiuntur, ac retaurantur, ut ijs subinde pellendis,quq Prqter naturam insunt, ac reliquis peragendis omnibus belle sufficiat.
124쪽
Verum quod aegrotantium, & aegritudinis varia conditio est, ob quam uire uni exercitium, alteri autem otium. tum intra, tum extra mediocrita
tem , est utile, ne ideo ex his alterutrum proprie conueniat & quale, de-rn quantum, & quando sit profuturum, prae omnibus decernendum est. Vt autem triplex exercitationum genus est, quo aeger quilibet suis operι-hus multifariam exercetur; Ita& otium triplex est, quo aeger omnis ab Dpere quiescit; Exercetur porro aeger primum corporis motu, a quo in ror innatus excitatur, ut obeundis naturae muniis promptius inseruiat ;Secundo exercetur operibus sensus, metisque, quibus δc calor reuiuiscir. dc ad prosequenda etiam opera spirinis aduocantur a Demum vigiliis exercetur aeger, per quas unum, vel alterum ex dictis exercitationum generibus magis viget a Contra quiescit aeger, dum ab ipso motu corporis abstinet, quiescit insuper, sedatis prorsus, sensus, & mentis agitationibus , veluti magis, atque magis id illi per somnum euenit. Verum tamen
Vtrum exercitatio, aut otium, aegro curando conueniat, virium quidem seruandarum ratio habenda est, tamen ultro etiam pellendi morbi, sim-Ptomatis, dc causae ratio non posthabenda a quoniam 8c si excitandarum , fouendarumque virium causa, exercitium, vel otium ytile aliquando ce- statur, noxium attamen illud tunc morbo, simplomati, atque causae am-
horum esse potest i Dum ideo uni illud utile percipitur, alteri quoque
utile futurum supponendum erit; Quare non nisi quatenus, tum otium, tum exercitium lit simul, atque semel omnibus conueniens, aut saltem innoxium, aegro praecipietur . Utrium autem hactenus habebitur ratio,
quatenus illae oppresse, di Glutae vE iam videantur; quoniam dato illas
esse oppressas, tune utile potius, quam noxium exercitium fiat urtim est; Dato vero eas iam dissipari, tunc sine dubio utile magis otium est . Praetera vero tum morbi, tum simplomatis, tum denique amborum causae ratio etiam habebitur, ne tunc exercitium, vel otium illis faueat, nedum
stilicet illud prodest viribus, morbum validiorem, deterioi eque reddat, Simplomatis spuitiem augeat, & causam, quod magis est, & quo ad sub- famiam ,& quo ad agendi vim , omniquaque multiplicet. Careerum non soIum si exercitium, vel otium aegrotanti ad vires fouendas sit profuturum ex his sufficienter constabit, verum adhuc quale, ex multiplici, ac vario ociandi, exercendique modo, illud aegrotanti intercurandum conueniat, euidenter indicabitur . Sed quantum, & quousque, vel otium, vel exercitium sit permittendum , occasionis ipsa magnitudo, propter quam sci Iicet inumuis indicatur, iacile ex ponre . Est enim exercitium suod validum, quod mediocre, & quod lene, aut pro ratione modi, seu forme, aut pro ratione durationis; Insuper est otium, quod magnum, quod paruum,&quod iisdem modis medium est ; Quamobrem habita ratione rerum naturalium, & preaeternaturalium simul, illud deligetur ex his, quod magis congruum, & intercurandum appostum fuerit. Triplex autem cum sit communis omnibus exercitandi, ociandique modus nempe motu, quieteque corporis; sensus&mentis opere; &qui utrique accomodatur, sommo scilicet, atque vigilia, ut dictum est 1 In his speciatim igitur quomodo aeger se habendus sit, ut vires foueantur, vel excitentur, recognoscere est necessarium ἰ Nam quod ad corporis exercitiit, stitiin 'e spectat, vel illud ab intrinseco, vel extrinseco est; ab intrinseco est, quilibet voluntarius membrorum motus, ab extrinseco autem est, quaevis, ab externo aduentanti, corporis exagitatio, quibus sane singulis
propria opponitur quies s Et si quis udaunque multiplex est, ideo vel robuste,
125쪽
huste, aut imbecilliter, vel vehementer, aut leniter, vel demum Velociter, aut tarde ab eo corpus exercetur; Quare ut 1ςpe in morbis curandis aci Iaeratur exercitatio, ita vel interna, vel externa ea etiam permittitur, Iicet, u externa susticiat, ad internam non transeundum, quia si adhuc Interna delideretur, eius tunc differentiae, quatenus magis, minus ve sutura: propitiς, recognoscendae sint, ut pro necessitate exercitatio designe tur, quae scilicet spiritus, S vires, tum foueat, tum excitet, minime auto dissipet, aut morbum, simploma, vel causam augeat, sue
ampulicet. Animi exercitatio sequitur, quae ex varijs eiusdem affectionious, ob irascibilis, & concupiscibilis passionis impetum, saepissime c6tingens, non parui facienda est; Affectionum quippe procellis,&flucti-Dus iani, Maegrotantes ita siepe iactamur immodich. vi vel inde spiritus iacile praefocentur, vel laltem disgregati celerrime dissipentur, atque vi
rious consequenter deficientibus, omnis naturae fauor aduersus morbum requi litus penitus intercipiatur ; Imo adhuc morbus, vel simploma, per Causae exagitationem, crescat,ic saeuior euadat. Quamquam eisdem quoque affectionibus, aliquando pene sopiti spiritus ita apposite exciten rur, Vt reuiuiscentes, viribus ipsis ad obeunda munia apprime laueant; ut Ilumet etiam saepe agitati, ac mox perinde resolubiles, commode adeo Npr,mantur, reducanturque in modum, quod subinde robori fauor prae- sto sit. Igitur ut in aegris, per summam animi constantiam, nimij aisebionum Impetus procul arceantur , atque ipsi quandocunque utiles suturi Iint, in modum quo ad fieri possibile est, redigantur, stabili, firmaque lege , ita statuendum est; omnem animi impetum, qui roentim, ac valide spiritus commoueat, ut eos ideo vel sic primat, dissipet ve, Vt natu .rae munia prolesuenda turbentur, infirmis, atque sanis omnino Vitato εQuod si remedii loco , ille ea ratione praesertim veniat permittedus, qui-nimo ex arte, poetico, vel musico ingenio procurandus, qua iam certi facti simias eum mediath, vel immediate, spiritus, aliud ve, in gratiam curationis, excitaturum, aut mavis impedimentum aliquod eius interce tipturum, iam tu illum libenter, nihil obsistente, admittito. Sed tam animi, quam cor oris exercitio, quieti ve, ut feris viribus, ita quasi ordine, connexi, & amnes sunt, somnus, atque vigilia; Non enim solum motus, verum lc sensus, omnisque persectivae actionis, somnus cessatio quaedam est, in qua non modo, ut in corporis quiete, partes omnes a motu cessant, M ut per summam animi tranquillitatem, assectus omnes consopiri solet, ita merito somnus, laborum omnium corporis, animique, quasi perfusium aestimatur a Vigilia autem similia fere, ac exercitium praestat, quod spiritus ad motum, & functi 'nes omnes prosequendas uniuersim excitet; Q propter somni etiam, vigiliaeque regula quaedam necessaria est 3 In aegris quoniam somnus, una cum vigiliis, quamquam naturalis est, saepe tamen etiam praeter naturam fit; Naturalis porro somnus est, qui stonte vicissim post vigilias consueto tempore fit a Praeternaturalis vero est, qui vicis licet per vigilias accidat, violentet tamen, & intempestiue ni ἔSimiliter & vigilia a Dignoscitur vero utriusvis differentia, ab effectis Primum, ex quo nemee aeger semper ex praeternaturali somno, vigilia vh, deterius se habet, M vires ipsae euidentius infra manent; quod has somnus opprimat ; vigilia autem dissipet i Ex causis deinde, quia praeternaturale aliquid iam pridem antecesserit, siue illud morbus, eius vh causa, siue demum simploma sit, unde somnus hic, atque vigilia ortum habeata
Atqui per somnum, vigiliam ve naturalem, contrarium Obseruatur ἔ qu ire cum
126쪽
xe eum non aliundE quam ab instinctu nanirae oriantiar, perindeque ex sem hil unquam mali agant, iure inter aegrotandum, illa vigilia, illeque somnus, ad vires fouendas utilis censebitur, quem I naturali, B consueto parum, aut minimum decessisse planum fuerit; quipph praeter naturalis, utpote a causa praeternaturali proueniens, semper assiciat, & laedat Interdum licet remedi j opportune desiderati causa, & somnus, atque vigilia , medicamentis utiliter, & si violenter, excitentur; quo casu, dano utilitas semper praeferenda est . QMndiu aure, vel quantum dormire, vigilare vE, aegris proficuum sit, praescribendu est semper, quando si modum somnus quamuis naturalis excesserit, post multa in aegri detrimentupernitiosa mala, hoc unum praecaeteris agit, quod spiritus offundat, δc ob 1 curet, functionesque inde omnes, torpore, & ignauia infringat, ut motho demu , 5 praeter naturalibus omnibus somes suppeditetur a Vigilia vero nimia, tum e directo saeph curationi aduersevir, rum, quod magis est, spiritus exhaurit, & fatigatione ditatuit, ut functiones pedetentim
nariIrae omnes, malo maiori, cadant, & infringantur . Itaque ut modus tam somno, qua vigiliae intercurandu imponatur, duo semper ante oculos habenda sunt; Quorum unu est, virium seruandaru robur, cuius necessitate magis, vel minus dormienda, vigilandum τε est i Alterum est', 'Indicatorsi omnium, tam occasione morbi, qua causae, seu simplomatis, intercurandia repugnantia, conuenientia ve, nε porro his multum, aut minimia, somnus, vigilia ve repugnet, sue potius illis maximE coueniat 3 Poliqua aliquos tum Iomnus, tu vigilia iuuet, aliquibus autem omnino aduersetur 1 Duobus enim his adamussim obseruatis, inuiceque comparatis , pro vincentis necessitate, rationabilis vigilandi, 6c dormiendi proportio decerni potest . Quod autem ad opportunitate spectat, & fi cuiquam non dubitandsi, quin ubique semper consuetudo obseruanda fit,
ita ut, cum statis horis, per sanitate aeger exerceatur, siue quiescat, ne cessario quoque, per aegritudine, nefas si ab his velle decedere satramen quod ad aboIenda, quae praeternaturam, & conseruanda quae secundum naturam sunt, necessario multa, etiam quadan tenus labefactantia, atqui mox iuvatura plurimu moliti coacti sumus, iure in hoc consuetudo 1 aepe post habenda erit, cum in hoc illa negotii facessat parum ,-si quoad li-eet, minus ab ea decedere valde semper proficuti aestimetur . Itaque ea interciarandos aegros erit exercitationis, de oti j debita opportunitas, quae non virium ibi si tolerantia indicabit, sed & morbus, & quae praeter natu ram accesserint, reliqua, per eorum varia tempora concedent, & adhuc etia, quam opera, &instrumenta ex arte praescripta, citra impedimenta admittent. Atque de virium conseruatione per forum, sat dictum sit. Quod adhuc tamen eueniat ut vitas opprimantur, ac pene sotacentur, unde non solum opus sit illas per nutritionem sussiciente, ac debitam refi cere, & instaurare, iis nempe prudenter, & ex arte administratis, quae ad nutritionem debita desiderantur, ut iam supra est indicatum p Immo etiane ultro deficiant, ne vE perperam nimis dis luantur, alijs itidem ad vitam necessariis apposith praescriptis, fouere, & conseruare valde multum portet; verum insuperopraepretium sit easde pene oppressas, atque semii epultas cxcitare, mi asque ad opus inuitare, seu in operis actum deducere ; Hinc ideo ut restituendarum virium optima absolutaque ratio ut
medico aegrum curanti conspicua, merito alterum Proponitur auxilium, quoJa ne praeceteris, maximo aegrotantis beneficio, vires, quando Oppresae sint, summopere aduersus morbos excitantur, dc quaquα languear,
127쪽
eoguntur nihilominus opus sibi debitum sufficienter in aegri salutem pedificere, ut sibi ipsis deinceps satis consul rum esse videatur 1 Atqui cer
hoe illud unum aptissime praestat, quod intrinsecus ex arte aegro adhibitu, spiritus in eo generose exsuscitat 3 Hoc autem facit medicamentu, quod tum gratu eordi, & maxime symbolu sit, tum calidum, ut vitali calori co-gruat, tum demu tenuis substantiae adeo sit, quod promptae admodsi actinitatis eximiis Etenim medicamentu, quod tale suerit, necessario, de euidenter spiritus insitos, innarumque subinde calore,& vires demu omnes vitales praesertim ac naturales exsuscitabit i Sed quale praecish medi camentum tale sit, sane pro urgenti necessitate solu licet decernere, qua-doquide illud multiplex esse possit, non quodlibet tamen cuilibet congruum est; delectus ergo illius penes medici prudentia restabit semperi Veluti & eiusdem quantitatis mensura, quae pro aegrotantis tollerantia inprimis metienda est, Ze si insimul etiam medicamenti iampridem obse uata vis, & activitas diligenter praecognoscenda, & ne insuper ea integr vel partite suppeditanda sit, aestimanda videatur ; Verum opportunitas administrationis illius praecaeteris attendenda est, si quidem intempestiuε adhibeatur, detrimentum pessimu sit allaturum a Quamobre non in om ni morbo utile illud futurum est, quia non in vehementer calido, &in quo iam dissipatae nimis vires sunt nisi cum eo venefica vis annexa fuerit, urget enim necessitas tune in quandriuidem exmdicamento hoc tunc in-sammatis, di Glutisque perpera spiritibus, vires facile ultro denicerenti Sed si dandum medicamentu hoc, maxime utique dandum in frigido, vel minus calido ac noodum viribus dissipatis, de magis quidem ubi venis in qualitas permixta censeatur a Namse in morbis his certum est vires op Pressas a praescripto medicamento sufficienter ,& utiliter excitari posse, si praesertim illud quanto citius administretur, diebus inqua S horis, quibus natura aliquid utile molitura aestimet a QDd tamen singula haae. non, nisi accuratis habitis coniecturis decerni possunt, merito ad opus sine prudenti consilio non descendendum.
praeter naturam imum, morborum inquam , atque sm-
stomatum, eorum potissimum ea a, qua ratione primum natura sponte incumbat, an nempe ut
Iiter , vel inutiliter , ut perinde vel foliaestanda , mel potius intercipienda sit , demonstratur .
AQVAM autem viribus undequaque consultum, pr
p A uisumque suerit, operaepretium erit, id quod praeter naturam' m. aegrum labefactarit, funditus extirpare ι Id ergo quatenus caertis praeceptis consequi valeat demonstrandum. Porro qus praeter naturam aegrum assiciunt, duo sunt: Morbus nempe,
128쪽
morta, una eum simplomade, ex arte, pellere doceamus 3 Pellitur aute
morbus per se a ido contrario, atqui primum eius summota causa, qu vniam causa persistente, morbus ipse manet, nec penitus euelli Potest quod si adnitaris, quantum huius demes. tanrumde assidua causa prosercia nunqua enim, naturalis illa cum sit, otiosa manet, atque licet mo bub misistente causa, interdum leuior fiat, minime tamen succedit eiuSp 'Iecta curatio 1 Causa igitur primum demolienda est, atque ita quod P ver naturam inerit, radicitus extirpabitur, nihil ut eius deinceps repullu-iet; tum scilicςx morbus, quo imprimis corpus afficitur, tum deinde sinu P ma, 'uod ut ex morbo, vel causa eius ducit origine, ita ad morbi eiuruque causae destructionem, fundinis evanescit. Verum enim vero quonia norbi cuiusuis causae, aliae remotae sunt, quae praeincipientes appellamur, demum aliae proximae, quae in coniunctas, antecedentes subdiuidu-xur; quarenus propterea unaquaeque harum , ad morbi, smytomatis vε
facturam concurrit, eatenus earunde unaqueque, ordine congruo, de
molienda : Ex proximis quide causis, hoc est coniuncta,& anteceden- τι , morbus, ac limproma, primariam ducunt origine, quod ex his tamen prinNm coniuncta ab antecedenti fere semper proueniat, ea n e ratio ne , qua ad quod illius iam antecedit, vi sita, di potestate . Noximam Osebo haerentem causam, quae coniuncta dicitur, ad morbo faciendum, fa ctumque ultro magis, magisque augendum inducit ; Et secundo antece dens exprae incipienti, tanquam ex potissima eius occasione, procedat . Causis idcirco omnibus, quomodolibet morbum, vel illi annexum sin ploma facientibus, ordine recto, ad sanitatem usque, dissipaturis, rationi maximE consentaneum est, ut ex his, haee praeincipiens s si aderit prio ri loco pellatur et Secundo autem loco proxima, quae antecedens Etes, timo quae coniuncta, immediataque eit ir Quandoquide ut intercurand prius diligenter incumbendu ne factium malum crescat, posterius autem ut iam famim omnino esse desinat , nisi quide simul, atque semel utrique consulere concessum videatur, ita rationabilis artis est, ut causa morbi. qitae alterius est caula, a qua scilicet alia causa fit, & tandem morbus, ea primum suffcienter desipetur, quod hac via, recta curatio bellε liac dat. Ergo a remotis, Ec prae incipientibias causis sumpto principio, unde potissimum morbi Occasio praeest, ani aduertendum , ut alias dixitius, eas qtramplures esse potuisse . Wcunque autem ipsae fuerint, univosim de illis sic habeto. Vbi iam forte ipsae recesserint, ut iam earum nulla sua preseiatia adsit, nulla si in iliter earum , intercurandum, habenda ratio est; quippe non entis nulla operatio videatur et Sed ubi adhuc Qx his aliquae inaneant, si cognoscantur, i , quoad fieri possit, euit'ndae, abolendaeque sunt; quod equide facile futurum est , ex quo etiam helluae ea prona,
pte declinent, aquilius sentiunt se offendi; ina'd si prorsus aboleri illaeti equierinr, in modum redigi saltem quo ad possibile fuerit tentandum
crat, telatandi ira inquam ut citra rarium iactiuraui ratis, tantitque sint, de insuper opportune admittantur, Vt nequaquam ulteriorem morbosis causis Occasionem praebeant, illis quin potius omniquaque aduersentur . At catre de his ita uniuersimi sentiendum, siue puta de genere eorum sint quae exrmnlccus aduenta litia, ambitu suo afficiunt nos; Si vh quod intrin-1ecusamui apta, nos quoque receptu suo, suaque praesentia mutant. si demum quoniam, cum a nobis mei in nobis sint facta, interagendum ne eest uio alterant i Αdetria enim capita haec omnis morborum prae incipies
occasio , ut alias dixinius, digi consueuit. Caeterum praeincipientibnt causis
129쪽
eausis hisce , proximae morbi causae succedunt, earum ideo prUulsario, vel saltem rectificatio procuranda est Hae vero quamuis fortasse plures, dinerentesque esse possint . eadem nihilominus, veluti alibi explicatum est , ad humores nostro insidentera corpori, ut plurimum reducuntur ad humores inquam sua quantitate , oc qualitate peccantes, qui tum
coniuncte morbum efficiunt, tum antecedenter morbo eidem sese prae-hent ad causandum accommodatos; adeo quod ne causae morbi coniun, ctae, quae ipsarum mei antecedentium, humorum nempe peccantium naturam retinent eorum quippEdisiecte portiones sint, quae eandem cum toto naturam habent ne illae inquam ex his habeant augmentiam, nacrito post remotas, praeincipientes ve, morbi causas , ad abolendas proximiores accessuri, antecedentes praealtis omnes, humores scilicet ita qualitate , tum quantitate ad causandum accommodatos, operibus, ac initiu- mentis idoneis, in modum, si liceat, redigendi, vel inquam alterandi, vel tandem euacuandi,&dissipandi sunt; ut tutius deinceps coniunctae .causae morbi, humores inquam, proximE, de immediate morbum, sim-ptoma ve causantes, una cum morbo extirpari valeant. Et porro si tales, tantique fuerint humores antecedentes hi, ut a sola natura proprijs viri-hus , citra artis opem, corrigi, emendari aut etiam expelli minime
possint, veluti sanh in pluribus Obseruamus; Quod tame aliquando eueniat, ut vel per ipsa morborum initia, aut parum longE ab his, natura sponth, M nullo artis impellente stimulo, sed interna duraxat causae mor-bbis, humorum nempe pernitie, siue ea ex quantitate, siue ex qualitate sit, irritata, violento quodam impetu, intempestiue cogatur in noxiam eam insurgere, illamque foras manifesta euacuatione pro posse expellere; quasi nempe dein illa sit reliquum commodius superatura, & per coctionem illud in melius permutatura, Zc quidem euacuatione ea, quae fit, tu hemoragia, per loca, ut plurimum soram ςgro consueta, per quae scilicet indi iniminatim quodcunque molestum venis ipsis collocatum foras essunditur ; dum molestiam inquam eius namra vltro non sustineat, ut in homine per hemoroidas, dc in s mina per venas menstruas, at in vitisque per narium venas ; Tum insuper purgatione, qua ubique vasorum corporis peccans humor contentus, indeque mortam faciens, & fouens, ab eadem natura recte operanti foras seorsim, utili relicto, vel per vomitu, vel per secessum , vel per sudores, alias ve, expelli consueuit. Et si nonnunquam vijs communibus, per ea morbi tempora interceptis. etiam per abscessum a toto videlicet in partem aliquam effectum, euacuatio quaedas at per translationem i qmcunque itaque modo euacitatio h frente fiat, quoniam exitu vario uia sippe obseruatur, ut inquam interdum utilis,&pleriinque inutilis esse λIeat, propterea merito de ea illud unum praecognoscendum est , an videlicet morbo , seu morbi causς antecedenti, atque item coniunctς congruat, aut non, etenim si congruat, utilis
estimanda est a Congruit autem primum, si humoris peccantis fuerit euacuatio,& quidem ex vasis quibus humor peccans continebatur, ex quibus tamen etiam modo laudabili ille foras erumpat; Non con uis vero si alterius humoris, & ex vasis sit, quibus non consistebat; Insuper si modo molesto,& illaudabili celebretur i Itaque ubi hemoragia sponte facta, hoe est, sanguinis eruptio prςsio sit, quonia humor peccas in ve nis existat, iam an iure ea talis censenda sit, qualis merito non permitte da solum, sed adhue illi fauere, aut eam quoque perficere, sit utile futurrum; quoties ab incepto desierit, an contra potius auertenda, &illi tamquam inutili, & noris obuia ire nacessarium sit, ex conditione sanguinis
130쪽
E venis exeuntis, satis fit conspicuum, an puta ille totus, vel maiori ex parte talis sit, 'ui antecedentis, aut item coniunctae causς morbi natu iii sapiat; Et quidem ex siabstantia,'accidentibus eius i Substantia quidem , ut si nequaquam similis fuerit substantiae illius, qui per integra ia nitatem, plerunque ex inflicto vulnere exit e vena, sed in multis valde diuersa, ut perinde causae morbosae potius illa per id temporis palam congruat . Accidentibus vero, ut si secundum ea magis minus V Canaturalibus, sibique per sanitatem pro Prijs valde longe dii ut, nemse aut consistentia, quia tenuior, vel crassior, aut colore, quia flauior, nigrior, altero ve alieno colore donatus, aut quoque odore, quia interdum etiam
faeteat, S reliquis domum qualitatibus, a bonitate propria logius distet, adeo quod ex nis facile, illum causae morbificae naturam sarcie euidenter suspicari possit; Atque ut hemoragia tunc profutura , minimeque
nocitura, quoniam scilicet antecedentis, vel adhuc forte etiam coni in ctae causae demolitio censeatur, ita ea non supprimenda, sed permittaeda, quin imo si fieri possit, arte irritanda, fouendaque est, ut quando ornCUemanca sit, omnino perficiatur, quousque inquam natura onus proprium sufficienter deposuerit . At si contrarium observetur, sanguinem videlicet omniquaque sanum apparere, & cum optimo omni ex parte consentire, nec sectoriae emendandae aliqua conspicua fuerint inditia; profecto hemoragia tunc perperam est. & omnibus ingeni js supprimenda , ut puta ex accidenti duntaxat excitata prudenter id tamen peragendum est, ne repentim repressus impetus, mox in partem aliquam nocenter de n-bat quippe ea tunc, malo succo relicto, ipsum duntaxat hor. um sit, in summam aegrotantis pernitiem. eductura . Caeterum pol thaec etiam O, seruandum, an ne per loca conferentia, eadem mei hemora pia celebre tur . Siquidem prima vasorum series, hoc est intestina, vel melenterium,s causam morbi, humorem nempe Peccante habeant. nulli dubiu , quod tunc hemoragia nihil . vel parum rit profutura excipio quae per haemor-rohidas fit, nisi modum excesserit in multum alite 'puruatio per secessum. per vomitumque, quando tolerabilis sit; Attamen sisecunda serae . hoc est venis, contineatur, prodesse valde potest hemoragia, thd nec Obcile
purgatio, praesertim per sudores,&per secessum . Qtrare an per venas. quae venis illis consentiant, ubi humor peccans comunciae calliae te mcS.
vel ipsa quoque coniuncta causa , potissimum resideat he mora pia fiat, obseruandum est ; Quoniam omnes vens licet sibi inuicem contentientes operi iusto plerunque sufficiunt, venae attamen, quae exiles sunt,& si venis maioribus euidenter connectantur, ut per has una multitudo ibide exundans etiam minuatur, attamen quod illae a maioribus, in quibus residet quod peccat, longis nimis fortasse distant, & adhuc amuenter pro
necessitate sanguinem non effindant, dissicile ideo proprium morbi so- mitem euomunt, nisi fortasse magnam boni succi copiam foras, longo temporis tractu , effunderent; quod non nisi sero nimis, &per summam vitium dissolutionem fieri valent, ideo per has venas hemoragia inutilis est potius, dc noxia, quam iecus, ideoque fortasse supprimenda; per ve
nas autem euidentes, oc latas, utilior, atque securior, Zc permittenda. hae quando proxime e vena maiori, quae praecipua, inter alias, impuritatis sedes est, procedentes, comm . & affluenter quod pridem praetcr naturam congestum inibi. fuerat, ita euomunt, ut aliquando postmodum artificiola venarum reseratio non sit necessaria . Utru vero tunc, in symtanea inquam hemoragia, quod inutile, dc noxium est, foras modo co-