Tusculanarum quaestionum Ciceronis ad M. Brutum libri 5. Cum scholiis Paulli Manutii

241쪽

L V. . et or

anteponere, sed uisum diem onnae multoris, bclarorum uirorum totis aetatibus. Laelius sit digito quem artigisset, paenas dodisset: at Cinna collegae sui Con His Cn. Octaui j praecidi caput iussit, P. Crassii , L. Caesaris nobilissimorum hominum, quora uirtus fuerat domi, militiaeq; cognita; M. Intoni omnium eloquenti inii, quos ego audierim; Caeaesaris, in quo inibi uidetur uisse Oecimen humauitatis, salis, suauitatis, leporis . beatus ne igitur, qui hos interfecit mihi contra non solum eo uidetur m et, quud ea siccis sed etiam quod ita se gessiet, ut ea facere ei liceret.et si peccare nemini licet. ed sermonis errore labimur d eni licere dicim As, qaod cuique coceditur. utrum tandem beatior C. Marius, is , cum Cimprie uictori; gloria cum collega Catulo comunica: it, pone altero Letuo, uam hunc illi duco si il um) au cum ciuili bello uictor iratas necessari Catali deprecantibat non semel res odit sed saepe, moriatur in quo beatior ille, qui huic nefariae uoci paruit; quam is . qui tam scelerate imperauit: nam cum accipere , quam facere praestat iniuriam tum morti iam ipse aduentanti paululum procedere obiare, quod fecit Catulus, quam, quod Marius, talis citri interitu sex suos obruere Confulatus, S contaminare extremum tempus aetatis ' duodequadraginta annos t3rannus Syracusanorum fuit Dion3sius, cuV. Er XX. natus anηos dominatum occupas' t. . qua pulchritu ride urbem, quibus autem opibus

praeditam ,seruaute oppressam tenuit ciuitaιem φ

242쪽

2o2 . TVSC. QUAESΤ. atqui de homine a boni, auctoribus sic scriptum

accepimus,summam fuisse eius in victa temperatiam, in rebusq: gerendis uti uim acrem, industriam , eundem tamen maleficum natura, er iniustum. exsuo omnibus bene ueritatem intuentibus uideri necesse en miserrimum: ea enim ipsa, quae concupierat, ne tum quidem: cum omnia se posse censebat, consequebatur. qui cum et Iet bonis

parentibus,atq; bonesto loco natus etsi id quideatius alio modo tradit abundaretq; aequalium familiaritatibus, o consuetudine propinquorum, haberet etiam more Graeciae quo Idam adolescentes amore coniunctus; credebat cors nemini; sed

ijs quos ex familiis locupletum seruos delegerat, quibus nomen seruitulis is e detraxerat, se quibusdam conuenis, o feris barbaris corporis custodiam committebat . ita propter iniussam dominatus cupiditatem in carcerem uoda modo ipsese incluserat . quin etiam, ne tonsori collum committeret, tondere filias suas docuiti ita sordido, ancillariq; artificio regiae uirgines, ut tonstricula,tondebaut barbam, capillium patris. N tamen ab ijs ipsis, cum iam esent adultae, ferrum remouis; in lituitq; , ut candentibus iugladium putaminiabus barbam sibi, o capillum adurerent. cumq; duas uxores haberet Aristomachem ciuem suam

Doridem,autem Locrensem ic noctu ad eas ventuabat, ut omnia specularetur , et perscrutaretur ante. et cu fossam latam cupiculari lectio circundi

siet, eiusq; Iosse transitu ponticulo ligneo colusi

243쪽

LIBER V. 2oyxisset, eum ipsum cum fores cubiculi clauserat detorquebat. idemq;, cum in communibus suggestis consistere non auderet concionari ex turri altasqlebat. atq; is cu pila ludere uellet studiose enim id fictitabat tunicamq; poneret, adolescentula, quem amabat tradidisse gladium dicitur. hic cum quidam familiaris iocans dixi se huic quidem ceris uita tua comittis, arripit eiq; adolesces;utrumq;

iussit interfici; alteru, quia uia demo strauisset interimedi seu uel alterii, quia di tu id risu approbavisset, atq;eο fadio sic doluit aut nihil grauius tula:

ris i uitarque eum uehemeter amaret , occiderat .

se distrauturin cotrarias partes impotetium cupiditates. cii huic obsecutus seis, illi en repugnandi . quaqua hic quid 'ranus ipse iudicauit qua esset

beatus. na cu quida ex eius algentatoribus Damocles commemoraret in sermone copias eius,opes, maiestatem dominatus, rerum abundantiam , ma gnsificentiam aedium regiarum, negaretq; unquabeatiorem quenquam fuisse:uis ne igitur, inquitio Damocle, quoniam hςc te uita delebat, ipse ea idem degustare,et fortunam experiri meamρ cum se ille cupere dixisset, collocari iugit hominem in aureo lesio, strato pulcherrimo, textili ura ulo, magnificis operibus picto, abacosq; complurcs ornauit argento, auroq; celato.tum ad mensam eximia forma pueros delectos iussi consistere, eosq; ad nutum illius intuentes diligenter ministrare,

aderant unguenta, coronae: incedebantur odores:

mensa conquisit imis epulis extruebantur. ortu

244쪽

natus sibi Damocles uidebatur. in hoc medio ap paratu fulgentem gladium e lacunari seta equina appensum demitti iussi, ut impenderet id ius beati ceruicibus ataque nec pulcrbos illos administratores a piciebat, nec plenum artis argentum: nec manum porrigebat in mensam : iam ipse dissuebant coronae: denique exorauit t)ra unum, ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse. Iatis ne Ῥidetur declaralle Droni ius nihil esse ei beatum, cui semper aliquis terror impendeat'atq; et ne integrum quidem erat ut ad iustitiam remigraret, ciuibusq; libertatem I iura redderet: hs enim se adolesces improuida aetate irretierat erratis, eaq; commisserat, ut aluus esse non posset , funus esse coepisset. quantopere Nero amicitias desideraret, quarum in delitatem extimescebat, declarauit in P thagores duobus illis : quorum cum aliterum vadem mortis accepisset, alter, ut vadem suum liberaret,praesto fuisset ad horam mortis destinata;

utinam ego, inquit, tertius nobis amicus ascriberer.qream huic erat miserum carere consuetudine amicorum societate vidius Iermone omnino familiarii homini praesertim douo a puero, π artibus

ingenuis erudito. musicorum uero perstudio si aecepimus, poetam etiam tragicum: quam bourem, nihil ad rem: in hoc enim genere nescio quo pacto magis,quam in alijs,suum cuiq, pulchrum est adhuc neminem cognoui poetam mihi fuit cum Aq sinio amicitia ) qui sibi non optimus Uideretur. ycse res babetite tua, me delectant mea. sed

245쪽

humano carebat: uiuebat cum fugitivis, cum Iacinorosis, cum barbaris: neminini, qui aut libertate dignus esset aut nollet omnino liber tu te ibi ami cum arbitrabatur . non ergo iam cuin huius πλta , qua tetrius , miserius , dcto flabilius cxcogitare nihil posum, Platonis aut Archiae uitam comparabo, dociorum bρminum, G plane sapientium. cx eadem urbe hamilcm homi culum a put .vcre,ct radio excitabo, qui multis annis poli fuit, Archimedem. cuius ego Quaestor ignoratum ab Syraci Ianis, cum es c omnino negarent, septum

undique, er uestitum vepribus, se dumttis indagaviIepuli brum: ten 'bam enim quosdam senariolos, quos in eius monumeto ine inscriptos acceperam; qui declarabant iu summo sepulcro glia raesie positam cum cγlindro . ego autem cti omnia

collustrarem oculis est enim ad portas gragianas magna frequentia sepulcrorum animaduerit columne illam non multum p dumis eminentcm

in qua inerat spherae figura, ct lindri. atq; ego statim Dracidanis erat autem principes mccu dixi, me illud ipsum arbitrari esie, quod quaerere. immissi cum falcibus multi purgarunt, se apcruerunt locum . quo cum patefa lus esici aditus, ad aduersam basim accessimus. apparebat epigramma exesis posterioribus partibus uersiculorum, Amidiatis ferri ita nobissisiima Graeciae riuitas, quo u dam uero etiam docti ma, sui ciuis unius acutissimi monumentum ignorasiet, nisi ab homine Am

246쪽

L 1 B E V. et o 'turi deinde ad inuestigandum ueritatem studio iucitato. ex quo triplox ille animi fortas existit tinus in cognitione rerum positus , er in explicatione naturae; alter in descriptione expetendarum fugiendarum ne i crum tertius in iudicando, quid

cuique rei sit consequcns, quid repugnans : in quo inest omnis tum subtilitas disserendi , tumueritas iudicandis quo tandem igitur gaudio afri

necesse est sapientis animum cum his habitantem, pernoctantemq; curis ' N cum totius mundi motus conuersionesq; perspexerit, deraq; viderit iunumerabilia caelo inhaerentia cum eius ipsius motu congruere certis infixe sedibus es te alia suos queque tenere cursus, multum iter e aut alititudine, aut humilitate distantia, quorum uagi motus rata tamen, o certa sui curos spatia definiant eboru nimirum aspectus impulit illos veteres, et admonuit ut, plura quaereret. inde est indagatio na. ta initiorum, tanquam eminum, Nnde essent omnia orta, generata, concrcta, queq; cuiusq; generis vel inanimi, uel animati, uel muto uel loqu3tis origo, quae uita, quis interitus, quaeq; ex alio in taliud uicissitudo, atque mutatio , unde terra , πquibu, librata ponderibus quibus cauernis maria Iustineantur ; in qua omnia delata grauitate medium mundi locum semper expetat; qui ect idem infimus in rotundo. haec tractanti animo , o noctes, o dies cogitanti, existit illa a Deo Delphis praecepta cognitio, ut ipsa se mens visib exutam , cognoscat, coniuntanas eum diuina mente sesen

247쪽

enim cogitatio de natura deorum, studiit incondit illius aeternitatis imita lat: nequeIe in breuitate uitae collocatam putat, clim rcrum causias alias ex alijs aptas, s necessitates nexas , det. quibus ab aeterno tempore silentibus in aeternu , ratio tamen, mensq; moderatur. haec ille intuens, atque suspiciens, uel potius Omncs partcs, orasq; circuns iciens, quanta rursus animi tranquillitate humana, s citcriora consuerat' hinc illa cognitio uirtutis cxistit: 'orescunt genera, partes virtutum: inuenitur, quid sit quod natura spectet extremum in bonis, quod in malis Vltimum , quore orcnda sim: ossicia, quae dGcndae elatis ratio deligenda. quibus talibus rchus cxquisitis, hoc el maxime cycliar, quod hac di putatione agitanius, ut i irtus ad beate uiuendum sit se ipsa contenta . seqhitur tertia, quae per omnis partes sapientiae manat s funditur, quae rem di nit,genera di pctit, seqvcntia ad Orgit, perfecta cocludit, sera o sal a dijudicat, disierendi ratio, oescientia. cxqua cum summa utilitas existit ad res ponderandas, tum maxime ingenua dclectatio , es dignasapientia .sed haec oth. transeat idem istes prens ad Esmp. tuendam: quid eo positit ese praestantius, cum contineri prudentia γtilitatem civium cernat, iustitia nihil in sua domum inde deri: et , reliquit utatur tot tanq; vari s8 irtutibusi

248쪽

nes eos cosseri beatos .esse necessς est. s.fua nαλ- ars tormetur e v. o tu inem uiola putas,dui in insidicere' an Epicuro,

indido sud ii resina philosophi, et bla ipse hoc

ituriumne mali desόre definiat Mnusoluptate, haec*ost o ies l-rpia irride re dicatq; nos tu nisibis occupulbi inanes onus ornitam ad nos pertinere nisi quod aut liue, aut se erum in corporesentiatur, huic C in , t dixi non multum disserentia ii dicio fenaifum , obliti' sc licebits. yo i fori in D quter ere, cum sit omnes bonum ei μs , stimatum in potestate fortuna um dicere se bratum in summo crucia tu, atorib menii , um conflittieri non modo Iummμm mali mi esse dolorem sed etiam esu 'nec ero illa sibi re media computauit ad tolemando in dolorem, proiitate mimi, turpitudini verecundia, exercitatione consuetudine'p patieri, p*cepta fortitu hivis, duritiam uirilem : sed una se dicit re

249쪽

TVS C. 'si quis Guam,cum uim ca*ns no Misera natur,recordari ut se aliqua do in rpinati 1 o sim gelidis flumini irci usum fuisses no enim video, quo modosedare posui mala prinetia priteritae Ῥoluptates , sed tum is dic auemper beatues sapientem, cui dicere boc, si bi conclure uellet, non teret:quidnam facisndu est ijs, qui nihil

expetendum,nihil in bonis ducendum, quod honestate careat, existimani' me quidem audiore etiaPeripatetici, ueteresse Academici balbutire desinat aliquando,apertes, ita clara voce audeat dicere, beatam uitam in Phalaridis taurum descensuram ni enim tria genera bonora, ut iam a mqucis Stoicoris, quibus usum me pluribus, quam soleo, itelligo, recedamus: sint ane illa genera bonorum; dum corporis, s externa iacent humi, retantummodo, quiasumenda sunt appellentur bona:alia autem diuina illa, longe, Iatesse pandat, elumq; contingant, ut ea qui adeptus sit, cur ea beatum modo, o non beatissimum etia dixerim' dolorem uero apies extimescet ' is enim bule ma

ximaesensentiae repugnat. nam contra morte nos

sirmatq; nostrorum, contraq; aegritudine, o reliquas animi perturbationes fatis esse videmursuperiorum dierum disputationibus armati, Sparati. dolor esse uidetur acerrimus uirtuti aduersarius. is ardentes faces intentat: is fortitudine, magnitudinem animi, patientiam se debellaturu minatur.bula igitur succumbet uirtus8 huic beata sapiemis,s costantis uiri vita cedet quam

250쪽

I λ Lasem 1 1 Duri dolore laniati adulas Ilum greges daemoneuidit, tui illicrodibili contentione cir tantes pugnis,calaibus, Vnum,tri orsunt ex marmuri insilui' se fatereti 'tur.quae barbasia India uastior, ut agrestiori in ea tamen nae primittiti 'iusapietes hab turnudi aefutem agunt, θ'. caucasi ni sta , bituini perferunt sine dolorenuiussi ad flammam et apphcaueri fine gemitu aduruntur. Hi ei es μην .in Indis . cum est cuiusti; earunt vir mortuus, in certameli, iudiciuq ueniunt ,clam piarimum ille dilexerit:plures enim singulis ρlant e se nupta. quae est uictrix ,es laeta prosequentibus suis, una cum uiro in rogum imponiluri illa uictu, imaesta disceduinunciuam naturam mos no inceret: tu

enim easemper inuidia .sed nos umbris, deliri', otio,ianguoreaesidia animum inferimus,opini Ubutimatoq; more de dum tet mmun ex ptiorum morem quis ignoras' quam imbuta mentes pravitatis erroribus, quanis earnificina prius subierint , quam ibim aut albidem , aut felem vivi canem, aut crocodilum uiolavit quorsi ellam

si imprudentes quippiam fecerint, poenam nu Iam retusent. de hominitar loquor . quid beniae

nonne frigus inon famem,non montivagos, atque

fluestres cui fus,lustration6s patiuntur' non rapro suo partu ita propugn*t, nι minera exciresiaι nullos impetus,nullori las reformedens Or