Tusculanarum quaestionum Ciceronis ad M. Brutum libri 5. Cum scholiis Paulli Manutii

31쪽

3o TVSC. D AEST. tam repente i tam in olitum, tamq; perturbatum domicilium immigrauit sed cum se collegiteque

recreauit m agnoscit ea reminiscendo. ita nihil aliud en discere, nisi recordari ego autem mesore etiam quodam modo memoriam admiror: quid. e enim illud, quo meminimus ut qua habet u aut Nnde naturam' non quaero, quanta memoria Simonides fuse dicatur, quanta Theodectes, quata is, quia PFrrho legatus ad Senatu est misis,' oneas quanta nuper Carneades,quanta, qui modo fuit ceptius Metrodorus,quanta noster Hori tensius:de co muni hominum mepetoria loquor, eorum maxime,qui in aliquo maiore studio, o arte versantur quorum quanta mens stidissicile essexilii are: ita multa meminerunt. quorsu igitur

haec spectat oratio'quae sit illa uis,s ude sit, itel

Iimu puto .non est certe nec cordis nec saguinis nec cerebri, nec atomoru.aia sit animus, ignis ne

nescio: nee me pudet, ut istos, fateri nescire quod nesciam: illud si ulla alia de re obscura affirmare pose,sue anuma, siue ignis sit animus, eum iurarem esse diuinum. quid enim obsecro te,terra ne tibi, aut hoc nebuloso, o caliginoso caelo aut fata aut concreta videtur tanta uis memoriae's, quid sit hoc, non vides, at, quale sit uides,si ne id quidem: at, quantum sit, profecto vides, quid igitur utra in capacitatem aliquam in animo putamus esse quo tamquam in aliquod uas ea, quae memini-nnus,infundantur'absurdum id quidem, qui enim

fundus, aut ρος talis animi figura intelligi potest'

32쪽

. Gera animui putamus , s memoria elae signatarum rerum in mente uestigia' quae pinunt uerboris, quς rerum ipsarum esie uestigia' quc porroram immensa m/gnitudo,quae illa tam multa posest efngere'quid illa uis, quae tandem est, quae investigat occulta, quae inuentio, atque excogitatio incitur ' ex hac ne tibi terrena, mori lii natura, caduca, concreta ea uidetur ' aut qui primus,

quod summae sapientia 'ibagorae uisum est,o unibus rebus imposuit nomina' aut quid dissipatos

homines congrcgauit, ue adsocietate uitae conuo cauit 8auis os uocis,qui infiniti uidebantur ,pauxis litterarum notis terminauit aut qui errantium Ilellaru cursus,propessiones,institiones notauit

OB magmouperiores,quifruges, g uestitu qui tecta, qtu cultum uitae , qui prestiuia contra feras iuuenerunt, a quibus mansuefacti, sexculti, ariecessari' ars cijs ad elegantiora defluximus:namo auribus oblectatio magna ex parte est inuenta, o temperata uarietate, o natura sonorum,s astras 'eximur, tum ea, quae sunt infixa

cersis locis,tum illa non re ed uocabulo errantia quorum conuersiones,omniisq; motus qui animo

uiditiis docuit similem assimum suu eius esse, qui

ea fabricatus in caelo esset.nam cum Ara bimedes tunsisosis,quinque errantium motus in sphaeramidigauit, ecit idem,quod ille,quii in Timaeo mun dum aedificauis Ptitonis deus,ut tardita te a cela rituse disiimillimos motus una regeret caucsο -

33쪽

σα τVS c QUAEST. Dd si in boc mundo feri sine deo no potest, ne rsybaera quidem eo de motus Archimedes siue diisino ingenio potuisset imitari. mihi uero ne haec quidem notiora, T illuHriora carere ui diuina uidetur, ut ego alit poetam graue plenisq; carmen sine eo leni aliquo mentis instinbiu putem funde' re: aut cloquentiam sine maiore quadam ui su re, ibiιndaistem sonantibus uerbis,ubcribusq;sententi'. Philosophia vero omnium mater artium qi id est aliud, nisii Ni Plato ait,donum,ut ego, inventum deorum'haec nos primum ad illorum cultum deinde ad ius horninum, quod situm en in generis humani societate,tum ad modestiam, magnitudinemq;animi erudiuit: eademq; ab animo, tanquam ab oculis, caliginem dispulit ut omnia supera, infera,prima, ultima, media videremus.prose

Ius haec diuina mihi uideturtiis, quae tot res est , ciat, Ii tantas.quid est enim memoria rerum π' verbormn 'quid porrὼ inuensio ' profecto id, quo nec in deo quidquam maius inteligi poten: non

enim ambrosia deos, aut nectare, aut Duensate

pocula mini Date laetari a bili omnec Homertim audio qui Ganimedem a diis raptum ait propter formam, ni Ioui pocula ministraret.no iusta caus D, cur Laomedonti tanta feret iniuria. fingebas haec Homerus, er humana ad deos transferabati diuina mallem ad nos: quae autem diuina' uigere, apere, inuenire, meminisse. ergo animus, qui, is ego dico, diuinus, ut Euripides audet dicere, deus

quidem si deus aut anima aut ignis en,ide

34쪽

LIBERI sa

en animus hominis.nam ut illa natura caelaBis et terra nacatis humoresic utriusq; harum rerum humanus animus est expers. n autem est quinta quaedam natura, si Aristotele inducta primum: s deorum est, o animora .hanc nossentenui secuit , bis ipsi, uerbis in consolatione haec e prcsimus. Animoru nulla in torris origo inueri y ri potestinihil enim est in animis mixtu, atq; con- cretum,aut quo lex terra natu, atq; sciuese uideaturinibu ne aut humidum quide, aut flabile, γ' aut jucum: his enim in naturis nihil inest, quod uim memoriae, mentis, cog tationis habeat, quod

N prsserita teneat, o futura provideat, s com ' placti posit praesentia: quae sola diuina sunt. nec ν inuenierur unquci, unde ad homine uenirepossint, nisi a deo ingularis est igitur quaeda natura,atq; uis animi eiuncta ab his usitatis, notisq; naturis. Ita quidquid est illud, quod sentit, quod1 apit, quod Ῥuit,quod viget, ctae te S diuinum est, ob eaq;vem aeternu sit necesse en nec uero deus ipse, qui intelligitur a nobis, ulla modo intelligi potest, nisi mens soluta quaeda, s libera, segregata ab omni concretione mortali, omnia senties, ue movens, ipsaq, praedita motu sempiterno. hoc e genere atque eade e natura est humana mes .ubi igitur,aut qualis est ista mens J ubi tua,aut qualis ' potes ne dicere'ans omnia ad intelligendum non habeo, quae babere uellem: ne i s quide, quae habeo, mihi per te uti licebite non ualet tantum animus, lit, D. se ipse uideastat,ut ος us,sic animus sese non ui

35쪽

dens alia cernit.non uidet autem,quod minimum

est,forma sua ortasse:quanqua id quos: sed relinquamus:uim certe aga citate, memoriam m tu,celeritatem uidet.bsc magna,haec diuina, bresempiterna sunt qua facie quidem sit,aut ubi bobitet ne quaerendum quidem eR.ut,cum videmus, speciem primu, cadores coeli, deinde coversionis celeritate anta,quantam cogitare no possumus; iam uicis tudines dierum,atq; noditum, comist conesq; temporu quadriparsitas, ad maturitatem frugum, er ad icmperationem corporum aptas, eorumsomium moderetorem S ducem solem,

lunaq;accretione, Ir diminutione laminis quasi fastorum notantem s significantemdies; tum in eodem orbe in.XIΙ.partes distributo, quinq; Ite lus ferri, eosdem cursus coitans tmeseruantes, distu ribus inter se motibus; octurnamq; cirii formam nudis sideribus ornatam; tum globum terrae eminentem e mari,fixum in medio mundi uni uersi loco, duabus oris distantibus habitabilam et cultum; quarum altera quam nos incolimus, sub axe posita ad stellasseptem,ode' , , Horrifer Aquilonis stridorgelidas molitur nives

altera australis,ignota nobis, quam vocant Graecit, ντα Ois; csteras partes incultas, quod aut frigore rigeant,aut urantur catore;bic auo Ῥbi bibitamus,non intermitti,suo tempore,, Ccaelum nitescere, arbores frondescere, , , Vites laetificas,pampinis pubescere, ' mos baccarum libertate incurvescere, - . .

36쪽

Segctes largiri fruges , florere omnia, Fontesscatere, herbis prata conuestirier; tum multitudinem pecudum partinn aduescedupartim ad cultus agrorum,partim ad uehendum, partim ad corpora uestienda; hominem 7; ipsum quasi contemplatore caesi ac deorum, ipsorsq; cultorem, atq; hominis utilitati agros omnes via parenti haec igitur,s alia innumerabilia cie cernimus, possumus ne dubitare, quin his praesit aliquis vel sector,s hsc natasunt lit Platoni uidetur; ue psemper fuerint, ut ristoteli placet,

moderator tali operis S muneris 'sic mente hominis, quavis eam no uideas, ut deum ius uides ,ramen, ut deu agnoscis ex operibus eius,sic ex memoria rerum, G inuentionc,o celeritate motus,

omnis pulchritudine uirtutis uim diuina mentiragnoscito in quo i gitur loco est uredo equide icapite: et cur creda,assere possumsed de hoc alias: nutic ubi ubi ' animus, certe quide in te est. quae est ei natura propria puto, eis uased fac igneam,

fac stir bile: nihil id sit,de quo agimus illud modo

uideto, ut dea noris, s si eius ignores s locu, o facie,sic anima tibi tuum notu esse opportere, etiasi eius ignores s locum is sorm E .m animi autecognitione dubitare non possumus, nisi plane in

phrycis plumbei sumtis, quin nihil sit animis admixtum, nihil concretum, nihil copulatum, ni l . coagmentatum, nihil dupulex. quod culta sit,cer te' rec secerni nec diuidi,nec discerpi, necdistrahi potem nee interire igitur:en enim interitus quasi

37쪽

discesius,&secretio,ac dii eptus earu partia, quae ante interitum iuntione aliqua tenebantur. his, talibus adductus Socrates, ncc patronum quae-puit ad iuditiu capitis,nec iudicibus supplex fuit; adbiluaq;liberum cotumalia a magnitudine animi ducta, non asuperbia; Ssupremo uitae die de hoc ipso multa diseruit;s paucis ante diebus,cufacile posset educi e custodia, noluit; s csi pene idiana iam mortiferu illud teneret poculum, locutus ita est, At no ad morte trudis uerum lin maelum uideretur ascendere ira enim censebat; itaq; disserisit: duas esie uias, duplicesq; cursus animorii e corpore excedcntium: na qui se humanis viiijs coramina aent,sse totos libidinibus dedidi sient, gbus caecati uel in domestiuis uiiijs, atq; sugilsisse inquinassent, uel i Rep .violanda fraudes inexpiabiles concepi bent, iis donium quodda iter esse, seclusim a concilio deorum: qui aut se integros, cassosq; Ieruauissent, quibusq; fuisset minima cum corporibus contagio Ues ab his semperseuocas ρκt, essentq; in corporibus humanis uita imitati deoru vis ad illos, a quibus essent profecti, redita facile patere: itus cimemorat, ut Ogni. qui non sine caussa Apollini dicati sunt,sed quod ab eo dii inasionem habere videatur, qua prouidetes quid in morte boni sit, cum eaeu S uoluptate moriantur, sic omnibus oe bonis, s doctis ese faciendu. nec isero de hoc quisqua dubitare posset, nisi idenobis accideret diligenter de animo cogitantibus, quod ijs saepe usu uenit,qui acriter oculis defcien

38쪽

rem solem intuerentur, ut aspectu omnino omitterent:sic mentis acies se ipsam intuens , nonumqua hebescit: ob eamq; caussam contemplandi diligentiam amittimus. itaq; dubitans, circus ectans, haesitans, Multa aduersa reuertens, tamquam ratis in mari immeso, nostra uehitur oratio. sed haec b uetera, er a Graecis. Cato aut sic abhi e uita, ut caussam moriendi nactu se esse gauderet. vetat enim dominans ille in nobis deus iniussu Anc mi suo demigrare. cu uero causiam iuHam deus ipse dederit, ut tuc Socrati, nunc Catoni, saepe multis: nae ille medius fidius iιir sapiens laetus ex his tenebris i luce illam excesseris: nec tamen illa uinculaearceris reperit: leges enim uetant: sed, tanqua a magi Patu, aut ab aliqua potestate legitima,sic adeo euocatus, atq; emissus exierit:tota enim phrtosopbru uita, ut uitide, comentatio mortis est. na quid aliud agimus, cum a uoluptate, idesia corpore, cum a re familiari, quae est minfra uesamula corporis,cum a I ep. cum a negotio omni se camus animum quid inquatum agimus, nisi animum ad se ipsu aduocamur, secum esse cogimus. maximeqi a corpore abducimus secet nere aulea corpore animu nequidqua aliud est, quam emori discere.quare hoc comentemur, mihi crede; difiungamusq; nos a corpqribus dest cosiue camus mori. hoc or dum erimus in terris, erit illi caelestiuitς simile: er cum iliue ex bis uinculis emisit feremur, minus tardabitur cursus animorum. nam

qui ita copedibus corporis semper fueruns,etticu

39쪽

uincti multos annos fuerunt. quo cu licuerimus, tum deniq; vivemus. na hςc quide uita, mors eIl:

qua lamentari possem,si liberet . f. Satis tu quidem in cWolatione es lamentatus qlia clim lego, nihil malo, quam bas res relinquere; his uero Uditit, multo ma f.M. Veniet tempus, T quidem celeriter, I siue retardabis,sive properabis, uolat enim aetas tantum autem abest ab eo, ut m lun

mors sit, quod tibi dudum uideliatur; ut u rear,ue homini nibi sit no malum aliud certe ed .mbii

bonum aliud potius si quidem uel dij ipsi. uel cudijs futuri sumus. . .Quid reserva uni. enim, qui hcc non probent. M. o autem nuquait te. , hocsermone dimisi i ulla uti ratione,ut mors tibi videri malum possit.A. Qui potest, cumissa cognouerim'M Qui positi rogat caterue veniunt. contradicentium, no solum Epicureoru, quos equidem no despiciossied nescio quo modo doctis imus

quisq; cotemnit.acerrime autem, elicis meae, Dicaearchus contra bac immortalitatem disseruit, is enim tres libros scripsit, qui Lesbiaci uocantur, quod Mis3lenis sermo habetur;in quibus buli efficere, animos esse mortales tintantem i fur nobis largitur tamquam cornicibus, diu mansuros aiunt animos emper negantinu uis igitur audire cur, etiam si ita sit, mors tamen no sit i malis' ut hidetur.sed me nemo de imortalitate depcllet.

M.Laudo id quidem, et si nihil nimis oportet colidere,1 uemur enim sirpe aliqMi acute cdeli D,u

40쪽

bamus mulamusse sententid clarioribus eluam rrebus:i et bis est enim aliqua obscuritas. id igitur se acciderit, simus armau.ASane quidemuod,ne accidat prρuidebo.M. tum quid igituraen caussoquin amicos nostros Stoicos dimittamus, eos dico, qui aliunt ammos manere,e corpore cis cesse

rint sed nonsemperi istos uero: qtiti quod tota in huc cauta dissicissimu est,suscipiant, posse animumanere sorpore uacantemsillud a stem, 'o mo

volunt,consequent, id certe no danti uti cu diu dimangerit, ne intereat.A.Bene reprehendis: er Ieisto modo res habet .M. Credamus gii r 'Pan tio,a Platomsuo dissentienti quem enilacis diuinu,quem apientsinii 'liquem an 'simum,quem Homerum philosopltarum appellat, huius hanc unamsententia dc imortalita late animorum no probat: u enoqηod nemo negat, dad natum sitiiterire;nasci alitem animos se declarat eorum similitudo, qui procreanturiqua: ctiamr igeniis,' 'osolum ςorporiblsi appareat. alteram autem assert rationem:mbit esse, si, doleat, qui id aegrum esse quos positisquqd autem i morbum eadat ad etiam iterissurumaolore: tem animos ergo etiam iterirethaec refelli posiqnusunt enim ignorantis,ca de Veternitate animoru dicat r, demete dici,quae omnisurbido mρtu semper uaceta n5 de partibus iii, i quibus aegritudines ire, libidinesqἰ uersetur,quai is,c5tra, que haec dicamur, e