장음표시 사용
341쪽
bat. Itaque Regem merito quae illi promisisset, in longius tempus fuisse reiecturum, satitem istum in militiam modo ascitum non pluribus ornamentis & benefici s quam iiii tuo pollicitus esset, aucturum: quae dignitatis accesso aliorum existimationi ossiceret, quorum fides de integritos iampridem ei let perspecta. Iniuriam se non leuem accepisse videri,quod sibi peditatus imminutus ei let,quo isti augeretur.Quod si vitandae aut cim cuncidendae impensae causa id factum esset, ac non vi alteri daretur quod sibi detractu fuerat,aut si Rex per literas id sibi significasse ac non ea ratione id perfectu fuistet hanc
autem conquercbatur fuisse, quod illos esse exaut oratos nonnisi malevolorum sermonibus,quos sui contemnendi causa passim iactabant, intcllexisset id se aequius multo laturum fuisse. Quod porro de scriptis obiiciebatur, hanc sibi causam mille cur ca litoris io proderet quae conducere arbitrabatur,ut ignaris ostenderet,qubd se neglecto Caesar ornaretur, id nullo istius merito fieri, aut quo sibi virtute praestaret. Se a Caesare his literis
commoto ad ducllurn prouocatu in , conditioncm certaminis salua sua existimatione detrectare non potuille. Ad quod tametsi eum omni ratione, etiam aequioribus quam par sit conditionibus propositis,adducere tentaret,ne tamen Regis negotia detrimentuvllum acciperent,non recusare se quin tota haec cotentio in besti finem differretur.Nisi
forte post responsum ad hanc tabulam prouocatoriam,siquid Frcgoeta scripsisset quod
postea ad se pe erretur aut etiam deinceps scriberet,ad quod respondere,qubd suam cristimationem agi videro,cogeretur. Quam si sartam tectam meri vellet, a Rege ira gnopere contendere ne in malam partem acciperet. Postrenab Langaeo ostcndit, quo- roniam bellum remisse admodum geri videbat,ut valetudini costuleret, pere se fide p. blica accepta domum redire,ut aquis thermariam uteretur. Bello deinde rursus gliscet te,si lionei bini lociam apud Regcni obtinere poste sic eo apparatu venturum,ut res imbi decus,l egi utilitatem afferret: sin minus,domi quietum fore: aut certe si Rex ipse in cxercitu esset,et suam operam nauaturum: se prosccto,quocunque rcs caderet deni a cruccin rubram nunquam tac gestaturum. Haec omnia Langaeus Regi Contaeae reni ita quum Pernis castra locasset ab Hedinia cxpeditione reucinus. Caguino Rex pe mittit, domum ut se valetudinis causa recipercti A L 1 Qv A N T O priusquam haec sierciat, miles quidam patria Coniensis,cognom to Tolosanus, collecta quadam manu absque tamen stipendio, tantum Rangonis pci omissu, oppidum Quersum Caesarianis ademerat. Rango quum marchionem Guastiuaudiret ad illud recipiendum expeditioncm parare, illuc equitem Assalium cum duab. peditum cohortibus quibus praeerat, mittit, atque quingentos alios ex equitis Bir iiij cohortibus attribuit. Hi una cum Tolosano oppidum stimina virtute defendunt,& bis inuadentes hostes repellunt.Qua ex re Asiatius tantos sibi spiritus sumere coepi vilit ras ad Rangonem non minori fistu aut laudum suarum praedicatione scripserit, quam si imperium quoddam sitis armis subegisset. Hanc Rango insolentiam vaJde culpat si quicquid hac in re laudis aut honoris citet, Tolocino magis quam illi tribuendum elle: se tamen non inficiari quin miles strenuus haberetur, cuius ctiam fides atque industria laudanda esset. In summa Langaeus Rcgis negotia deterrimo loco esse comperitataque ubi marchionatui Salussiano quemadmodum ci madatum fuerat, prospexisset, ad cum
reuertitur,quis rerum esset statuspiciac narrat, huic mederi primo quoque temporc pus esse,ni velit totam prouinciam amittere:Caesarianum exercitaim in dies augeri,n
ilium imminui, idque factionibus& contentionibus quae inter duces intercedebant, seri Ostendit,nis Humerius quem Rex Hedino discedens ad Pedemontanos proficisci iusserato aliquo Helvetici aut Germanici pedi intus coque non minori quam quatuor millium aliquo item equitatus Gallici supplemento comitatus illuc veniret, se quidein non videre qui in castris habendis superior futurus esset. Quod si copias semel ex agris
deduceret oppidis adeo male prospectum este, ut omnia Regi insceliciter euenturaeste appareret. nH i s rebus Rex intellectis, Hedino Je Sampaulo, quae proxima expeditione sub gerat, prospicit, exercitum dimittere statuit, scrontarios equites in Pedemontanam regionem recta progredi iubet,ut exercitui supplemento essent. Duc Christophorum iri embergensem cum Germanico peditam quem adducebat iis decem hominum millibus constabat eodem ire iubet, ut sc cum Humerio coniungerent. Verum ante
342쪽
quam equites Lugdunum praeterijssent, nuntiato Caesarianos magno exercitu Sam- paulum venire, ut supra demonstraturn est equites illos rcuocat,Germanos inceptum iter pergere iube Ragonem imperio abdicatum in Italiam ad aliaes res suo nomine asministrandas mittere constituit. Mittuntur insuper Rupematinio&Borranus ordita rius rerum bellicarum quaestor, qui Germanorum cXercitum exciperent, recenserentoc deducerent. Praeterea Rex cataphractos propc quadringciatos delegerat, quinquagenos nempe ducibus Barone Curionio, Fayetta S principe Melphitano, sexaginta deinde ex Delphini turma, quibus Humerius legatus praeerat, serentarios ducentos Brisiaco duce, Lassinium de Allegrium cum millenis peditibus,praeter equites tum c Io taphractos tum serentarios de pcdites partim Gallos partim Italos, quos in cxercitu Rango habuerat Eodem denique Nicolaum Rusticum cognomento Bossulum mittit,cum quatuor millibus peditu quos in Germania inferiori ex corti numcro subtraxerat quos Caesar ad Sampaulli iam expeditionem colligebat: ducentos item serentarios cx Pica dico exercitu,qui iam non parum processerant, ut Humerium assequerentur. Ad cxtremum tamen,quum audiret quantis copiis Buranus in Picardiam contenderet,Boilialum de fercntarios reuocauit. NON multo ante comes Rango metaiens, ne si hostis in agris superior esset, tota regione eXcedere cogeretur,quam celerrime potuerat,Pinierolam munierat, ut se Oripido cum reliquis copijs contineret, hostique resisteret, dum supplementum e Gallia 1o mitteretur.Quod profecto sapienter ab eo prouisiam fuit,ut postea intelligetur. Paulo post Vastius eductis legionibus, Francisco marchioni totam Salustianam ditionem restituerat,praeter castrum Verculium de Carmaniolanum, quae adhuc a nostris occupabantur. Qua causa adductus ille Carminiolam obsidere decreuit , cui a Rangone ducenti milites Itali praesidio impositi erant. Vallius adductis copijs deditionem eos facere Caesaris nomine iubet, de recusantibus machinas admouet. Marchio Franciscus,cui sed castri situs magis quam alijs exploratus erat, duas bombardas dextra versus promouet, qua ab oppido ad castrum iter esi,duas aedes quae sibi doliorum vimineorum usum prPberent ad machinas collocandas,diruit,quas colliniatas ipsemet bis torquet.Eum miles quidam ex arce supra portam conspicatus, moscati glande corpus traiicit, quo ille st 3o timictus interijt. V A s T I v s veritus ne eius mors militibus icrrorem iniiceret, pallio iniecto tegi iubet, nostros aequa pactionis conditione ad deditioncm rursus sollicitat: ad exucmum cum impedimentis eos abire fide data permittit. Egressos coram mirifice collaudat obstrenuam operam S virtut cm, rogat quis adeo scite ex sencstra supra portam collimasset. Miles ignarus quid accidisset nec qua ille mente haec diceret suspicans, se cum esse respondet qui in ea fenestra perpetuam stationem habuisset. Vastius responso audito hominem perfidiosa leuitate comprehcndi & ex ea fenestra suspendi iubet. Postea Rex inarchionatum denuo subactum Gabricii Areensi episcopo oppidum est in Vasconia Francisci demortui fratri tradit. Is quum Annobaldi filia in matrimonium o ducta absque liberis decessistet,inarchionatus ad Regem denuo rciliit. D v M haec geruntur Humerius circiter octinio Iunii die Pinierolam venit.Quare Valtius intellecta copias suas Pyrino educit, de Astam ire contendit. Dcinde nunti to Germanici peditatus aduem,quem Christophorus dux viri embergensis duccbat, relicto Allae Antonio Arragonio, ipse cum reliquo exercitu Vcrsaeum iter facit. Hi incrius Pinie rotae per nuntium certior factus hostes Ceuasum deseruislse, Ludovico Biragulo Vorlinci praefecto imperat ut ex eorum numero quos habebat, ducentos in illud oppidum introduceret.Eodem tempore die Iunii circiter quinto & vicesimo p dites Germani ducis Christophori mrtembergensis Moncallcrium veniunt. Qua renuntiata Humerius Pinierola prosectus ad eos contendere statuit, sicque cum eis con-1, iungere, ut inde copias in apertum educerct. Ibi Itali milites se parituros negant, nisi prius stipendium debitum persolueretur. Haec causa fuit cur noliri decem aut duod cim dies illic morarentur, quo temporis spatio hostes sese communirent. Praeterea di es etiam quo ipsis Germanis stipendium numerandum erat appropinquabat: quae sisne non minima causa extitit, litamobrem tota haec cxpeditio paruam admodum v-tilitatem inerret. Etenim marchio Vinius interea uti antea diximus Germanos
343쪽
1 1 , s pedites celeriter conscribendos curauit, qui postea duce comitis Gulielmi Fustembe Mnsis fratre maiore natu Tridentum vencrunt.Calen. Iul. Itali accepto menstruo duntaxat stipendio, fide data reliquum postea numeratum iri, Moncallerium proficiscui tur. Ibi Humerius cum belli ducibus de centurionibus de itinere deliberare coepit, Astamne an Vulpianum progredi placeret. Astam omnes proficiscendum censent, hanc 1..ι α QCcup ri polle, in qua pauci admodum pro oppidi magnitudine milites praesidio s. 'is iis r M. essent.Quamobrem triduo post prosectus exercitus Ripam Querassiam venit: ibi Ges' manis postulantibus machinarum custodia traditur. Postero die nostri Belotum ventia unt,die mensis sexto mille ab Asta passitu interuallo castra faciunt. Astferat Osiris i gatus uti diximus Antonius Arragonius Vastij sororius cum duobus peditum millibus, io. equitibus ducentis. CΛs TR is collocatis, de oppido explorato, nocte insequenti fossas ducere cor stituunt,cuius rei curam sibi mandari Germani postulanimeque alterum praefici patii tur,licet crcbro δc magnis precibus ut Ioannem Paulum Ccretem id facere sinerent,rogarentur. Circa secundam noctis vigiliam Humerius cum ali)s ducibus opus inuisunt, ut Germanorum celeritatem perspiceret, repcriunt ne inchoatum quidem adhuc esse. Dum inter se quid facto opus esset contendunt,lux oritur: itaque opus in noctem proximam rei jcitur. Vbi diluxit, Germani, quod stipendium eo die deberetur, tumultuari coeperun quam ad rem Ioannes Ludovicus Landebergentis cos princeps instigabat. Aperte denuntiant,nisi stipendium euestigio numeretur,se complicatis militaribus si- rognis discedere statuisse.Quod incommodum ut vitaretur, proptereaquod praecipuum
nostri exercitus robur cx ea gente crat, Humerius viritim ex toto exercitu pecunias ingre corrogat, ut singulis cohortibus quingentenos coronatos mutui nomine repraescimtaret, dum totus numerus penderetur. Qua illi summa sibi in praesentia satisfieri praeseserunt.Hora circiter taertia pomeridiana oppidani eruptione in nostros facta clamorem castris inijcitanti interim a parte potis qui cit ad Tanaram sumen, e regione castrorum, oppidum ingrediunturici tem peditum cohortes atque equites treccnti.Qua de causa Humerio dereliquis ducibus spcs potiundi oppidi aut etiam fame premeriai decessit, Alia a cara atque exercitum inde abduccre constituit.Porro quum Albae infirmum valde praesidi, - - una esse audiret,occupare cana aggreditur. Asta egressiis hostium exercitus noxiissimos 3ο nostrorum adoriri conatur: vcrum Brii factis cum ducentis serentarijs extremum agmeclaudebat,cui etiam aliquot cataphracti attributi erant. Hi hostium conatum adeo fregerunt,ut nullo detrimento accepto totus exercitus ad Sandamianum perueniret. P
stero die quum Albam versus progrederentur, Ioannes Paulus Ceres in Hispanos fere octingentos incidit, qui Alexandria profecti Albam ingredi conabantur: quos prae iosuperauit. Quam ob causam oppidani omni praesidio destituti se de oppidum Hum
rii fidei permittuntii bi nostri viginti dies commoratur,dum oppidum instauratur Quoctiam temporeQucrassium nam de illud in Regis potestatem venerat)communitur. c. ν Nωρο- D v M nostri ad Albam commorantur, Caesar Neapolitanus Vulpiani praesectus, .. vir magni ingenij dc summae ad res suscipiendas industriae, sed parum foelix, quum n d. l. iam stros procul Taurinis abesse animaduerteret,quo in oppido presidium perexiguum pro loci magnitudine crat,cohortes nimirum Ostii dc Algartii manspuliquendam luet rem gcnere Vasconem ad sic pesticit,qui propugnaculum traderct quod est e regione ιγ dis Virginis matris Doariam versus,atque inter se paciscuntur.Qua nocte rem promis sana praestare debebat, vicis ordine manipulo eius obtingit ut illius propugnaculi custodiae prςponcrctur. Itaque secum duos aut tres modo ex manipularibus eosque ignaui si simos ducit, ut facilius conata perficeret. Caesar Neapolitanus Vulpiano proficiscitur abest autem Taurinis non multo amplius sex passitum millia cum decem peditum c hortibus de trecentis sere equitibus. Ad locum ubi venissent, ille locum commonstrat ad quem scalae essent applicandae. Quod illi tanta diligentia perficiunt, ut ante quinque socohortes ingresta essent,quam ad arma oppidani excitarentur: qui enim in statione Grant manipulares,iuga sic proripuera i eo interuallo terreo quod inter murum de sollam intercst. Iam vero in oppidi muro porta cst qua ex propugnaculo in oppidum est adi,tus,quam quum apertam hostes propter tenebras non animaducrterent, ea res oppido de ciuibus saluti suit. Dum cnim hostis in admouendis scalis occupatur, clamore subi
344쪽
to ad arma omnes concurrunt. Bulterius praesectus de prorex in inultam noctem tab lae tu sorit; ludum produxerat. Aula egrestus quum se in cubiculum reciperet,clamorem cxaudit, domo statim in plateam prosilit, Helvetios tantum stipatores oc paucos nobiles comites secum ducens, ciues magno timore fugientes conspicit, a quibus suae saluti consulere monetur,hostes oppidum esse ingrcstas. Ille tanta trepidatione nihil commotus recta ad propugnaculum se conseri, pilum tantum manu gestans, quod repente o uium arripuerat.Sequebantur aliquot ciues quorum egregia erat voluntas, atque adeo arma ceperant. Recta in portam cursu contendit, quam adhuc patentem quum offen- ' disset, pili mucrone claudit, idque tanta sestinatione,ut eius propinquus quidam nobito lis qui praeibat,una cum hostibus propugnacillo includeretur. CAEsARIANI, qui iam machinas illic repertas instruxerant, colubrinam n tham ad portam obvertunt.quam glande emissa eriringunt,eaque traiecta globus proxime Bulterium perrumpens nobilem quendam interficit. Interim ciues summum aedis sacrae culmen petunt, magna celeritate tegulas in viam deijciunt, est enim via quindam non amplius octo pedes lata, quae inter aedem illam & oppidi murum intercedit)quam itatim complent,ut tegularum multitudo portae obiecta valli usum praeberetar terim Oartius Nauarrenus, qui duabus peditum cohortibus praeerat, relictis ex se rum numero quantum satis este putabat, a quibus tum castellum cuius curam gerebat,
tum alia oppidi loca custodirentur, ne pluribus simul partibus hostes insilirent, cum dui, centis stlopeiarijs in prςlium venit,qui summis turribus & muris occupatis tam stren os de diligentes se praebent,v t selopis uncinatis de alijs hostes a propugnaculo submouerent non absque magno dedecore & detrimento, amissis nempe amplius septingentis militibus.Qui cum hostibus pactus lucrat, capitur Ac suspenditur: quum quidem se nihil nisi Bulterij voluntate mandato secisse constanter affirmaret, ut hostes irretitos falleret deinde eum diei constituti; oblitum non prouidille ut decebat:la vero illius imcogitantiae poenas nullo suo merito luere. Sed ista, meo iudicio, producendae vitae studio miser dicebatureque enim Bulterius is erat qui tanti momenti rem negligendam sibi elle putaret. HUMERI vs per nuntium Albae fit certior quantum in discrimen venissent Ta 3o rini. Germanorum praetcrea iniquiorem animum perspicit, S febri iactatus, qua octauum iam diem laborabat,neminem tamen habebat cui de summa rei confideret,quod multiplici disicordia & factionibus exercitus vexaretur. Nam x inter Caesarem Frin zam primi agminis ductorem deIoannem Paulum graue erat distidium,nec leuius inter Annibalem Gonetagam comitem Laniuolarium dc Bristicum. Nuntiabatur insuper Hispanos ad sex millia, de mille ducentos equites e castris Caesarianis Mocalerium ingressos elle. Quibus dissicultatibus perculsus,oc quod verebatur ne dii tempus terebat, urinis ob infirmius praesidium aliquid mali accideret, Alb et Iulium Vrsinum Ioannis Pax li consanguineum relinquisicui mille pedites attribuit, item Artigodium Vasconem Sc Petrum StroZZium cum quingentenis:Querassio Caesarem FregoZam priscit cum militibus quot ei libuit accipere. Ipse cu reliquo exercitu ad hostem recta proficisci stat ii, que Moncalerii necopinante opprimi poste sperat. Ea re Vastius audita illuc reliquas copias varijs locis sparsas colligit: quae res irritum Humerij consilium reddidit. Certior postea factus Vastio in animo esse Pinierola occupare is porro de facile se hoc facturum propter defensorum paucitatem confidebat, de hoc persccto, angusti sque Susanis c a pii nostris sui recipiendi atque auxilij accipiendi facultatem se adempturum sperabatuex ducum sententia die August.m iit,Alba profectus Querassium ire contendit Int rim comitem Franciscum Pontremium cum C x x ferentarijs oc ducentis hippostlopirustis praemittit,qui summa celeritate Pu crotam ingrederetur,lios quam celerrime G brielis Ariminensis tribunum subsequi iubet: Las linium SI Alacrium cum millenis pes, ditibus Gallis Taurinos mittit: A ramontianas cohortes, quaru numerus mille peditum erat, auersium ire iubet: huic praeerat eques Astilius, quem octoginta secum milites habere oportebat: denique Ioannem Taurinum cum mille Italis Sassilianum mittit. Ipse rebus ita constitutis cum Germanico peditatu, de reliquo exercitu marchionatum S
tussianum petit, ut illic mandata a Rege ac limae stipendium quod Germanis debebatur expcctaret.
345쪽
I 1 3 8. Durus iter facit, Busquam exiguum oppidum oppugnare instituit, quddoppi,
tum D M dani imperata faccre recus alient. Machinas expedit, quibus sanc parum admodum i structus erat, quod maximam partem in oppidis in quae praesidia deducebat, reliquisset. απιαμ. -- Muris macilinarum ictibus dirui coeptis comes Annibal Laniuolarius, morae impatiens ''' dum iusta ad irruptionem ruina patefacta est et, cu suis aliquot Italis inuadere conatus, ab oppidanis propugnantibus repellitur, ipse quoque selopo ictus moritur, dc cadauer Pinierolam desertur.Nostris loco pulsis quum hostes Pyrini essent numero plures,propter auxilia Germanica quae accesterant, placet Busquam relinquere, atque iter antea institutum perscere. Ita Salussiam veniunt. Vbi quum aliquot dies commorari cogit rent, divini ex quid fieri vcllet per literas significaret, Germani Humerium prolicisci Iocompellunt.
Os et xv Dir ille si bi esse in animo oppidum illud seruare: quo si totus cxerciatus migrarct,cibaria citius quam par sit cosumptum iri, praesertim quum frumenti exigua vini minor copia esset.Excipiunt se sibi frumetum quaesituros, vini penuriam aqua bibenda facile toleraturos, certum esse Pinierolam proficisti, ut illic stipendium expoctarent, non pasturos machinas vcl ipsum a se abessedia morem illis gerere cogitur, Lque ad rivum quendam Perusa fluentem mille ab oppido passus relinquit: nam in oppidum abire illi conccslcrant, sic tamen ut machinas apud se retinerent. Biduo post aulatis pecunijs Humerium cogunt, ut stipendium ad veteris census rationem ponder
tur, neque capitum numerus iniretur, qui tamen exiguus admodum crat: nam ex de- Σοcem hominum millibus ad hunc enim numerum exigenda erat pecuruae summaὶ vix quinque millia supererant. Harum seditionum autor crat Ioannes Ludovicus Land bergensis,qui firmissimam exercitus partem ducebat, quemq; dux Nirtembergetas,
cuius minor per aetatem autoritas cra coltibere non poterat.
Pgκ id tempus Caesar Neapolitanus Vulpiani praescctus Caetellam exiguum oppidum Regiae ditionis medio itinere urinis Vulpianum occupare instituit. Decem fere cohortes secum ducit,oppidum tribus locis magno conatu invadit, sed non min ri virtute in oppidanis repcllitur. Amissis amplius C xx ex suis non sine dedecorc re imfecta di edit, quadraginta sere scalis in fossis relictis. Vinius quod videbat Humerium se Pinierolam recepi sic, trcdccim peditum cohortes Siriam mittit quod exiguum op- pidum est in montis cliuo) co consilio ut transitus Susani angustias obsideret, nequid EGallia ad Taurinenses perferri posset: Riuoliam de Vilaniam arces missis militibus o cupat. Ita transitu illo Susano Taurinenses aegerrime quicquam e Gallia aud re aut a cipere poterant.Nec vero Pinterola facilior praebebatur ratio, propterea quod Vastius Moncalerium, Carinianum dc Carmaniolam tenebat, ac campis patentibus longe si
REx Langarum, a quo totius Pedemontani stams narrationem qualem antea perstripsimus, Contaeae didicerat, illuc multas ob causas denuo mittit. Is reuersus Rogem Meloduni, ubi febre correptus decumbebat, ad quintum& vicesimum August. diem conuenit: huic omnia sigillatim narrat, quae post Humerii aduentum gesta suo A rant, cum tandem coactum csicut castra locis patentibus habere desineret, copias in
oppida reducere, Taurinenses re tamentaria &ntimaria vchementer laborare:ut nisi ante proxima Martinea iuuarentur,dubium non esset quin maxima fame premercn- tur, quam vix ac ne vix quidem ad extremum Nouembrem perserrent. Rex quod iam. maximam sui exercitus partem dimiserat, periculum imminere videt, ne Pedemoni re iust tuit. no agro,quem magnis sumptibus demulto cxcrcitu domuerat,pellcrctur.Itaque ut iam
parta tueri posset, ipse copi js collectis eo progredi statuit. Delphinum filium Se Mommorencium Lugdunum ad colligendas copias praemittit, quos Fustembergici: Bossi licohortes subsequi iubet: equites cataphractos de serentarios,qui iam in praesidia varijs locis distributi abierant, ad vicesimumquintum Septembris diem Lugduni praesto es- so lubet:denique ad quindecim Helvetiorum millia conseribenda curat. His ita constitutis rebus,veritus ne stipendi j penuria Taurinenses tumultuarentur, rursus Langaeum mittit, qui Humerio vigintiquinq; coronatorum millia afferret, quam pecuniae summa Taurinos deferri iubet,dum ipse maius auxilium submitteret. L A N G A. V s Humerium Sum offendit:huc enim relicto Pedemontano agro
346쪽
se receperat. Taurinis Bulterium praffecerat cum ipsius turma equestri cataphractorii, aliquot ferentariis de peditum quatuor millibus. erassi uti dictum est Cae irem Fresogam, Albae Iulium Vrsinum,Sauilliani Ioannem Taurinensem,Pini crotae denique comitem Franciscum Pontremium reliquerat. Humerius Langaeo ostendit quam aissiciale esset pecunias illuc perferre, tum quod hostes Boaolinum, Villanam, Samambrosium& Riuolam tenebam, tum quod vallis angustum valde transitum habebat, quo iter in ipsorum oppidorum conspectu faciendum crati Langaeus tamen quum pcriculum esse perspiceret, ne Rex Taurinos, si pecunia milites carerent, amitteret, nullum non discrimen sibi adeundum quo id perticere existimauit. Itaque vrsam contendit, quoio loco si ibstiterantGermani pedites: a quibus petit ut secum Susam usque regr derentur, cuius castrum a nostris adhuc tenebatur.Id hoc facilius cis persuadet, quod gratia apud cos non exigua valebat, maxime quum in causa fuisset ut dux Christophorus in suae dirugnitatis de possessionis locum restitueretur.Eo quum pervcnis scia Caesariani qui Boro linum, Villariam Riuolam de reliqua per totam vallem loca occupauerant, nostros i iis copiis ad se iter conuertisse rati, dum Vinius ad erassium ellet castra illa deserui. Quamobrem Langaeus Germanos rogat ut se Sulis pri stolarentur:quod quum illi pro-mvissent, secum Mottam Gondrinu allumit cum viginti quinque serent vijs equis de peritis itineris ducibus.Die August.decimoquinto Taurinos cu pecunijs ingrcitus magna Bulterium de milites laetitia assicit: Tum enim totiu sinitimae regionis rustici magnam se cibariorum vim in oppidum convehere coeperunt,quod ant non solebant. Langaeus peditum cohortes recenset, cibariorum multitudinem describit, in Galliam se recipit, verum non absq; discrimine. Hostes enim quum Germanos Susis substitisse audistent,
eucriemem eum per insidias opprimere parant: unum tamen ex eius comitibus duntaxat interficiunt,duos captos abducunt. DuM ista geruntur, Vastius Albae collecto exercitu, Quersum contendit, secum ducens peditum viginti quinque milia,tria equitum,bombardas viginti quatuor, duodecim nempe cannas,reliquas tum maiores tum nothas colubrinas. Die octatio de vicesmo Aug. rem machinariam expedit,ut murum duobus locis quateret. Tanta celeritate rem gerit,ut quarto die iusta utrinque labefactati muri ruina pateret. Bifariam suos ad ' oppugnationcm eodem temporis vestigio instruit, simul hominum fere tria millia cum scalis adliibe qui pluribus simul locis inuaderent Quum nostri tantum hostium imp tum ferre nequirent,vi oppidum captum diripitur. in causa suit defensorii paucitas pro tanto oppidi ambitu propterea quod cohortilla iustus militum numerus magna ex pa te deerat,ijs maxime quas Astalius ducebat Quamobrem capitis causam pollea dixit in qua ipse iudex sedebam:damnatum tamen Rex debito supplicio exemit, & eius opera nihilo secius usus est Vastius praesidio quantum satis visum in relicto, Albam colendit. Iulius Vrsinus quum subsidium nequicquam spcrari videret, oppidum ipsum nec vallo undiq; adhuc cinctum nec castellis usquam munitum, hostibus praetcrea deicino muro irrumpentibus nostris ad propugnandum consistendi facultatem adimi,quod quatuor
machinis trans flumen collocatis a tergo infestarentur, cum Vastio ea conditionc pactia scitur, ut Pinierolam cum suis incolumis de impedimentis deduceretur. Vastius biduuillic commoratur,ut omnibus rebus prospicere Exercitum postea ad auerassium obsita dum mouet,quod oppidum quinq; passilium millia aduerse flumineTanara Alba distat. Ad hoc oppidum summo monte situm unicus est aditus Mondeuisum verius, qui pedes sere quingentos in longitudinem patebat: neque alia via adiri poterat. Ab ea parte vastius machinas disponit,murum satis lato spatio diruit, sibos ad irruptione producit: quorum maximum impetum Caesar Fregozal hunc enim oppido praepositum fuisse ostendimusὶ cum suis magna animi praesentia de virtute sustinuit. Bis hostes ex summo loco in fossas deturbantur: trium sere horarum sipatio continenter dimicatur, so ut magnum hostes detrimcntum acciperent. Vastius ubi se magna hominum iactura, ab hac parte se nihil proficere animaduertit, machinas aliquot illic reliquit,quae nostros murum deiectum obsistere prohiberent, alias nocte insequenti ad murorum com missuram Mondeuisium versiis obuertiti luro glandib.percusse 5 collapso nostri qua ad defendendum concurrerent , a latere aperto conspiciebantur, ut consitandi in va Ionalia omnino daretur facultas. Idque Caesaris de eorum quos ad opus faciendum ad
347쪽
hibuerat, inscitia contigit, qui maturὰ non prospexerant, ut aggere in ea cunei versura per transuersum latus excitato tuto consistandi oportunitatem praestarent. Fregora quiliam oppidum tueri se non posse videret, ad colloquium venit, pactione cum hostibus decidit ut cum suis,impedimentis latuis ad eum locum tuto deducerentur, ubi Hum rius castra regia habebat. QVER Assio capto Vinius ad obsidendam Pinierolam iter conuertit, quod sp rare ii co oppido potiretur,& Suranas fauces communiret, Taurinensibus omne subsidium se erepturum, atq; adeo citacturum ut omnis in posteriim Gallis in Italiam trans undi causa praescinderetii LDum Pini olam contendens ad Saullianum iter facit, Ioanni Taurinensi per tubicinem denuntiat ut oppidi deditionem faciat.Respodet ille se Re togis iussu & nomine locopraesectum cste: postquam caetera Iridcmontanae regionis Orpida coeptile ad se tum demum reuerti iubet, laturum operam vita c& prolixe acci peretur. Vinius quod se illic nequicquam haesurum esse videret, porro Pinterola capta Saullianum defendi ob commeatus inuehendi dii scultatem non post e, susceptuin iter contendere pergit. Pinierola Humcrius Metanam se rcceperat, relicto illic Francisco Pontremio cum quinque peditum Italorum millibus. Magnum est illud oppidum, da vastum, litu inamoeno de inaequali,quod multis collibus 5c est uis interceptum commi niri aege rrime poste videtur.Quamobrem praeter omnium opinionem, qui deserendii illud ob cas causas censebant, unus comes Rango ab architectis impulsus, in imo ab Hieronymo quodam Marino Bononiensi, adeo illud opere dc arte communierat, utra x, stius quum illuc aduenisset, ex suorum sententia vi non este tentandum repetirct. Itaque fame nostros prenacre constituit : ipsc coenobium se recipit quod in Perum itinere situ crat,reliquas copias undiq; toto oppidi ambitu collocat, ut vix ac ne vix quidem come ius introduci pollui.Nostri tamen quotidianis sere cruptionibus Cetiarianos lacesseba ut nec interdiu nec noctu illis cite quietis liceret. DEMONsTRATVM a nobis est quemadmodum exercitus noster ille adeo pri clare instructus, pene tamen inutilis redditus suis et crebris Germanorum tumultibus; qui imperatori dicto minime crant audientes. Tot scditionum autor praecipuus Mamnes Ludovicus Lan lebergensis,crat unus ex potissimis tribunis quos dux inenabe gensis adduxeratiIs inter caetera Borranum ordinarium bellici i rarit qugstorem quum jomunere suo fiungeretur,iniuria assi erat imo ne ab iis b quidem prorege Humerio ab stinuerat, quin gladio aduersus cum manum iniecis let. Quorum tamen secteriimpc nae nullo pacto lumi unquam potucrant, quddamentiae nimium multos socios liabe ret.Ille tandem quum hostes ad PinieroLma obsidendam accedcrent, Lugduni in vi cula conijcitur,deinde Causa cognita theatro in platea Granctaria obtruncatur. R Ex copias suas quanta fieri potest celeritate maturare iubet, ipse Lugdunum medio fere mens e Octobri aduenit. Illic nuntium accipit, Vastium, ubi nostros aduem tare certior factus esset,omnem cx agris commeatum in castra & oppida conserti con-Dehique iussiste, quae relinquere co retur, corrupisse S absumpsiste, eo consilio vires frumentariae penuria regium exercitum transitu prohiberet:Caesarem Neapolitanum misisse cum decem hominum millibus, qui Susianas angustias comuniret, quod summo studio & diligentia administrarat. Qua re intellecta Rex ut huic omnium rem in piae occurrcret, ex toto Delphinatu, Arvernia, Forcsta Belli iocana,Domba,Lugdunc, si Prouincia & Galliae Narbonesis parte omnes mulos,mulas,esinos& iumeta dos luaria cogi iubet,quibus farinae δί omnis commeatus tanta copia subveheretur, quq toti aleam do exercitui satis esset.Et quoniam in Italiam ipse transire decreuerat, ne regnum, dum abellet, absque regimine deseri videretur, Carolum ducem Aurelium minorem nam protegeni Picardiae,Nornaaniae,Lutetiae Insulae FrancicaeS finitimarum regionum costitiait:cique, iubd per aetatem nondum magno rerum usu valebat, cardinalem Bellatucomitem&consiliarium attribuit: in Burgudiam de Campaniam duce Guisum mittit, in Aqui tantam & Galliam Narboncsem Henricum regem Nauarrae, in Britoniam donique Castellobriantium. His omnibus prospectis Delphinum cum exercitu praeire iubet unaque cum eo Mommorericium,cuius consilio omnia administrabantur: res in
chinariae Burium praeficit, ut quatuor peditum cohortes attribuit, Moti janiim decem Callorum peditum millibus praeponit:& quoniam Annobaldus equitum ferentatiora
348쪽
dux, apud Morinos captus nondum rediera Caesarem Fregoram illius locum tenere iubet. Expectabantur equites cataphracti ad numerum milic quadringentorum, Helvetiorum quoque quatuordecim millia, qui cius iussit conscripti, Genetia & Camerino itinere facto ad Gratianopolim se cum exercitu coniungerent. Ipse aliquandiu Lugduni commorari postDelphini discessum statuit,ut reliquos milites qui illuc e Picardia, Normania, Britonia, Campania & aliis longinquis locis quotidie confluebant, ad cxe
D i E Octobris decimo Delphinus Lugduno prosectus Gratianopolim versus &Ambrodunum iter facit Ei Humerius &Malgeronius Regis in Delpliinatu legatus quuto comes Sampaulius abesset,Briganti j praesto sunt, cum duobus aut tribus millib. hominum ex legione Delphinatica,& reliquijs excrcitus Humeriani, ijs nempe quos Alba&Querassio pactione cum hoste facta cgressos esse demonstrauimus.His cum Germanico Fustembergi peditatu,qui octo serc hominum millibus constabat,coiunctis,Vrsam im contendit, ubi reliquas copias cxpectaret. Abest Vrs aBrigantio octo pastuum millia, totidem S a: qui locus equitibus Constitutus crat, in quem undique ditiersi veniet tes coire debebant. Eo pos quam ventum cst, Mommorencius ex omnium sententia Exilias proficisci cum exercitus parte constituit altera cum Delphino Vrsae relicta ut hostis animum exploraret, simul belli aleam tentaret, num Suzanas angustias vi occupare posset:deinde re cognita Dclphinum qui subsequeretur,certiore faccret. Eo pomio quamveni aliquot equitum praesidio assi impio ips e progreditur, ut trasitum quem ho- 'stes munierant cxploraret. Locus erat opere communitus mille passuum interuallo crutra Sugam, in ipsis faucibus clivi quo Caldomonte Suram descensus est: is porro victis postremus est qui marchionatum Suranuma Dcipiti tu diuidit. Mommorencius Oditum locum conscendit, unde hostium munitiones despicere posset. Animaduertit duo castella ab hostibus in duobus collibus aedificata esse, qui angustijs utrinque impendebant, fossam praeterea altam valde atque latam quae transuersa ad utrumque pertinebat:in qua milites tecti delitescebant, duobus castellis ab utroq; latere egregic communiti. Porro alios colles duos ijs etiam altiores suspicit, quibus superatis arbitratus cst facile esse hostes c locis superioribus petere, SI castellis illis opellere quibus freti aditum 36 obsidebant.
H i s ita exploratis Exilias reuertitur, Delphino nuntiari iubet ut codcm celeri ter ad se sustinendumveniret,se quidem sub auroram postero dic proficisci cogitarc,ut
transitum vi occupet. Hora constituta proficiscitur, cohortes Fustembergi secum ha- s. ia, ilhcns,Gallos pedites fere mille ducentos,qui e Pedemontano exercitu redierant, denique legionarios Delphinatus ad numerum trium millium. Reliquos enim tum pedites tum equites qui nondum aducnerant,pristolandos esse non iudicauit,ne dum cunctaretur, hostis maiori dato temporis spatio vires augeret. Equites ViX centum fercntarios duce Brissaco qui ipse aderat) habebat, aliquot praeterea nobiles, qui praeiabant,impedimentis ponerclictis. Cum his Mommorcncius Caldomonicin peruenit, o hanc progrediendi rationem praescribit.Fustembergo imperat viciun suo peditatu clivum montis deXtrum teneat, ex eo mille ducentos sicloperarios praemittat, qui in supc- riorem collem euaderent castello dextro impendentem. Ad laruam centuriones Artiagodium S Soricem cum alijs tum Gallis tum Vasconibus mittit: ipse cum reliquis in dia via incedit. Galli& Vascones quum Germanis essent expcaltiores,laeuo castello imminentem collem occupant: hoc porro castellum transitum ipsum magis impediebat, quod longe altero propius csset, ut inde in ipsum iter librata collimatione glandes adigerentur.Hunc igitur collem priores occupant quam Germani dextrum. Hostes v-bi se a nostris e loco stiperiore urgeri animaduertunt, quinctiam Gauaretum Artigodij lcgatum inopet ijs fretum ipso castello occupato omnes intersccisse qui suga elabi noso potucrant, relictis angustijs fugae se mandant. Hos Mommoroncius Dclphino pone subsequciate ita acriter urget, ut Suaae consistendi facultas nulla daretur, seu duo milliaum passuum itinere in fuga praecipites ferrentur. Surae maxima impedimentorum pars diripitur.Quid nouissimis hostium fugientibus factum sit rcferre nihil attineti propterea quo quisquis fugam arripuit,ei non deest qui fugienti instet. Quod si Mommo
349쪽
y 3 detinerent dum pedite Germani appropinquabat, ex ingenti illo numero nam ad iscem hominum millia cr. ant pauci credo eualissent qui rem caeteris nuntiarent. DELPHi Nus S Mommorencius praeter multorum spem transitu adeo dii,
sicili munito de magnis prςlidi;s firmato po titi Hubd sitos defatigatos cile perspicerent, ea nocte medio itinere Susa Bostolinum castrametari constituunt, ubi in vallem ingresssus patet. Ibi deni quoque totum diem commorari decreuerunt, dum machinae, equitum cataphractorum turmae S peditum cohortes aduentarent, quos cateruatim itineri se dare constabat. Commorandi illis causa sui quod Susanam arcem duceii tibiispani praesidio tenebant, quos illi relinquere nolebant, ne commeatum si apportari prohiberent. Rex Gratianopoli iam profectus, quod praelio intereste cuperet, Ambrodunum iovique progreditur. Vastius qui Pinierolam obsessam, stumentariae rei penuria grauiter premebat, Cisaris Neapolitani clade audita, obsidionem relinqui Riuolam uniue itim exercitum ducit, eo consilio vise nostris illic opponeret. Bucius rei machinariae praefectus Susam venit, bombardas ad arcem Susanam admouet, duabus cannis bis millis Hispani perterrefacti in nostrorum potestatem veniunt.In deditionem ea condiatione accipiuntur, ut inermes tunicainduti emitterentur. Delphinus post machinarum de reliqui exercitus aduentii praeter Hesuetios, qui duce generali comite Tendano v nire festinabantὶ Sant antonium, deinde Villanam contendit, Vastium illic se reperturum sperans, quicum praelio dimicaret. Is Riuolae castra quum haberet, de n'strorum aduentu per nuntios certior factus, certaminis aleam sibi non subeundam esse arbitra- 1 tus , Moncallerium versus progreditur, illicque ad partem pontis citeriorem retistit. Quare Delphinus S Mommorencius ulterius procedendum non censent, nisi calleto Vinanio prius capto,ut planum iter ac liberum esset. Hos TEs castri situ freti nam in summo murice situm est nusquam machinas collocari polse arbitrabantur, unde glandes adi j ei pollent. Mommorencius omnia diligenter circumiecta loca perlustrat, alium collem reperit altitudine pene aequali, qua Samniichelum iter est. Qui tametsii paulo remotiorarduum valde ascensum habebat, ut machinae nec bubus nec equis nisi aegerrime iubvehi postent: tamen rudentibus, Germanis de Heluet ijs adhibitiς, lacertorum robore duas cannas sursum tollit. Hostibbus ut se dedant imperat, recusantibus machinis magna celeritate, muros labefactat. IoQuibus statim deiectis,qubd vallum nullum pone obiectum erat, obsessi crant aut cin Hispani numero fere ducenti quum nec aggerem nec fimum ad obliuiendam ruinam haberent,quippe arce in vivo saxo posita, te colloqui velle ostendunt, sed uero: proptoreaquod Galli interim, perterritos illos conspicati, ab Opposita ruinae parte aduersari pe subeunt, de admotis scalis ingresti omnes obuios trucidant, praeter centurionem signiferum. Hos vivos captos Mommorencius fracta gula suspcdi iubetiquae res doci mento caetcris esci, ne primo impetu mentes Gallos loco minus firmo expectare in Mnimum inducercnt.
CApTA arce&praesidio imposito prid.cal.Nouem.Riuolam iter facimus. Ibibi duum commoramur, castris eodem loco positis quo loco Caesariani superiorib. diebus ης consederant. Vastitas Delphini celeritate per nuntios intellecta Moncalleriti se recep rat ut a nobis iam dictum est tantaquidem trepidatione ut cibaria vastare festinanti novacasset: quin ipsos quoque aegrotos nostrae potestati permis Ios reliquerant. Rivolae t tus Coit cxcrcitus, exceptis quinque sere Helvetiorum millibus, qui nondum aduen rant. Illic res ad concilium desertur quonam itinere progredi praestaret,hostemne ins qui,an recta Vulpianum,Cheuastium & Vercellas contendere,illic enim nonnihil po se perfici quod in rem nostram esset, quippe oppidis infirmo praesidio munius, quibus a Vastio auxilium serri alibi occupato, mature non posset. Ad extremum omnes id sentiund de probant, ut Grollianum exercitus ducatur, oportunum locu ' cile ad G trumuis iter suscipiendui abesse cxiguum hoc oppidum Taurinis tria pallidum millia, Iptotidem Moncalerio, quo suas hostis copias deduxerat: commodissime illinc Tauriianos supportari posse Dumentum,quod ex vicinis undique locis colligeretur, in quibus magna copia suppetebat. Denique aptissimum esse locum v bi panes alcndo exercuetui coquerentur,quodcunque tandem iter insistere placeret. Grolliani quum ellemus, renuntiant serentaris hostem cis Padum flumen castra, c regione Moncallerii fecisse, Q
350쪽
sic tamen ut pontem ad tergum haberet,qub se quum videretur, reciperet. Quo nu: tio accepto recta illuc exercitum conuertere place ut vel ad pugnam hostis compelleretur,vel turpiter transmisso flumine discederet. Quamobrcm cxplicatur acies, Martinus Bellatus Rivola ac si itur, ubi cum suis ferentariis x duabus Gallorum peditum cohortibus subsistere iustiis fuerat, ut Helvetios cateruatim aduenientes excipcrct, simul ite coactos secum adduceret. Itaque cum equitibus & Helvetiis in Moncalerii planitiem venire iubetur,peditibus Gallis ad transitus custodiam resichis. D v M ille iter facit,Dclphinus de Mommorencius iam in planitiem processerant, aciemque instructam ea forma constituerant quadecertare decreuerant. Inter Padum & duas acies equestri praelio dimicari coeptum erat, ubi multi ex illis occidunt vel capiuntur, ex nostris pauci. Inter caeteros cx nostro exercitu Allifanius ducentorum equitum praefectus lancca vulneratur. Interiin nostrorum acies magna alacritate procedit. hostis perterritus,quum se nostrorum impctui sustinendo imparem cerneret, pontem ercitum traducit,suos continenter velitari iubet, aliquot etiam cum siclopis de longis pilis relinquit, ad quos se illi subinde reciperet: idque coanimo ut tutum suis receptum pararet Quo hominis consilio Deli Linus dc Mommorencius cognito, nonnullos tum equites tum pedite submittunt, qui partem exercitus hostium, quae pontem non dum transierat,adorirentur. Sed obstitit illis fossa quam duxerant, quae aqua abunda bat propugnaculis erat ab utroque latere munita,ut conferti in eos impetum facero ιο minime pollent. Traducto toto exercitu qui pone substiterant, idem faciunt pontem
pone effringunt,ne a nostris urgerentur. Neque tamen tanta celeritate rem conficere Potuerunt,quin ex nouissimo agmine multi tum caperentur tum intersccrentur.In Regio exercitu cquites cataphracti erant centuin ex turma Delphini,duce Humerio legato. Mommorencij totidem,Guichio legato: mareschallus Albinius ccntum cataphractos Scotos ducebat: Moti antis Gallos totidem,BellomontiusBrisalus,Bono uallanus, dux Mompenserius,baro Curionius, dux Nitiemensis, Fayctius & Fertaeus Ceparius quinquagenos,Ioannes Paulus sexaginta:ac complures aliae turmae,quas si commem Tam aggrediar, prolixus sim.Vindocinus ipse etiam aderat ut Delphinum comitaretur: Cuius tamen equites in Picardia restiterant. DELPHINus de Mommor cius Vastium copias traduxisse conspicati carini, num contendere statuunt,ubi vel pontem fractum reficerent, ves vado infra pontem sumen transirent Itaque non parua hominum manu ad Moncalerii pontem relicta, qui hostem transitu probiberent, post solis occasum Calam de Carpenatum, postridie Carinianum proficiscimtur,quo loco pontem reficiunt. Ea nocte quidam Monces mani ciues,qui Gallis studebant,flumen transeunt, Langaeum ali6sque quos secum lia' hebat conueniunt, docent Vastium vesperi oppido cycisum cum toto exercitu Qvcrsum se concillitie,frumenti saccis fere ad triginta millia rclictis, quos o finitimis locis collegerat: quod illic consistere nostrumque aduentum expectare decreuisset. Laim gaeus re intellecta, scalis, ribus,gerri cratibus caeterisque rebus cfiicitxistrato trans- tu uno comite assumpto Moncalerium perueniret. Cives obuiam illi procedunt, sui mo studio dc ccleritate pontem instaurant, ut antequam diluxit let, milites a Delphino pontis custodiae relicti oppidum absque vita iniuria aut maleficio ingre screntur. Laim saeus rom totam Delphino & Mommorencio per nuntium signincat. Illi nuntio accepto Cariniani copias flumen traducunt, Villam Stoloniain proficiscuntur. Properandi causa erat,quod Vinium adhuc Quersia se reperuiros sperabant: qui tamen statim qua venerat, Astam,quator hominum millibus Quersiis praesidio relictis, dc Antonio Arr sonio sororio praeesse ius iso,discellerat. Quare nostri passim libere nullo obsistente v gantur: Pyrinum capiunt,Ripam auersiam, Villanouam Astanam, Montalium, Anmnianum terraque castella ad portas usque Astae, Quersis,Albae de Fossant,quae omniam impositis praesidiis firmant quod illuc totum regionis trumentum comportatum crat. Id maxillio filii adiumento ad castra δί oppida commeatu iuvanda. Mommorencius P erum riς Parisiensis praesidem aliosque annonarios Moncalerium mittit,qui isti mentum omne illinc tum nauibus tum plaustris Taurinos convehendum curarent. Ita
effectum est,ut paucis diebus in annuum tempus rcconditi frumenti δί vini copiam haberent Interim ad Quersium crebra committebantur praelia,castra nostri habebant ad