장음표시 사용
371쪽
. i me accipere , Vt ad maius lumen veritati afferendum, is sim eques cataphractus quem ' ipse tanta ferocia lacessit,qui ut ranuis rationem,qua sui purgandi causa vii costituit, refutem,quam ad rem ipse me,quoties ac quumprimum prouocare volet, paratum reperiet. Ita quum diuersam ab illo sententiam defendero, tum vobis tum uniuersis mort libus planu fiet quam illius oratio a vero aliena sit.Deum opt.M .oro,ut valetudine integra diuturnam ac Delicem vitam vobis largiatur, Clitistiano orbi eam quiete Molstium quale illi ex usa esse nouit,concedat. R. Ex quum nullam satisfactionis spem superesse videret, nisi eam rationem imis iret,quae citiuis principi, qui nullum se superiorem agnoscit, iure gentium permittitur, quum praeterea nullum ncque domesticum, neque externum consilium sibi dari pem iospiceret, quod non huiusmodi esset, ut non solum sententia illa confirmaretur, sed etiam necesse esse iudicaretur, animum ob cam insignem iniuriam iusto dolore exulcer tum ostendi, ne in posterum, si illam nunc in se acciperet, vel socordiae vel abiecti animi vitio notaretur, ac pacis a dissimulato hoste adumbratae simulacrum impedimento fuisse videretur, quominus arma, quae socij omnes & amici necessaria iudicassent, sumpsit letuus omnibus, inquam,causis permotus bellum suscipere decreuit Existimabat nim, qualis tandem rei eventus Dei num futurus csset cuius in arbitrio rem totam reponebat,suique iuris & aequitatis spem omnem locabat) quod rem susciperet, nonnisi laudi datum iri, lubd inultam negligeret, turpe&dedecorosum sore.Etenim si tamd testadum facinus impune hostis feret, quis,inquit, dignum me eo loco iudicabit,quem romaiores mei tanta cum dignitate quaesierunt, tenuerunt & seruarunt Z Quis tandem est qui sibi ad huius diademati s, maxime celebratum portum sibi confugiendum esse putet aduersus tyranorum oppressiones ac tempestates: ut multi superioribus seculis tum reges tum principes vexati non minus talicit cr repererunt, quam necessario quaesierant 3 Sed quid ego ineptus externa & friuola exempla congero quid alienorum sententiam consector HABEO rationes vernaculas & familiares, quae rei gerendae quas formam praescribant, ut nihil necesse sit externa incommoda respicere quae decoro tantum nitui
tur. Quin potius boni patrisfamilias Sc sapientis gubernatoris exemplo id arripiamus, quod utilitatem cum honestate coniunctam habet.Si hodie patior ut eius autoritate, a Ioquo minime omnium mihi ullam iniuriam oriri Oportebat, nulla de causa aut occasione tam proiecta & impudenti audacia mei legati caesi & mactati sint, sat qui & quanti viri Deum immortalem' dignitate, fama de familia clarissimi, qui sua virtute de probitate consequuti fuerant, ut alter gradum inter eximiae nobilitatis primarios viros obtineret alterius laus edito loco atque illustri inter magnates sita emineret,ambo principum ista tres & amici appellarenturὶ ut nullam ex eorum caede doloris significationem praebe- am: si temporis duntaxat lonpinquitate & rerum praeteritarum obliuione vi illorum sanguis obliteretur expecto, si dum illorum cladem sepelire studeo, eam denuo exciruto, si mea turpitudine illorum calamitatem augeo:quis deinceps reperietur, qui ad huius monarchiae salutem tuendam vitam periculo obiicere sustineat ξ Omnes me herci ole non sol im eius causa discrimen adire deuectabunt, sed& eam indignam cui sua quis operam nauare velit, me indignum qui eam administrem,iudicabunt .Quibus rebus breui fiet ut respub.cui insidiantur inimici, deficiant amici, nullae adsint firmae hominu voluntates & studia, eum interitum experiatur, qui sere ijs dominationibus imminere solet, quae vel a minime sapientibus viris administrantur, vel prudenti & salutari consi-- lio destituuntur.
P RiNcipi Bus vitio tribui solet, quoties eorum caedem non vindicantquos dere sibi in societatem asciuerant: quanto id fieri aequius est in ijs quos a natura ipsi in fidem dcclientelam acceperunt Parum honorificum est siquis non resistendo diti nis suae partem adimi sinit, quam a maioribus acceperit: multo minus futurum est, im D. quis absque ullo indignationis docuimento eum opprimi patitur,quem vel natura si ib-ditum, vel electio addictum ad salutem scrvandam conciliauerat. Etenim non ram a cidit ut qui prouinciae, cui dominus praeest partem ab alio occupari sinit, eam non d . teriori se aut etiam praestantiori cedat: ut ista dominii mutatio populo non solum t lerabilis, vcrum etiam utilis interdum ac salutaris existat: qubd opprestio nis molest i. est ο
372쪽
esct non potest. Q are negari hoc nequit, quin mesosi probro dignus sit, qui in quos
autoritatem habet,eos iniuria assici patitur,quam qui p vim manibus extortos ab alio auferri linit. ae quum adeo vera sint, ecquod tandem probrum,aut potius quod non tandem probrum mereri videar,si ad meos tuendos tardiorem me praebuero, qui alios opibus & auxilio tanta alacritate iuuare consueuit Quam mihi turpe fuerit,si potenti
am meam exponere non ausim,ut meorum quietem tuear, qui toti s caput meum p
riculis obieci ut prouincias defenderem Privatus aliquando non dubitaui populum fusum, iugatum de perterritum hoc corpore tegcre, qui aduersus duos principes oculos tollere non sustinebat, ex quibus alter praepotens& victoria clarus rex erat, alterto non ignauus bello, licet parum riunatus Cana Nunc quum eiusdem populi caput de Rex sim illi praesidio este reformidabo,ut aduersum unius iniuriam eum tuear,qui huic
populo nec damnum unquam intulit, nec terrorem incussit aliquoties tentauit, nunquam domuit Zarte non semel, victoria nunquam vexavit Z Illum verear ab eius praesenti
oppressione liberare, quem pridem praelio superatu illi in manus tradere potui, si postquam me tanta petulantia toties prouocauit, vel semel impetum meum& aduentum
expectasset Roma,Germania de Hispania illum immodica verborum magniloquentia exultantem audierunt: Valencenae de Prouincia fugientem se vidis te testari pollunt. Ho c demum consilium, haec rata est sentcntia, quam nos amplecti utilitas monet, honor incitat, necessitas cogit.Nam quod ad induciarum violationem pertinet, quam n Q bis aduersarii pro veteri more obiicere poterunt, reperio me in ea re abunde ipsi Deo illoqui sic fas estὶ satisfecille, hominibus quidem satis super luc meam causam probaste, ut omnes fini iudici, homines cognoscent, Sc sinceri animi fatebuntur: quid alii cogitent vel loquantur,non valde sum sollicitus. His rationibus facile astentiuntur quotquot Rex inconsilium adhibuerat,qti ita is,
rum vel integri tati maxime confidebat,uel prudentiam perspectam habebat. Non d erant sane in diuersam sententiam rationes, quibus bellum diuiuaderetur, nec suo pon--. Mai. dere aut momento illae carebant: nam dc publice optabilem illam pacis quietcm, bonorum ubertatem, de commerci j libertatem ollendebant: deinde priuatim quoque,&quidem principum in primis caus eorumque qui primariam dignitatem obtinebant, v occUrrebant voluptates, obicctationes, honores de lusus: praeter caeteros autem ista ad Regem ipsi ina spectare videbantur. Is enim, utpote homo, ut quod res cst dicam in hi iusmodi hilaritates in tempore non aspernabatur: ac pacatis quidem temporibus, qualia tunc erant,illis abunde frui supra reliquos poterat: bellum ingressibi j id carendum erat, quippe quae in aliquod tempus, de sorte etia in totum Vitae reliquum cursum pon re cogebatur. Hae sunt rationes quae initio ad disiuadendum bellum proponebantur. Vcrum postquam cum aliis coserri corpor sunt, statim splendorem omnem amiserunt,
non sccus ac quum gemmae adulterinae cum gcrmanis oc orientalibus comparantur. Lia res omnibus approbantibus, nemine disicntiente constituitur. Quanquam nonnullis videbatur operaepretium este eam, quum tanti momenti esset, in aliquod tempus trahi,dum auxilia undique conciliarentur,& res pecuniaria expediretur:pra sertim quum plerique principes ac dynastae Regis amicitiam societatemque ambirent,qui vel languine redemptum cupiebant, ut bellum inter potentissimos istos naonarchas conflaretur, eo consilio ut se in alterius tutelam Sc fidem coterrent, quo ab alterius metu tuti client.
Quem quum totius orbis Imperium spe pridemuorasse certo scirent, Regi, cuius fidem satis exploratam habebant, nihil denegastent,quod quidem ex aequitate ab cis petisset,
ut arma aduersus communis omnium libertatis hostem caperct. I vo quoque contra verisimile erat quod superiorum temporum euenta sa- .
tis superque docuerant posteaquam semel sua sponte bello indicto incerti exitus aleam ius subiisset, reliquos de certamine duntaxat spectando sollicitos sore, a Regi votis pon tius quam factis,studio quam viribus, societate Sc conscederatione quam rc numina mpem esse laturos. Ac praeter caeteros quidem ab Anglo exiguam fidem expectandam es Ie valde probabile erat. Neque vero Rex ipse ambigebat, quum ille superiore bello tot pactionibus de verbis se belli socium sore pollicitus, soli tamen omnem molem grauissimi belli serendam reliquisset, quin consimilis ab illo destitutio ac forte etiam dete-
373쪽
ij4 , Placere praeseserebat,Caesa tu honorificumpcr mediam Galliam iter ac transitum conccinam,& tantam ubiquQumanitatem praestitam fuisse. Sed magis hominem lsi rem ipsam libet considerare in urebat, quod Rex Scotum duobus amplissimis coniugibal tematim ornauerat, primitin quum filiam Magdalenen illi despondisset, deinde ducis Guisj filiam ducis Longotallani viduam: praeterea quod Ardream comunisset, quae Caleto instar freni esset. Hoc autem illi longe omnium molestissimum erat tametsi dissimulabat quod nullis nec pollicitis nec paci ionibus quamlibet amplis ut ipse quidem dictitabat,sed reuera supra modum iniquis) Regem co potuerat adducere,ut religionis
statum S morem receptum mutaret. Vcrum lac sic quidcin spes omnis de eo ad soci tatem asciscendo crepta este vidcbatur,quod SI de Rege praeclare sentiret, eumq; sem- io per non leui honore affecisset,& Caesari insensus videretur, quum memoria teneret cusidem sibi datam soluisse,& illius ambitionem aperte damnaret. SED tamen ut aequis quibusdam conditionibus spes esset illum belli socium s
re, spatio certc nonnullo tomporis opus erat,Vt ab eo propter ingenij leuitatem,ratum aliquid ac constitutum haberetur. Idem sperari etiam a nonnullis Germanis,m ime a Protestantibus posse videbatur. Etenim quum antea confoederationis quam bona e
rum pars Vltro proposuerat, repulsam passi viderentur causa quippe recusandi fuerat quod Rex rei huius siue exemplum praebere, siue suspicionem populo ob sectarum v xietatem inhcere verebatur simul quod Caesarem,cui omnem de se cxpostuladi an amprςcidere studebat,suspicari nolebat cum eius hostibus,ticci non omnino apertis,quic ioqtiam senecoilitudinis habercὶ huius res colloquia intermissa tum fuerant. Postea quibrimn ex eis interrupta clanculum denuo contexcre conabantur: cuius rei perficiendae multo maiorem quam antea spem dari apparcbat.Nam quod Rex Caesaris cum lata ii tegritatis religione rationem habuerat,nuc tam insignil liis iniuria causam reperiseu debatur cur hunc metum deponeret.De exemplo illo quod reformidarat,res in multo Commodiorem locum redacta suerat. E A cnim confoederationis incundae ratio ostendebatur,ut magna & tantumnon certissima spes Germaniae ad sanitatem fideique concordiam reducendae fieret,Vt grauissimae illo controuersae componi possent: ita ex eo foedere plus boni quam mali erampli etiam hominra maximo auersos a vero praeberi iudicaturos. Accedebat cliam, Io
quod quum Caesar antea huiusmodi foedus 3c societatem iniri prohibuisset,liuius rei periculum magna ex parte sublatum crat. Etenim hominis ambitione Germanis principibus magis patefacta quam tum suerat,& simulationis larua detracta, cilius crat huic malo occurrere,& quod ille impedimentum obijcerc conaretur,auserre. H i s igitur in summa rationibus adducti plerique disterendum esse bellum ce sebant,dum illos ad societatem adduxisset, maxime vero ut rei pecuniariae maior copia pararetur.Nam Rex consecto proximo bello,id potius operam dederat,vt populi egcstatem minuendis vectigalibus su bleuaret,ut nobiles SI primarios viros muneribus amplissimis assiceret, ut canonem ipsum partim a maioribus partim a seipso alienatum dimcret , ut denique pecunias mutuo a multis acceptas restitueret, quam congerendis nouis studuerat.Hoc ut faceret, ca praecipue causa permotus fuerat, quod Caesarem, a quo uno ad tantos illos sumptus faciendos adigi poterat,putabat vel fidei toties interpositae religione laetiuD,vcl tot beneficiorum & tam crcbro acceptorum memoria adai
ctum, ves denique cura aliqua ac studio si minus publicae Christianorum quietis, at pimitati certe commodi cohibitum, neque bellum renouaturum, neque ut ipse renouare
cogeretur, occasioncm praebiturum. Ac ipsae sane Regis rationes hoc potissimum p stulabant,ut tempus aliquod prorogaretur, cum ob illas superius allatas causas, tum ut spatium daretur ad aliquot oppida munitionibus cingenda,quae partim in cisalpinis partim transalpinis rcgionibus coepta, nec dum absoluta, aut certe nondum eo perducta rant,ut ad vim hostium arcendam satis firma cilcnt. n. . I s causis tamen tria repugnabant. Vnum, quod pacis istius adumbratae simul μα- ω crum Caesari opportunissimum praetextu suppcditabaliquo extremae Galliae oppidar pentina occupatione auferre subinde tentabat.Etenim hoc quotidie in apertam lucem
extrahebatur, quod patefacto quodam atque impedito clandestino consilio, ilico tamquam Hydrae caput, aliud sesccptum in eius locum crumpebat Rex autem aegerrimὀ
374쪽
huic malo occurrere poterat,propterea qubd per inducias commercio & communi catione Caesarianis interdicere nefas sibi esse. videret, unde proditoria ista consilia nasci intelligebat. Alterum,quod suos non poste impediri perspiciebat,quin ad Cc aris diti nes & fines commearetanisi hoc diserte vetaret,atque adeo non obsciare bellum quod unico metuebat denuntiaret.Illi porro quum tuta sibi omnia itinera pollicerentur, incauti in hostium manus delapsi summa crudelitate trucidabantur, ut ius nullum in tanta iniuria obtineri posset .Hoc nuper ad Padum flumen sutia nobis supra dictum est Maliis locis acciderat.Ex quorum nece Rex,qui sitorum cia telam ad se iure naturae pertinere statuebat,non leuem iniuriam ad se peruenire arbitrabatur,ut nisi illam vici ceretur, vitio sibi tandem esse iudicaret. Tertium denique adeo urgebat,ut vitari nulla ratione posse LMulta liquidem cocurrebant,cur Rex coniectitra faceret ac sane praeter opiniones praesumptas id ad illii nuntiis nec incertis nec obscuris perserebatur C sare, quoniasibi bellum aperte indictum iri cognoscebat, nisi intra praefinitum tempus de execranda illa caede satisfaceret, ut huic periculo obuiam iret, tempusque interim producerer, dum quae machinabatur perfici possient nouum aliquod spectaculum mi dii quo tonis scilicet erga Christianam Rem p .ardebat,obiecturum: qualia suerant illa de Tunetensi de Argeriana expeditione,sicque apud se dicturum, Obtundam atque implebo hominum aures magnifico quodam rumore belli Christianae religionis hostibus inserendi: ingentis cuiusdam apparatus specimen ostenta ,sed meorum sumptibus, atque corii quibus maius a finitimis hostibus periculum impendet, quibusque verba dare minus disti cile est, ut ad tantas impensas quamminimum ipse conferam. His rebus fiet, ut Rc-sem idonea occasione data, magno verborum splendore hoc bellum exornans,rogare imo seria adiuratione obsecrare obtestarique,tum per nomen quo ipse nuncupatiar, tu per amicitiam nostram non dubitem,ad illud gerendia in ut me vel viribus vel pecuniis iuuet. Tametsi autem eum non putem esse qui facile in re adeo persipicua decipiatur, praesertim cui in ae artes non sunt ignotae, tamen hoc saltem eorum cxemplo qui initiqua petunt,aequa vi obtineant impetrabo ut tantisper suo honori & publicae omnium opinioni, tum expeditionem istam aut apparatus nomen obtendi audiet, adeo seruicndum cste putet,tantamque rationem habeat eorum quae vulgi sermone in se alioqui di o istum iri prospiceret, ut minimc dubium sit, quin se quietum contineat, quo famae suae qua nihil habet antiquius consulat,ne scilicet hoc bello quod mihi incillerit,salutem publicam retardatam elle homines pastina obiiciant.Sic suas rationes Caesar instituerat, mrte profecto ac veteratorie, siquidem cu homine parum prudenti & qui dolos artes lillius no tenere te habuisset. Etenim si in vulgus semel sparsus ante suillet ille belli Asria cani aut Turci ci sumus,quam bellum inter duos principes conflaretur,non est dubitandum, quin qui virilis ingenium non callebant,alteri tam sanctae expeditionis retardotionem vivo daturi essent. H I s causis Rex adductus,simul quum videret nihilo leuiorem impensam sibi esse Continenter serendam,nec paucioribus militibus stipendia numerandatum in Italia tu o in ora Narbonensi&Prouinciali quibus clancularias Caestris machinationes ad oppi, da occupanda impediebat quam si aperte indictum bellum gereret,liis inquam omnibus consideratis,non diutius cunctandum sibi esse statuit, quin mature quae consulue xa Dccret.Omnino duae occurrebant rationes, quibus hoc bellum capesserenar. Vna occultior 5 non absque dolo, quae plus tamen utilitatis ostendebat: altera apertior Msimplicior, longe minus commoda Quod enim ad primam spectat, Regi multae conditiones a ccrtis viris serebantur,vel offensione quadam,vel vindictae oapiditate, vel partium studio, vel auaritia, vel alia animi perturbatione,a multis denique patriae amore impulsi cuius salutem quaerebant,& libertatem opprimi dolebant. Quibus quidem coi ditionibus nonnulla oppida in Caesaris vel ditione sita, vel fidei eiusde clientelae credita,
Io repentino & clanculta occupare poterat. Atque ea tanti erant momenti,ut illoria acquirusitio iustum praemium diuturni & sormidolosi belli merito haberi deberet. Itaq; quti in illis occupandis qui verus erat belli gerendi fructus & scopus,quem sibi quispiam in peri j propagandi cupidus bellator ob oculos ponere debebat Rex iniuriam abunde vicisci possct, pauci has conditiones recusandas putabant, quum illa nullo strepitu, nullo periculo,nullo detrimento,nullis armis perfici posset, pecunia tantiam, eaq; pereXigua,
375쪽
si rei quae comparanda erat pretium aestimare liberet. In altera belli inserendi ratione, in quae aperta clarigatione constabat, minus utilitatis conspiciebatur, sed plus honestatis publico hominum iudicio inerat. Nam sit clanculum occupatis oppidis bellum secere cxorsus fuisset, lumnia: fenestra multis aperuisse videbatur, qui illum cupiditate ni gis quam zoquitate & iure id enim est quod hoc loco ultionem appellamus adductim
esse criminarentur.Quae quum apud se cxpcnderet famaeque maiorem quam commodi rationem habcndam iudicarer consilium repudiat quod multi suadebant, quodque ab illo sperni inolestissime serebat,ac bellum aperte duobus locis inserre decreuit, hinc ab Hispania,ut comitatum Rostilionensem inuaderet, hinc a Belgio, exercitu in diu
nem Lucenaburgensem ducto. DDv A s istas regiones sibi deligendas censuit, quas inuaderet,ut manifestiorem imis, , se is irae aggrestioruScausam alterre non eam tantum simplicem qua hostem foedifragum
I qu. adoriri licet,sed aliam magis propriam,vt eas prouincias bello repeteret, quas sibi ademptas nullo iure ab illo occupari sciebat. De Lucemburgensi enim ditione praeter illud ius initum quod sibi superiorum aetatum reges vindicabant, maxime quod eius dominium Ludovicus dux Aurelius Carolis Regis sexti frater acquisierat, aliud insuper transcriptitium proxime accessserat, quo illi tum legitimi germani de gentiliiij domini quos Philippus dux Burgundiae S: Carolus silius per vim tantum & iniuriam spoliauerant tu etiam Marcani ipsi, quibus in eam non vulgare ius erat cesserant.De Rostilionensi porro seu Ruscinonensi comitatu, non pauci adhuc sunt superstites, qui memoria tenent in Carolum octauum Minando,quitum Arragoniae regnum tenebat, illum tradidisse, deceptum dc in crrorem inductum a Franciscano quodam Olivario Mallario. Is enim quum Regi est et a consessionibus,& mira quadam in sipeciem vitae sanctimonia commendaretur Rcge Arragoniae pecuniis & largitionibus corruptus quod iis ire usi uenit qui pietatis & virtutis specie sese ostentanid principe suum nefarie dc impia prod, derat.Quamobrem nec cani prouinciam Carolus cmancipare Gallici fisci incomm do poterat:nec ut potuerit coditiones in transigendo vicissimascriptas vel Arragonius vel haeredes praestiterant: ac proinde Carolus Caesar,qui nullum aliud ius obtendere poterat,hunc comitarum nonnisi per vim atque iniuriam occupatum tenebat. Neque u
ro Regi bellum inserre cogitanti deerant alia locatum Cisalpina,tum transalpina,aqui, sobus initium duceret,ad quae N occupanda maior facultas di ad repetenda non ininor causa de ius ei dabatur: verum ea duo prae caeteris deligenda censi ierat, in quae impressionem ficeret:Rollitionem,ut aduersarium ad praelituri alliceret. Nam quum in propria ditione adeo propinquus esset, imo domi cum viribus sederet, in eorum consesse apud quos nominis sui gloriam maxime praedicare dc ciserre consueuerat, vix credibile erat cum pugnam detrectaturum este. Lucet urgensis regio commoditatem summam habere videbatur, ut minore suorum periculo Germanorum at ilia cxciperet.
Potiissima tamen eam deligendi causa erat ut locorum propinquitate facilius duci Cli utensi praesidio esset cui Caesar extremam perniciem Sc miserrima inter uniuersos Christiani nominis mortales conditionem continenter minabatur, se potius ipso diadem ore abdicatum iri, quam ut illi vel tantillam Vri latitudinem relinqueret. Quae quidem minae Haraab illo voce ei serente exauditae titeran . ac ipse in Belgio grauem aduersus cum tempestatem clanculum concitauerat. Itaque Rex de his omnibus certior factus, situm hoc esse consilium Caesari ostendere constituit, ut iis locis illum adoriretur, tum ubi ipse praescias aderat,tum ubi maiorem apparatum bellicum secerat. R E v v s ita constitutis confestim huic bello gerendo imperatorem praeficit di cem Aurelium minorem natu filium cui cataphractos ad sexcencos attribuit, Germ norum peditum octo millia,Gallorum sex Claudium ducem Guisium legatum adium git,qui propter illius adolescentiam rebus administrandis praeesset, Iamelium,Sedaniis, Ahimalium Guisj primogenitum, Franciscum Borbonium Anguianum Vindociniist. Nirem,Rupemenium,turmam equestrem connes abiij ductore Guichio,atq; alios multos equites rei militaris peritia,virtute de usu praestantissimos.Rossitionem Delphinum mittit,cui tanquam Regiae dignitatis&nominis haeredi, splendoris de rerum gerend
. rum magnitudinis stimulo animum excitare ad virtutis maiorem imitationem Cupi bat. Annobaldo,que virtutis ergo auxerat de ornauerat, cuique non paruam fidem ii
376쪽
. bebat,imperat,ut apud eum in summa rei bellicae administratione adesselacui molesti
&curae socium Monipelatum,qui prouinciam Narbonensem tum temporis prorex tenebat,& alios magno numero principes, viros nobiles, Ordinum ductores, honoratos ac rerum administrandorum peritos attribuit. Delphino hoc maximo studio mandat, ut quam celerrime fieri pollet,partem copiarum proximὰ Perpinianum adduceret, duresi qui milites accederent:se statim ad ipsa loca venturum. Ad eam rem cum multae eurationes deducebant, tum ver5 Caesarem ad praelium allicere Oipiebat. Haec una cogi- tatio illius animo obuersabatur,ad eamq; cqteri omnes reducebantur.Sic enim statu bat, simulatque Perpinianum noster exercitus cinxistet, caput scilice t Rostilionensis coro mitams,atque Hispaniarum meridiem versus potissimum,imb unicum repagulum 5e propugnaculum,& ab eo oppido multarum rerum commeatum interclusisset, quas ad diuturnam obsidionem tolerandam deeste intelligebat, Caesarem mali demum vel li noris cupiditate vel necessitate impullum ad certamen venturum: nisi mallet se coram conspicere prouincia spoliatum a qua caeterae finitimae alerentur, portu commodissimo& maxime necessario totius illius orae maritimae oppido denique, quo capto nosolum quae citra Pyrenetum saltum tenebat,amissurus citet,verum etiam vel ulteriora omnia praedet exponere vel ad pugnandum venire cogeretur: id quod pride tam multis locis tanta verborum arrogantia se cupere praedicauerat. Dum Delphinus quae ad bellum pertinebant parat, equitatum,tormenta,commeatum de impcdimenta promouet, 15- ixo pes aliis etiam praeter cosuetas illius orae copias legionarios Galliς Narbonensis colligebat,rexitem Nauarrae alias ex Vasconia necnon Annobaldus ex Italia Helvetios, equirutes serentarios,& veteranorum tum Gallorum tum Italorum cohortes adducebat:Rex eos pone subsequi incipiebat,non adeo propinquus ille quidem ut militibus itineris r tionem perturbaret,aut sori facultatem impediret, sed neque adeo ab eis remotus, quincrebro nuntium acciperet: dux etiam Aurelius vires suas quoad eius seri poterat in xima celeritate in unum cogebat. Os TEN Di Mus autem non paucos fuisse qui Regi autores erant, ut multa I ca secillima,& in quibus mi uinium erat suspicionis,Caeci re in cauto occuparet. Inter cae m. teros Langaeus qui prouinciae Pedemontanae picerat, de illa Caesari motu iniuria legatisso illata certior factus,satis fore prospiciebat, ut de ea Rex vindicanda cogitaret, ut nem- d. v. sape ius x aequum flagitabant.Quamobrem multa oppida dc oppidorum praesectos Hamculum in ducani Mediolanensi in suas partes adduxerat, eo consilio ut copias suas Mirurandulae cogeret quorum centuriones iam paratos & ipsis paludamentis clancilliam ornatos habebat quae decem pedatum millibus octingentis equitibus de decem tormentis constaret deinde recta Cremonam contenderet:riam arcis praesectum M p cipuos
milites sibi studentes liabebat Inde Laudam moueret, quam se accepturum de duo dediticiorum millia reperturiimcdfidebat. Inde Mediolanum cogitabat, ubi quum suam partium homines haberet arcem munire ciuium sumptibus constituebat, qua de oppidum 3c castrum, ne illic se hostes commouere possent Glincrct,Caesarcinque pecu- o nias inde ad belli sumptus exigere prohiberet. Has res principes susceperant petrus Stros litis, comes Petilianus, dux Sommius, aliique complures tum Neapolitani, Romani tum ex Venetorum ditione. Iam vero simulatque bellum geri placuit, Annobal dus cum octo Helvetiorum Gallorum sex,& Italorum totidem millibus, cataphractis quingentis de duobus serentariorum millibus in Pedemontanorum fines venerat, pr
ter firmissima praesidia sinpulis oppidis imposita. Itaque si Vastius ex sitis locis proscinas
vel Mediolanensibus subsidio venire,vel cum Langaeo praelio decertare constituere futurum erat, ut Annobaldo Qucrsium, Asta,Vercellae,Alexandria, Zalum Monseremti,Fossarium,Conili, Alba, Querassium de alia magno numero exigua oppida paterent: propterea quod ne decem quidem hominum millia ille cogere poterat, quin uniuersam oppida praesidiis nudaret Sinautem exercitum ducere institueret, inter duos nostroru ercitus interclusus maneret.Huic Langaei G silio si nemo obstituisse illo sesqui mensis spatio quo Annobaldus inutilis cum suis copiis desedit, negotium omne confici pol rat Stro ii Je Neapolitanorum nomine,quibus belli inserendi cause erat, quia sita b na quae Caesar per vim de nefas occupabat,sbi restitui sagitarent. Verum quum Rex uti antea dictum est bellum aperte ac no ex improviso mouere instituis let,ab hac lam
377쪽
tentia, quam initio sibi probari prae se tute rat,nonnullorum oratione deductus est, conditioncmque recusauit.Sed vcrum esse vetus illud a maioribus didici, qui belli commoda percipi t,ad eum decus ipsum dc rei bene gestae laudem peruenire. REX quum Aurelio exercitum ducendum mandasset, Nicolaum Bosuuiu Lot mutilanum ad ducem Clitiensem&Iuliacensem ad copias tum equestres tum ped i tres cogendas mittit, ut itinere per medios Brabantorum fines facto se cum Aurelio coniungeret.Quod ab eo persectum este postea constabit. Dux Aurelius a patre Rege ad Linium Barrorum dimissus ad ducem Gessium cum Gallico peditatu peruenit. Postero die, qui dies erat circiter mensis Iuliij decimus, anno I s 4 2, equitatum M peditatus partem in magno quodam vico, qui medio itinere Viroduno Dunu castren- oie ad Mosam situs cs conducunt. Ibi dum machinae adueherentur, triduum morantur. Illinc profecti castra ad Danvillerium faciunt, quod oppidum in Lucemburgens prouincia est in Caesaris ditione. Illic se cum illis coniungit baro Hedecantis lis aliquando Guliehni Fustembergi legatus fuerat cum peditum Germanorum quatuor millibus. Eodem etiam comes Mansseldius,Piguelinus&tribunus Rccroquius cum si iis qui': pcditibus Germanis veniunt:vt totus ille peditatus Germanicus ad duodecim fere ho minum millia cliet.Tum Maiasset dius Regi merere coepit, &comes etiam Ringrauius cgregij animi iuuenis,qui non vulgarem existimationem concitauit, cuius postea non obscura testamonia edidit Castri ad Danvillerium locatis machinae promouetur, quae nulla destinata petitione absque ullo aggeris aut fossae apparatu displodiatur. Milites qui in praesidio erant acriorem oppugnationem veriti, colloquendi sibi potestatem fieri petunt.Dum colloquuntur, nostri milites nemine obsistente oppidum ingrcss diripiunt. id vero propter oppidi infirmitatem perfacile fuit Aurelius oppido potitus, ex ducum sententia, quibus seruari posse non videbatur, excindi 5 incendi illud iubet. Quod si imma celeritate persectum est,quippe instigante Iamesio,quod lamese suo hoc oppidum maximo incommodum esse sciebat. Nos Tni Danvillerio prosccii Lucemburgum ire contendunt. Postridie nuntiatur aliquam muri partem oppidi Vuesi collapsam esic: qua re audita iter ad eum locum conuertunt. Aurelius&Guilius statim fossis ductis machinas promoueri iubent, quod loco perincommodo fit. Collocantur tres cannae de una notha quam Vocat, pro- Ioxime oppidi solum,absque pluteis, aggere & aliis quae ad tegendos milites pertinent,
quibus seruandae committebantur Quare simulatque diluxit, nostri crebris ex oppido glandibus petiti stationem deserere coguntur.Hostes plena lucc, in exercitus nostri oculis oppido egreditan tur,ut a nemine prorsus i di possentanachinis lora iniiciunt, quia bus eas in fossas deturbaret. Verum partim ob nimiam grauitatem, partim aliquot scioris impediti, quibus ex nostri nonnulli paulo caeteris audaciores eminus illos petebant, conata perficere nequeunt .Quare platis ira quibus vehebantur incendunt, ut machii ipsae lapsς iacerent Sexto sere die quam stratae fuerant, extractae Sedanum mittuntur,ut nouis plaustris imponerentur.Neque vero ea re nostri deterrentur, quin folias Sc ag res ducerc ad alias machinas Arduennam versus collocandas pergerent.Deiicitur iustu o muri spatium, non tamen aditus tentatur oppugnatio deinde machinarum duodecim
sere dies intermittitur, dum Sedano, Musone 5 aliis finitimis oppidis aliae machinae&glandes conuelriintur.Quibus acceptis alia instituitur oppugnatio, e regione superioris ad Ianaestiteri tuo perculii oppidani ad colloquium veniunt. Multis habitis sermoni, bus,Guisius qui ad hanc rem ab Aurelio mandata acceperat saluis impedimentis abbre, ex falconellos& pulueris quantum ad senas glandcs mittendas satis esset, euehere illis permittit. I c deditio percommode cessit, quod pro militum, machinarum de te lorum numero absque permagno discrimine & hominum iactura oppugnari posse minime videbatur. Accedit quod in media maiori ruina atque ima fossa subterraneum crat propugnaculum, quod nulla ratione Obstrui poterat: unde nostrorum magna in I0 oppugnatione caedes fieri potuisset: ut nos sit dubium Deum illis mente ademisse. Oppido Caesaris iussu praeerant Nothus Sombretus tacellius Hannonius, qui ferentariis praeerat, Famasus, Egidius Leuantius 3c alii ad duo hominum millia.Quum illic Aur sus castrahaberet, ad eum venit Longouallantis,quem Martinus Rossenus mareschal lus Guel driensis cum decem Germanorum peditum millibus, de duobus sere Clivi et
378쪽
sum millibus comitabatur, qui per mediam Brabantiam iter secerant, ut postea a nobis narrabitur. CΑ pro Yueso praeficitur Sedanius,deinde Vitrianus praetor Nantollius, Anto- A ti Q
nii ducis Lotaringi legatus Quibus constitutis rebus A urelius Lucemburgum ire per- - - git: Arionem prinissim venit,quod exiguum est oppidum octo passitum ab ipso Lucem burgo millia, edito loco situm, Mnatura, sed non perinde arte munitum. Quum nostri appropinquarent,Franciscus Bolbonius Anguimus cum sua equestri turma & liis comitibus praeit,atque oppidanis Aurelii verbis ut deditionem faciant iubet. Oppidani Y uesi capti fama perterriti quod munitissimum totius prouinciae oppidum, militero de re machinaria instructissimum habebatur se de oppidum dedunt. Sub oppido castra nostri locant, Aurelius ipsum oppidum ingreditur. Ibi nonnulli praedae cupiditate a ducti tametsi diripere quicquam prohibitum crat dum aliquid quod rapiant peruestigant,oppidi partem incendunt,ut Verrime impedimenta inde abduci possent, quin flammis nonnihil periret Incendio restincto aliquod praesidium relinquitur, ne hostes illo occupato nostros commeatu prohiberent, qui Stenaeo de Musone in castra comportabatur.
ARLONE exercitus Lucemburgum proficiscitur. Statim sessis & aggeribus ductis machinae promouentur ad superioris oppidi partem, qui ad dextram est portae qua in oppidum a Gallia ingrestiis est. Murus delicitur, sed no iusto accessit, proptereaquod zo magna est oc praerupta tostarum altitudo,quae in vitio faxo excita sunt. Milites qui prinsidium illic habebant, tuum numero ad tria millia eiscnt, & quadringenti equites, tanto tamen terrore perculsi sunt,ut saluis impedimentis deditioncm facerent, ciuibus sua libertas seruatur. ressis militibus secuda fere pomeridiana, Aurelius oppidum ingreditur. I es tanta prudentia administratur, ut post unius horae spatium mercatorum tabernis apertis merces emendae prostarent,non minori quiete atque Lutetiae aut Rom-
magi.Ciuitati in fidem acceptae Aurelius comitem Manssct diu δί Piguelinum cu Germanico peditatu praeficit. Hi bona fide ab omni hostium vi sic illa seruaturos pollicentur:sed parum steterunt promissis, ut infra a nobis scribetur. Ad Mommedium Aurelius postea iter facit, quod in summo monte situm unum habet aditum. Aurelius oppi-3o danos obvertis diataxat machinis adeo perterrefacit, ut illi tot iam oppidis subactis per- ..culsi illius potestati se committerent:cui praesidium quatum satis esse visum cst, imp nitur.Ita ex toto Lucembur si ducatu una Tionvilla Caesar reliqua potiebatur. Est a tem oppidum ad flumen Moscillam octo pastum millibus infra Metas,qua Trevirorum oppidum itercs h. AvRELius quum apud patrem Regem de fratrem Delphinum esse sumin
pere cuperet,qubd praelium ad Perpinianum commissum iri sperabat, illuc sic recipere EI. . b. decreuit. Ducem Guilium in Lucem burgensi prouincia S Campania prorcgem relinqui ipse ad dimittendas copias Virodunum proficiscitur: Longotiallanum cum Mamtino Rosseno de Germanico peditatu Liestam contendere iubet, qui locus inter duas o regni oras litus est,ut illic stativa haberent,de vel Picardis vel Campanis,siquid opus esisset, auxilium statim ferretur. Viroduni aliquot dies commoratus, ut caeteris rebus prouideret,veredariis equis ad Regem Agathopolim venit,ea spe ut Perpinianti inde contenderet:sed Rex de exercitu reuocando consilium ceperat. Biduo quam ad Regem venit nuntiatur amissum eis: Lucemburgum, deditione a Marastad io de Piguclinoi uissma de causa facta. Hoc nuntio Rex accepto Fauiter de in ipsum filium dc in eos e canduit, quibus autoribus exercitum di iniserat: sed ipse sibi meo iudicio huius. rei autor
fuerat. Hostes praeterea Mommedium receperutiquae res tum Stenaei tum toto flumine Mosa magno erat nobis incommodo.Verum Guilius con stim conuocatis ex tempore equitatus reliquiis nam maxima pars dimissa erat cum aliqua peditum partimeo Germanorum partim Gallorum multitudine Mommcdium aggreditur, priusquam hostes quo essent numero animaduertere postent: oppidum denuo capit, cui Petrum Landam praeficit,cuius egregia postea fides extitit: unde Rex non parum placatus cst. Guilius quum sub dio castra diutius habere nequiret, milites in praesidia deducit, Rocrocum Germanum cum iis quos babebat peditibus,in Pedemontanorum fines mittit. D v M haec ad Lucemburgum Sc Perpi manum geruntur, Antonius dux Vindoe
379쪽
, i nus,qui Picardiam prouinciam prorex administrabat, otio indulgere non sustinet.ptae
sidiis ex tota prouincia equitum de peditum,deinde etiam machinis aliquot coactis hostibus stertendi facultatem adimere constituit. Erant non procul Ardrea tria aut quo ..t , pida tuor oppidula,quae quum ab hostibus tenerentur,non parum tum ipsi Ardreς tum Bo- με Ioniensi agro nocebant. Inter caetera castrum erat Montorianum loci natura munitis. simum,in montis exigui iugo situm,qua in terram Oyanam, quae vocatur, ingrcssiis est: ex quo quicquid Ardrea egreditur, facile desipici potest alterum est Turnolianum in ipso Boloniensis agri vestibulo situm,qua Ardrea Santaudomarum itcr est: in co castro comes Buranus dominariam tenet,ac totius regionis firmissimum omni vetustate iudicabatur. Haec Vindocinus sibi expugnanda esse statuit. Rc frumentaria prospem,oc semis vinario ad Doeram constituto, Montorium primo contendit, quod ab hostibus statim desertum ipsos regionis incolas excindere iubet:quod illi molestiarum memores quas illius causa pertulerant,lubentis lime faciunt. Illinc Turnolianum vires suas cduertit,&machinis muros quinq; vel sex dierum spatio labefactat.Oppidani quum propter oppiadi exiguitatem tantu oppugnationis impetum a se sustineri posse dissiderent nam quae hodie oppugnandi ratio est,eam angustiora oppida ferre diutius nequeunt deditionein faciunt,ut impedimetis saluis abire liceret.Hoc etiam castrum sunditus dirui iubet. Sed quoniam ob murorum crassitudinem,imprunis autem maximae turris, res diuturnam moram poscebat, niculos suffodi iubet: deinde subiectis aliquot pulueris torment,rij vasis & aditu cuniculorum obstructo muros in sublime puluere accenso sustulit, re- is liquam partem a fossoribus solo adaequari iubet. Erant alia magno numero undique C stella quae hostes Turnoliani firmitate steti tenebant: quae statim deditione facta excit duntur. Vindocinus totam regionem ad Santalidomariun, Arcam de Betunam incursionibus vastat quum quidem hostis maiore licet hominum numcro citis aduentu in nime sustineretit adem suis in praesidia dimissis domum se recipit. Ac parum s me abibit quin comit cm Roxium necopinantem domi opprimeret: qui stibito lintriculumn inis flumine transmisso Santaudomarum suga se recepit. PAvLo ante ostenda Regem in animo habere suos a Perpiniana obsidione reu P U--- care,quum Aurelius ad eum accessit.Cuius obsidionis summa breui perstringere libet, an ut discinxim quamprimum narremus. Delphinus copias suas Auenione coegit,ubi Antonobaldus ei pri sto fuerat, cum octo Helvetiorum millibus,veteranorum pedatum Gallicae gentis sex millibus,quibus praeerat Carolus Cossaus Brissacus, Italorum sex milli bus,cataphractis quadringentis, scretariis mille sexcentis,quibus Tormius praeerat.Delphinus Auenione Nemaultim de Narbonem Martium proficiscitur: illic Moin pelatus Vires cum eo suas coniungit,Narbonensem legione de Aquitanicae nonnullam partem, Germanorum peditu sex millia Helvetiorum deniq; qui proxime conscripti erant,in gnu numerum: ut uniuersi Heluet ij ad quatuordecim millia citent. Ita totius exercitus numerus fuit ad quadraginta sere peditum millia,cataphractoru duo,serentarioru quatuor milliae Narbone prosectus ad Locatam castra facit,inde Saussas castrum ad dora relinquit,missis aliquot ex suis, qui eos cruptionibus nostris negotiu facere prohibcret. Α' Nam ad illud obsidendum morari non decreuerat, quod se improuiso aduentu Pe ,
nianum capturum esse sperabat. Verum longe aliter accidit. Hominum quidem multi,tudo minime tanta illic erat,quae ad tantum oppidum seruandum requiri videretur:sed bellicus ille totus apparatus machinarum, glandium te reliquorum instrumentorum, quem Caeser ad expeditioncm Argerianam congessera illic asseruabatur. Itaque ad nostrorum aduentum ex cannis & colubrinis non minor glandium copia quam ex sci
pis undique emittcbatur.Quς res statim argumento suit Mompetitum dubiisde fallacibus nunti is deceptum hanc expeditionem suasiste.Non obscuris coiecturis iudicari potest hostes fuisse praemonitos,quu Annobaldus amplius mensis spatio apud Pedemontanos cu exercitu desedisset, iamq; inde fama vulgo serebatur iter Perpinianu institui: σε id Q etia ex ipsi itineris ratione quu proficisci exercitus coepit,facile potuit deprehendi.
PER PINIANUM posteaquam vcntum est,quibus explorandi accessus adpromouendas machinas cura commisi aerat,ia suo quisque loco mandatum curant dilige-ter:sed locus tam glabro aequore planus erat solum autem adeo arenosum,ut neq; sod
duci neq; aggeres excitari pollent quorumvllus essetvses. Nad erra verito statim dispes lebatur
380쪽
lebatur,1 dolia viminea quum arena coplerentur,quc usum praebere possent, ut milites tuto pone consisterent, facile iudicari potest. Accedit huc quod tam crebra erant toto murorum ambitu castella disposita de impositae macilinae, ut hystricem diceres iratum totum scitis horrescentem.Omnino duo erant itinera quibus auxilia in oppidum immitti poterat, mari unum, alterum angusto quodam aditu, quo Arragonia transitus fere singulis viris crat. Has angustias occupatum Termius cum serentariis equitibus mittituri
sed sero prosectus no ante illuc peruenit quam subsidium in oppidum intromissum csset. Quo i,sto hos ibus f hudium propugnandi oppidi ac siit, nostris potiundi spes de-
cellit.Oppidani aliquando e vallo conspicati nostras machinas negligentius seruari,cruro ptioncm suis machinis freti, quae ex loco superiore nostros arcerent,faciunt, nostros loco submouent, ut machinas nostras in fossas deturbare conarentur: id quod factiitos eos esse valde sane verisimile erat. Sed Brissacus totius Gallici peditatus ductor, cui ta- . men huius rei cura nequaquam demandata fuera paucissimis comitatus,incrinis, prς- tergutturale quod solum gestabat, quum cx inspe nato huc aduenisset, tanto eos impetu adoritur,ut coepto desistere cogeret. Macti inam in locum reduxit, vulnere tamen ad
REX interim Agathopoli comorabatur, in animo habens ipse in castra prosicisci,sC car ad stubsidium obsesss serendum cum exercitu veniret. Tadem quum suos illic fici, Caesarem nullum discrimen stibiturum esse pipiceret, e oppidum absq; ullo prς-- lio seruari poterat,Sampaulum&amiralium Brioniti ad Delphinum mittit, quibus negotium dat,ut quis cx ta numcrose exercitu fructus sperari posset explorarent. Renuntiant de capiendo oppido minus esse spei si quo die exercitus illuc appulerat 'oc esse regionis ingenium, ut instante hyeme citius initi tun proximum erat primis imbribus nul. laratione copiae illinc avelli pollent, torrentes ingenti aquarii copia ex impendentibus undiq; montibus deserri,quae in p lanitiem delapsae obiecio mari restagnarent, ut nostri Hargemino tanq mari & montibu circunctus tenerentur. Tum demit, quantiis sero, rem
n5 magna diligentia administratam fuisse animaduertit: itaq; Delphino per nuntiu in perat ut obsidione Gluat.Exercitum ille iussus ab oppido abducit,sed perinvitus de moleste fereres, se videret florentissimum illum nequicquam coactum fuisse. Sed culpa in illo nulla erat,quum in eos duntaxat coserri deberet,qui Regem vel ignoratione 5e i in peritia rerum et inuidia, ne aliuspraestantius daret consilium, fellerant.Dum ab oppido discedunt Hispani multis eruptionibus eos adoriunturiveri in tanta diligentia δ prudentia prosectionem ceri curati a vi ab illis imbit in modi acciperetur. Prosectio illa adeo tempestiue instituta est,ut si triduo adhuc illic exercitus c5sedisse quod dem
gna aquarum illuuione timebatur,omnino futurum esset ut accideret. Ipso enim postero die Jc insequentibus tanta imbrium vis extitit, ut qui extremum agmen claudebant tum equites tum pedites,natando transire cogerentur,ubi nonulli etiam submersi sunt.
Hic filii expeditionis tanto exercitu susceptae exitus,qui si in Italiam missus suisset, rem Mediolanensem vehementer labefactas let, quemadmodum ex eventis subsequutis sa- o cile coniectura fieri potest. Ucrum Rex ab iis impulsus qui de Perpiniano primo impetu . pugnando confirmabant,deteriorem conditionem elegit. Equidem mihi ita prorsus videtur, quanquam fieri fortasse potest ut fallar. ANNO BALDus quum e Pedemontana ditione deced Perpinianum contenderet,illic Gulielmum Bellatum Langaeum, Buterium, Vestaeum Pinierolae praesectum, Mar. Bel. priticipem Yuet otium Taurinorum,&Alitinium Saulliani pr sectum reliquerat. Illi suos quisq; tum equites serentarios tum pedites habebant, Helvetiorum duo millia,siquot deniq; partim Gallos partim Italos pedites, quibus oppida modo ab hostium vi aegre defenderent, ne subita incursione occuparentur,sic ut tota regio hostium libidini pateret. His de robus Vastius certior per nuntios fustus, copias ad pontem Sturium so colligi qui locus maxima illi comoditatem praebebat, ut quo vellet loco vel cisipadana, vel transpadanam regionc inuaderet,q, fluminibus pro arbitratu uti ei liceret. Langetis postu hoc esse Vasiij cosilium resciuit coperit Conium, auerassium 3c Albam infirmis valde praesidiis teneri, o Vastio non fiebat verisimile, Langaeum, cui adeo estent tenues copiae,aliquid armis tentaturum. Ille tamen tria illa eodem tempore oppida aggredi costitua quam ad rem perficiendam aliquot pedites ex suis oppidis abduci inliunium S