장음표시 사용
351쪽
Villam Stelonia:proptereaquod Rex Mommorencio vetuerat ne Pado transirisso viterius procederet priusquam ipse aduenisset. REx Briganui quum esset, exercitum suum monte superato subsequi statuit. Et quoniam perpaucos habebat comites,quod Delphinus totam secum aulae frequetiam abduxerat, Martinum Bellatum, quem sciebat a Moncalleriana planitie Riuolam rouersisse,ut transitum mitim seruaret, ad se cum equitibus B olinum accersit, qui ad montis radicem presto sibi & praesidio itineris esset: simul quosdam ex equitibus mitti fluminis Dosiae ripas lustratum iubet, ne hostes qui Vulpianum tenebaiat,improuilo negotium facerent. Bellatus mandacii in Regis curat diligenter, cumque Bostolinicum cardinali Lotaringo,comite Sam paullo & primariis aliquot viris circiter V I o tam repvembris diem ossendit.Rex Bossolino prosectus ad Sant antonium in montis latere imium non procul Sant ambroso prandet:deinde Villana iter faciem Iavanumvesperi veni quo loco Fertaeus Ceparius ei cum suis praestocst, huius rei causa a Mommore iomissius. Iavano postridie Carinianum contendit,in itinere Mompenseris inuites & Sc tos obuios habet a quibus deducitur. rinianum postquam venit, Delphinus & M morencius illum adeunt,ut de summa rei simul deliberarent. Dum simul consilium c piunt,nuntiatur Vulpianens vallem Suganam excursionibus infestare,multaque damna nostris inferre qui castra sequebantur: id adeo propterea quod Riuolet deVillanae nullus equitatus est ei. auo nuntio Rex intellecto Martinum Bellatum rursus illuc propere mittit.Riuolam ubi venit,ex clamore atque cocursu audit Vulpianenses egrestos quin- Loque aut sex mulos pecunia onustos, quae ad militum stipendium ducebatur, ad Santati tonium intercepisse, eosque abigere. Quamobrem transinisso flui ne Doama, corum iter anteucriit,tamque accommodate luogreditur, ut tribus Vulpiano pastuum milli, bus Caesarianos assequutus in fligam agerct,qui mulis relictis solos quaestores captiuos abducunt, ut ne ad fasces quidem scinde los otij illis satis fuerit. Bellatus illos abire sinit, tantum de seruanda Regia pecunia laborat: quam tuto nulla iactura facta in Riuolanucastium deducit:illic enim reliquae pectiniae alteruabantur. Rex simunicato cu Mommorencio consilio,adhibitis etiam reliquis bellis ducibus, statuit ut Delphinus de Mommorencius postridie Villam Steloniam exercitum reducerent, ac Quertium explor rentiomnino enim Rex illud oppidum oppugnare decreuerat. Dum Mommorencius uerit missu Regis oppidum explorat,sortiter undique tum equestri tum pedestri velitatione
dimicatum est. OE x induciarum formula quas in Picardia constinitas esse demonstrauimus, comcessum est Mariae Ungariae reginae,ut aliquot ex suis tuid per Galliam in Hispaniam mitteret. Idem etiam Regi facere licet, ut vel pace vel inducias per uniuersas utriusq; principis ditiones componerent.Delecti virinque ad rem administrandam ea diligentia ut tur,ut bello tam in ulteriore quam citeriore Gallia iisdem conditionibus abstineretur. Quibus cauetur,ut quae quisq; occupata teneret,quum induciae publico praeconio denuntiarentur,iis potirct .Quo accepto nuntio nostri qui Taurinos,Votlingum Saul limum Se caetera oppida vicina tenebant, suos limites quam latissime fieri potuit propa gare coeperunt,omnibus castellis de exiguis oppidis milites praesidio regia autoritate costituunt:idem fit ab iis qui Mondeuisjerant. Induciarum forma inter Vinium Caesaris in Italia legatum 5e Mommorericium proregem,quam utrique sequeretur, in haec verba concepta est: Vtiquae oppida ab alterutro exercitu cis alpes tenentur,mus oppidis praesidia collocetur: in regia quidem ditione de potestate, Mommorcnci, arbitratu, in Caesaris dominatu, ex Vastii iudicio atque voluntate: utique reliquus mercitus vitii que dimittatur:Hique lommorencius ipso insequenti die,qui XXI x eius mensis rat, Regias copias dimittat.Vtique quandiu constabunt inductae,in oppida de castrac meatus & omnia qui; ad bellum gerendum pertinent comportari,opus ad inmmuni da loca fieri, qua ratione ipsis oppidorum de castrorum praesectis libebit, nemine obii sostcnte aut interturbante liceat.Vtique siqua c5trouersia inciderit, c5trouema Vinii de Mommorencti,aut eorum quos ipsi decedetes legatos relinquent,iudicio dirimatur. Carmaniolae die Nouembris xxv I ii, anno I F 7.
Eo die Carminiolae ubi Rex erat,induciae publicantur,necnon Astae apud Vinii, quae ad secundum de vicesimum Februarij insequentis diem constarent. Triduo post
352쪽
vastius Cumaniolam Rege salutatum venit, a quo suinina humanitate excipitur. Et quoniam ipso induciarum pacto conuencrat,vi utrinque delecti Locatae coirent,ut de firma de integra pace inter potentis limos principes constituenda inter se ageren t, Rex ob eam causam in Galliam redire dccreuit,dc antequam discederet, Pedemontanis rebus prospicere flati iit. sontijanum illis regionibus proregem praeficit, Guliclinum Bellatum Langaeum Taurinis, Pinicrotae comitem Francis cum Pontremium, Sauilliano baronem Castili opertium, Mondeuilio Carolum Drosium Pedemontanun cuiusvi tute atque industria Caesarianis ademptum fuerat de ab eo seritatum dum illi viribus superiores client.Vorlingis Ludovicum Biragulum resinquit. io His ita constitutis Pinierola iter facit, Helvetios ad minuendos sumptus dimittit, comitem Gulielmum Fuitembergum una cum peditatu secum abducit, Carmaniolae Bollulum relinquit. Delphinatu progrestus Lugdunu vcnit,unde non multo post Ioannem cardinalem Lotaringum de Mommorencium Locatum mittit, Vt de pace cu C sarianis agerent. aut post diuturnam moram & disceptationem quum nil ut eisici poste viderensiad extremum inducias in semestre tempus a Xxi I Febr. die prorogant : ut intra id tempus ruristis conu enirent,quis pax tandem constitueretur.Quae omnia illi t uersi Regi ad Molendinum, ubi eos operiebatur,nuntiant. Per id tempus Regis Fc dinandi exercitus in Ungaria caesus est, maxima clade accepta omnium quae nostra aetate contiferunt. Rex quum suos remunerari statu ret,quorum bellis superioribus iii to gularem iidem de egregiam operam atque virtutem perspexerat, inter caeteros Annam Mommorencium cuius cum multa a triginta annis summa ollicia constabant, tu vero
proxima Caesaris in Prouinciam expeditione, dc in faucibus Suetanis, unde hostem sua virtute & prudentia vi submouerat: praeterea bellis Pic dicis, quum de Hedinum cap retur,&Morinis obsessis subsidium si ibmitteretur,qui quidem absque cius industria at que diligentia fame urgente octiduo deditionem coacti sectile iit, fides summa de incredibilis alacritas cnituera eum ad summum equestris dignitatis gradum clatum Connes abitu creat: qui honos nemini post ducis Borbonii protectionem habitus fuerat. At nobaldum,qui omnibus serentariis equitibus praeerat, mareschallum in Roberti Ma cani demortui locum suificit. Pari etiam dignitate allicit Montijanum, luem proregem P in Pedcmontanis finibus reliquerat mempe quia MommorenGo conticliablio crcato, qui mareschallus antea fiterat aliquem succedere oportebat. TR i Duo aut quatriduo post dirimitur controuersia, inter quatuor nobiles Bituricenses pridem exorta,Turrianum, Sarzaeum,Vcnerium de Gescuritani. Pranus accer- stur Saret iis, a quo controuersiae initium nascebatur rosatur num dixi illat Turrianum
c pugna Papiensi aufugiste.&lentitur ille, dea Galcuriose accepisse addit. Accersitum Galeurium rogat Saraaeus anno sibi dixi flet Turrimum c pugna suga excessiste. Gesci
xius nec agnoscit nec inficiatur,sed,Ipse mihi inquit narrasti hoc te de Vmerio audisse. Confestim Saraaeus, Hoc, inquit, etiamnum aio, dc confirmo,Venerium mihi narrasse. Tum Gai curius Quando, inquit iudices ipsemet Venerium autorem proscri, nil ait ne-4o ccsse cli, me respondere.His dictis Gescurius amittitur,Venerius accersitus negat se dixis te,de Saraaeum mendacii reum agit.Vt rei veritas illustraretur,dc calumniae autor cognosci pollet statuitur ut singulari certamine loco cancellis septo pugnarent. Regi duel. tum praescribendi haec causa iuit,quod tres illi delatores praelio aberant,seq; domi molliter de quiete eo tempore tractabant, ut quis in pugna fuisset, dii licite illis est et iudic
re. Venerius arma praescribit, thoracciri cum longis semoralibus, manicas loricatas, maniculas militares, cassidem, gladium praeacutum manu dextra, dc alium laeua. His a
mis instructi a fidei ultoribus in certamen traducti, de suis utem neccllariis stipati prodeunt. Venerii dono uallanus fideiussor cra Saraaei Villabonus,propterea quod Bosius erat. Post publicam promulgationem, iusiurandum aliasque ccremonias, certaturiso dimitti intur.Summa virtut cisi sensibus diu dimicant: sed quum huic pugnae generi parum aisiicuillen tandem illis abiectis se inuicem corpore prchendunt. Venerius ianipugionem manu tenebat,Sarzςus statim vicissim vestigabat, auum Rex, quod progredi eos nollet, bacillum proiicit:atque adeo a praeieci is duelli is crant connes labitu comes sampnilms lux Totouillanus, Ludovicus dux Niuernensis de marcschallus Annobal dus dirimuntur, e in suam sede uterq; reducitur. Regis iudicium tale est, ut inter ducl-
353쪽
latores pax componeretur,Turriano honor sartus tectus seruaretur,quem Rex confit mat conspectum non procul a se fuisse,quum strenue praeliaretur. Porro dum Rex ante iudicium suis inconsilium adhibitis de causa cognosceret, Venerio sanguis e vulnere profluens,quod in pedis collo non sistebatur,febri quartana,qua iampridem laborabat, incontinentem conuersa paulo post moritur. MENfE Maio inscquenti papa Paulus tertius quum totum orbem Christianum
z r z his bellis miserum in modum affligi cerneret,de pace inter Caesarem & Regem constia
operiam.m in tuenda laborare coepit. Itaque eos Nicaeam conuenire iubet,se illuc quoq;, licet septu Sinta quinque annos natum veturum,ut pacis per uniuersam Christianam plebem stabiliendae autor esset. Conditionem uterque accipit, dies ineunte mense Iunio anno x a s 3 7 constituitur. Eo quum tres conuenincnt,papa maxima diligentia,studio& pera omnem controuersiam dirimcre conatur.Tadem quum nulla ratio pacis ineui dae posset inueniri,inducias decennales proponere coepit, sperans fore ut tanto spatio. inimicitiae,quae animis penitus insedilic videbantur, euelli possient. Ita inducias in decem annos paciscuntur,quibus mercium & omnium rerum libera communicatio ML. Iro citroque permitteretur,atque ab omni iniuria hostili & damno utrinque temper rctur. Haec ambo se servaturos iureiurando papa sequestre confirmant: inde domum quisque reuertitur,papa Romana,Caesar Barcinonem Rex Auenionem. Quo postquaperuenisses,a Caesare nuntiuna accipi cuperesse amplius cum eo colloqtuo ad Fossas Marianas proficisci non recusare se libenter eo venturum. Paret Rex,& Caesar cum zoco in continente prandium sumit cum maxima beneuolentiae N amicitiae significatio- . ne:postea Rex Caesaris triremem ingrcditur,ibi de rebus maximis inter se colloquuntatur.Quos inter se sermones habucrint ncscio, unum illud scio,nihil re ipsa perspectum fuisse quod colloquium illud in commune bonum attulit. Induciis publicatis,reliquo illo anno, & toto insequciati, aliud nihil agitur quam ut utriusque possessionum limites
ANNO i s 3 si ex Compendii ex vomica quae adimam aluum desederat,gr
ulter&non absque magno vitae periculo aegrotauit. Eodem tempore per nuntium fit certior,inareschallum Montilanum apud Pcdemontanos pror cin grauissimo mo
bo nulla salutis spe amictum decumbere.Itaque mareschalium Anno baldum qui ei suc sucederet mittit,& Langaeum Annobaldi legatum,Martinum ite Bellatum Taurinis praeesse iubet qua ille prouincia paulo antc Rcgi ccsserat. Annobaldus in itincrc Montismi
morte audita,maiori ccleritate progredi pergi ne proregis morte rerum status aliquid detrimenti acciperet.Hoc praeterea induciarum temporc Rex Pedemontana oppida opere munienda curat. urinis quatuor propugnacula, quae in quatuor oppidi angu- lis sunt,lapide quadrato obduci,& fossas qualcs nunc visuntur,fieri iubet. Pinierolae castrum de integro in veteris loco extruit,quae quatuor castellis & totidem muri brachiis. Constare veteri castro medio loco relicto, quod pro rocca esset: idem Moncalerii fo. Cit,ne ex monte nudatum,Vt antea,Conspicercturitria propugnacula Saulliani aedificati Ritiensis duumvir Regis beneficio Contalium oppidum, in quo dominatum obtine- : sbat, communiit: com praetcrea Beinensis Buinam oppidum simili industria cinxit. Haec oppida tanta arte communita sunt,ut postea quum Caesarianus exercitus Crebro illac praetericrit, nunquam tamen aggredi aut oppugnare sit ausus.
ANNO I 1 3 9 Gandauenses quod noua quaedam&inusitata tributa,quae iussu Caesaris exigcbantur,grauiter fereban ipsum porro abeste in Hispania scirent, nec facile in Belgium ad componcndum tumultum reuerti posse, iniuriam acceptam ulcisci
statuunt,atque adeo nonnullos Caesarianos magistratus necant. Porro ut vires aliunde
sibi ad conata perficienda compararent, missis clam nuntiis Regi ostendunt se eius Odei ac potcstati permittere velle,qucin supremam in se dominationem obtinere agnoscebant,maximas quasque Flandriae ciuitates eiusdem colurationis participes sere pol, 'licentur. Rex ne quam Caesari fratri fidem dedorat, violaret, praesertim induciis ante biennium sancte interposita iurisiurandi religione conciliatis, S coditionem repudiat,
5 Caesarem certiorem facit.Is tum ex eo nuntio tum aliis quibus a suis monebatur, in
telligit Belgium in quo praecipuum robur situm habetin non obscure ad defectionem spectare:qua ex causa non existas difficultatibus assiciebatur,quum mededi rationem
354쪽
facilem nullam iniri posse videret.Si Germania iter facere institueret, sibi a Protestantibus metuebat,ne transitu cum prohiberent:si navim conscenderet,periculum este perspiciebat,ne vcnto in Angliam potius quam in Flandriam contra voluntatem delatus in Angli manus incidcrct,cuius non optimum in se animum este suspicabatur, ob vet rem illam simultatem,ex eo natam quod ille cum Catharina ipsius amita diuortium focillet. His difficultatibus circunsessus tandem se Regis fidei & integritati committere decreuitataque nuntiis ad eum Compendit adhuc aegrotante missis cum alia multa pollicetur,si mcdia Gallia sibi trasire liceat,tum ducatum illum Mediolanensem vel ipsi Regi vel alteri cx liberis se traditurum confirmat. io ' REX quum alios ex suis moribus atque ingenio aestimaret, neque Caesarem tantum illum principem sibi verba dare unquam velle suspicaretur,post crebros niuatios tam iureon vltro citroque millos non modo tutu iter qua ille conditione petebat,concedit,verum si 'etiam ipte quamuis c morbo nondum confirmatus,vt obuiam vcnienti procederet,itineri se committit.Henricum Dclphinum Viennenscin maiorem natu & Carolum Aurelium ducem minorem Bayonnam usque praemittit,qui eum in prima Gallia cxceptueo deducerent,ubi simul congrc di possent. Quae porro Regi sic facturum pollicitus suerat, rogat ne manu & signo ca confirmare compelleretur, ne multis postea videretur
Coactus,ut transitum liberum obtineret,id fecisse: fidem sibi a Rege nulla re interposita quam verbo haberi petit, sic tandem, simulatque in primum ditionis suae oppidum p dem intulistet,iis conditionibus cauturum clie,ut Rcx nihil quod piae terea requireret,
PORRO Caesar ingenio vir callido & vasto,ubi Galliam sibi ad iter faciendum p
tere intellexit,ut Regem sociorum S amicorum auxilio nudaret,huiusmodi technam comminiscitur. Vcncti foedus cum Caesare aduersus Turcam inieran t: quod quia in sibi detrimentosum esse animaduerterent,quippe suas opes in dies imminui,& Rei p. salutem in eo sitam clie,Vt pacato Turca uterciatur, pacem cum co aut certe diUturnas inducias facere,atque adeo foedus illud cum Caesarc initum rclinquere cogitabant.Id Caesar metuens,& sibi maximo incommodo fore prospicicias,Rcgi pcrsuadet, ut Annobaldum marcschallum & apud Pcdcmontanos prorcgcin una cum Vastio Vcnetias prosia 3b cisci iuberet,qui legatione honorifica missi,senatui populoq; Veneto ostenderent quanta esset inter suos principes amicitia S voluntatum coniunctio, proinde bono estent Mnimo.Galliae Regem eodem cum illis foedere copulatum iri,omnes eodem consensu Manimo copiis terra&mari coactis expeditionem suscepturos,ut ex Europa Ottomanorum gentem exigerent. His rebus cflccturum se sperat, utS Venetia foedere Turcico Cogitationem abducerent,S Turca Regi inimicior redderetur,necnon Anglo ipsi suspicione quadam animus commoueretur nec vana suit hominis spes:quippe Anglus ad illius se amicitiam iam tum coepit adiungerc,& a Rege alictaariὶ omnes denique socii &foederati hac nouitate porccllerentur,quum utriusquc principis summos ministros in Italia coniunctissimos simul versari perspicercnt. Rex crgo, quemadmodum postulauerat Caesar, Annobaldum colubet proficisci qui nauicula ad pontem Padi Taurine seni coscensa cudo flumine Cagalum maiorem nauigat. Ibi Vastius praesto illi quum esse eandem nauiculam ingressi Venetias ad obeundam legationcm deuehuntur. DUM haec quomodo narrata a nobis sunt geruntur,mense Deccmbri anno II o Caesar Bayonnam venit, ubi a Delphino & duce Aurelio splendidissimo apparatu e cipitur,oppidum Regio more ingreditur,sontibus impunitatem concedit, eosque noxae cXemptos e carcercliberat,non secus atque in proprio regno ac ditione faceret. Illinc Delphino S Aurelio comitatus caetcras urbes pari splendore & dignitate ingreditur. Ianuario mense Castelloraldum venit, ubi Rcx cum summo splendore more suo accipit,a quo nihil mediocre au t ieiunum fieri poterat:indc basiam vcnit. Iam verbio in arce Ambasiana duae sunt maximae turres a Rege Carolo octauo aedificatae,quibus in
ipsam arcem ascensus est. nta sunt latitudine atque eo artificio cxtructae, ut carrucis, arceris& mulis in summam arcem in montis iugo si tam conscenderc liccat. Porro Rex,
ut Caesaris ingressus splendidior esset noctu altera ex iis turribus illum sicri iubet.Ea omni cultu & ornatu Regalique luxu instruitur,tot sunalibus aliisque luminibus collustratur,ut non maior esset in apertissima planitie lux meridiana. Dum Caesar mcdia turri
355쪽
incederet, nescio quis male cautus qui facem praeserebat,ignem iniecit: quo tota turris subito conflagrare coepit. Huius incendi: tantus sumus ex aulaeis flamma correptis oti,tit qui meatu nullo exhalare poterat, ut magnus omnes timor incesserit ne Caesar sust
caretur,quippe omnibus iuga saluti prospicientibus. Comprehenduntur nonnulli, in quos huius facti susipicio cadebat.Eos Rex,licet de industria minime fecisse putarentur, suspendi iubet: Caesar tamen veniam illis dari voluit. A M B A s I A Blaesas, Aureliani Fontem Bellandi denique venit. Is Locus a Rege ad
Venationis voluptatem commodissimc extructus fuerat Itaq; quicquid excogitari aut comparari ad oblectationcm poterat,prolixe illic exhibetur,venationis, hoplomachiae Velitationum dc certaminum tum equitum tum peditum spectaculis, denique nullum i hilaritatis genus praetermittitur Inde Delphino continenter atque Aurelio comitatus Lutetiam venit:ex Vrbe prodeunt omnium ordinum ciues,qui eum non alia cerem nia aut ritu excipiunt quam Regem ipsum solent.Vinctos omnes tum ex Palatina custodia tum ex aliis locis donat libertate.Inde Cantillium,quae connestabilii aedes est, promciscitur,a quo honorificentissime suscipitur. Ad extremum Picardorum fines ingressus tuto Valencenas peruenit,quod primum est Belgicae ipsius ditionis oppidum: ad quem usque locum Delphinus 5 Aurelius eum prosequuntur. E O quum peruenisset, Regij oratores ab eo confirmatum iri credebant, quod ex Hispaniadiscedens pollicebatur. At princeps ingenuus, qui promissis stare nuquam in animo habuerat, rem in illud tempus reiicit, dum eam ad concilium Belgicum retulis setaeaeterum simulatque supplicium de iis qui rebellionem fecerant sumpsisset,se Regi
satisfacturum recipit. Hoc equidem a vero non puto alienum, promissa fortas te cum praestiturum fuisse,si Belgicae coniurationis tantam vim reperistet, ut coercere no pos ict,idque adeo ut Regiis opibus atque auxiliis ad eos sit bigendos uteretur. Sed ubi Be gium ingressus est,Gandauenses quu se a Rege desertos Caesare media Gallia transmisisse viderent,ac ipsum Caesare cu ingenti exercitu progredi eiusq;vim a se s ustineri pro sus desperarat,resistendi consilio abiecto missis nuntiis supplices veniampetunt Caesar postulata concedit, iis tamen conditionibus quas ferre libet. In oppidum cum vive sis copiis venit, portas de plateam collocatis pRsidiis occupat,sepicio aut octo qui ciues ad rebellionem concitarant,necat,reliquo populo ignoscit, a tamen coditione, Vlpi blicis sumptibus arcem aedificarent,qua in posterum cocrcerentur,militibus etiam qui ad eam custodiendam collocarentur, pecuniam penderent, priuilegia insuper omnia& libertates illis adimit. Ad eam arcem aedificandam Ioannem Iacobum Medicem Cariniani marchionem constituit. OMNIBVs quae cogitauerat persectis, a Georgio Selva episcopo Vaurens Regis oratore monetur ut quae sibi ex Hispania discedens pollicitus, Gallia iter faciens saepius repetierat, praestaretilbi tum Caesarie omni metu liberatum videns,dissimulationis la uam detrahit, que plane quicquam pollicitum esse negat. Quo responso Rex offensus iniquiorem in connestabilium voluntatem prae se ferre coepit, quem dicebat mes
iis in Caesare ingenuitatis quas sponsorem fuisse. Connestabitum non inficior Regi id εο persuasisse,qubd nimirum de tanti principis fide& integritate sibi minime dubitandueste arbitraretur, quem Regis apud se oratori serio pollicitum esse certo sciebat. Eodem anno de ducis Cliuiess,Guel driensis S Iuliacentis nuptiis agitur,cui Henrici regis Nauarrae & Margaritae Regis sororis filia nuberet. Res tandem componitur, statuiturque, vi Cliuiensis dux in Galliam ad Regem venirct. Castelloraldum venit,&a Rege amicissime excipitur.Nuptiae celebrantur verbolenus de consensu,non reti cra, quod i pomsa nondum per aetatem viro maturaeli ci.Statuitur,ut simulatque aetate attigisset,Aqui granum quae ciuitas duci Cliuiensi paret duceretii quis nuptiae illic consummaretur.
In his nuptiis certamina ludicra magnifico splendore in septo Castelloraldensi instaurantur,ubi aliquot equites crrones qui Vocantur, decertarunt,qui omnem illum ritum I
exacte seruabant,qui de equitibus illis mensae rotundae celeberrimo vocabulo narrariliterarum monumentis solent. Quibus ludis,epulis de spectaculis editis, Cliuiesis domu redit. Rex Lutetiam reuersius marcschalium Annobaldum apud Pede montanos pr
356쪽
DEMONsTRA TvM est antea Regem spes superasse anno i s 3 7 angustiis Si sanis occupatis,ut suis laborantibus opem ferretiCaesarianos etiam quo nostros transire prohiberent,agros vastasse,inducias praeterea intercessisse,quas viri a Rege S Ungariae regina delecti composuerant. His constitutis rebus quum C sar SI Rex domum rediis sent, Rex tamen ob induciarum breuitat cin milites Gallos,qui magna ex parte in C aluliam sic receperant noluerat prius dimittere, quam cardinalis Lot ingus de Momm rencius Locata rediitent,ubi inducias ad sex menses prorogaram. Interim Montijanus Pedemontanae regionis prorex,quia stipendium nullum mittebatur, cogitur militibus permittere,ut arbitrio suo vel potius pro libidine viverent, qui breui quicquid superfuero rat, consumpserunt.Quare plebs ipsa fame vexata eo anno icimentem non fecerat. Vim de tanta anno I s 3 8 consequuta est egestas, ut frumenti faccus decem aut etiam duodecim coronatis apud urinos vaenire qui antea uno duntaxat constare consileuerat.Siquid frumenti in foro prostabat,custodo apponi necessc erat, ne caedes per tumultum in plebe seret Quam ob causam agri inculti atque inutiles relicti sunt. Qii'us causis commotus Langaeus periculum esse existimat ne nostri ex his regionibus bello partis excedere cogerentur.Etenim si hostis legioncs violatis induciis educeret, neces.se erat vel oppidis ob egestatem cedere,vel cibariae Gallia supportari, quae 5 oppidis subministrarentur SI plebi tum ad victum tum ad sementem faciendam sui erent: id quod prorsus fieri non poterat.Nam quum Rex proxima cxpeditione omnia omnis gelu neris iumenta ex quatuor prouinciis conduxisset,lamen nec ad exercitu ipsum alendusatis cibariorum liac quide ratione suppetebat.His rebus adductus ab Auria muneribus aut alia ratione obtinet,ut frumentum nauibus Savonam,inde plaustris in Pedemontanum agrum Conuelai pateretur,ea conditione,Vt nonnulla pars pretio numerato illi v dcretur.Sequano pgro uberrimus erat frumcnti proiictus: inde secundo Arari &Rlio-dano magnam copiam deuehendam curat,Vt postea mari nauibus imponeretur. Qua ad rem tanta diligentia utitur,ut breui Sationae exoneraretur. Deinde montem Doli
num opere humano de labore patefeci qua plaustra duceretur, ut tridui itinere Quorallium,inde Raconissum peruenirent.Quo ex loco per totam Regis ditionem distrahi iubet, ut saccus trinis coronatis venderetur, qui antea denis constabat. Ex singulis vicis, o descriptu numerum afferri iubet,quantum frumenti,& ad serendos agros & ad populu' aledum dum messisseret,distribui oporteret: pretii dimidiam partem repr sentari, reliquam messe iacta numerari, qua summam Vno aut altero cive satis larent. Hac rati ne omnibus agris semente facta regionis salus costitit, quippe bellum paulo post denuo conflatum est,ut mox narrabimus:alioqui certa pernicies toti populo impendebat. Hi oporro omnia Langaeus suis sumptibus administrauit ut ego ipsius frater post eius obitum uni creditori centum millia francorum reliquationis nomine di soluerim. Verum ille parui sua reserre arbitrabatur quanti
essent sumptus faciendi,modo principis rem suo studio
357쪽
rc Rex non modo coccsser: t, sed Sc eum quam fieri potest maxima amoris significatione S sanctis vini hospitij fium- tomis officiis piosequutus fuerit: quti illi ad Gandaues es qui rebellauerant,domandos scit mancliuia esici, neque vel ira J uigationem sibi tutam videret,quod Anglus inimico in cui erat animo, vel iter Germania suscipere auderct, quod &longum erat, de sibi a Protestantibus cauendum elle iudii cabat: deniq; nec Gandauenses ded citios, qui se in eiusf- dem supremi dominis iure conferre statuebant, idemque
. potissimas quasque Flandriae ciuitates facturas confirm barit,acc apere decreuerit,sed fide seruare Caesari maluerit,ut paria ab eo expectaret: superiore a nobis commentario demonstratum est . Quae quum ita haberent, statuebant εο fore omnes boni Cmarem quae promiserat non dcncgaturum, imo amplius quina pol liceretur, postquam in Belgium peruenisset, praestiturum. Scd non deerant complures qui quidem Caesarem eo este ingenio nouerant,ut sue fallendo sue alia quavis ratione
conaretur quς seri .el instituerat perficere Sc ambitioni suae scruire:id quod euentus ipse sitis postea comprobauit. Quin de illud docuimus, quemadmodum ille quo omnibus principibus Se dynastis,necnon ipsi Turcae suspicionem quandam iniiceret, simul quo uniuersios falleret,Regi persuaserat, ut Annobaldum, qucm apud Subalpinos pro gehabebat, ad Venetos una cum Vastio,&Giarum ad papam eiusdem rei gratia mitteret. Rex qui bona semper fide cum eo agcre instituerat,nc id quidem recusare voluit, ut restatum omnibus faceret quam cuperet vera dc firmam pacem inter Christianos statui. ια Postquam vero se vana spe lactari de Caesarem distimulatione tantum secum agere is tellexit socios certiores iacere,ut omnia gesta filissent,instituit, simul ut suspicionem excorum animis euelleret,inde natam quod Caesar stiorum opera clam illis signiticadum curarat,Regem secum ita egisse, ut sibi eam rationem damnosam fore arbitrarenturi id adeo ut illi apud omnes Christianos principes inuidiam conflaret. His causis adductiis Caesarem AegoZam equitem torquatum ad Venetos,Ant nium Rinconem ex Regia cohorte ad Turcam legatum mittit, ut quo loco res inter se vi K--ria & Caesarem essent significarent.Et quoniam Rinconi iter Vcnetiis faciendii erat, simul: -- cos illuc ire t ulli Rinco Lugdunum quum venisset,ob priuata quaeda negotia aliquandiu illic commoraturiinterim FregoZa prior Susam venit,Vt equestrem turma, cui pro secrat, lustraret,cui proxime Rex eum praesecerat. Du illic comoratur,Lagaeus apud Sub- alpinos prorex,quii Taurinis tum teporis cssct, rumusculo quoda audit a Vinio collocatas esse insidias,licet induciae constarent,ut FregoZam dc Rincone itinere faciendo opprimeret. Quamobrem eos per nuntium mone ne prius Rivolam transgrederentur quam ad cos venissetinuntios quaquauersus dimittit, ut de Vinii rebus ccrtior screti CAI.
358쪽
C A L. Iul. qui dies Iouis erat i s i Riuolam veniunt: quo etiam circiter media noctem Langetus venit,reuertuntur quoque omnes ex variis locis quos ille dimiserat Hivno omnes ore nuntiant tum omnia itinera certis hominibus a Vastio constitutis obsessa teneri, tum ipsa etiam Padi loca propterea iubili inconcinaudierat propter obς- si corporis grauitatem nauigando, quam equitando iter facere malle: quae omnia it
lis Langaeus exponit .Quumque sibi in animo cile illi si nificarent numine nauigare, rogarentque ut naueς tibi in Padi ponte ad Taurinos praesto esse iuberct, quibus iter ire agerent, Langaeus, qui Vastij ingenium perspectum habebat, quum satis animo cerne-
ret quantum in ea re esset periculi a sentcntiacos deducere conatur,persectiarum serero cipit ut tuto itinere terrestri proficiscerentur. Apud se esse centurioncm quodam Mediolanensem Herculem Viscontium,quo duce prima noctis vigilia profecti, sub diluculum Cisternam venirent,quod castrum in Albiana Regi paret: ubi scposlcrum totum diem Hausis portis continerent, nocte insequenti im aliud castrum contenderint, quod a Vilconti: fratre possidetur,ubi idem facerent: tertia demum nocte in agrum Placentinum accederent, ubi tuto illis ei e liceret,quippe papalis ditionis. Ad illud iter Rinconi equum Hispanum tolutarium offert, quo conani odistinc veheretur. F R E C o Z A, q, tantum siccius Vastis animum subire posse ne suspicabatur quidem ut Regis Christianissimi legatos trucidare cogitaret presertim induciis factis, pergit in sen.tentia,ut flumine nauigaret:Langaeo instat,ut quemadmodum a Rege imperabatur, na o ues parandas curaret Rinconi Langaeus non aliena quidem dicere videbatur, sed Fr goZae sentetiae no audebat repugnareme siquid ea mutata in liciter accideret, probro illi postea verteretur, quit Fregogae ducendus traditus Milet. Itaq; de nauigando etiam
Fregorae assentitur: quae sane itineris ratio commodior, luanuis minus tuta, crat.
Di E Iul. necundo quum duabus nauibus ad turrim usq; Simeniam non procul Vorlingo progressi essent,Langaeus id metuens quod postea contigit, quonia rumores sub inde percrebescebant, eis nuntio rursus millo persuadere conatur ut de sententia decederent:aut si minus id vellent, rogat ut literas fiduciarias, tabulas de comentarios mittat, ne, si interimerentur vel spoliarentur, ista hostes interciperent: se operam daturum ut Venetiis tuto acciperent.Sententia de itineris genere non mutant, literas comiti Petroso Gentili nepoti comitis Camilli Suestant,qui Freso legatus erat, pcrserendas tradiit.. Eodem die nauem ipsi unam cum Camillo conscendunt,pars comitum d miles quida Ludovici Bira ij nomine Bonifacius Satan a ius altera Vehuntur, quae quaternis re- κ. 8 Emigibus pellebantur. Remigat tonim diurnum de nocturnu tempus, d uo sere a Carato Monferrat ensi passuum millia Postridie circa meridiem quum ad plagam Canti lupam quae appellatur ventilent, tribus passitu supra Ticini ostium millibus, obuios habent ii omines armatos in duabus nauibus Hi repente nauc FrcgoZae&I inconis aggrediutur, dc quia vi iniuriam propulsare parabant, nauem ingressi ambos interficitat. Ea res statini ad Langaeu perfertur, ac paulo post per nuntiu certior fit comitem Camillit,cili in ea caede pepercerant,in castrii Papiens deinde nocte proxima in Mediolanensem intima ar o cem ductu este:remiges omnes & vectores qui tum Gallos tum Hispanos veXerant, in imum castri Papiensis ergastulit dei nisi ,s esse, ne a, ab illis testimoniu haberi posset: milites qui hoc flagitiu secerant ex Papiensi praesidio venisse, triduo ex nauibus non esse Osrectos,sed in illis armatos sciopis pilis S parmis delituisse, cibos cx taberna diuerlbria proxima ad eos afferri consueuisse equos loco interiori paratos teneri qui Stelli portus vocabatur. Altera nauis qua Bonifacius Sannararius de legatorii comites vehebatur ad portu ducta est.Hi in fuluas fiaga contenderunt,qua ad vesperii usq; abditi in loca tuta se receperunt. His omnibus nuntiis Langaeus no valde dubiis aut obscuris acceptis, crinium, qui duccntis serentariis equitibus ex Regio exercitu praeerat, atque adducis Ai resti comitatum pertinebat,Mediolanum ad Vinium mittit, qui eum de caede certiorem facerct, sibi non verisimile videri tam indignum facinus contra omne ius naturale, liui num de humanum,ipse sciente,iubente vel volente patratu esse. Rogat tam atroci sui' plicio tantum scelus vindicet, ut omnibus costaret id illum pati nolle, nedum ut probare videretur Dum Termius eb proficiscitur,comes Franciscus Landrianus cum Vast illicris Taurinos venit.Scribebat Vinius Caesaris Fregorae uxorem sibi per literas significasse quemadmodum maritus interiectius est id sibi omnium maxime mirum accidis.
359쪽
se. Quinetiam putasses quum hae literae redderentur, eos iam Venellas penaenisse, id ita cite ex dictuin numero quo Carato illos iter facere audierat, coniecturam se fecisse. Non dubitare quin se omnia insciente contigiisse Langaeus statuerense quidem non minus ea re assici, quam si in seipsum commissum crimen illud esset, quod Regis ministros non minori loco Eabere consueuisset, quam qui ad ipsiun Caecare pcrtinent. Porro quia in maximi tae momenti devirique principi molestissimam fore intelligebat operam se dare decreuis te, ut totum illud factum illustraretur de siquos tanto sceleri amnes r periret, in quos autoritate habeat, se tam acriter vindicaturum, ut exempli memoria in posterum extaret: negotium dediste praetori Mediolanens, quem non dubitaret ossicio diligenter functum. Proinde si vellet ipse quoq; cx suis aliquot mittere, qui una cu prae- rotore illo rebus geredis interessent, sibi vehemeter probatum iri. Ad extremum, siquid q, ad causam pertineret nuntiaretiir,ut impii sicarii debito supplicio assiccrentur,ie vi cc
tiorem faciendum curet, rogat:id enim & ut inita inter principes amicitia colatur, dc ut utrique satisfiat, necellarium esse. Existimabat porro Vastius rem adeo occulte consectam atque omnia tanta prudentia a se cile administrata, ut nunquam erumpere aut in lucem prodire postensii eque omnibus verba daturum csse consideret. LANU Rus qui iam sibi veritatis nonnullas scintillas emicantes cernere videbatur,
satis deprehendit quae a Vallio scribebatur meras este verboru pri stigias.Quare ad ista nihil respondere statuit, du Termius rediret. Qui postridie reuersus responsum aiffert, quo Vastitisse nihil habere i scriberet significat,nisi quae literis comiti Landriano d. iistis scripserat Gratias agit leam sui existimatione apud illucste videat, ut tam immanis sceleris participe vel autore esse minime suspicaretur: se quidem a tanto surore toto animo abhorrere. Langaeus dunarem plane patefaceret, dissimulare decreuit, Vastio ostendens interim sibi eu iacinoris istius participe visum non fit ille, idq; eo consilio ne ab illo impediretur,quominus factum deprehenderet. Illud tamen ab eo petit, ne moleste se xat,qu id ipse ad rem patefaciendam operam suam conscrat, quam postea comportam papae, Caesari,Regi, Anglo,ssenatui populoq; Veneto ac reliquis Christianis principibus per literas significaret: hos enim postea iudicaturos, toti orbi costare,si induciaris turbatio sequeretur quod nollet nec futurum etiam putaret utrius culpa vidcretur accidisse. Inquisitionem iam a se inchoatam esse, quam ubi persecisset, ad Regem missurum, qui ue,
quod optimum esse iudicaret ex eorum sententia quosapud se habeat, acturum: tuorus ne non adeo hebes esse iudicium,quin rem quaestione illa perlecta satis animaduere rent Scribit prperca se ex comite Landriano quem ad se miserat,audiuisse,quia diceret metuendum esse ne dux Vrbinensis, cui cu CHare Fregora simuli sintercedebat, vel Aucta ob Genuensem controuersiam,eius caedis autor esset. Verum siperare se rei veritatem cognitum iri ea quaestione quam ipse faciendam curaret: hanc porro de male Geso quaestionem Placentiae institui, tuq urbs neutri pareret, nequa falli susipicio subesset. v Asrius Landrianum denuo mittit,cuia Langaeo rationem subministrari postii-Lat qua tuto Regem adire & redire liceat, qui cum doceret quanta diligentia de scelere, α iis qui tam nefandum facinus in ipsius lepatos designarant, inquireret. Addit quoque , sibi mirum videri,quod Langanis ipse priuatim de re illustranda tantopere laboraret, tanquam suae diligentiae dissideret. Respondet Langaeus, praeter superiorem illam c. postulationem de capto vel caeso Fregora de caeteris,ad se perlatum esse quemadmodi literae Venetiis ad Regem ac vicissim Regis ad Venetos in ditione Caesarea intercepta essent,& quidem ab iis qui ipsius vas iij notas atque insignia gestarent: id vero cotra ii
duciarum rationem factum esse Quamobtem rogat, ut eius autoritate,etiamsi instim-
te ipso ista acciderint,sibilatisfiat. Ad ea priusquam Vastius responderet, conati Lar ditanus a Rege reuersus literas illi reddidit, qui bii cribit se a Landriano ipsius manda in intellexisse. Sibi minime videri tam execrandum scelus eo conscio commilium est quod cum de virum esse probum crederet, neque ignarum quanto hoc in posterum 1, probro de vituperio dignum soret. Quin potius,quando ille remedium tanto malo asse terre posset, ut qui sciret quo loco capti essent legati, de ubi in carcere dctinerentur, se persuasum habere,illos quamprimum ipsius autoritate liberatos renusum iri. Nam eos captos teneri,non occisos cst Rex consul id simulabat, ut vel aliqua cois consessione Evastio eliceret, vel si criminis non ellet sibi conscius, id exemplo ededo testatu faceret. Qv v M
360쪽
Qv v M Landrianus Taurinis Mediolansi ad Vastium redire pararet,Langaeus via cum eo Termium mittit,qui cudoceret, sibi, ut antea significauerat, in animo cilc, quae inquirendo de caede nefaria compercrat,ad eum mittere, tum ut Rcgi ita iubenti par ret, tum ut ipsi, qui summis precibus a se id colendisset, gratum eius rei communicati ne faceret: alias quidem literas qui Terrimo pcrferendas dare constituisset,non potuisse tamen, lubii per nimiam Landriani festinationem satis otii ad exemplum describendum non inisset datum Illud quidem,pro eo ac illius honori de existimationi studeret, ne vel nostra vcl posterorum memoria vitio ei tantum nefas verteretur, velut ipso probante patratum citet omniasseueratione cdfirmare, sc& alios Regis ministros pollo se demonstrare quinam,quot numero,qua denique ex gente essent, qui caedem illam commisserant: quonam captiui, a quibus,quota hora, quo itinere,quo ordinc, qua porta abducti cillant,quota hora in primam cui fodiam de in cuius manus traditi, quandiu illic morali: denique a quibus,quo dic,quota hora, tuo itinere, quo ordine, quanto hominum numero inde educti cilciat.Sic enim habendum cst, Langaeum, ut in totam facilius coargueret,in partes Regias nonnullos etiam maleficii socios pcrtraxisse, aliquot praeterea nautas, tum qui Fregora tum facinorosos istos sicarios vexerant. illos quippe i Vinius in insinum Papiensis castri ergastulum, ut facti veritatem occultaret, detri di iusserat. Per hos indicos Langaeus omnia comprehendit, quos ex carcere cXtraxit. Cuius rei perficiendae eam inuenit rationem, ut limis surdis quas vocant squae nullum. xo stridorem edunt crates ferreas,quae in imo carcere ad castri fossas erant, radi iuberet: ita
extractos ad se Taurinos ducendos curat. Id quod sane nonnisi magna impensa de vigiis Iantia praestari potuit. SCELERE illo hac ratione ex tenebris in apertam lucem extracto, Rex a Langa opertiteras petit quinam idoneus illi videretur, cui legatio illa I inconi commisia perficienda traderetur, quamque ille tuto transeundi facultatem dare posset. Langaeus C pitaneum Paulinum peditum ducem nominat,qui postea baro Cardianus dictus est, quem quidem statim post parricidium illud patratum ad Regem miserati ut tuto Vcne-tias perueniret curae sibi sore. Ita Paulinus negotium datum summa fide de industria asininistrat ut illius deinde opera Rex ad maiora sibi utendum esse existimaret. 1o PER id tempus Caesirin Germania Ratisbonensibus comitiis Protestantibus Interim quod appellatur,concessit.Eo quos quisque ritus SI ceremonias diuini cultus osurpastet tantisper retinere poterat, dum concilium haberetur, quo religionis controuersiae de dissidia conciliarentur.Qua conditione ab Imperij ordinibus costitutum cst, ut Germanici aerarijsumptibus Sabaudus in suas opes ac fortunas restitueretur. Non multo post Gulielmus Rocodolphus, ad quem in Ferdinadi regis exercitu summa in perii spectabat,a Turcicis copiis, quum quidem ei pugnae ipsc inter et, ad Budam priῖ-lio superatur,quo viginti Gcrmanorum millia caesa sunt Qua re intellecta Caesar quum sibi decori minime fore videret, si in Germania tantae cladi adeo vicinus Turcico cxe citui non occiirreret,Vt timori praetextum quaereret, Argoianam expeditionem susci- o pit,quam faciliorem quam Turcicam arbitrabatur. Praetcrea Italia iter faciens obiter periculum facere cogitat,num Regem imparatum nactus adoriretur. Nihil enim pensi. habebat, aubd suum ipsius patrimonium praedae obnoxium desereret, modo suum in Roscin odium exaturare posset,que legatis perfidiose interscistis offenderat: a quo tanto fuerat affectus beneficio, ut cum media Gallia iter facere sineret, atque ad iii biget d rcbelles iuuaret. Mediolanum ubi venit,videt omnia Langaei proregis cura& sit dio diligentissimo prouisa esse,ut nulla occupandi facultas daretur: Rege insuper Ma siliae Morae Prouinciali prospexiste. Itaque ad Argerianam expeditionem animum c uertit,quam intalici successu obiit.Quod quum ab aliis memoriae proditum sit, ut rema meo argumento alienam pr termitto:hoc interim obiter monens,cum Luta cum paso patri colloquium venisse. Rex ad corum utrimque missis nuntiis, ut de accepta iniuria sibi satisfiat cum eis agit: verum responsa nugatoria accipit. Iam ad institutum nostrum
V A s T i v s ubi factum suum deprehensam, seque sua spe deiectum esse videt,
quod Regis consilium neque ex literis Sc chartis legatorum,neque ex eorum orat ori
qui interiecta essent,cognoscere posset,insuper per nuntios certior factus Regem apud