Specimen litterarium inaugurale continens Philoctetae Sophoclis enarrationem cum nonnullorum locorum explicatione [microform]

71쪽

Philoctetes quaerit, cur tandem se enecent suadendo, ut in invisam Trojanam terram se duci sinat; quod postquam chorus dixit optimum sibi videri, aspere ille jubet eum discedere. Moc jussu irritatus, laetari se simulat chorus. Quo ille audito, quum

novo morbi impetu cruciari incipit, per Jovem supplicat, ne abeant mox abeuntes jam Orat, ut μα- tantur; respondentibus autem, se nihil aliud facere nisi quod modo ab ipso jussi essent, reponi, sibi non esse Succensendum, si quid dolore abreptus deliret. Iam in spem venit chorus, hiloctetam sibi Secuturm eumque progredi jubet AL statim ille denuo itur 1 se negat. etiamsi Iupiter ipse fulmine se exurat. Serire jubet Ilium et quicunque Graecorum ipsum ob pedis vulnus destituissent. Unum autem hospites rogat, ut aliquod telum sibi praebeant, quo sua se manu jugulet mortem se oppetere ut patrem in inferos sequatur Quibus enim ocesis,' inquit, opatriam re-νvis Us Um miser, qui, relicto sacro ejus numione, perfidis Graecis opem tuli ' Perii landitust His dictis, in antrum se recipit; chorus frustrata spe reponit, se jamdudum ad navem abiturum fuisse, nisi Ulyssem et Neoptolemum advenientes conspexisset.

72쪽

Vs. 1194-1443. Nunc vero nova et inexspectata fit rerum commutatio. Diversa a parte accedunt Ulasses et Neoptolemus alter sedate ingrediens, alter propere currensi diverso uterque consilio. Ulysses, ut incepta properet, Neoptolemus vero, allaciarum quibus Philoctetam circumvenerat pertaesus, ut tela illi reddat, quamvis hoc acto Graecis irreparabile damnum esset illaturus. Ut ambo sibi obviam venere, Ulysses a Neoptolemo sciscitatur, quid tam sestinanter huc currat Respondet, se venire ad culpam expiandam, quam antea commisisset. His dictis sollicitatus lysses, jam suspicans quid agitet, quodnam sit illud peccatum scire cupit Ille aperto animo et intrepido deliquisse se fatetur, quod Ulyssi cunctoque exercitui morigeratus, turpi fraude ac perfidia Messerit Philoctetam amrmatque Se arcum ei, cui detraxerit, redditurum. Multae inde altercationes. Ulysses minatur Neoptolemo ultionem Graecorum hic reponit se parum eam curare ille neque sollerter neque sapienter sacere Neoptolemum arguit hic Sapientiae praeserae

se justitiam dicit se arcum erepturum lys-

73쪽

se minatur vim vi repulsum iri respondet Moso

Tanta pertinacia victus, tandem, re desperata, cedit lysses, cujus animi tranquillitas paullisper tantum turbata fuit ceterum cunctis Graecis rem evulgaturum se asseverat. Dum abit abit tamen ita, ut paullum subsistens observet, quid agat Neoptolemus), hic deridens eum tandem ad sanam mentem rediisse dicit, atque, si in posterum similiter Segerat, lare ut eum lactorum non poeniteat. Tum ad antrum procedens evocat Philoctetam, qui clamore turbatus, ambos adesse putans, quaerit, quid sibi velint; num prioribus malis aliud malum addituri sint. Bono animo eum esse jubet Neoptolemus nihilo minus Philocteta metuit, quippe quum antea quoque Neoptolemus speciosis verbis male ipsum decepisset. Ille non statim arcum ei reddit, extremum sciscitaturus, utrum remanere decreverit an secum proficisci velit. At spes, si quam lavit, eum frustratur; finem loquendi sacere eum jubet hiloctetes. Iterum persuadere conanti eadem fere reponit, stimans se traeum plura dicturum nunquam se benevolum soroes, qui dolis vitam sibi ademerit et nunc iterum accedere audeat, ut consilia sibi impertiatur, op

timi patris turpissimus filius. Paullatim magis

74쪽

magisque excandescens, optat, ut pereant, primum

Atridae, deinde etiam lysses et Neoptolemus. io

vero diras eum retinere et simul arcum dextra accipere jubet, addens se per summi Iovis numen ju

Repente autem, dum Neoptolemus arcum tradit, intervenit Itysses, eumque id sacere vetat; cujus voce audita, quaerit Philoctetes, Ulyssisne vocem agnoscat. At hic audacter in medium procedit, adesse sese inmans, qui illum, sive velit sive nolit Neoptolemus, vi abducturus sit ad IliUm. arum vero aberat, quin male cessisset Ulyssi haec insolentia. Namque Philoctetes, arcus compos, telum in illum dirigit, ne nisi a Neoptolemo retentus, quominus sagittam arcu emittat, a proposito desistit. Interim Ulasses ocius se proripit, latebris se abditurus, ut rei eventum speculetur. Dolet autem Philoctetes prohibitum se Neoptolemo, quominus invisum hominem occideret quumque ille tale facinus nec sibi neque ipsi decorum dixisset, acerbe reponit Philoctetes, tamen

primarios illos Achivorum viros, mendaciorum machinatores, lingua sortes, manu vero ignavos esse. Oncedit hoc Neoptolemo, sed rem, quam cogitat, aggredi studens, Philoctetae, quum arma recepisset, nullam jam caussam esse dicit, cur sibi succenseat Quod

75쪽

61 ille ex animo assensus laudare incipit Neoptolemum, qui manifestaveriti se non Sisypho patre, verum Achille natum, qui et olim viventium et

nuno mortuorum unus optime audiat. Hac voluntatis inclinatione usus Neoptolemus prudenter hiloctetam patefaciendo totam rem permovere studet, ut sua sponte ad Troiam revertatur. Itaque gratias ei agit pro laudibus patri sibique impertitis; quae autem ab eo cupiat, haec esse mortalibus mal mitates divinitus immissas necessario serendas esse; qui vero, sicut nunc ille, in voluntarium inciderint damnum . his neque ignoscendum neque misericordiam praestandam esse. Philoctetam, ira esseratum, meque consilia accipere et si quis benevolemoneat, hunc rudi inimicum et malevolum odisse. Se tamen invocato Jove jurisiurandi vindice, aperte locuturum Laborare hiloctetam illo morbo ex voluntates deorum, quia quondam IrojUs accessisset ad serpentem, qui Chryses Nymphae cellam custodiebat hoc autem probe sciendum ei esse, nunquam sore ut finem morbi inveniat, nisi ipse sua

sponte ad Trojam prosectus ab Aesculapii filiis in

Graecorum exercitu Uret , atque telorum suorum ope secum vastet Ilium.

Ne autem in animo Philoctetae dubitationis ali-

76쪽

62 quid relinquatur, refert, Unde haec ipse resciverit. Captivum rojanum, elenum vatem, praedixisse id ita fore ac praeterea in satis esse, ut currentehac aestate roia expugnaretur; si salsus reperiatur, eum ultro sese morti obtulisse. Hortatur igitur hiloctetam ad voluntariam prosectionem Hlchrum enim fore, si contingat ut Graecorum unus omnium sortissimus vir non solum sanetur, Sed etiam expugnata Troja maximam sibi paret gloriam. Vel sic tamen non conciliatur animus hiloctetae novus eum subit metus, ne ille, sponte tradito arcu, aliam machinetur fraudem, aut ne violentiam

irritam ore intelligens, blandis verbis idem sibi

persuadere tentet. Certissimo igitur non cedendi. quidquid eventurum esset, consili capto, nunc quoque ei obsequi recusat.

Hanc orationem legentes subeat ortasse dubitatio, num Sophocles Neoptolemum hic finxerit prudentiorem et eloquentiorem, quam a juvenili aetate ac bellicosa ejus indole exspectari licebat. Responsum in promptu est Neoptolemus per totam sabulam patris achillis simillimum se gerit, nisi quod gloriae studio et patriae amore ductus speciosis lyssis verbis aliquantisper abripi se passus est Mox tamen ingenua commissae haudis indig-

77쪽

natione commotus resipiscit ri totum lyssis et Philoctetae colloquium altum ipse servavit silentium interim cum animo meditatus est, qua ratione posset et culpam expiare et simul hiloctetae

obstinatum consilium Vincere Unam tantum successus viam esse intelligit Veritatis. Itaque regressus, intrepido animo, nullis concusso minis, et summo candore narra Omnia, quae ansam sibi dedissent, ut cum Ulysse in Lemnum proficisceretur. Haec narratio generosi juvenis e pectore prosecta, quum veritatis notam prae se serat, eloquens sit necesse est. Itaque

in hac Neoptolemi oratione reprehendi non potest quod Euripidi vitio vertitur, cujus longiores νο- λογία nimis saepe artem sapiunt rhetoricam. Audiamus jam, quae reponat hilocteta. Detestatur vitae sortem, quae ipsum in terris retineat neque potius jam pridem in orcum demiserit. Quid autem faciat, dubius est fidem neget verbis Neoptolemi, qui benevolus ei consiliorum auctor exstitit pan cedat eius voluntati quomodo porro in hominum lucem prodibit quomodo oculi sui, qui tot

in se commissas injurias adspexerant, contuberatum Atridarum et Ulyssis sustinebunt Non modo superiorum malorum dolor eum cruciat, sed quae sibi deinceps ab illis metuenda sint, proridet; nam

78쪽

quibus mala est mens, ab his nil nisi mala consilia proficiscuntur. Quin immo ipsum miratur Neoptolemum, quomodo hortari se possit ad opitulandum iis, qui paterna arma ei abstulissent. Ipse enim sibi repugnet, si et suo auxilio Atridas adjuvaturus et hiloctetam ad id iaciendum adacturus

Denique orat eum, ne hoc facere velit; sed, sicut juravisset, domum se reducat et ipse Scyrum habitatum concedens illos male malos perire sinat. Ita duplicem et a se et a patre suo se gratiam initurum, neque malis hominibus opitulando malorum similem se praestiturum. Neoptolemus, quamquam justa dicere Philoctetam latetur, tamen cupit eum dato jurejurando confisum adducere, ut secum abeat. Quaerenti O Quorsum p ille lacte respondet, prosecturos se ad eos, qui morbo

I Animadvertendum, ipsa ea, quae Neoptolemum monuerat lysses, ut armis paterais orbatum se fingeret, jam in caussis esse, ob quas Philoctetes Atridis et Myssi reconciliari abnuit, quum illos, qui Neoptolemo injuriam injunxissent, inersetur. Hoc etiam probat, quam sincere Neoptolemi causam amplexus esset Philoctetes Prudenter autem Neoptolemus non opus esse censet, ut quid ejus rei sit, nunc Philoctetam edoceat, quoniam ejus animum, hac quoque fraude cognita, minus etiam flecti necesse erat. 2 Huno in vivis esse ponit hoc loco. f. ss. 483, 657, II 84, 1402 sqq.

79쪽

rum, per quos juraverit Respondet alter, non pudere rei quae utilis sit. - ,Miesne utilis,' sciscitatur illa, o an Atridis ΘΠ Frustra Neoptolemus declarat, ipsius Philoctetae commodis se consulere; ille perstat in proposito non vult inimicis tradi et ad Trojam reverti. Tandem Neoptolemus victus tam sua ingenii liberalitate quam illius pertinacia, paratum se dicit, ut em ad patrem in hessaliam reducat quum auis declara metum suum, ne hoc sibi erimini detur regnumque suum devastent Achivi, Philoctetes ei pollicetur se Herculis sagittis hostes visurum quo acto Neoptolemus eum, salutata terra, progredi jubet. Atque ita jam fabulae finis esset impositus, sed fidis, qui nec rei historiae nec expressae deorum voluntati nec vero consilio, quo poeta composuisse sabulam videtur, congrueret. Si unquam, hic sane dignus vindice nodus inoidit, ut mirere tuisse, qui hunc dramatis exitum inep

tis judiearent. In his sui Greverus 1ὶ qui

80쪽

M tam hujus tragoediae compositionem descriptionemque vituperans, poetam ideo ad deum, ex machina quem Vocant, confugisse contendit, quod inops consilii intelligeret quidem, parum procedere actionem, non autem videret aliam viam, qua drama apte fini

retur. . .

De hoc autem primum animadvertendum est, non

omni quidem loco neque omni tempore talem divini numinis interventum rei convenientem esse, sed ibi demum adhiberi posse, rubi fidem ei adjunctum iri

verisimile sit . termultum porro reseri, qua ratione id fiat, quale sit sabulae argumentum, et quomodo res tractetur Poesis, quae vere poesis dicenda est, incredibilem in hominum animis exercet vim, quia animos et sensus movet motusque dirigit quocumque velit. Fingendi autem vis, quam ρα-ασιαν Graeci dicunt, latissime patet, nec veretur subinde miracula proserae fidem excedentia, quae tamen lectores Spectatoresve minime versentur, immo amplectantur atque ament.

Deorum interventus procul dubio pulcher est et idoneus, si locum habet in eo quod homini sanctum est, quodve melius divinae auctoritati quam levi et inconstanti mortalium ciudici, decemendum mommittatur Divinitus immisso mandato homo libenter obsequitur et, quamdiu vigent deorum pietas ac