장음표시 사용
181쪽
lunoniq; sospite Lauinii maioribus hostiis sacrificaretur Semel xque iterum dixi vocum amnitatem praeter caetera librariorum temeritatem per aequa & iniqua pricipitem egisse, sed quum in pleri': digni quodammodo sint uenia, hoc quidem loco proculdubio dignissimi sunt habendi. quae enim uox tam arcte uoci cohaesit u quam, quam Lanuuiii Lavinio haud igitur mirum si quum Liuius Lanuuii scriptum reliquisset, notioris similitudine uocis decepti illi Lauinii fecerint. Quod autem Lanuuii ille scripserit, Cicero praeclare docet. Date inquit) Lanuuio municipio honestissimo,quod in hac tota causa frequens moestumq; uidistis: nolite a sacris patris Iunonis Sospitae,cui omnes consules facere necesse est, domesticum dc Quin cotalem potissimu auellere. Quibus Ciceronis uerbis haud dubie apparet quae in hac parte sit emendata lectio. Age nunc quam prona res fuit in lapsunt,ita Liuium uitiari contigisle,ut insuper pro Insuber mendole sit in eo receptum Donec, inquit, insuper eques, Ducario nomen erat, faciemq; noscitans,conia tui hic est, inquit popularibus suis, qui legiones nostras cecidit. Quod Liuius Insuber scripserit,Polybii arguit autoritas. is in historiis tradidit C. Flaminium qui ad Trasimenum periit, priore confidam Insubrum legiones ad Abduam flumen cecidisse, eorum agro prius scede populato.
URBE CONDITA LIBRUM a: primum annotationes.
urbe condita T.Liuii.atq; adeo totius historiae Romanae.
N I T I V M Vrbis populiq; Romani,& originem sub regibus Albanis atq; Romanis, primus hie liber Liuii ab Vrbe condita describit. Quae
historiae sunt omnino necessariae,nedum utiles, ad reliquum corpus totum historiae Romanae cognostendum et utpote quae sint quasi caput eius corporis x principium, quas mire breuiter Florus complectitur
182쪽
ANNO T. IO AN. VEL C. VR in prima epitome, & in primo libro historiae suae. Itaque prim 'hic Livii liber cuin secundo ab Urbe condita, facile indicis ,&c tissimi magistri aut commentarii uice fiungitur, ad intelligendum alias R onianorum historias. In quibus duobus libris iundamenta regni & imperii Romani, omnium pulcherrimi, quali iaciuntur, adeo, ut sine cognitione atque lectione horum uoluminum, plane imparatus sis atque ineptus ad omnia illa, quae ab historicis, uel ab oratoribus & poetis, de Romana Repub. eiusq; uiris & uiribus, de Romanis legibus & moribus, de iure & magistratibus Romanis unquam sunt prodita. Sic ergo reuera aditum & ingressum pates ciunt hi duo libri ad omnem reliquam historiam Romanam .Qri re etiam plurimi fieri diligentisti meq; perlegi utriuaque conuenit.
In uniue uni autem urbis Romae numerantur aetates quinque,a prima cius origine, utque ad haec nostra tempora. Sic enim facilline
di stinctim Romanam historiam memoria complacteris. Prima crgo aetas fuit sub regibus, annis ducentis quadragintasex, quali
pueritia urbis , quam reges septem obtinuere monarchiam. Socumda aetas fuit sub consulari potestate 3c libera A ristocratia per annos quadringentos sexaginta, quasi iuuentus & uiridior aetas, imperii Romani, quae optimos quosque principe; habuit, & uiros omni
genere uirtutum atque prudentiae ornatilsimos. Tertia aetas sub
Caesaribus, Imperatoribus, quorum Monarchia legitima durauit a Iulio Caesare, usque in Valentinianum tertium, per annos qui gentos & quatuor, uirilis aetas imperii Romani, tametsi aliquoti Paporatores magis tyrannice praefuerunt, quam clemenderi Quampta aetas fuit sub Tyrannis & barbaris, qui Romam atque Italiam miserrime uexarunt, per annos trecentos quadragintaquinquerisque in Carolum magnum. Haec quasi senectus est urbis, qua uires eius prope conciderunt conseditaq; sunt. Facta enim est tum Roma j lium barbasorum omnium, & totius adeo orbis terrarum praeda,
actum denique prouincias ditionesq; suas, a barbaris sibi ereptas, am i sit. Quinta est acta aetas, quasi decrepita & confecta, sub Pomtificibus Romanis, Caesaribus Germanis hactenus, per annos circiter scptingentos triginta, quibus imperio libertatoq; , nedum prouinciis, exuta urbs R oma est, ita, ut nihil interim sit aliud, quam
multorum mancipium. Haec uero annonim summa conficit circi,
ter bis mille ducentoς nonagintasex annos ab Urbe condita in hunctiique annum. Primae aetatis res gestae hoc Livii primo libro per- ibuntur. Sccundam aetatem quoque totam, centum & decem l bris complexus est Liuius, ac suntl iter tertiae aetatis ivitia triginta
183쪽
libris. Verum maxima pars Liuiariae historiae temporum iniuria, imo hominum magis ignauia periit, ut eius loco nihil nisi nudos indicta habeamus ut Flori, Eutropii, Orosii Epitomas, & Pluta
chi uitas utcunque congestas. Dcinde quartam & quintam aetatem multi ueteres & recentiores historici descripserunt, ex quorum I ctione plurima scitu dignissima possunt accipi, tametsi non ita cinpioli, nee per omnia facundi sint. Totum ergo corpus historiae Romanae non ab uno aliquo conditum est, & compositum, sed i pluribus, tametsi Antonius Sabellicus pleraque Romana in suas E madas congesserit. Caeterum de uita Livii plura hic dicere non attinet, qui procul dubio omnium historicorum Latinorum princeps iudicari debet: quia res omnes a populo Romano pace belloq; amplius septingentis sexaginta annis ab Urbe condita gestas, copi
se simul & fluenti, inuictoq; stilo perscripsit: Romae habitus in
maximo precio, & celebritate, sub Octauio Caesare Augusto apud quem in magna fuit gratia, tametsi cum Caesar Pompeianum uoc re soleret, quia liberius paulo ciuilia bella Caesarum descripserat. Tyberius autem Octauit successor & filius, licet suspectum dc in- uiuam habuerit Liuium, tamen eius autoritatem reueritus, nihil grauius in cum constituit. Et Suetonio teste , Livii hortatu Caius postea imperator, adhuc priuatus, quadraginta libros historiarum scripsit, ab eo sic edoctus. Apparet enim alicunde ex Fabio & Seneca , Liuium docendi operam nobilibus Romanis impendisse liberalem. Mortuus autem esse dicitur quinto anno Tyberii, ab Urbe condita septingentesimo septuageiuno primo Calendis Ianuarii, die codem S anno quo Ouidius poeta mortem obierit in exilio apud Scythas. Verum meliorem sui partem Liuius ipse suis scriptis monuinentisq; ostendit.
L V C I V S Florus aetate sua insignis historicus, Livii sim gulos libros sua Epitonae indice quasi breui complexus est: noo
in alium usum, quam ut legentis memoriam, & attentionem adiuuaret: si uideret lector statim quid ex uno quoque libro sibi esset
expectandum. Est autem non inutilis usu nuiusmodi Epitom ruin: si modo aliquis non in his tantum immoretur, omii sis iustis autorum libris. Nam alioqui essent reuera ignauiae diuerticula &desidiae, si neglecto autore toto inhaereas nudo indica. Scripsit praeterea Florus quatuor libros de bellis Romanorum ualde utiles, quibus clare ostendit, certa serie temporum cnumerans quasi incre-
184쪽
menta & accessiones Romani impcrii, quae paulatim prouinciae ditiones, & terrae a Romanis deuictae, sub eorum potestatem uenerunt; usque in Caesariam tempora. Sic enim ex Caelarum quoquσhistoria utile est talia incrementa imperii obseruare, tametsi fortuna tertiae aetatis uariauerit: quia ut prouincias aliquot nouas obtianuere Caesares, ut in Germaniis, Hispania, Dacia, de ad orientem: sic contra amiserunt etiam multas diu antea posscstas terras. Denique in historiis quartae aetatis, adtie sub Tyrannis, ammaduertere oportet, Sc rursum quali numerare, sua temporum serie, decrementa& ruinas adeo eiusdem Romani imperii, quomodo prouincias &terras eius barbari atque Tyranni carpserint, donec uix tandem solum urbis nomenq; Romae luperfuit, usque in aetatem quintam, sub pontificibus Romanis Italiae dominis actam. Haec enim est rerum humanarum uicissitudo,ut minima crescant,& inde maxima P sdecrescant. Nam ita res humanae
O potissimum Ziu , Icripta legi debeant, ut non fiam
intcsigere, uerum imitari quoque ea
stadiose sit promptum. QV I A omnis lectio 3 auditio autorum inutilis est, nisi
accedat diligens obseruatio atque imitatio, qua scribendo & dico do similia aliquado ipse effinpere & componere queas, ideoq; Pra ter inuentionem opus est prudenter animaduertere de discernere genus orationis in quolibet bono autore, nedum in Livio. Nam,nisi
Obseruata dicendi forma, nihil imitaberis in specie, neque dignum fructum satis ex tanti autoris lectione capies: praesertim qui plura assequi posses, nisi tua inertia & negligentia tibi ipse obesses. Est
autem Liuii oratio ut copiosa de grauis, ita mare inter se, longiore contextu, dc maiori orbe connexa: creberrimisq; ambitibus ac ci cuinductionibus cohaerens, quas historicas periodos, uel historiae flexuq uocare licet. Est mnnhistorica periodus, oratio prolixior, cx pluribus commatibus, uel articulis & membris ita composita, ut non soluin eandem rem copiose esserat, sed etiam plures complectatur res, uariasq; connectat, in eandem sentcntiam uel constructio-,nem. Et hoc quidem orationis flexu, Liuius a Sallustio, a Caesare ab Aemilio, a Iustino, differt, quorum sermo rotundioribus m-bris & breuiori ambitu colligitur,ita tame, ut grauitatem Liuii nota
185쪽
est ueti praecipue enim Caesar,& Aemilius,& Iustinus,ad popularem, elegantem,ac paulo supra quotidianam dictionem accedit.qualis est in narrationibus Terentii. Caeterum si huiusmodi periodos in sua membra resoluas, tum facile ea quae dixi intelliges, & rectius quoq; iudicare poteris de grandi genere orationis, & medio, & tenui: item disterno rectius inter nilum Terentii Caesaris; c Liuii. Apud
ciceronem alia quidem est forma loquendi cuius compositio moulior & iucundior est aliquanto, habetq; rotundiores de expeditioresperiodos , in caulis praesertim forentibus & magnis negotiis, ut in orationibus, & grauibus epistolis. Possent autem aliqua praecepta de compositione membrorum, & periodorum ,& sexuum tra di , nisi magis obseruatione diligenti perciperentur, tamen in genere ad hanc rem quaedam cx grammatica afferam. Primo in ambitu historico saepissime plures nominatiui,aliiq; casus ad unum ali quod uerbum, quasi praedicatum reseruntur, ut hic statim in praefatione. Secundo, ad istam connexionem plurimum prosunt pa ticipia, uel absolute posita in ablativis consequentiae, uel in aliis casibus, praecipue praeterita deponentia, passiua,ac fit tura, quia prinsentium sonus durior ,& caueri debet in plurali niuncro. Tertio coniunctiones causales, rationales, proprie ad hanc rationem pem tinent , aptissimae circumductionibus faciendis. Quarto, pronomina relativa huic rei ualde insemiunt. Reliqua ex ipsa lectione obseruare debcs, & exempla diligenter inspicere, ut ipse etiain alti
quando discas nectere orationem, ne tanquam monstruosum compus, uel laceratum, discerptis articulis, dissolutisq; membris, misere haereat. Nemo cnim ne simpliciorem quid2m orationem,comm tibus ac membris plerumque compositam, feliciter praestabit, nisi
hanc artem coponendi, uel mediocriter saltem,teneat. Tamen cum
haec specialis imitatio non statim cuiuis eueniat, interim negligen- tior ille uel tardior generali imitationi inseruiat, hoc est formulas,
synonymas,aut etiam diuersa iteru figuras,ut mctaphoras,metonymias, at descriptiones causarum,& cucntuu expolitiones,conciones,
aliaq; huiusmodi ornamenta, dc rerum argumeta, studiose obseruet memoriaeq; commendet,quibus,si ullus alius author,certe Liuius est refcrtissimus, adeo,ut in ratione dicendi nomini praeter Ciceronem l cesserit, de secundus dicendi magister, eloquentiaeq; Romanae alicrparens iure appelletur. Ea namque est ipsius copiae grauitas de aucunditas, ut historiam Romanam solus ipse ad hoc fastigium dignitatis et xerit, ut ne Graeciquide, iudicio Graecorum,ullum meliorern habuerint. Caeterii quomodo rcfg ircunstanti astriniones,
186쪽
similiaq; in Liuio aliisq; scriptoribus animaduerti omnino debeat alibi satis est expositum.
Ziuis Obsio v. lndumsit studiose. HISTORIA est diligens & fida rerum gestarum narratio ad docendum 'deleltandumque instituta , quae exemplis consili rum, eventuum, dictorum & factorum allicit ad uirtutem sectamdam, uitiaque fugienda, instituens his exemplis uitam priuatam& publicam.Vt autem in aliis authoribus res & uerba oportet Obseruare studiosum, sie in Liuio praecipue iuuenibus obseruanda est Oratio,non quali hanc statim possint imitari, sed ut hinc ditissima supellectilem bonorum uerboru,& formularum latinitatis, ac figurarum o menta sibi excerpant, quibus & ipsi utantur. & corpus orationis suae uberrima copia exaugeant: ne semper puerilis, hoc est, iacens aridaque maneat ipsorum oratio. Plura uero de or tionis Liuianae compositione nihil hic attinet repetere, sed admonere satis est iuuenci, ut in qualibet eius parte, simplicem ordinem sermonis & constructionem grammaticam quaerant & sequanti praecipue quia longiores ambitus & quasi hyperbata,id est prolixae constructiones & perplexae sepe in Livii sunt oratione. Tale enim genus flexuosium, connexum & continuum, tanquam proprium,his oricis tribuit Cicero, in secundo de Oratore, & in Oratore perfecto,& Fabius in s. cap. . Atque haec de elocutione obseruanda hic satis sint dicta. Deinde quod ad inuentionem rerum attinet, animaduertere oportet consilia prudenter aut temere inita,atq; corii euentus de exitus, nos aut infelices. Nam alienis exemplis discere& sapere seminatum est &c.
Felix quem faciunt aliena pericula cautum. .
Et haec quidem propria uirtus est Livii, copiose cxponere rerum gestarum causas, occasiones, conlilia, cuenta, hoc est antecedentia & consequentia: quae mire docent componere melius priuatam quoque uitam: praeterea uirtutis probitatisque cxempla imitanda, & uitiorum exempla cauenda sumuntur cx Liuio commode, & ab aliis historicis. Sic enim proprie ex historia capiuntur hypotheses, hoc est , exempla singulorum hominum bona, aut mala, aut media, quae deinde ad theses, liuest ad suos locos
communes, atque ad generalia praecepta moriun aliarumque rerum diiudicantur & referuntur: qualia praecepta philosophi, praesertim Ethici tradunt, ut Cicero in officiis, in libris philosoplucis:
187쪽
ait Aristoteles in sua Ethica. & in Politicis: ut Plato in sua R epub. di in legibus:ut iureconsulti in suo scripto iure, praesertim publico, huiusmodi praeceptorum exempla uiua & expressas imagines historici proprie depingunt, quorum apud Latinos princeps procul dubio Liuius habetur.
PRAEFATIO in uniuersam historiam Liuianam,qua
beneuolentiam atque attentionem lectoris captat Liuius, ab utiliatate argumenti instituti, & historiae suae. Cuius exordii summa haec fere est. Rem utilem lectoribus me facturum esse opinor, si a condita Urbe res gestas in Repub.& imperio Romano, ad meamusque aetatem descripsero omnemque historiam Romanam, uno quasi corpore, complexus sucro. Nam ad uitam publice priuatimq; agendam,mire conducit, & iucundum est nosse initia,incrementa, progressius acta,uicisiitudines, atque mutationes imperii Romani, in hac enim Repub. exemplorum bonorum iuxta ac malorum est maxima copia . politicaeque uitae inimo propemodum uiua in hac cadem historia uidetur expressa. Atque haec fere prologi huius cst materia, quo etiam usum historiae indicat. Videtur autem prima specie nonnihil difficultatis habere, propter sensus inter se connexos subtilius de rotundius quodammodo. Verum si eius summam inspicies,& grammaticum ordinem constructionis, non ita obscurus esse deprehendetur. Summatim cnim, ut dixi, Liuius hoc intendit hac tota praefatione consequi, ut lectoris beneuolentiam attentionemque ab operis & argumenti incoepti non solum m gnitudine, uerum & dignitate atque usu, & a sui ossicii uerecundaciussique extenuatione. Quem prologum, intellectus adiuuandi& exercendi stili caula, in hunc modum, tameis pueriliter, uertere
E QV IDEM non satis certo scio, nec etiam si maxime sciam,affirmare ausim, an fructus aliquis mihi authori, aut legentium ulli, possit rependere hunc laborem, si ab initiis urbis Romae
ad hanc meam aetatem usque,historiam omncm populi Romani in unum, quali corpus, composuero.Metuo enim primo,ne in consuetum & uulgatum arrogantiae calumniaeque discrimen incidam,
quo plerosque laborare uulco scriptorcs nouos, qui hoc sibi peculiariter sumere dc audacter profiteri solent,se artificiosius quiddam lectu
188쪽
Iectuque utilius scribere, quam antiquos illos, quos tanquam imp litos nec excultos satis,hi noui arte earere, haud scio an male & i grate iudicant.Sed scribant isti de iudicent ut lubet, ego tamen non mediocrem hinc uoluptatem capiam, si pro uiribus meis adiuuero numerum oldinemque historiae, atque memoriam famamque populi Romani, cuius nunc potentia longe lateque omnibus dominatur terris. Vcrum idem etiam gaudeo,non a recentioribus tam tum, sed & ab antiquis illis authoribus me ingenio, te,fama & lebritate superari, meumque nomen, prae illorum clarissimo splendore,in obscuro iacere inor,&ab eis uinci honestissimum mihi' ducor quippe a tam magnis & nobilibus, tantum abest, ut ulli me
praeferam, nedum prae me aliquem contemnam. Deinde cur audacius quicquam de opere meo nequeam promittere, haec etiam causa
est,quod immensum laborem meisque uiribus prope imparem lice
Romanarum remn expositio requirit, utpote quas ex longinquo dc abdito spatio tantae uetustatis eruere oporteat. Nam plus quam septingentorum annorum mihi erit memoria repetenda, quom
do a minimis uilibusque initii instar ingentis fluuii ex paruis fomtibus emanantis, Respub. Romana orta,tantum increuerit& se rexerit, ut iam mole tua laboret, & ab immodica sui ponderis grauitate minetur ruinam. Adhaee mihi dubium non est, quin min rem uoluptatem plerique legentium accepturi sint ex iis, quae sub exordia urbis accidisse scribuntur. Matini cnim lectores citius haec noua,tanquam gratiora,aetatique nostrae proxima, cognoscere, qua populus Romanus potens nimium,& ab extero hoste securus, suas uires bellis ciuium inter se intestinis debilitatas prope absumpsit. Quanquam in his nouis ego in eo rationem longe diuersam, cxia stimans, labore scribendi uetera illa & sanctiora, me hoc tueri ructurum , & delectationem hinc animo meo obuenturam potius, quam fastidium, dum me a recentium malorum memoria & intuitu molestiisimo, quae seculum nostrum miserrimum diu iam tulit, auertam ad innocuae & sanctae antiquitatis contemplationem longe iucundissimam. Et quidem omnino seciuius est ac amoenius antiqua illa libere candideque mandare literis, quam nostratium m lorum recordationem, quae uix dum sedata iacent, paulisper ad suspiciosos istos renouare, Z uelut obdustam cicatrice uulnus resti
care uera narrando, quae cum nemo, tum praecipue factiosi de po-xentes, aequo animo audire nequeunt. adeo iam ueritas paululum libera ubique infrata periclitatur, tutissimumque est ignem bene s
' pitum non refodere. Qiod si quae de originibus urbis fabulosa
189쪽
IN L IB. I. Τ. LIVII. a poetis,quibus licet peculiariter quiduis fingere, prodita & poeticis illlecebris exornata potius, quam ab historicis serio uel bona Gde iudentur esse tradita,ea quidem nec asserere, tanquam certa, nec
refutare tanquam ficta aut parum credibilia mihi libet, quippe qui altorum fidem penes alios esse malim, qui huiusnodi prodidere,
quam ut ego mea fide periculoque scribam talia. Quanquam inia cens alioqui hoc ueniae meretur antiquitas in effingendis urbium ac populorum originibus, ut has ad aliquem authorem deum aut heroa referat, atque talibus populorum initiis plus sie maiestatis addat. li res humanas deorum quoque studiis consecret, diuinoq; ductu auspicaciores augustioresque reddat.Quod si tamen uera licet fateri, non uideo cur exterae gentes quicquam grauiter ferant. etiamsi Romani suos ortus ad Martem, tanquam urbis Romae pa- Tentcm reserant, qui cum belli reique militaris praeses de Deum esse credatur,optimo pariter iure hunc Romani patrem conditoris sui Romuli, Deque gentis authorem sumunt, quorum potentia atque Ius imperii quaesitum armis &latissime propagatum sic perdurat& uiget, ut exterae gentes hoc mutiquain detractare ausimi:led o sequenter magis patiuntur. Niliit ergo causae est, cur tanti imperii parentem Martem, his inuideant, quorum iugum patienter serunt. Sed haec atque his similia quocunque modo improbentur, cuius ego non ita multum interesse putabo, suum cuique liberum iudiacium permittem,pro ut tot sententia sunt,quot hominum capita. Quin potius illa maximi reserre cuiuslibet arbitror, udacri de prudenti cogitatione in historiis talibus sequatur, isc diligentissime observet,qualis hominum aetatumque uita fuerit, quaec se .tudines, quae leges, qui mores denique fuerint cuiusque seculi per quos principes & magistratus melioresque cavos tantum imperium Romae,non scindatum modo & corroboraturae uerum etiam splem indissimis incrementis & accesilonibus ita mirabiliter auctum, &ad summa euectum sit, ut ipso nihil pulchrius unquam toto tara nam orbe floruerit. quae incrementa non nisi prudentisiimis confitiis domi quidem & in urbe, foris autem & belli sanctissima disebplina, & seientia militari, pulcherrimisque facinoribus priuatim publiceque aeditis,huic urbi eiusque ditioni accessiere.Sic enim consiliis & uiribus inter se bene contentientibus, minima quoque in sumnitim protichuntur maximaque fiunt. Quanquam hic felicissimus status, nec huic Reipub. uno tenore perdurauit: Vt enim sunt hominum caduca omnia , suasque uicissitudines, quam maxima
quaeque & sirmissima, subeant: ita & Romano imperio euenit, ut
190쪽
cum maiorum prudentia δc uirtute iam eo conscendisset, unde nunquam recidere posse uideretur tamen bonis legibus & moribus sensim labentibu 8c declinantibus , quasi prae uetustate ad ruinam:
sanctior quoque illa & antiqua disciplina subinde magis magisque
collapsa demum corruit, ita, ut nostro seculo, nullis reliquus ueterum morum bonorum dc priscae innocentiae extantibus ita passuri uitia regnent de scelera hominum animos occuparmi, omnemq; uitam 3c aetatem infecerint , ut nullo remedio, nullo consilio neque ope, tantae maliciositati, talique contagio consuli possit, nee ulla arte sic iacentes ruinae queant rearciri ac resurgere. Cum autem historiae lectio mire facundiam augeat . ad aliaque plurima ualeat, primus tamen&potist imus hie eius fruinis est, quod uiuis exemplix illa perspicue efficaciterque docet, quae philosophi Scmorum magistri mutis tradunt praeceptis, alioqui sterilibus, nili haec illustria bene aut male uiuentium accedant, quae tanquam expressas & claras uirtutum uitiorumque omnis generis Imagines intueantur. Quo intuitu fit, ut nobis ipsis inde astatim decerpere possimus, quod in uita priuata aut publica non tantum nostro, sed aliorum quoque commodo, & ispectim salute patriae nostrae, imitentur honestum factum, aut uitemus a utinabile incaeptum iuxta& euitatum. Nisi uero metuam, ne mei operis amor immodicus, iustoque blandior, me decipere, a rectoque a ducere uideatur, dicerem ego nullam usquam Rempublic. nullum imperium in orbe fuisse aeque magnum , durabile, incorruptum, & bonis quoque mori bin & exemplis ita abundans,ut R manum , cuius historiam scribere institui, quod quidem diutissime regnorum omnium dc ditionum fuit immune & uacuum ab avaritia, ac rapacitate, a luxu Sc libidine: quippe hic maximus homnor longissime est habitus honestae paupertati, moderationa, continentiae, frugalitati. Quid enim plus aequo immodiceque cuperent hi, qui tantillis contenti fines angustissimos suae cupid1-tati describebant, terminantes eam intra uitae uictusque naturalem necessitatem, quae certe paucissimis satiatur. Atque utinam haec pristina moderatio & integritas diuturnior huic fui flet urbi & imperio. Belle enim sic de diuinc ageretur nobiscum. Sed nulla felicitas longa est, nedum perpetua. Non enim ita pridem immodica
Opum domesticarum atque externarum assilientia adduxit auaritiam. Quo enim plus diuitiae crescunt, eo magis augescit naiatiabilis cupido dc habendi appetitus. Eadem diuitiarum copia immodica adduxit etiam inauditas peregrinasq; delicias, ac noce