장음표시 사용
121쪽
eandem illi in coniugem dedit, adeoque hac ratione matrimonium instituit, stinuique rationem ordine & siancte per Iegitimum matrimonium hominum genus propagandi, Λdami posteris praescripsit.
Mysterio istam corporis muliebris ex eos a viri sormati nem non delii tui. eamque sapientiae diuinae fuisse conuenientissimam , facile deprehendet, qui ad onlata probe attenderit. Constitutuiri Deo erat, ex uno Adami stinguine omnium hominum propagare genus, eoque ipso ad mutuum amorem omnes accendere, quod hac ratione quam commodillime fieri potuit. Arctissimae etiam unioni, quae inter coniuges, itemque inter Christum & ecclesiam inis, tercedere debetat, hac ratione praeludere voluit. CAIETANI, narrationem hancce Mosis metaphorice explicantis, sententiam, praeter alios ipse explosit NATALIs ALE NDER , hstor. eccles Pet. testament. au.rt. I. munae disserti III. artis. II. g. v. Aliorum , praesertim &recentiorum, commenta , ac si Adamus iam antea labi inceperit,
somnusque lignum fuerit contractae debilitatis, & quod Eua a Deo tum condita vel potius a corpore eius selinata sit in adiumentum imbecillitatis, itemque, si homo in statu integritatis mansisset, coniugium,&, quae per illud fit, liberorum procreationem locum habituram non fuisse,& quae reliqua sunt eiusdem generis, mittimus. Cum enim omni prorsus fundamento destituantur , ut iis refellendis immoremur, necesse non est. Sequitur autem ex dictis, immo ex ipsa narratione Mosaica constat , coniugium in statu integritatis quoque
locum habiturum stille , & adeo intcr instituta paradisiaca refercndum esse.
' Hoc seruator ipse confirmauit, qui ideo primaevam matrimonii institutionem in normam & regulam statuit, ad quam deinceps matrimonia omnia , si Deo placere debeant , sint exigenda.
Mrlib. XIX. s. seqq. Sed hac de re alibi plura. S. XX.
122쪽
I 3s. XX. Εκ dictis itaque colligere licet, praeter leges diuinas absolutasi quarum summa in persectisfimo amore Numinis consistebat, in statu integritatis etiam fuisse hypotheticas, quae certis institutis diuinis innituntur, cuiusmodi instituta suere sabbathum, coniugium , arbor vitae, & arbor scientiae boni& mali, quibus nonnulli addunt dominium rerum. Quod ad reliquos status deinceps introductos attinet, quod actis in statu integritatis locum non .habuerint, cerium, cum non diu admodum hicce status durauerit. Si vero quaeratur, an locum habituri suissent, si in hocce statu perstitisset hominum genus, dispiciendum , quid summae status huius persectioni conueniat, quidue eidem repugnet.
Lucem haec capient ex iis, quae de diserimine Iegum a solutarum & hypotheticarum prolixe dicta sunt in institutionis. ιM DI. πνον el. Pa ι. II. cv. II. f. xu. seqq. Quae hac de re mea sit sententia, itidem intelligere licet cx institui. theolog. mor. rara. u. cap. LI.sect. V. f. XIV.seqq.
sedes ecclesiae ante lapsum fuit in paradiso, de cuius
situ variae extant eruditorum sententiae.' Certum est, situm
fuisse paradisiim ab oriente, siue Palaestinae, siue loci istius, in quo Moses scripsit, intuitu, & quidem in ea regione, quae Eden ab amoenitate nuncupata est , quippe in qua Deus hortum, seu paradisum, plantauit, quaeue deinceps Mesopotamiae ac Chaldaeae partem constituita Εκ ea vero egressum suuium ad irrigandum paradisum, inde in quatuor capita, seu fluuios ingentes, & maxime notabiles diuisum , quorum duo Euphrates atque Tigris in Mineatae montibus
123쪽
orti, satis noti, reliqui autem Pisclion & Gichoa non aeque perspecti, ab Euphrate tamen & Tigride non separandi, sed cum iis potius coniungense.
Exercuit omni tempore haecce de situ paradisi quaestio eruia ditorum ingenia, unde non defuerunt, qui integris commentationibus eam expedire conati sunt, quod praeter THOMAM MALv-DAM.to NΕs MopKinsos fecit, in descriptione paradisi, in fasciculo seeun do op eulorum, quae ad bisoriam re philologiam saeram spectant Roterodami M DC Σcm. recusa , ID. PORGIus in diatribe de para disio , aliique quam plurimi, quibus eX recentioribus addendi docti, simi viti, PETRus DANIEL HVETIVS, de situ paradisi ιρον γωνεALOMON v AN TILL, in dissertatione geographico - theolo ea ris a paradis terrestru, quae addita est eiusdem Malachiae illust ροι io. Miscκius, in historia pararisi it rata, aliique. In diuersas a
tem admodum, veteres pariter ac recentiores hac de re tuere senistentias. Nonnulli, cum desperarent, se in tellure nostra loeum paradisi inuenturos, eundem in coelo aut beatorum, aut aereo quaesiueistunt. Valentiniani namque eundem supra coelum tertium collocasisse dicuntur, in qua etiam sententis, si nonnullis credimus, cLEMsus Alexandrinus fuit, etsi ex loco, qui ex libro V. stomatum proferti solet, hoe colligere non liceat, cum ibi per paradisum non locum , in quo primi parentes post creatio m collocati sunt, & peccarunt, sed sedem beatorum intelligere videatur. ORIGENEs in coelo tertio ei sedem assignasse perhibetur, ἀλληγορικως more suo, quae de para diso eiusque fluminibus Moses narrat, exponens. Quid iis vero; qui in coelo aereo dc loco aliquo sublimilliino paraditum quaesiuerunt, in mentem venerit, nescio: constat tamen, nonnullos veterum,
speetatim scholasticos quosdam, id fecisse. Fuit & haec sententia Io, DAMAseENI , de orthodoxa fide lib. II. cap. XI p. m. II L. πασἀ της γῆς δε και αερι λεπτοτάτω καὶ
Θαροτατορ πιριλαμπομενο, omni terra excelsior, tempera o coe Io, tis aeνe ιι nuissimo unique illustratus. Similiaque & apud EMiLIvM.
aliosque, nonnulli obseruant. Quae licet & fundamento omni ocv.rosimilitudiuis speeie dcstituantur, nisi forte a veteribus consi
124쪽
cunque citisfacere possent, innuendo, in hacce tellure eum quaerem dum non esse : ingens tamen sententiae, quam Umnibus viribus propugnandam silmsit, THONAs BuRNETius, in iis sibi inuenisse visus est praesidium, theoriae teluris secro M. II. cap. IX. Pq. yyy. Ex eo namque, quod veteres, in loco subaimiore, aut Umnino in aere, par disum suum fuit se, autumarunt, colligit, alium olim ipsius telluris fuisse situm. Quod an istis auctoribus unquam in mentem venerit. valde dubito, certe nulla ratione probari potest. Interim ipsa haecce
sv Nou de situ paradisi sententia inter eas, quas recentiores exco aitarunt, vel maxime Paradoxa merito censetur. Nimirum . ut pallacis eam attingamus, totam tellurem antediluuianam quodammodo
paradisiacam fuisse, contendit, idque tum ob ipsam stellaris pnim geniae formam , tum ob eius figuram . & denique ob situm eius ad salem. Atque hine phaenomena generalia paradisi , seu conditiones cum reliquo terrarum orbe cammunes, explicari posse emithinat, cuiusmoda sunt. quod in recenti mundo & in paradiso lumina fuerit meli cle. mentia & aequabilitas, deinde, quod magna incolarum in eo fuerit longaeuitas, & denique, quod in nouo mundo , tam extra, quam intra paradisium egregia memoretur soli fertilitas , morumque &xiuendi ratio simplax, quoad vietam, habitum, cetera. Haec vero omnia Iocum inuenire non Potuisse , putat, nisi telluris eam is mam, figuram, situm, qualem is animo concepit, admittamus. Pluribus hoc exequitur in ibraria teliaris saera ob. II. cap. I. π IL p. 79. q. . Ad specialem vero paradifi situm quod amnet , reiecta neotericorum , quos Vocat, opinione, de sede paradisi in Mesopotamia, ipse situm eius in orbe australi a taritate patrum adstruere allabo rat , lib. II. cap. X I. pag. Nnseqq. ω in μηfesso, inquit, neotericoram doctrinam , quae parad sum is Mesopo amia alioue Asiae ιυ OUisuis , ab antiquisMe longissime recedere, immo eidem mitis modis aduersari. Meuchus Eugubinus ausus es primum aperte re opooso sudio antiquisviis iura violaνe, patrum fine entias radisisas euellere , aevenerandum paradisi mysterium in leuem historiam, da hoνω quodam ,
aut amoena regiuncula in Mesopotamia conuolere. se. Omne itaque
causae suae prataidium in consensu patrum , doctarumque quorun-- o dam
125쪽
veteris ecclesiae, collocat BuRNETIVA Verum haec omnia,
quae vir doetius pro sua sententia adfert, tam lubrica sunt, ut in iis euertendis multam collocare operam necesse non sit. Primo enim, quae de telluris antediluuiano tam paradisiaco disserit , ita compa rata sunt, ut gentilium saltem poetarum testimoniis ea confirmet, cum in scriptura saera non inuenerit, quo talia comprobari possint. Si Mosen ducem sequi voluisset, discere potuisset, paradisum , deqnae Moses de eo narrat, non ad totam tellurem, sed ad certam eius partem, accurate a diuino scriptore designatam , pertineres discere potuisset, statum telluris primigeniae felicissimum non diu admodum durasse , sed post.hominum lapsum terram maledictioni fuisse subiectam 3 discere potuisset, summam illam coeli elementiam& aequabilitatem inter poetarum somnia referendam esse ; discere potuisset, post hominum lapsum non tantam fuisse terrae fertilitatem , quantam poetae fingunt, sed homines antediluuianos quoque in sudore faeiei suae panem suum comessiue 3 discedere denique potuisset εροχην telluris antedilimianae, si quam habuit, speciatim lonia gaeuitatem hominum antediluuianorum, ex longe aliis caussis, quam ex situ, aut forma, vel figura telluris derivandam esse. Et hocce systemat Burnet hi fundamento subruto , reliqua Omnia concidant, quao eidem superstruxit. Ad patrum vero, ad quos prouocat, auctoriatatem quod attinet, mirum profecto, quod hanc potius , quam planam ac smplicem Mosis narrationem, sequi voluerit, eum non alia ratio sit, sit uni paradisi terrestris inuestigandi, quam si verba Mosis probe & accurate sideremus: Hoc vero patres istos parum penis habuisse ves ipsae illorum de paradiso disputationes testantur, quaa
ipse in compendio ita exhibet. RNEous et Haeterea, ut videamo ultra, ram discoloν β antiquis documentis haec neotericoram sententis, operae pretium eris notare , antiqos stareo multa tradidisse de parum
coelo renis flatue Uti quidam in luna. is aere quirim, alii in altissimis monsibus, in altera ora alii, in ah ero θνbe plurimi es vero in Mesop ramia, aut Palaesina ipsa, aut alia petrone vicina constitisset , ante peris positum, quid i ent quaesitum inter nubes, m coelo , in aere, in alma
aena P. Et longe quidem alia ervi quaestio ilia πιι siquisitio de loco. paradi
126쪽
a recenIioribum, qtiae occurriι apud antiquos opinionum diuesivi σἀisserentia de paradiso, in eo Persam potissimum, quod asii inressi tua sem re αλληπορια- expon8ndum aeuxerint, Alis sibilem G eo ores matque hoe fere apud omnes patres graecos re latime conrastversim est. Dein ex iis, qui sensi bilem re corporeum voluerunt, alii eum in hae rem , alii extra hanc terram, siue in coelo, sue in aere, siue is alia aeriis dissosuerener atque in has partes itum es vereribus, neque adia fere oecurrant apud eos sent ni rum discremona da paradaso. Sed vel ex hisce ipsis diseere potuisset nvRN ET Ius , quam parum ad verba Moasis attenderint patres illi, dcinoresque veteres, quamque parum illo rum tribuendum sit auctoritate. Exemplum quodammodo B τη-
DIELLA oriundu, , in diFreatione paradi rica da opisci viarantiam. sterea, qui saltem in eo cum illo conuenit, quod in tellure, prout facies eius post diluuium fuit, frustra paradisi locis quaeratur. Sed hisce aliorumque similibus commentis, qui resim Mosa narrationis paradist locum pro lubitu, ubi volunt, donstituunt, immacuit eoiis non est, cum iis re recensentis & refellendis diligentem operam. penderit Io. Mis rus , in hisoria purias lib. I. cap. III. EF όν. . Interim nec illi, qui paradisi sedem in tellure postdil uiana quaerunt. narrationi Mosaicae pressus insistentes, inter se consentiunt, sed iudiuersissimas oppido abeunt senteutiar. Vetus & admodum vulga ris est, quam G. Ios EPH vs tib. L. antiquuar, iuri cu' Issi exposuit νquamve plurimi veterum pariter xc recentiorum sequuntur, quatuor paradisi fluuios esse Gangem, Nilum, Tigrim & Euphratem, magnis adeo terrarum spatiis paradisi ambitum circumscribente , , Quam tamen admitti non posse, vel inde liquet, quod, Gangem atque Nilum inter fluuios paradisiacos referendos esse, nulla ratione probari postit. Vnde & liquet, quid de illorum pronuntiandum sit sententia, qui it dem, Gangem principalem paradisi fluuium iEpponentes, eum in.
127쪽
w8 Pin. Io KR ADAMO AD MORNVM ac Io. HEMICUM H EOGERVM, qui in Palaestina, ubi vallis Ierichunt a & mare mortuum visitur, paradisum sibi deprehendisse visi sent . itemque io. CLEM M, qui eum in Syria inter Chrysorinoam dc Orontem ponit, & poit alios Io. CALVINuM atque sm BOCHAR-HM , qui paradiso primum Euphratis & Tigris confluentem, Naha Malea dictium, sedem assignant, & denique PETR- DANIELEM H
arivia , qui in Mesene inferiori illius vestigia designat, refellit. Et ipse quidem mIava, ceu euictum ponens, terram Eden fuisse regi nem a terra Nod, Assur ι Heada & Cusch In ceris litteris distinctam. inque.finibus Mesopotamiae supra Chaldaeam sitam, ex ea regione fluuium paradisi egressum contendit, quatuorque fluminibus praecipuis, Euphrati, Tigri, Delae & Cobari aquas suas donasse, etsi meatus illi crebris inundationibus, atque Nebucadneraris, & Seleuci& aliorum aquaeductibus forsitan immutati fuerint. Hinc cum --πINO suu O,EvsvBINO paradisum inter Tigrim &.Saoco ram, qui Euphratem a septentriona ingreditur, suria amnes Euphratis& Tigris confluen's, non procul a Tigris insula, quae nunc Digeruo deine audit, ex alueo, qui Odeine dicitur, extitisse autumat. Nec tamen forte desunt, quae & huic sententiae opponantur. CHRI-s To PH a Rus CELLARI Ps. Vir antiquae geographiae petitissimus, HugTII, TI IMav inter se conferens iententias, ita pronuntiat : utluu me nolim interponere, cum in utraque sentenιia sis, quod dubiatationem uari omnem eximat. His HvETII ex Mesopotamia fluuiu, maiorem in paradiμm infundit, qui postea Grais hortum deuolat a mquatuor strina duescatur 2 cuim vero maioris fluuii in Mesopo amis dum anaret indiciam. Aisera sm.LII sam prababilia esse, si diuia nem in quatuor flumina tam retro interpretari, quam de praus cursia σ foc uado liceret: in notista orbis amigui om. II. lib. III. cap. X p . γD. Omnia intem accuratius mecum expendens, illi tutissimam mihi ingredi viam videntur, qui verbis Ivlosis quam accuratillime in-inendo, certa ab ineratis discernunt, dc in his suam ingenue profiteri ignorantiam non erubescunt. Cum enim de re a nostra aetate remotissima serinci sit, nominaque antiquissima fluuiorum , populo rem & regionum non satix nobis sint explorata, cum circa fluuio multae magnaeque saepius contingant mutationes, mirum nora
est, dissicultates hic occurrere inextricabiles, & quae humana diligent a
128쪽
SE, T. A COND. MVNDO AD DILUV. Iovgentia silperari nequeunt. Hac itaque via incedentes, verba textus Mosaici paucis considerabimus: Paradisum quoque in Eden ab orientersantauit Dominas Deuε. Per' hortum seu locum arboribus destinato consilio consitum, quem voce Persica paradisum dixerunt, intelligi constat. Vnde citra controuersiam errant, qui magnam orbis partem, aut integras regiones hac voce intelligunt. Plantasse enim
hortum Deus dicitur, adeoque a regione, in qua situs fuit, diserevisse. Iam locus paradisi designaturi Π in Eden. Etsi enim vox haecce alias voluptatem, ηδονὴν, significet, hic tamen' ut nomen proprium accipiendam ipsa constructio docet, quemadmodum &alias ceu nomen proprium viarpatur, ut Gen. IV. r . u. XXXI II. a.
Ezech. XXVII. as. XXVIII. s. sibique. De situ autem loci huius si quaeras, etsi non desint, qui eum Syro in Phoeniciae accenseant, ex connexione tamen taenis cum Haran, Canne, itemque Gozan de Reeteph, rectius colligunt alii, ad Babyloniam vel Melopotamiam pertinere Edenem idque luculentissime comprobauit Io. MARCRIVs , in
historia paradisi lib. I. eap. VIII Confirmatur id porro inde, quod
additur: mrapta ab oriente. Hae enim voce non semper temporis prioritatem, sed aliquando ellam situm Iciei denotari, constat ex Gen m. M. M. a. XII. δ XIII. 1r. aliisque locis. Id vero omnino intelligendum aut ratione terrae Cananaeae, aut ratione deserti vel loci, in quo Moses
scripsit. Vtcunque accipias, respondet is Edenis,quem designauimus,si tus. Ut vero vocem Ita ad ipsam Edenis prouinciam reseramus,cui
paradisus fuerit orientalis, quod PETRO DANim Hremvs L e contendit, non necesse esse videtur, eum nulla in textu Mosis ad terram
Edenis compareat restrictio. Et haec quidem, quae hactenus diximus , satis fiunt explorata Sed audiamus porro Mosen e Flauiuε ex Edene ad irrigandum paradisum egressus, inde in quinure diuidebature ita. Nomen Unius Phison ; is totam regionem Chauitae, ubi est aurum, flexuoso cursu assuit. Aurum autem illius regionis es bonum, suntque ibi etiam Mellium, lapis schoham. Secundi fluuii namen es Ficbon, is omnem Chasi regionem Ogo flumine premeat. Nomen tenti est Chiade ιι i. AG riam νersus ferturi a uotus denique real Euphrates. Cum ergo dicitur fluvius ex Mene egressus ad irrigandum paradisum,
129쪽
rest. I. AB AD AMO AD MOς. nonnulli sibi persuadent, sed quod undecunque ortus, ex Edene, seu
per Edenis partem, venerit, & paradisum ingressita eundem irrigauerit. Simplicissimus hic est verborum Mosis sensus; quem ut cum geographorum scitis conciliarent, diuersas excogitarunt sententias viri docti. Nonnulli volunt, fluuios quatuor e superiori tracti Ortos uno alueo Edenis partem peragrasse, inde paradisum iu- veilos, eodem alueo nemus, in quo primi fuere parentes, rigasse. ae tandem in quatuor capita diuises varias regiones alluisse. Et haeem. eLE Ico simplicissima, verbisque Mosis conuenientissima, videtur interpretatio. Alii tamen aliter sentiunt. Sed falli nequit, qui ver bis Mosis inhaeret, etsi locorum, quorum, ut diximus, hodie nobis non satis constant nomina, situs, fluminumque aluei, qui mutari varias ob causas potuerunt, non prorsus respondeant. Dicitur autem porror inde in quatuor diuidebatur capita ; scilicet postquam ex paradiso egressus erat. Quod cum longe sit apertissimum, admitti non potest sententia PETRI DΛNIEL Is Hv Π, existimantis, duo capita fuisse ad septentrionem Edenis, duo alia ad meridiem. Per capita
autem intelliguntur fluuii maximi praestantissimique', quippe quam significationem non tantum vox caput facile admittit, sed quod fluuii etiam deinceps nominibus sitis exprimantur, & ad commendationem paradisi facere videatur, quod non rivi, sed capita Hoνum, seu fiuii magni & capitales ex eo progressi sint. Iam quod ad ipsa flumina attinet, de Euphrate nullum est dubium. Sed per HirdueI
quoque Tigrim intelligendum esse, magno consensu veteres pariter ac recentiores docent. Vtrumque in Armenia Niri, geographi omnes consentiunt, etsi, quo loco, & quem cursum teneant, maxima sit dissensio , ut videre licet apud CHRIsTOPHOavM cELLARIUM noris. o bis antiqui tom. II. lib. III. cap. n. p. 377. Atque haec quidem
ut dubio carent, ita, quid de reliquis duobus paradisi fluuiis, Pischon& Gichon, pronuntiandum sit, non liquet. Per Pischon Chrysorrhoam Syriae fluuium intelligi, probabile videtur IoAN. CLERICO , unde Jc, quae de terra Hevilah eius sit sententia, liquet. Sed obstare huiesententiae praeter alia videtur, quod fluuii huius non tanta sit amplitudo, ut cum Euphrate & Tigride comparari potuerit, cum quibus& nexum quoque nullum habet, nee praeter aurum ibi margaritae δ:
130쪽
non margaritam, quemadmodum praeter alios & sAM. Eo CHARTU 1εiexoz. paνι. III. tib. V. cap. V. interpretatur, sed gummi intelligit. Hoc vero an tanti visum sit Mosi, ut in praestantia regionis cuiusdam designanda eius habere rationem , & cum auro & gemmis con iungere voluerit, valde dubito. Alii ramum Euphratis 'nu men νegium, βασιλειον ποταμον intelligunt, non satis secum exinpendentes , huncce industria hominum longe recentiorum Mose vel Iactum vel auctum, docente id nomine, & breuis admodum spatii esse, cum Tigride mox finiatur , absorbeaturae. Recepta denique maxime sententia est, ostium orientale vel occidentale Tigridis Euphratisque coniuncti, per Pischonem denotari, quod olim etiam pasitigr dis nomine venerit, quam sententiam confirmandam sibi sumsit io. MARcK Ius, in bisoria paradisi tib. I. cap. XII. g. m. Sed, si dicendum, quod res est, ad meras cuncta redeunt coniecturas, quod & ingenue fatetur ipse Io. CLERICus. Idem pronuntiandum de fluuio Gichon, de quo non certius quid, quam de ipsa resione Chus,quam
Permeasse dicitur, constat. Sunt, qui cum IosEPHO Nilum intellia gunt, quorum tamen se ipsam confutat sententia. IOAN. CLERI Cus
hypothesi suae inseruiens Orontem Syriae fluuium hine exsculpere voluit, quemadmodum in Casliotide Syriae, Chusi vestigia, leuissima coniectura ductus, sibi inuenisse visus est. Alii, brachium aliquod Euphratis vel Tigridis , verisimiliori quadam ratione hoc designati
nomine, contendunt: sed incerta sunt omnia. .Cuncta vero , quae hactenus dicta sunt, accuratius mecum expendens , in eam tandem
ingredior sententiam, de paradisi terrestris situ nihil aliud diei posse,
quam in aliqua Chaldaeae seu vicinae Mesopotamiae parte, eum qua rendum esse: idque nobis sufficere debet: in specialiori autem loci doterminatione ad coniecturas incertas isc lubricas cuncta redeunt. add. o. MMcRII historia paradise lib. I. cap. XIV.
I. XXILNon diu admodum ' felicissimus ille humani generis
stilus durauit. Infernalis namque genius, qui iam summa, in qua a Deo itidem positus fuerat, beatitudine culpa sua exciderat