장음표시 사용
171쪽
iligens populi imbecillitas, magna e contia Dei erga pOpulum clementia &liadulgentia, qui imbecillitatem eius, patientissime tollerarit, non aliter atque nutrix infantes tollerare solet. Brachia apprehendi. J In Hebraeo est verbum tertiae personae pro prima:vel subaudiri potest Moses. Potestri sensus esse: Gestaui populi inultus meis, quomodo dicitur de Deo Exod.
3'. V. . De ut. 22. v. H. Ec de Mose dicitur Num. a. v. 12.
Sed non. J Ingratitudo populi est. QAod sanauerim. J.tii liberauerim ex seruulate Egyptia. cavi integros atque incolumes diu confer uarim: Vide Delit. 8. Vt igitur supra Deus se patri, matri4 nutrici comparaui si ita hic Medico comparat.
Tunibus homin m traxi eos, vinculis inquam dileritionis fui eis quasi qui alleuat iugum tumentorum maxillas eorum impositum lGpabulum
posui. PErgit in eodem beneficio suo erga populum exponen,
do Deum quod collatione exprimit. Vt enim supra se patri, matri, nutricii Medico, populum autem filio, infanti, aegroto comparauit ita hic iam populum iumetato seu boui, se autem Pastori aut agricolae placide leniter
Punibis hominiis. J Id est, funibus humanis, quibus homines boues ipsos placide &quiete ducere solent. Alludere enim videtur ad consuetudinem, qua boues funibus ad cornua religatis duci solent. Et sic Eniae cap. 8. V. L. Genitivus ho-mma poni videtur, cum dicitur: Scribellato hominis: id est, quo homines scriberes lent. Vinculta, inquam, dii disertis. J Metaphorae interpretatio est, qua, quid funes vocet, e X ponit, nAnpe beneficia diuina ex amore Dei profecta, quibus eos ex Egypto elicere, ad se amadum excitare studuit Deus, summam humanitatem
172쪽
Quiniqui. Altera pars similitudinis ab agricola sumpta qui ne iugum boum aranti nimis graue sit aut collum au pςctu ei ledat, illud manu interdum ali Eu, 'Vς
Non reuertetur in terram AN pti, sed Assyrius erit rex eius, quoniam noluerunt reuerti ad ne ' Ribus equentibus versibus ingratitudinen populi accusat.&simul poenam ingratitudinis minatur:-pςxςg0 'Scidium,4 populi desilium ' V χ0ς in Non reuertetur JExilium&captiuitas exprimitur, locus captiuitatis disert nominatur, em p i ori , in ΣAssyria. Videtur autem Deus noluisse populum imisit eruaret. Simulque hic significatur cupere quidem Ista eli:, an AEgyptum redire, quod reges Aeevotio fit
Pontumno uerunt. J Peccatum est. Noluerunt durit abdolis&alus uis peccatis ad me syncer coletario In vocibus Hebraicis, 'ur Paronomasia est. Dat . ibitur Hai in urbic eius, Metron -
WTis. Poena est. In Hebraeo autem vox 'di ambigua est. I tygi iocat enim proprie ramos, Vnde translata etiam emora' vectes delignat. nam riami ex trunco prodeun
173쪽
ira membra Vectes portarum munimentari alia praesidia munitiones intelligi possunt. consilia. J Consilium vocat idololamam Iduciam propriae sapientiae dc praesidiorum humanorum.
Populin autem meis 'en erit, animo propter
auersionem a me quoniam ad excepum Inuitarunt ei Prophetae nemo tame exaltarit, Detum.
Populi 3 aut . J Poena est exilio ad nancta, nempe timor
perpetuus. Populus, inquit, in perpetuo metu erit, semper sibi timebit, neq; unquam animo securo in exilio erit. Videtur enim Propheta hic alludere ad locum Mosis De ut. 28. v 66. Et erit vita tua suspensa e regione tibi, pavebis nocte&die, neq, credes vitae tuae mane dices, quis dabit vesperam:&vespera dices, quis dabit mane praepavore cordis tui, Crci Propter auersionem. JPeccatum est, nempe verbi admonitionum Propheticarum contemptus. Vox enim Hebraica&auersionem rebellionem significat, opponitur conuersioni ad Deum. Ad excelsum. J Id est, Deum altissimum videsu p. cap.7. V. Hs. Revertuntur, sed non ad excelsum. Nemo exstat. JHoc membrum varie verti potest. Vehnemo exaltat, scilicet Deum laudibus. Velinem Oexaltatbeu attollis, scilicet caput auraures, ut Prophetis obtemperet. Vel nemo exstat. id est, oculosvi animos in altum ad veru Deum attollit. Vel nemo exstatseu attollit, scilicet sese, ut voce admonitione Prophetarum moueatur. In verbo autem exultandi, alis lusio est, ad vocem praecedentem excelliini, qua Deum eXPressit.
174쪽
m modo dabo te Ephraim ' tradam te,' rael andabo tesicut Adam imponam tesicut Zeboim co- uerseum est in me cor memparate acceseae sunt commiserationes meae. HActenus prior pars concionis quintae inde usque aversu quarto capitis sexti fuit, nempe legis concio,
peccati accusatio, in cenarum comminatio multis&varijs ornamentis argumentis amplificata Sequitur nunc pars altera, nempe concio gratiae, cosolatio ad paenitentiam inuitans. Quomodo. Prior pars versus peccata' populi poenas exis aggerat, ut magis amplitudo bonitatisvi misericordiae di uinae conspiciatur. Estq; oratio figurata interrogatione deliberatione, seu communicatione collatione, quasignificatur Israelitas non minus atrociter deliquisse, quam Sodomam&Gomo rham, ac proinde non minoribus poenis dignos esse. Collatio autem haec ex Deut. sumpta est, cap. 29. V. 23. Vt paulo post dicam,&passima Prophetis usurpatur: ut Esaiae
Siclut Alamad Adama&Teboim urbes erat, quas una cum Sodoma&Gomortia Dei vindicta absumpsit. De qua historia legatur Moses lib. i. cap. 9. Et Strabo libro 6. in descriptione Iudaeae. Et hae duae ciuitates nominatim in Deut. cap. 20.e X primur ur, cum dicit utinam sulphur & falin com-b ultio toti solium eius, non seretis neq; germinabit, neq; crescet in ea herba ulla, ut in subuersione Sodomae Gomorhae, Adama&Zeboim, quas subuertit Iehoua in furore suo in ira sua. Conuenim est. Consolatio ipsa est. Digni quidem erati, quos perderem ut Sodomitas, idque facere constitua, sed
175쪽
poenite: uiam egeritis, etiam ego consilium mutabo, parcam vobis, millus t vobiscum agam. Cor meum. J Cor pro consilio Metonymi κῶ ponitur Loinquitur aut Scriptura humano more de Deo, &rebus alijs. Accensae. in Hebraeo verbum est 'vivia de&sacerdotes Baalitici et dicti sunt pra cap. io. v. s. Hac autem oratione veheme misericordia commiseratio exprimitur. VE
Non faciam furore ira meae, non conuertar eo ut perdam Ephraim quoniam Deus ego sum, non homo,in medio tui anctus, non ingrediar urbem.
PErgit in consolationein affirmat se nolle pro merito
cum ipsis agere, si poenitentiam egerint furor autem D. ingentem iram Iagnificat. Vide phrases substanti uorum Effundere enim furorcin irae, est indignationis habenas
laxare,o grauissime in aliquem animaduertere. Non conuertur. JRepetitio eiusdem sententiae. Verbum autem Hebraicum reuertendi, aut redundat ut sit sensus non perdam Ephraim aut conuertendum est, ut nos vertimus. Quoniam Deus. J Ratio est a Dei natura per collatione: Homines, inquit, offensi implacabiles esse solent, sed Deus co-tra mitis, clemens, facili si placabilis est, qui magis salute quam interitu delectetur. Simile argumentum est apud Esaiam ca. s. Derelinquat impius viam suam, vir iniquus
cogitationes suas reuertaturq ad elio uanain miserebitur eius, ad Deum nostrum, quoniam multus ad remittendum: non enim cogitationes meae sunt,Vt cogitationes vestrae, nec viae vestrae,Viae meae sunt, dixit Iehoua.
In medio tui. Scilicet habitas. Altera ratio a peculiari promissione foedere cum hoc populo, sumpta, quos huic populo obstrinxit Deus ei l se affuturum semper promisit: q. d. Ideo a te coli volui,& inter te templum meum elegi, ut te tuear: defendam, potius quam perdam,idq; me facturupromisi.
176쪽
promisi. Sic dicitur Deut. i'. v. . Habitabo in medio filio. rum Israel, ero ipsis Deus, scient quod sum Iehoua Deus eorum. Psal. 6. V. G. Deus in medio eius: non commouebitur, adiuvabit eum Deus mane. Phrasis igitur haec tutel δε defensionis promissae significationem habet. satietas. J Epitheton est pro subiecto ipso, nempe Deo, Vt Esaiae .v. . Dereliquerunt Iehouam, irritaverunt sanctum Israelis.& 3. .is. Ego sum Iehoua sanctus vester: id est, Deus vester plena oratio esset: Ego sum sanetus id est, Deus qui in medio vestri habitem, scilicet, ut vos defendam. Non ingrediar urbem. J Scilicet ut hostis, qui omnia ferro&flamma vastet. Haec enim phrasis hoc loco in malam parte accipi videtur, simulq studiuini conatum includit, non ingrediar: id est, non studeo, non conor hoc regnum delere. Cum enim semel domicilium inter vos collocauerim, ros in fidem meam atque tutelam receperim haud temere
ipse vos quasi hostis adoriarvi perdam, sed potius vos seruabo, si morem mihi es eritis. Sic Esaiae p. v. i. dicitur: Ie-houa ingredietur Aegyptum,in movebunt se simulacra Aegyptia facie eius,&cor Agypti liquefiet in medio eius. Phrasis igitur de ingressi hostili accipienda hoc loco est, &urbs pro toto regia Synecdochiκωρ.
Poct ehouam ambulabunt qui veluti Leo rugis cumretiet pavebun iij amari. '
Pavebunt, aues ex Aeg pto, se ut columba ex terra Assyriae es okocabo eos in domibus ut ait Moua. AI tetra pars consolationis, qua promittit Deus Jesuis etiam in exilio, si eo abducti fuerint, affuturum, si ibi saltem paenitentiam egerint, eosque bicunque exularint in patriam reducturum. Veriam
177쪽
Verum cum haec liberatio corporalis nunquam facta sit, sub corporali magis spiritualis liberatio promitti intelligi debet, qua&Israelitae Malij populi ad societatem Ecclesiae tempore Christi vocati sunt. Post lebouum.J Scilicet ut ducem. Ambulabunt. Scilicet Israelitae liberati, qui iam in patriam
Veluti leo. J Potentiam ducis Christi militudine leonis
giet, quis non timebit φPavebunt PH qc verba duplicem sensum recipi ut, etenim de hostibus Ecclesiae, quibus dux populi, quasi leo rugiens.
terrorem incutiat, intelligi possunt: atq; tunc Verbum Hebraicum' di proprie accipitur ut Vertimus. Via etiam declis uibus Ecclesiae, qui ad clamorem ducis celeriter concurru &adducem suum sec5serunt, actum verbum Hebraicum properare: per properare seu festitiare Duceseruerfugeredum est, Vt supra cap. 3. V. . accipi Videbatur.
amari. J qui in occidente habitant seu exulant. Mare eis nim Hebraeis pro occidente accipitur. Vt aves.JSimile, quo fugae celeritatem exprimere Videtur, Vt aues, inquit, territae, celerrime volant: ita illi audita voce Messiae celerrime aduolabunt e X aegypto. Ex Aegγpto. Per Acgγptum plagam meridionalem per AsBrium autem septentrionalem morientalem intelligita Significat igitur futurii, ut ex omnibus mundi plagis Israe Iitae exules in suam patriam: id est populi omnes ad Ecclesiam excitentur&colligantur. Vnde&Esalae '. I. 12. dicItur: Ecce istia longinquo venient, ecce illi ab occidete: ali vero a terra Sinim .
Coilocabo. J Scilicet in patriam restitutos aut ad Eccle ham collectos. CA
178쪽
VER sv PRIMUS. Dcumdant me mericio Ephraim, es domin m
OHI Luda autem adhuc dominatur cum Deo secum anctu deludis '
accusatio est,&peccatorum comminatio. hoc autem versu idololatriae accusatio est id si
rus Israelitis praefert, ut suos auditores matri et Vrat: non autem propterea Iudaeos planὸ iustifica Erat enim maxima pars populi Iudaici idololat iapo taDominatur. Collatio est. Dominari autem cum Dori si
cum sanctis. Id est Dori sciri . . I
bra pascit ventum persequitur rum quo- Die mendacium es vastitatem cumulis s
179쪽
REprehendit ridet fiduciam humanorum praesidio
rum: vide su p. 7. ii. ω8. 9.Poci uentum.1Phrasis est Metaphorica, S prouerbia-Jis, de re nihil profutura, sed etiam pernitiosa. Quod enim de spe,&conatus frustratione&pernitie haec intelligenda sint, docent sequentia. Eurini.JEurus in Iudaea noxius erat, quod maXime omnia siccitate adurent,& violentius spiraret. Mendacium. J Sic appellat praesidia humana, quae Israelitis
eandem imponerent,&exitium iastitatem. Ole i. J Scilicet ut munus quo regum amicitiam redimerent. Narrat autem Ezechiel cap. 27. V. tr. Iudqos ad exteros exportas e triticum, mel, resinam, oleum. Cum autem
Aegyptus regio plana esset, tritici qui de mellis copiam habere potuit olei vero minime, quia olivae colles amant: fuit itaq; oleum Aegyptijs gratum munus. Per oleum non rant lim commune oleum, sed etiam oleum balsamum intelligi videtur, quod pretiosum erat,d in sola Iudaea nascebatur. Vide Esaiae r. v. q. Plinium lib. 12.ca. 21. Strab. lib. iis. in descriptione Iudaeae.
Deceptatio quos Iehouae ea cum Iuda, se animadueraret in Iacob,secundum vias eius, o ecudum opera
eius rependet ei. DEccata accusauit, nunc poenas comminatur, non tantum Israelis , sed etiam Iudae, ne se propterea extra omnem culpam putet, quod antea eum Israeli praetulerit,& ut eh magis auditores suos percellat, cum audiant etiam Iudaeis poenas imminere, quorum tamen religio purior esset. Neque enim Propheta secum pugnat dum hic ludaeos accusar, quos antea laudauit: supra enim cultum a tan-
180쪽
tantum publicum Iudaeorum, cultui Israel harum praetulit&corruptelis opponebatmii cautem qualis per se esset co sidera. reprehendit.Magna enim pars populi Iudaiei ii Iolatria contammata erat. Notandum igitur est dili enterea interdumquq simpliciter dicuntur, comparative ex par re accipienda esse. cum uti biensius est:Pω etiam Iudam 'o tempore puniet, quinto magis puniet paelitas, qui Iuda multo su impuriores, sceleratiore
In utero calcaneo prehendus trem suum es LGbus is Deam perauit P Rophetae Israelitas ut ingratos erga Deum & deteneres, parum patris sui Iacob similes accusat. Est quasi correctio cum enim proximo versu patris Iacob inomme eos appellarit, eoque nomine etiam ipsi gauderentis gloriarentur, nunc eos minime patiis nomine di nos
mat, cum eius minimἡ sint similes, quod ut ostendat, quae
dam ex historia Iacobi repetit, quibus Dei erga ipsum be
In utero. Prinatim igitur ex historia Iacobi hoc repetit, quod Iacob post fratrem Esau in lucem aeditus, calcaneum eius manu tenuerit, quo significabatur Iacobu Dominum tandem fratris sui futurum, ex eiusq; posteris Ecclesia colligendam' Messiam nasciturum, rimul quasi quidam in
Iacobo conatus exprimebatur, quo iam in utero heres promissionis de semme benedicto fieri conaretur ut en inare-gnum' sacerdotium, ita processio ordinari ἡ ad primo enitos pertinebat: vide historiam Gen. 27. v. 2S. Emribus. Hoc alterum est ex histolia Iacobi petitum,uod videlicet aetate prouecta, cu Deo seu angelo luctatus it. vi quas benedictione ei extorserit, ut rursum depromissione certior fieret, &aduersus vim fratris sui Esau iam inimiis