장음표시 사용
321쪽
DD DIVISIONE APPETITUS SENSITIVI. 3IT
Objectum hoc modo apprehenSum, dicitur concupiscibilis, qui igitur definitur facultas, qua animal proSequitur bonum sensibile ut conveniens, et fugit malum sensibile ut molestum. Potest etiam animal apprehendere objectum ut bonum vel malum arduum, . O. cirCum-
datum dissicultatibus, quae aut boni a SSecutionem impediunt aut ejus tranquillam poSSeSSionem periclitantur, aut mali remotionem difficilem reddunt et appetitus, ad quem tale objectum refertur, dicitur irascibilis, qui de nitur facultas, qua animal impugnat ea, quin bonum conveniens impediunt vel malum ingerunt.
OES. Ex dicti Satis elucere videtur appetitum concupiscibilem et irascibilem esse facultates realiter distincta : nam licet uterque verSetur Circa bonum et malum enSibile, tamen modo non eodem, Sed formaliter diverso. Irascibilis est alia potentia a concupiscibili Nam aliam rationem appetibilitatis habet aliquid ex hoc quodeSt arduum quum quandoque illud quo est arduum, a delectatione Separet, et rebu CircumStantibus immiSCeat Sicut quum animal relicta Voluptate cui vacabat, aggreditur Pugnam ne retrahitur propter dolores quo SuStinet V S. h. seu DiSp. XI q. 25 R. J. Distinctio realis hac in re a multi negatur, quia existimant eamdem virtutem appetitivam vocari ConcupiScibilem vel irascibilem pro
257. Actus appetitu SenSitiVi passiones Vocnntur, quia per ipsa animal impulSum patitur, et quasi rapitur ad objectum petendum Vel fugiendum. Nomen iaS-sionis V multiplicem habet sensum imprimi enim Significat quamlibet receptionem in oppositione ad actionem. Unde categoriae lactionis V et ' passionis. V Deinde
SenSu Vulgari paSSio Surpatur ad designandum motum Vehementiorem appetitu SenSiti Vi siVe talis motus sit ordinatus sive inordinatuS necnon Sumitur pro motu inordinato Seu rectae rationi contrario Demum, PASSio denotat quemlibet actum appetitus sensitivi sive sit ordinatus sive inordinatuS, Si V Vehemen SiVO non. Quo SenSi de ea hic agimuS.
322쪽
3T DE PASSIONIBUS. D PASSIONIBUS.
258. Passio est motus sensitivi appetitus sequens apprehensionem boni vel mali cum aliqua corporis immuta
Actu appetitu Sensitivi Seu passiones in Se et universim enumerantur undecim Tot namque Sunt paSSioneS, quot Sunt actu formaliter diversi, quibus animal bonum Sensibile prosequitur et malum sensibile refugit. JamVero, hi actuS-attento appetitu concupiscibili sunt SeX. Nam, Si bonum Sensibile apprehenditur simpliciter ut bonum, Xcitatur amor Si ero malum apprehenditur Simpliciter ut malum, XCitatur dium. Si bonum et malum apprehenduntur ut abSentia, XCitatur desiderium reSpectu boni fuga aVersio reSpectu mali. Si bonum et malum apprehenduntur ut raeS
entia, Xcitatur delectatio gaudium de bono de malo autem tristitia. Attens appetitu irascibuli, paSSione Sunt quinque.
Nam, Si bonum nondum adeptum XiStimatur adeptu
A passion is define to movement of the irrationa partis the foui attended by a notabis alterationis the Ody, On the appκehensiono goodis evit. The oulci made umo intellect, ill an Sensitile appetite. The firSt two are rationat the hirct is irrationa the hircl
323쪽
DE PASSIONIBUS. 3T3POSSibile, enascitur spes si vero existimatur adeptuimpoSSibile, generatur desperatio. Si malum nondum
dacia Si existimatur vel quatenus Xistimatur repulsu impossibile, oritur timor. Si malum eS PraeSenS, ad illud depellendum accenditur ira cui nulla OSPOΠ- de passio in appetitu irascibili nam, Si malo praeSenti animus cedit dejectus, habetur tristitia, quae ad concup-iScibilem pertinet. Bonum vero, Si PraeSenS St, OleStmOVere Concupiscibilem ad gaudium, minime autem poteSt assicere irascibilem, quum bonum praeSen nullam prae se ferat dissicultatem. PasSiones igitur Sunt in se undecim quae tamen Xadjunctis inde nite variari PoSSunt, .g., Si bonum, quod inordinate desideratur, est pecunia, habetur cupidita : Si est honor, habetur ambitio, etC. 259. Quaedam notatu digna Circa ASSione -
POSito, et, utpote inclinationes naturae in bonum On-VenienS, per Se tendunt in bonum physicum compoSiti. Quemadmodum igitur naturale est animali habere en-SUS, ita est ei naturale habere passiones. Unde etiam in ordine physico Sunt bonae.
29. PaSSiones, ratione habita ordinis moralis, nec bonoens malo Suni, Sed bonae Vel malae evadunt, prout Sunt rectae rationi conforme Vel non.
39. Passiones sunt vitta spirituali valde titiles ζ quemadmodum enim intellectus indiget ensibuS, ut moVeatur ad intelligendum, ita voluntas i in actu SUOS prodire potest nisi praecedit aliquis motu appetituSSenSitivi. Unde intelligitur vis artium, ut OeSiae,
Orationi apte ornatae, ad cor movendum et Voluntatem inflammandRm.
Though the sensitive appetite is distinguished iro the will, and the wo a Clasti an come in conflici, et the are Ot two
324쪽
314 DE PASSIONIBUS. S. Amor est radix ceterarum passionum. Etenim X
honi complacentia oritur ejusdem deSiderium quando abest, delectatio quando adeSt, Odium iuga, tristitia re-
Spectu oriam, quae bonum amatum Uierunt, neCnon
quinque paSSione appetitia iraScibili circa ea, quae boni assecutionem impediunt. Hum Ver bonum non apprehendatur sensitive nisi in Concreto, Cil. ut PraeSen Vel AbSenS, ASSi amoriS numquam XiStit Sola, Sed Simul Cum gaudio vel desiderio. Ob parem rationem Cum di Semper Conjungitur VerSio Vel triStitia. Qua e cauS quidam amorem et odium ASSione gCHErica appellant.
325쪽
260. Prienotanda. Hic praestantiSSimam quaeStionem de vita intellectiva, prout in hoc mundo manifeStatur, aggredimur. Nam praeter Vitam egetativam vitamque SenSiti Vam, qua homo in communi cum planti et animalibus habet, comperitur alia ita ab organi Su ΠΛ- tura intrinsece independens Vi Cuju homo non Olum gradu perfectioniS, Sed SSentialiter Seu Specifice Supereminet cetera animalia et attingit ad aliquam cum Spiritibus Separatis communitatem. Unde Supremum inter animantia gradum obtinens infimus est in ordine intellectualium, et tanquam neXum inter materialia et Spiritualia se habet. Quamobrem homo haud immerito Voca
29 in Evang. omni Creaturae aliquid habet homo.
Habet namque commvns esse Cum lapidibuS, viversCum ArboribuS, Sentir cum animalibus intelligere cum
angelis. Si ergo commune habet aliquid cum omni creatura homo, uXta aliquid omni Creatura eS homo. o Par PSychologicio, quae de homine tractat, Seu Psy dichologia rationalis, Saepe vocatur Anthropologia, quae Or re botenus sonat dissertatio de homine. At Anthropologia prae Sychologia rationali majorem habet significationem, quum duplicem homini partem corpuS Cil. et animam includat. JamVero, Philosophia corpuS humAnum, quod in Se Spectatum pertinet ad Physiologiam
aliamve cientiam naturalem, eorSim non OnSiderat,
Sed tantum in ejus ad animam relatione : ac ideo e duabus, quae in homine distinguuntur, partibuS, Philosophia unam dumtaxat animam sibi contemplandam a SSumit. Oportet igitur tale adhibere nomen, quod aperte declaret hanc Philosophiae partem non de
326쪽
toto homine disserere, sed de anima, nobilissima ipsius Parte λ261. Praestantium et summam sSchologiae rationalis utilitatem nobilissimi philosophi semper Strenue celebrarunt. Socrates effato Delphico πνωθι σεαυτον nosce teipsum Solebat veluti quoddam univerSse Z-pientiae humanae Compendium Proponere. NOSS RH-tem SeipSum nemo poteSi niSi animae uae AturAm,
dignitatem dotesque perSpecta habent. Non enim, inquit Cicero, credo, id praecepit Apollo ut membra
noStra aut Staturam figuramque OScamu neque OSCOTPOT SHmHS, neque ego haec tibi dicens Corpori tuo
dico Ctim igitur ' nosce te dicit, hoc dicit nosce animum tuum Ttisc. lib. I . 262. Speciatim quod attinet ad ejus utilitatem ObSer-Vandum est a eam esse Scientiae morali fundamentum, quum X natura homini plene cognita determinanda sint ejus jura et ossicia, necnon finiS, in quem oportet eum agendo tendere eam maXime juvare ad Dei Cognitionem ASSequendam, eo quod homo prae CeteriSentibus terrenis Dei Similitudinem ma Xime prae Se fert.c ' Accedit . . . quod ii, quibus in animo est Theologiae dogmaticae aliquando operam dare, Studio Sychologico de intellectu et Voluntate homini maXimO- per juvantur ad tractatu theologico de M. Trinitate, de anima Christi, de gratia actuali rite intelligendos. Denique Psychologia rationalis nobi arma praebet, quibu Veritate graviSSima libertatis, Spiritualitatis, immortalitatis dicinaeque origini animae humanae isticaciter defendamus ob impugnationibuS
Nomine anthropologiae multi completam et omnem de homine ConSiderationem comprehendunt, ita ut anthropologia sit scientia de homine, non Olum ut Si animal, Sed ut tamquam animal rationale peculiari a mundum et ad Deum relatione gaudet. In qua Permulta parte cliStinguunt Omatologiam ethnographiam, linguiSticam, psychologiam ethicam, Ociologiam, philoSOphiam religioniS, reliqua. - Ρesch, INSt. SyCh. V. I, P. 18).
327쪽
Deterministarum Fatalistarum, Positi Vistarum et MoniStarum quorumlibet, SiVe eorum SyStemA VOCAtur Materialismus sive Hylogoismus Sive anpSychismus sive Panlogismus sive Pantheismus SiV Pessimismus sive nescio cujus rei ignotae VolutioniSmus univer
e eiu phaenomeni et PerationibuS. Accedunt vero, ut fontes subsidiarii, observatio Sermoni et actionum aliorum hominum, quum Sermo et actione internos animae status manifeStent testimonium, quo homines
quid ipsi Senserint, tradunt historia, quae reVelat vitam generis humani in virtutibus et scientiis colendis in artibus Xercendis, in rebus domesticis et civilibus
Hanc partem dividimu in dua SectioneS, quarum prima Xponit facultate anima intellectiVae proprias
nimirum intellectum et Voluntntem, alter Vero quaeStione ad ipsam animae naturam pertinente ConSiderat.
328쪽
De Potentiis Intellectivis Animae Humanae.
DE INTELLECTU HUMANO.263 De intellectu humano imprimis Occurrunt investiganda ejus natura et Objectum deinde, quum indigeat aliqua dispositione ac determinatione, quaproXime aptu ConStituatur ad Suum Objectum cognoscendum, quaeSti fundamentali et maXime psychologica Se offert, unde, Cil. ideae, qua reaPSe habemuS Sint repetendae, et quomodo fiant. Et haec est celebris quaestio de dearum origine, ad quam Solvendam diversa systemata inventa et e Xpolita Sunt. ART. I. DE INTELLECTUS HUMANI NATURA ET OBJECTO. 1. Da jus Natura. 264. ΤΗΕΝΙ XXVI. Est in homine saeuisas intelligendi,
tuae est inorganie et a facultatibus sensitivis et viribus materiae essentialii ' di ersa.
Stat quaest. Nomine Atellectus deSignatur facultas iMorganica, tim ad fgNOSCendam infimam rerum naturam ordinatur. V Nomen intellectus inquit S. IItomus quamdam intimam cognitionem importat dicitur enim intelJigere quaSi initis legere. Et hoc manifeste patet Considerantibus differentiam intellectus et SensuS. Nam cognitio SenSitiVa Occupatur circa qualitates sensibile eXteriore : Cognitio autem intellectiva penetrat USque ad SSentiam rei objectum enim intel-
329쪽
DD INTELLECTUS NATURA. I9lectus est quod quid est. Sunt autem multa genera Oorum, quae interita latent, ad quae oportet cognitionem hominis quasi intrinSecus penetrare. Nam sub accidentibus latet natura rei substantialis : sub verbis latent Significata verborum sub similitudinibus et figuris latet Verita figurata res enim intelligbiles Sunt quodammodo interiores respectu rerum SenSibilium, quae exterius sentiuntur , et in cauSi latent effectus, et ContrR. Unde reSpectu horum omnium potest dici intellectus V 2, 2 q. 8 R. I .
Facultas inorganica seu spiritualis intelligitur illa,
quae in essendo non alligatur materiae, nec in operando ab ipsa intrinsece dependet. Dicitur intrinsece quia duplex datur facultatis dependentia a materia, una intrinseca Seu subjectiva, altera extrinseca Seu objectiva. Habetur dependentia intrinseca, quando faculta Suam operationem Xercet per OrgAnum tamquam auSam partialem, ut accidit in SenSibu extrinseca autem, quando concurSu organi ad iacultati operationem est tantum conditio praerequiSita et ConcomitanS. Haec
altera dependentia, minime vero prior, intellectui competit; quia in Ordine ad acquiSitionem Specierum, Sine quibuS Operari nequit, praerequirit Operationes sensuum et phantasiae, uXta illud o nihil est in intellectu quod prius non fuerit in SENSA. 265. hesis statuitur-a Contra SenSAlaS, qui SSenitalem disserentiam inter SenSum et intellectum negant, Seu cognitione in homine SenSitivi Superiores non agnoscunt Contra Positivistas, Secundum quos 1a ultate nostrae non attingunt niSi quod Xperientia testatur id enim ' positivum ' Vocant , scilicet, phaenomena SenSibilia I c contra Materialistas moder- nos, qui omnem cognitionem ad phySiologicam iunctionem cerebri reVOCan Ogitatio, inquiunt, et omnia phaenomen intellectualia non Sunt niSi cerebri secretio
330쪽
32 DE INTELLECTUS NATURA.vel actio phosphori in cerebro contenti vel alia ejusdem
ignota iunctio. Credunt enim eamdem vim materialem, quae in materia bruta producit calorem electricitatem eici, OSSe, Si Apte modificetUr producere omnem Ctivitatem vitalem, quae in homine manifeStatur. 266. Prob. hesis. Λrg. I. -Faculta inorganica est illa, quae vi animae Soliu et abSque intrinseco organi ConcurS SUAS OperAtione e Xercet atqui homo Xer et operatione cognoScitiVas, ad qua edenda nullum organum, nulla vi materialiS, poteSt intrinSece concurrere I ergo in homine admittenda est iacultas cognoScitiva inorgAnica. Consequentia adest, quia facultas nequit esse inferioris ordini quam St Sua operatio : operatio enim a
facultate Sicut effectu a CAUSA, Sunm nturAm mutuatur. Praeterea, cognitio, utpote Operati immanenS.
recipi debet in iacultate, a qua elicitur n. 67, 2-J et proinde, Si operatio S inorganica, inorganica etiam debet esse facultas eam elicien et recipienS. Probatur igitur minor:-T'. Ex objectis, circa Noe versatur humana cognitis.
Homo SSurgit ad cognoScenda Objecta, quae nullam habent naturam corpoream, Sed omnino Spiritualiar Sunt V. g. Deum, sapientiam, veritatgm), quaeque Proinde nullam impreSSionem producere poSSunt in iacultate organica quod enim allicit talem facultatem debet et ipsum SSe corporeum et XtenSum. Ergo in homine agnoscenda Si facultas cognoScitiVa in sua