장음표시 사용
101쪽
Propbetae a Dom no responsum expectanti p eipitur, ut scrIbat visionem , ac longanimiter ipsius eυentum expediet: destructio Babylonis propter multa
ipsorum scelera describitur , m quod idola eis non proderunt.
' Uper custodiam meam stabo , & sagam gradum super
Σ munitionem e & contemplabor, ut videam quid dicatur J mihi, & quid respondeam ad arpuentem me. a. Et re-υ spondit mihi Dominus , & dixit ' Scribe visum , MN explana eum super tabulas , ut percurrat qui legeri rit eum - 3. Quia adhuc visus procul , & apparebitus in finem , & non mentietur , si moram secerit, expecta illum: quia veniens veniet, & non tardabit. 4. Ecce qui incredulus est, non erit recta anima eius in semetipso e sa) i stus autem in fide sua vivet. s. Et quomodo vinum potantem decipit: sic erit vir superbus, & non decorabitur: qui dilatavit quasi infernus animam suam: & ipse quasi. mors, & non adimpletur e & congregabit ad se omnes populos. 6. Numquid non omnes isti super eum parabolam sument, & loquelam aenigmatum eius : & dicetur: Vae ei, qui multiplicat non sua λ uLiano & aggravat contra se densum lutum 7- Numquid non repente
argent qui mordeant te: & suscitabuntur lacerantes te, & erix in rapinam eis 8 8. Quia tu spoliasti gentes multas, spoliabunt te omnes qui reliqui suerint de populis, propter sanguinem hominis, & iniquitatem terrae
civitatis, & omnium habitantium in ea. 9. Vae qui congresat amaritiam malam domui suae, ut sit in excelso nidus eius, & liberari se putat de manu mali. Io. Cogitasti confusionem domui tuae, concidisti ponulos multos, & peccavit anima tua o I r. Quia lapis de pariete clamabit: & signum, quod inter iuncturas aedificiorum est, respondebit. Ιχ. h) Vae qui aedificat civitatem in sanguinibus, & praeparat urbem in iniquitate. I 3. Numquid non haec sunt a Domino exercituum λ Laborabunt enim populi in multo igne, & gentes in vacuum, & deficient. I . Quia replebitur terra, ut cognoscant gloriam Domini, quasi aquae operientes mare . I s. Vae qui potum dat amico suo mittens sel suum, & inebrians ut aspiciat nuditatem eius. I 6. Repletus es ignominia pro storia: bibe tu quoque, & consonire: circumdabit te calix dexterae Domini, & vomitus ignominiae super storiam tuam. 17. Quia iniquitas Libani operiet te , & vastitas animalium deterrebit eos de sanguinibus hominum, & iniquitate terrae , & civitatis,& omnium habitantium in ea. I 8. Quid prodest sculptile, quia sculpsit illud fictor suus, conflatile. & imaginem salsam 8 quia speravit in figmento
fictor eius, ut faceret simulacra muta . I9. Vae qui dicit ligno : Exper-giicere; Surge, lapidi tacenti: numquid ipse docere poterit λ Ecce iste coo-N a pertus
102쪽
pertus est auro & argento: & omnis spiritus non est in visceribus. xo. ρὶ Dominus autem in templo sancto suo.' sileat a facie eius omnis terra.
S A. stilicet non plaeet Deo qui non est rectus; nee rectus est, qui non eredit. SUA . LXX.Less. r. UsUDIAM, id est rem meae mea, scilieet & Dei est, quia dat; & tu eustodiae eommissam, scilicet sti, quia accipit. VrvET ; scilicet per fi, ut solet qui est in speeula . ET FIGAM ,Idem iustιficatur peccator, & iustus fit, fi &c. repetitio. Dic ATUR, scilicet a Deoideque.vivit , scilicet caritate sermata . luper iis quae ei supra proposui. ARGUEN 'lEst autem sermo de fide in Christum, ut TEM , id est disputantem de Dei providen-lpatet. tia mecum, & coarguentem , me scilicet V . SUpERhus, scilicet sua inebriatus praedicantem Dei providentiam dc iusti-lsuperbia. NON DEeoRAarTuR, id est deistiam. Chald. re quid respondebitur ad de-ldeeore notabitur, seu ignominia; quasi di-
precationem meam. eat, Contemnetur ab omnibus . Quidam
V 2. Uisu M, id est visionem , scilicetthaec de Nabuchodonosor intelligunt; a Deoe quod tibi revelo nune . ExpLANA ; quasilob superbiam punito. I NpERNos , id est dieat, Scribe perspieue, ut facile legi pos-lsepulcrum , scilicet mors , quae numquamst . Tanu has. LXX. baxum, scilicet hu .lsatiatur, vel infernus damnatorum .. GN- Teas tabulas. PERCURRAT , scilicet cumiGREGAMT, stilicet sibi subiiciens. Bellitate. V. 6. IsTr, scilicet ab eo expugnati. SU V. 3. Uisus, id est quod mihi visione pΕR EUM, scilicet eum erit a Deo puni revelatur. P OCUL; quasi dieat, Post mul-ltus. PARAROLAM, id est canticum paratum tempus implendum est. IN si NEM,Ibolicum AENIGMATUM , id est obseu- id est tandem , seu postrema mundi aeta- ram, se ilicet per metaphoras. Eius, id est te . MENT iETUR , id est saliet , scilicet eo. ET abnndat, more Seripturae r sic I. Deus, qui praedieir; vel visus , id est vi- Reg. Iir. videre lueernam. Hebr. videre oeso. FΕcERi T, sei licet Christus. UENiENs lueernam. AGGRA EAT, id est accumulat .vENIET, id est omnino veniet, seu ille qui GONTRA ER, id est in suam perniciem aventurus expectatur veniet : solet enim LUTUM , scilicet terrenas divitias , quae Christus dici, qui venturus es, β ἰνυμ viles & conculcandae essent : DENIUM ve NON TARDABIT, scilicet post tempus prae-lro dicit, quod sortiter haereant , vel quod scriptum, stilicet & salvabit iustos, puniet labore parentur. iniustos, ut fit responsum quaestioni, Qua, V . MORDEANT , scilicet Medi , &re non respicis, &e. Citat Paulus Hebr. Persae. SuscITABUNTUR , id est ex ei ta-x. iuxta LXX. nisi quod addit, adhuc mo-Ibuntur, seu consurgent in te. dicum aliquantulum , pro eo quod LXX. V. 8. RELIQUI, scilicet a te non sp adhuc in tempus υisio; & noster Interpres,lliati. SANouiNEM, id in caedem ; quasi adhue visus procul , quae videntur altumidicat, ob tua homicidia. TERRAE, scili- sensum efficere . Sed quod hominibus est cet factam a te. Chald. terrae Israeι . CI- procul , Deo est prope; & quidem totumlvi TATIs . Chald, urbis Ierusalem. saeculi tempus modicum prae aeternitate. H.9. Ava RiTIAM MALAM, id est opes V. q. ECCE , &e. LXX. s. subtrararistiniquas. Chald. divitias impietatis. NIDUrse, scilicet per incredulitatem, quam Pau lid est habitaculum. lus Dbtraotionem vocat, Hebr. x. opponit- V. Io. CONFUsIONEM, id est rem ignoque fidei, dicens: Non sumtis Dbtractio-lminiosam. CorucinisTr. Chald. depradanis filii, sed mei . Nos TRiT RECTA,ltus es. LXX. con musi.
103쪽
INτga iuNCTURA ; scilicet , quo parietes connectentur . REsPONDEBIT , scilicet similiter eontra te. R. Ia. IN SANGUINI Bus, id est meunia parta eaedibus & oppressionibus. PRAEPA.uAT, id est stabilit. H. I 6. HAEC , stilicet quae statim di. am . A DOMINO, se ilicet mihi dicta, vel impiis infligenda. PopuLt , scilieet Chal.
daei, seu omnes impii. IONE , scilicet ea-lamitas extinguendo, sed frustra. V. I . TERRA, teilicet Chaldaeorum . Iunge cum quas mus. GLORIAM , . stili cet potentiae & iustitiae punientis iniquos. AsI AQUAE, &c. pro , ut cum aquae terram operiunt , scilicet se implebitur Chaldaea hostibus. Quidam tamen ad abundantiam reserunt gratiarum tempore Evangelii, de quo Isa. XI. Ierem. XXXI. V. I s. Mr6ΕNs, scilicet in poculum. FEL, id est iram, vel venenum . NUDITATEM; quasi dicat, ut spoliet: velut siquis amicum inebriaret, ut deinde spolia. ret , scilicet spoliabat Nabue hodonosor etiam sibi laedere iunctos. V. I 6. REPLET Us Es 'prI, repleberis PRO GLORIA. Chald. plusquam gloria. BIBE ; pro, bibes , scilicet de calice irae Dei. NsoPIRE; pro, consopieris, more ebriorum; quas dicat , Punieris vehementer.
GLORIAM , id est gloriosas vestes , scilicet eadetr perstat in ebrii metaphora ; quasi dicat, Redigeris in statum ignominiosum. V. t 7. INI UITAs, id est poena iniquitatis . Lia ANI , id est qua in Libanum , id
est templum usus es. Chald. sanctuariae scdieitur Templum etiam EZech. xv II. Zach. xx. sorte quod esset cedris Libani, vel quod altum instar Libani. ANrMALrUM , id est hominum, stitieet illie oecisorum ab eis . vel ipsi dicuntur animalia, id est serae quae vastarunt Ierusalem. DETERREai T, id est in terrorem inducet, scilicet erit eausa expugnationis Babyloniae. DE sANGUINIBUS, id est ob eaedes. ET cIvITATis , &e. Uide supra. U. I 8. FALsAM, id est salsi dei . Ur FACERET pro, faciens , vel ideoque fa
V. 'I'. ExpvstoisCERE ; quasi d cat , Adiuva me: se Deo dicitur, ExsuNe qua re obdormis Domine. DOCERE, se ilicet se invocantem. OMNIs spIRITus NON, id est nullus. V. 2o. TEMPLO, scit reteaelo. Si LEAT stilicet prae reverentia. LXX. revereaιαν 'Λ paciE , id est in conspectu .
Vers q. T Us s AUTEM IN FIDE IURI viv ET . Quaeritur quae fides in telligatur Respond. aeeommodatur ab apostolo ad Hebr. x.- ad fidem promissor uir Dei, ut patet ex cap. sequenti ad Hebr. xx. Et nihilominus. idem Apostolus ad Rotnis r. ia ad Galat. Iir. aeeipit de fide , qua in Christum redemptorem ereditur. Quar videtur tota fides eristiana intelligi ; quaeredimus Deum esse , & Christum sua morte nos redemisse, ac denique iustitiae repositam esse coronam in caelis. Vido plenius in commentario nostro ad. iam die a loca. Iustus enim propter fidem, &spem suturorum honorum, quae eredit, licet nomvideat, vivit, & perseverat in iustitia , &bonis operi z. Cognitio, enim finis propositi, cum spe illum obtinendi, sagit, ut homo propter illum finem bona operetur: quod late declarat locus ad Hebr. x I. λ
O Bo; pro, in eustodia mea sta bo . Fingit se intra ut m obsessam esse aut vere ita erat distributa singulis loca , quae custodirent. ET pIGAM GRADUM Itonsistam in munitione & arce , non d seram locum. UTiv IDEAM QUID DICA
TUR MtΗI, seriiset a Deo, &.ouid illi respondebo, si me inerepave νit: se Hieronymus . Aut sic, Ut videam quid mihi praecipiatur a Duce, & si me negligentiae increpaverit , quid illi respondere potero. Vide, Deum iis apparere,. qui muneri i
iuncto vocant. V. 3. ET RmmNDrr Mi Rr DOMINUS,
id est loeutus est mihi . Respondere saepe idem est quod loqui , seu incipere loqui.
Exempla frequentia sunt. Ursu M, seu vi insonem . ET Ex PLANA RUM, id est litteris claris perspicuis scribe . Quam visone in quam modo dicam. SUPER TABULA s. Sept. in buxo scribe. V. 3. QUIA ADHUC VIsus. Hebr. Sept.& Gotth. visere. PROCUL . Heb. in tempul
104쪽
Itatutum, id est suo tempore erit. ET APPAREBIT IN FINEM . Hebr. efflabit , seu loquetur tandem, implebitur, & non Lllet: certa erit. NON TER DABIT , id est non ἐifferetur, suo & definito tempore e.
V. q. ECCE INCREDULUS EsT. Conitructio inversa. Ecce cuius anima non
est recta, incredulus est, Hebr. superbit,
contemnit quae dicuntur, non credit . IU-1TUs AUTEM IN FIDE SUR v IVET , quia credet, & se contra mala ventura muniet . Haec verba citantur ad Rom. I ad
Galat. Iri. ad Hebr. x. 38. de fide divi na , quae initium est iustitiae , nom complementum, ut haeretici volunt . Sane ut I udatis ad vitanda mala , de quibus Propheta loquitur, non esset satis credere, nisi diligentiam adhiberent o sic neque ad salutem fides est satis , nisi opera accedant.
V. I. ET QUOMODO UINUM . Hebr. e- Iiam eum vinum proarieatur , id est nimium, ultraque modum bibitur . Sic ERIT v IR SUPERBUs. Hebr. vir Iuperbus, scilicet fit. ET NON DECORABITUR . Heb.
non habitabit, id est non. permanebit in Regno ἰ transferetur ad Medos ; quasi di eati Sicut increduli verbis meis, peribunt
eadem ratione Nabuchodonosor, quia multo vino prosperitatis dementatus , & ipse non eredit. Qui ' DILATAvi T QUA II IX-νERNus , seu sepulcrum. Omnes devorat, neque mors umquam satiatur, se nee Na huc hodonosor , Regna Regnis accumulat sine fine. V. 6. PARABOLAM su MENT . Mutatis
rebus carmen lugubre , naeniam canent . ET LO UEL M AENIGMATUM. Hebr. in-υrpretationem anIgmalam eius. Naemae plenae sunt metaphoris obscuris, quas aenigmata vocato Eius, id est de eo . ET AGGRAvΑT CONTRA SE, seu Dper se . DEN- suu tu TUM P sic divitias vocat , quia gravant. Tum Hebr. Hestes graυes νο- eantur ob multa impedimenta, quae secum deserunt. V 7. REPENTE CONs URGENT UI MOR DEANT TE. per mordentes, & lacerantes
R. Κim hi vermes sepuleri intelligit , qui
repente insurgent, quia repente morietur.
Alii Medos & Persas intelligunt, qui eas opes diripient Chaldaeorum. V. 8. OMNEs QUI AELI UI FUERINT,
quos scilicet spoliare non potuisti . PRO.PTER sANGUINEM HOMINis , id est homi. minum, quem multum effundisti . Iunge hoc eum I Iiabunν re,. quod iam praeces sit. ET INI UITATEM TERRAE . Hebr. rapinam, qua terram, id est regionem omisnem diripuisti. CiviTaris i pro , & ei vitatis , scilicet Ierusalem , quam praedatus es. Haec erit vind:cta malorum Pae se-eisti. V ς. VAE Ur coNGREGA T. Hebrivae
LAM , id est divitias iniquas. DOMUi s UAE .lei licet ut illam aedilicet ,&ditet. UT SIT IN EXCELSO NIDus gius, id est aedificet arcem sublimem, qua putavit se liberum fore a malo & rebellione omni . V. to. COGITAsTI CONFUsto NEM . ta ea cautio cedet in ignominiam domunt uae, ex Dei vindicta. CONCIDISTI ; pro quia concidisti populos multos . ET PECCAvIT ; pro, di in eo peccavit anima tua, ideo punietis.
pis dicet, Ego ex rapina sum . Aut, Lapides & ligna domorum , quas evertisti,
tuam crudelitatem clamabunt. ET LIGNUM, UOD INTER IUNCTURAs AEDIFlCIORUM
EsT. Lignis ex intervallo positis sulciebant
parietes . Hcbr. er tignum ex arbore, aut
ligno respondebit ei scilieet lapidi . Quid reis
spondebit Ego etiam sum ex rapina . Ea erit ignominia , omnes satebuntur , iniuste parta esse quae possides . Tetetres de Varia historia, de re manifesta ait dici , Saxa loquemur. Symmach. ιunctura adιβ-cii, qi od sequi Hieron. videtur, nempe prod)DI Caphis, id est ligno ci zz Chaphaim
legerunt, id est volas, seu iunituras. Sept. scarabeus de Iieno. Seὸ scarabeus , pro ri-nea , ut Theophyl. ait. Significatio vocis Caphis non est satis nota is V. I 2. IN sANGUI Ninus, id est ex partis effuso aliorum sanguine. PRAEPARAT, id est , exornat urbem iis quae per iniquiolarem sunt parta Vae illio V. II. LAEORABUNT ENIM POPULI IN MULTO IGNE ; id est j cognoscent, ea suo labore effecisse , quae ignis consumit . ET
GENTEs N VACUUM, ET DEFICIENT . Hedi
105쪽
Riliret Dei gloria. Ex ea vindicta omnes
cognoseent Dei gloriam, quae erit ea mul. titudine, ut aquae maris. V. I 3. UAE QUI POTUM DAT AMICO
suo. Hactenus de iis, quae per vim Nabuchodonosor egit, & quaesivit e nunc defraudibus, quas specie amicitiae nexuit ;quasi qui dat potum, ut soc um inebriet.
MITTENI FEL SUUM . Locus difficilis . Variant Interpretes . Hieronymus multas affert versiones, quas hie praetereo. Tota difficultas est in voce ndri hamath , quae xtrem significat, Osee v I . I. tum venenum, Psal. Lvir. I: Si utrem hie fgnificet, quod Hebraei putant, erit sensus : Adiungens utrem tuum, ut scilicet socius saepe hibat, & citius cadat. Ea est fraus de qua agit. Si venenum, erit sensus: Adiungens venenum tuum, seu mittens. Sed --nemm pro pigmento sumo, quod vin miscent, ut maiorem vim inebriandi habeat, ut thus, ut myrrham, unde murrmum, seu murratum vinum apud Festum; & rrhintim in Fulgentii Mythologiis . Tum vinum mFrratum Marc. xv. 23 quod Christo nbtulerunt, ut scilicet minus cruciatus sentiret . Eo Hieronymus respexit , cum
dixit, mittens fel, nisi quod suum dixit,
pro tuum, ut est in Hebraeo , hamatheca, sed ad sententiam respiciens. Memento Denenum non semper pro letali sumi , ut &pharmaeum Graece, quod Venenum etiam
significat, T De verb. signifie. L. Qui venenum a 36. UT A&PICI AT NUDITATEM
EI Us. Hebr. eorum, pro , eius socii , de quo loquitur. Porro ebrii nudare se se
lenta V. I 6. REPLETUs Es. Satiatus es ignominia loco gloriae tuae . Quod aliis secisti,
patieris; tu quoque eris ebrius . ET CONSOPIRE, ebrietatem somnus sequitur . Heb. nudare. ET vOMITUs IGNOMINIAE, id est ignominiosus. Post crapulam vomitus. SUPER GLORIAM TUAM ; hoc est , pro gloria tua, aut post gloriam tuam. V. II. INIQUITAS LIBARI. Hebr. rapina Libani, id eis terrae Israel, opERIET TE eius direptionis poenas lues. ET VAsTITAsANIMALIUM ; seu -ssitas iumentorum . DETER REBIT E s. Hebr. eonterest ea. Ut iumenta cum arbores vastarunt, ab hero verberantur, se Chaldaei a Deo , quos iumenta vocat . DE SANGUINIBUS HOMINUM,
hoe est, ob effusum hominum sanguinem.
ET INIQUITATE . Hebr. praeda, rapina quam tamenta fecerunt, eonterenιar , scilicet iumenta peribunt. TERRAE, ET CIUI
TATIs. Et non est Hebri sed bene suppletur, ut vers. 8. supplevimus , ubi sunt eadem verba . Hieronymus praetermisit ibi. V. I 8. ut A sc LPsIT . Quia , pro ,
quod, ut Chald. quid prodest sulptile pquare sculpsit illud fictor ET IMAGINEM
FALIA M. Hebr. Dociorem , seu duentem mendaeium , reddentem scilicet responsa
salsa, se ilicet imaginem & idolum menis dax quare sculpsit Chald. conflatile, Zenumen falsum dixit . QUIA EPERAvIT . Quid speravit , aut quare speravit Z UT
FACERET SIMULACRA MUTA , seu idola
muta, scilicet fictor quid speravit ab ido. loqQ I9. UAE QUI DICiT LIGNO : Ex-pERGisCERE , id est orat ut audiat . SuRGE , TAPIDI TACENTI ,id est orat ,ut ferat Opem. NUMQUID IPsE DOCERE POTERIT nihil, neque audire, neque respondere. ΟMNIS sPIRITUI NON EsT ; id est, nulla pars spiritus aut vitae intra illum est. V. ΣΟ. IN TEMPLO , in caelo, aut templo Ierosolumitano est Deus . SILEAT A FACIE EI Us OMNIs TERRA . Hebri siti a facie eius, id est coram eo. Silentium coisram maioribus est reverentiae sgnum.
Rers. I. CUPER C UsTODIAM MEAM, id O est rem eustodiae meae commissam, scilieet ut solent me ubi tores in moenibus, & propugnaculis arcium . ET FIGAM GRADUM, &e. est eiusdem sententiae repetitio. ID DICATUR MIHI : scilicet a Deo super iis , quae illi proxime proposui. ET QUID RESPONDEAM AD ARGUENTEM ME. In Hebraeo est , quia r spondeam eorreptioni, vel redargutioni meae; quasi dicat, Praesagit animus Deum libertatem meam loquendi increpaturum & reprehensurum ἰ cogitabo ergo quid respondendum sit, & qua ratione porro urgere possim rationes, & dicta mea defenderet sumpta est allegoria a militibus excubantibus in muris, & arcem propugnantibus; sicut enim milites hi attenti sunt , & Ἀ-lieiti , ne qui obsident irrumpant aliquo ,& arcem capiant; sic propheta se atten
106쪽
eum fuisse significat , ne causam quam V. 6. SUPER EUM PARABOLAM sua ipse tuebatur Deus argumentis infirmaret,i MENT : carmen lugubre de eius calamita- aut infri geret. te compositum , nimirum de Baltasare, sub V. II. SCRIBE v IsUM: visionem, quam quo Regnum Chaldaeorum eversum est: sic nunc tibi revelo, ut memoria illius peren- Michaeae H. q. dicitur: Sumetur super vos nis sit, est enim magni momenti. Ex LA- parabola . ET LOQUELAM AENIGMATUMNA EAM sUPER TABULAs. LXX. buxum, EIus ἱ id est, component de eo aenigmati-
scilicet taxeas tabalas. Perspicuis & distin- cum carmen; huiusmodi anim esse sole. ctis characteribus scribe, ut a quolibet fa- bant lamentationes , quae multis, & o, cile legi .possint. scuris. metaphoris, & allegoriis constabant. V. 3. Visus , id est id quod visione o- MULTIPLICAT NON su A : ia alienas dicenditur. Pstocuti; quasi dicat, Post mul- vitias, & regna irrumpendo, &immolanintum tempus implendum est . IN FINEM . do. UsQUEQUO δ quasi dicat , Quis erit id est , tandem licet post tempus diutur- finis congere udi divitias, & regni fines amnum aderit, ia implebitur . Ad litteramiplificandi AGGRAvAT; id est multiplicat; loquitur de Nabuchodonosoris, & Babylo-inam gravis idem saepe est in Seriptura ,
nici imperii eversione , & Iudaeorum exlquod multus, ut patet Exod. v III. 24. PLeaptivitate liberatione. Simul Christum α.ixxx Iv. 18. I. Macch. I. I 8. CONTRAsE: spicit humani generis liberatorem ex dae-lici perniciem suam. DENSUM LUTUM : diis monis, & peccati servitute. VENIENs vE- vitias intelligit, quae densum lutum vocan-MIET : omnino veniet . id est implebituritur ob utilitatem, & quia cum ex rapi- omnino visum & prophetia. Christus om-inis, fraudibus, aut quihuseumque malis aris, nino aderit suo tempore . NON TARDA-itibus partae sunt, animam inquinant, gra-BIT: ultra tempus praescriptum . vant, tenaciter illi adhaerent, quia magno .V. q. NON ERIT RECTA ANIMA Erusiaffectu diliguntur, & tandem in exitium IN sEMETIpso. LXX. habent , Non com-itrahunt. placebit anima mea in eo : nimirum non E. 7. Qui MORDEANT TE : nimirum Cy- placet Deo, qui non est rectus ἰ nec re-irus, te Persae, qui ut sortiores serat laee. Eius est, qui non credit. Ius Tus AUTEMirabunt te. ET susCGABUNTUR. Est re-.IN FIDE SUA UIUET: vera, Iecta, pacata,lpetitio eiusdem sententiae.
selieique vita fidei, spei, gratiae , & glo V. 38. QUI RELIQUI FUERINT DE PO-riae; in Deo enim qui vera est vita, eius- PULis e qui manus, & crudelitatem tuamque promissis dς fixus, illi gratus erit. , 8cieffugere poterint . PROPTER SANGUINEM
Charus. HOMINIs : quia multum effudisti humani V. t3. ET QUOMODO VINUM DOTAN-lsanguinis. ET iNIQUITATEM TERRAE CIVTEM DECIPIT, &c. Docet Dominus mo- UITATIs. In Hebr. e , m rapinas terra,
mentaneam esse, & caducam malorum se-lo civitatis ; id est propter tyrannidem . licitatem & quamvis generatim loqui vi- qua vexasti terram Iuda, & civitatem Iedeatur, non est tamen difficile intelligere rusalem; Se omnes habitantes in ea, haec
Nabuchodonosorem peculiariter notari; sen- mala tibi evenient. gentia ergo est: Quemadmodum vinum ρο- V. 9. ΑvARITIAM MALAM: divitiastantem decipit, quia eum primum exhila-imalis artibus partas. UT sIT IN Ex CHL-rat, deinde humi sternit, 3c ridendum om-iso, δα. putans se propterea ab omni manibus exponit, se impiorum felicitas, quia lo immunem sere, & extra calamitatum superhi ebrii sunt, ad tempus eos exhila.liactum , ut tuta sunt aves, quae in celsistat, sed tandem dolorem affert , dc dede- rupibus, & editis locis nidulantur
eus apud Omnes . NON DECORABITUR : V. Io. GiTASTI CONFUSIONEM Do-
immo dedecorer, & ignominia notabitur .iMUI TUAE; id est, putabas te magnam QUI DILATAvIT QUAsI IN pERNUs, &c. idigloriam comparare pesieris tuis, sed con- est , qui vasto animae desiderio di vitias, <ra accidit, nam magni dedecoris causa il- imperia eaptat, inferno, & morti similis,llis suisti. CONcinisTi popuLos MULTOS.quae quodammodo dilatat se ut multos ,IChald. depraedatus es. LXX. consumpsisti.
quos vorat, capere possit. CONGREGABIT H. Ir. QUIA LApis DE PARIETE CLA-
aD sE: suo adiunget imperio. MAui T. Est adagium significans crimen,
107쪽
se inius iam publicam , & enormem , quaestur redigendum ad ignominiosum statum celari nequeat; quasi dicat , Tua tyran- V. 17. INQUiTAs, id est poena iniquita nis, & violentia tanta est, adeoque mani-ltis . LlBANI, id est qua in Libanum, hoe festa , ut licet homines taceant , tamen Ia .lest in templum Ierusalem saevisti a Chald. pides, de ligna parietum vastatarum , &lpro tabam, habet Iansurarii . Templum
dirutarum adium contra te clamatura sint. l dicitur Libanus etiam Erech. xv i. a. &V. ia. Civi TATEM , Babylcnem. IN Zach. XI. I. fortasse quod esset e cedris Llsa Noui Nisus, id est pecunia parta caedi-lbani, vel quod altum instar Libani. OpE-bus, & oppressionibus pauperum . PRAE-JRIET TE.' abundanter veniet super te. ET
PARAT uRBEM e aedificat urbem. VASTITAS ANIMALIUM DETERREBIT Eos ἐκ i 3. NUM ID NON HAEC, &c. quaeiquasi dicat , Quia Chaldaei truculentur quasistitieet contra te vaticinor, statimque suta serae vastarunt Ierusalem; idei reo vicismi mi ungam. LABORABUNT POPULI IN MUL-itruculenter a Medis, & Persis , quasi se-Yo io, g;id est, incedentur Babylona Me-Jris percellentur, vastabuntur, & eonterenis dis, & Persis, & Chaldaeorum populi, aestur. DE sANGUI Ninus, id est propter san- gentes aliarum nationum, quae eis adhae-lguinem hominum copiosum , quem suἐisti.
rebunt, eonabuntur extinguere incendium,lET INIQUITATEM TERRAE, ET CivITA-
sed frustra laborabunt . DEFICIENT . faria TIs , id est propter iniquitatem , vim tieabantur ; ut vertit Uatablus. expilationem terrae Iudaeae, & civitatis san-V. a 4. QUIA REPLEBITUR TERRA .' to-Jctae Ierusalem; quasi dicat, Quia diripuitam Chaldaeorum terram implebit multi-isti, & desolasti Iudaeam , & Ierusalem . tudo innumerabilis Periarum, & Medo-lpari sorte, & iure tu quoque desolaberis, rum , sicut aquae, quae operiunt alveum43c diripieris a Medis, & Perss. maris, ut cum Babylon vastata suerit, co- V. I 8. QUID.PRODEsT sCULPTILE , &c. gnoscant omnes gloriam, & potentiam Do-sIrridet Chaldaeos, qui in suis idolis spem mini punientis tyrannos, & alienorum bo-llocabant, & se ab eis protegendos puta norum direptores. bant f quasi dicat , Nihil vobis proderit V. II. VAE QUI POTUM DAT AMIColsculptile, quia non est Deus, sed opus ar- suo , M. quasi dicat; Uae Nabuchodon atificis . CONpLATILE, &c- Nihil vobis pro-sori, eiusque asseclis, qui sel suum , id estiderit idolum, quod ex auro, vel alio me. siam bilem, & amaritudinem, vel ut ha-stallo ab hominibus conflatum est in fornabet Aquila, furorem suum; usque ad ebrie-sce, & formatum. ET IMAGlNEM PAL-tatem propinat etiam amicis regibus; hoc SAM: arti sex fecit conflatile, sive sculptile est, qui eos crudeli tyrannide divexat , &lesie imaginem falsam, & mentientem, quia donee eos regno, bonis omnibus , & ipsadnullum verum numen repraesentat la. libertate pudende, & ad irrisionem despo- sp ERAvIT IN FIGMENTO FICTOR ; quasiliet, & denudet. dicat: Et tamen adeo demens est homo, V. I 6. R PLET Us Es I NOMINIA PROJut ille inse, qui secit idolum, spem suam GLORrA: quasi dicat: Vae illi ; nam legesin eo collocet , ideoque secerit simulacra talionis simili modo ab altis saepe nudabi- eiusmodi, quae nec sermonis usum habent,
tur, parique ignominia , & irrisione mul- nec rationis. Ehabitur. Bia E TU QUOQUE, ET CONso PI- V. 19. QUID DICIT LIGNO , Ex PERGI.Rs; id est, tu quoque bibes de calice irae4scERE , &c. qui ita sua alloquitur idola, ac Dei, & consopieris more ebriorum , quissi sentire possent, sic vero Deo,&viven- large vinum .hauserunt; quasi di eat , Pu-sti bene dicebat David i Exsurge, quaro ob-nier ς acerbe, & vehementer . CIRCUM-Jdormis Domine: Psal. x Li II. 13. In He- DABIT TE CALIx DEXTERAE DOMINII val-llaraeo est: Vae dicenti ligno , expergiscere .
labit te, & comprehendet ingens calami-4 Suscita te tuum , lapidi tacenti. NUM-tas, & afflictio. ET voMIT Us IGNOMr-l lo I ME DOCERE POTERIT P num lapis NIAE sUPER GLORrAM TUAM . Tantumlpoterit cultori suo aliquid dicere. & indi- tibi ex calice vindictae Dei hauriendum e-scare utilia, aut noxia ὶ ECCE ISTE, &e.rit, ut non solum inebrieris , sed etiam id est, nihil aliud est idolum , quam laevomas, more temulentorum, & vomitus 'pis, aut lignum auro tectum, vel argento, in decoras vestes tuas redundet , significa-l vita, sensu, ac spiritu carens.
108쪽
V. mo. DOMINUS AUTEM IN TEMPLO , I&e. quasi dicat: At non talis est Dominus noster, qui est in caelo, ut Dominus omnium, de inde cuncta videt, & mode
ratur. Si LEAT A FACIE EIUS OMNII TER
RA. LXX. Reveremur faciem eius, sitque illi subiecta , nam hae significat nonnunquam silentium in sacris sitieris , ut eum dicitur de Alexandro magno I. Machab. I. 3. Et siluit terra in eo tectu eius, subiecta scilicet, & nihil amplius ausa contra illum movere, aut hiscere.
Vers. I. TABO , etsi tot tentationum o ictibus assidue concussust, im
mota tamen & firma mente constanter FI GAM a GRADUM , quasi sUPER MUNITIONEM meae custodia commi stam quasidieat: Non capio quidem , qua ratione velit Deus populum suum tam scelesto tyranno tam indignis modis divexandum , excidendum, & perdendum obiicere: nolo tamen propterea vel tantillum deesse muneri mihi commisso, sed persam qua docen O, qua monendo, qui increpando in.
vigilare hono & saluti gregis mihi erediti tamquam Prophetae , doctori & pastori .
Interim summa vigilantia & attentione CONTEMPLABOR , irum ID caelitus M Mi revelandum aut iudicandum sit , quod RESPONDEAM AD ARGUENTEM ME intes.
lectum meum: ita Theodor. Theophyl. Pagninus & Valabius, qui vertunt, ad disceptationem meam , vel ad argumentum meum, quo cap. praeced. evincere conatus
sum, non detere committi Chaldaeis excidium de eversionem populi Dei.
Σ. ET REspo NDIT MiHi anhelo &ainxio benignissimus DOMIN Us : SCRIBEMIsUM id est, rem a te visam, quam tibi nunc re velo de videndam propono. Atque ut omnibus innotescat, ferile non in libro vel volumine, mox claudendo de seponen.
do, sed iis tabulis apertis Ze expansis , ut publice legi de percurri possit a quocum que praetereunte. LXX. scribe visionem manifese in buxum. Quia enim buxus levis est fle facile charactetes excipit, olim fie-quens usus erat tabularum e buxo, in quas vel incidebant characteres stylo chalybeo, ti talem esse titulum crucis Christi, tebatur Beda b dc alii telles oculati , qui
eum Romae in ecclesia S. Crueis viderunt
vel ceram inducebant, atque in cera com planata litteras efformabant , ut fuse docet Guevara. Scribe autem ad memoriam posterorum.
V. q. QUI A vIsus hic, seu res quae iam tibi videnda proponitur , ADHUC PROCUL EST , post multos demum annos , cum fine Io. annorum captivitatis Babylonicae complenda . Nam ad Iitteram hic agi de Chaldaici imperii eversone, de Iudaeorum e Babylone liberatione, patet ex contextu Prophetae, Si docent S. Cyrillus, Theod retus, Albertus, Arias Valabius, a Castro 3e a Lapide. Allegorice , tamen loquitur de eversione regni diaboli de mundi liberatione per Christum, ut S. Paulus e Scalii exponunt. V. q. ECCE QUI 1NCREDULus EsT huiuprophetiae de liberatione per Cyrum de Christum obventura, NON ERIT RECTA ANIMA EI Us, seu vita', sed distorta erit 3ciniqua, 8c molesta, & misera , tum naturaliter, quia carebit certissimo liberaticiis nis aliquando obventurae solatio ; tum s pernaturaliter, quia carebit interna iustitia dc gratia iustificante, ac proinde displicet Deo. ut vertunt LXX. & ex illis S. Pau
lus d. Nam sine fide 8c fiducia impusibile
es placere Deo. E contrario I usTus 6c fidelis , qui Deo pmmittenti credit, per hanc suam ut etiam vertit Aquila , Symmachus , de Theodotion; vel meam fidem ut LXX. vertunt , sed eadem est fides nostra, quae Dei, nempe nostra est subiective, sed Dei est obiective; v lv ET, vita recta, sancta, felici & amoena secundum utrumque hominem , spe futurorum sese recreans e , 8c interea constanti tolerantia adversitatum, maiorem perpetuo gratiam, favorem Se gloriam sibi comparans apud Deum . r. I. QUOM Do vlNUM immodice sumptum DEcipi T dc inebriat Ze dedecorat po-TANTEM, facitque non modo revomere, sed fle ruere in extremam subinde perni
buchodonolor, vino fortunae nimis prosperae inebriatus 8c mente dimotus insanit, su. rit, tumultuatur, turbat omnia, sed mox ad belluas relegatus, sabula Ec rudibrium erit toti mundo, cogeturque post paulo per filium suum Baltassarem omnia quae cepit, una cum imperio Sc vita revomere t ita S. Hie-
109쪽
S. Hieronymus , Theophylaestus , Remi-igiam IN sANGUINIBUS , id est oppressioni gius, Hugo, Lyranus, Clarius, Uatablus,ibus , expilationibus , caedibus pauperum , Vettio 1 , Ribera, a Lapide . Tum brevisquos praeter ius & morem coegisti in tuis urna concludetur, cui antea non lassicieballistis turribus, arcibus , hortis pensilibus , universus orbis, oe dilatabat quasi 1 NpER-ialiisque insanis substructionibus a noctu &Nus ANIMAM su AM seu sitim & avidita-ldiu desudare, suosque spiritus & sanguinem tem appetitus sui , quae insatiabilis atque exhauriret ita Chaldaeus, Albertus & alii
inexplebolis est: ET QUAsI MORs, quae li- supra citati. cet omnibus dominetur, omnesque devo- κ. i 3. Nonne HAEC omnia , quae iam ret, numquam tamen satiatur, sed quo plu-ldixi tibi, o tyranne, adventum, SUNT de res debellat, subiugat & mactat, eo plure flereta & praeparata tibi A DOMINO EXER- perdere anhelat. Ita iidem . ci TUUM ,. cui nec tu, nec ulli mortales re-κ 6. 7. OMNvs IsTI qui nunc ty-lsistendo sunt Laborant quidem & desudant rannice per Nabuchodonosorem subiguntur,lin arcibus & machinis tuis erigendis , qui- tunc IUMENT SUPER EUM PAR Eo LAMibus te tuaque adversus hostium irruptiones aenigma, id est parabolico & proverbia-l& insultus tuearis, tot POPUL , tot my-li carmine, immo scommate. ludent in eum,triades, sed IN MULTO IGNE , id est prae& subsanna hunt illum dicevtes, UAE, dcc . parant luculentam materiam igui , quem Simile carmen de eodem Chaldaeo tyranno persae & Medi in tuas illas arces iniicient. pangit etiam Isaias , & alii de ρ aliis .lInnumera enim Persarum & Medotum , AGGRAvAT,. id est multiplicat , CONTRAtqui ignem iniecturi sunt, multitudine SE DENfUM LUTUM. id est aurum, argen V. I . REPLEBITUR tota TERRA Baby- tum , aliasque opes; LXX. torquem suam. lonica, sicut aquis operitur maris alveus: Sed haec torques erit ei laqueus & catenatui tandem aliquando discant vel sic cogno- quibus tota eius familia & stirps illaquea-lseere & agnoscere GLORIAM DOMINI .ebitur & strangulabitur a Persis & Medis, liusque divinam potentiam, atque infinitam qui etiam instar canum i in te CoNsUR-liustitiam, quam hucusque tam proterve con GENT , UT MORDEANT TE , praedamque tempserunt. & deriserunt Chaldaei . . quam cepisti, faucibus eripiant. Ita iidem, V. 13. UAE tyranno illi , QUI AMICO nisi quod Clarius & Valabius id de vermi- suo pro suavi nectare, FEL sUUM, id est bus exponant , quos Balthassari intenta tibilem & amaritudinem; Aquila , furorem Ilaiaτ cap. XI v. Subtus te semetiar tinea,lsuum , dat in potum, eoque inebriat illum ,
operimentum tuum erunt uti mes. ut inebriato ac turpiter denudato illudat. V. 8. PROPTER SANGUINEM HOMINIς.INempe crudelis & barbarus tyrannus etiam
LXX. & Chaldaeus, hominum, id est quia amico et reges tamdiu divexabat iniquis ar- Iam copiosum sanguinem humanum profu-imis, donec opibus, sceptris, regiis insigni- disti; & prae aliis tam inique ac crudeli .lbus, ae libertate eos exuisset ac denuda ter in Iudaeam , urbemque Ierosolymam ,lse te ita S. Hieronymus, de Ribera, & alii& in omnes eius incolas saeviisti. iam citari. . V. 9. UAE QUI CONGREGAT AvARI- V. 16. Seu TU vicissim , o tyranne , TiAM , id est opes avare per vim & rapi- iusta talionis poena BIBE QUO E ex canam extortas, MALAM , id est perniciosam lice irae & vindictae div. nae , inebriare ,& exitialem DOMUI sUAE. Tigurini , vi cossopi RE, denudare & revome quae hau- inhianti luero , idque malo domus suae . Lu- sisti iacti enim odore attracti Petis & Medi sti. I V. t 7. IN tuuiTAs Lia ANI , id est , inmutabunt ad domum eius invadendam , Libano, & circa Libanum, id est in Iu- spoliandam & exscindendam. daea , a te commissa ,. OPE RiET , obruet &V M. LAPIs DE PARIETE, ET LIGNUM, perdet te. Sicut enim Ierosolymam exci- etsi abditum in iuncturis palatiorum tuo- disti, templum Dei excussisti, tot alias norum, toti orbi testabuntur , & elamabunt biles urbes evertisti: ita pari modo tua Bah, te raptorem & tyrannum esse , qui nul- bylon ,. tua Chaldaea , a Persis & Medisio iure, sed mera vi sustuleris illa de loco euertetur, exuretur, excidetur: ET VASTI suo , tibique usurparis r inde lTAs A Ni MALtuM, id est vastatio inserenda V. I 2. AEdificans civi TATEM tuam re- per Persas & Medos, qui quasi pardi, ursi, O a leones
110쪽
leones & smiles serae in Chaldaeam irrum.
pent, DETERREBIT , consternabit , exanimabit Chaldaeos, ne contra vel latrare , vel mutire audeant: ita praedicti Patres. Tune, o Chaldaei, V. 18, QUID vo Bis proderit omne ve.
strum sCULPTiLE & idolum quod non est aliud quam imago falsa Dei , ac numen
mendax , omnis divinitatis, Potentiae, Providentiae, immo & vitie expers. R. an. DOMI Nus AUTEM per essentiam suam est & vivit, idque necessario & ab aeterno k immensus & infinitus in omni genere entis: cuius palatium , templum &solium In caelo est, unde humana & creata omnia pro libito & nutu suo modera. tur ae dirigit. Habet & in terra tabernaculum suum , quasi campestre , non in delubris aut idolis, sed res augustissimo TnMPLO Ierosolymitano , ubi audit & exaudit vota supplicum , & succurrit egentibus , iustitiam unicuique administrans, piis' prae.
mia, impiis supplicia decernens & infligens. Unde merito si LEAT A FAUE Eluso MNIs ΤεRRA ; LXX. revereatur eum ;Αrabicus, timear; Syrus, contremi eat eo-ram eo. Prae stupore enim, timore ac reverentia solemus tacere ι, & tacendo nostram testari in lassicientiam , impotentiam ιχ indignitatem , maxime respectu immeniae maiestatis, sapientiae , sanctitatis & potentiae divinae, in cuius conspectu tremunt cardines m erit; & totum hoc universum s cum ipso conseratur, nec guttula nquidem est cum vallo Oceano collata.
Vers. r. Ignificat Propheta se constan- O ter permansurum in ossicio,&interim avide expectare, quid ad querelam responsurus sit Dominus,
norum suturam captivitatem; Iudaeis qui dem longam, sed quam sequetur liberatio. Iubet ergo respondens Dominus scribi, ¬ari quae de futura clade sunt d
creta , quae erunt suo tempore . Incredulo male erit vers. 4. & iustus ex fide vivet, nempe scut incredulus rebellis, & superbus rectam animam non habet : talis est Nabuchodonosor ita fidelis seu Deo eredens & adhaerens vivet ex hae sua spe & fide , per vitam gratiae& gloriae: talis erit qui his credet pro phetiis de captivitate ad tempus ; & delibertate tum per Cyrum , tum etiam allegorice per Christum . Nihil habet hine Calvinus pro sola fide iustificante; nam nee solam, Propheta dixit, nec videt Calis vinus 'hic requiri a Iudaeis recte agendi rationem, diligentiam , & opera : se fidem ait esse principium iustitiae, non comis plementum ἰ nam qui est fidelis , se muniet contra mala ut iustificetur . An nota
etiam, quod est hic de fide, opponitur in. credulo, quod Hebr. est n, By Hvela ,
elatus, superbus, deductum a nomine H opes, arx alta est hie en allage generis pnam hisnela est seminini Sept. habent eae fide mea; nempe in Deum . V. 6. NUMQUID NON OMNEs, &c. Ea descriptionem malorum quae obvenient Naabuchodonosoro, & quam hic carmine pro positam vocat parabolam e de qua voce dixi ad initium libri Proverbiorum e ag gravat, inquit , rex impius densum lutum, nempe opes, sed perituras; & poFmulta concludit, vers. r7. INIQUITAI LIBANI , hoc est qua tu usus es in Libanum
quae pars est initium Iudaeae in Iudaeam , & ut aliqui exponunt in tem
plum , veniet super te; & vasta animalia Persarum deterrebunt Chaldaeos propter san. guinem copiosum hominis effusum . Riniquitatem Chaldaeorum in civitate; de habitatores. V. t 3. QUID PRODEsT , &c. piaeclarum epiphonema tum in Nabuchodonosoru insidentem suis idolis & divitiis , tum a lomnes qui in auro & rigento spem suam