장음표시 사용
71쪽
V. s. COMMOTI sUNT. Hebr. tabes ut , t machinans. MEM TE PERTRACTANs , &c. vel, liquefient , scilicet prae timore concu-l Repetitio. PRAEu ARICA TioNEM . malum, lentur, contremiscent, ut cera , aut nix quod qui intulle inseri , legem divinam liquescent , & quasi in nihilum redigen-spraevaricatur. tur . DEsoLATI suNT. LXX. concussi , V. ra. Si PERFECTl FUERINT, &c. Li- Chalis. Disrupti: est repetitio . cet copiis , robore , opibus praeitetis , &V. 6. . Is sTABiT: quis subsistere pin numero sitis plures, immo plurimi, tamenterit, ne dum resistere P EFFUsA EsT UTJattondebit vos angelus pertransiens, & k-IGNIς : prius se Dei ira continebat , nunc riens. Aps Lixi TE: o lsrael , o Ierula
quasi subductis eataractis effusa est, ut igneusllem, per Sennacherib, & A ssyrms . ET torrens . A quila vertit , furor eius ob, P εύθη, l NON Apphi GAM TE ULTRA : scilicet peteonflatus es, Theodotio , , ηιlla- eosdem A ssyrios; nam postea per Chal-vιι ἔ id est, cum prius non flueret ut me-4daeos excisa est Ierusalem , Deo novis scetalla igne nondum admoto, iam fluent inlleribus ad sumend1m vindiciam prOv modum igniti metalli , & ardore fornacis cato.
oluti. ET PETRAE DIROLUTAE SUNT AB Z is . CONTERAM v IRGAM EIUS, scivo : quasi dicat, durissima quaeque, &so llicet Sennacherib . Uirgam vocat vim , α issima conteret. tyrannidem , qua Iudaeos amigebat oblide-V. 7. SCIEM , id est lavore prosequens,lbat, & quasi vinctos tenebat. Chald. Fra desendens. LXX. cognoscens timentes se ,lgam iugum Gentium de colis vestro, o vi
deoque curam illorum gerens . eula vesra praecidam. V. 8. IN DILUvIO PRAETEREUNTE . E. V. 14. PRAEclpi ET &UPER TE DOM -xercitum intelligit Medorum , & Babylo- Νus; id est, decernet, & sanciet de te idniorum, qui instar diluvii ingenti turba,Jquod sequitur . NON sEMINABITUR E celeritate, & impetu invaserunt Assyrios,iNOMINE TUO AMPLI Us NULLI TIBI , eorumque locum, id est Ninivem regiamJSennacherib deinceps posteri nascentur: civitatem vastarunt. CONIUM MATIONEM nitus peribit memoria tui. INTERFICIAMIPsE FAC ET hoc est , excidium urbis ,Jseu LyTiLE . LXX. disperdam sculptilia ,& regni Assyriorum. PERsEQUEMTuR Tg- Chald. delebo simulacriam , 8cc. PONAM
NEBRAE .' scilicet ea lamitatum , aerumna asEpULCRUM TUUM . Inde puniens unde Derum , & cladium. QUID COGITAT Is coN-arabas auxilium. Eriι sculptile, o conflati-TRA DOMi NUM Quid vos ρ o Assyrii, te sepularum tuum , ut inter aras oe pM- cogitatis mala contra Dominum id est, vinaria adorantis idola, sanguis nefarius ese contra Domini populum in Ierusalem, & fundatur, ait S. Hieronymus , quod pro templum. NON CONs URGET D UpLEx TRl-Jpterea dicit, quia in templo Deorum su BULATIO. Magnam cladem passae sunt de . rum a filiis suis occisus est, IU. Reg. XI K. cem tribus a Salmanasar: quare non pa-J3 . ibique inhumatus iacuit. QUIA INH tietur Deus alteram Iudaeae inserri per Sen-3MORATUs Es r quia ob liragem exercitus nacherib . tui ab Angelo pereum, & turpem fugam , V. . QUIA SICUT SpINAE , &e. id eontemptus a tuis civibus & filiis in te est, sicut spinae componuntur, & in fasces4plo oecideris. colliguntur , sicque colligatae videntur se V. te. ECCE sUPER MONTEI, &e. qua mutuo complecti, & delimantur incendio; si dicat Nolite esse soliciti; iam mihi vise Assyrii Israelitis in selli tamquam spi adeor videre nuncium celeri cursa propera I nae, & se mutuo per conviviorum hilari4ltem, ut amunci et pacem, & Omnia la talem excipietates, & complectentes , in ta & prospera Iudaeis hoste interempto. obsidione Ierusalem simul consumentur ahJFEs Tisi TATE; TU Asr antea propter obsi Angelo, uuasi arentes stipulae , quae facile dionem intermissas. UOTA TUA: quae De ignem concipiunt. pollicitus es eum obsidereris. BEL AL: su
72쪽
ei obtemperat . UNIvΕRsUs INTERI TI e ' V. 7. MNus est; LXX. γρής , tu ea xercitus quidem in ludaea, Dux vero, &lluavis, beneficus, utilis , ut suus , o Iu- princeps eius in urbe Ninive . daei, experiemini in adventu potentissimi Assyriorum regis Sennacherib, Exanimes fT I R I N I. enim metu confortabit g , ac roborabit pHebraice est main , id est fortitudo, locus Vers. i. c Nus a Ni Nivll; id est, pro- munitus, arx, praelidium erit tuis Deus m I phetia onerosa Niniυιιιs, IA omni tribalatione. Unde desumptum nomen his a Nahum comprehensa & Ninivitis Dei Antichristi . Deus moesm h, id est transmissa: neque enim adiit ipsemet ur-lDeus sortitudinum, id est Mars, ut vertit m Nniven , uti Ionas adierat , inquitIPagninus. Ait i etiam, ted scientia appro-Αrias. bationis & practica, seu efficaci, id est a-V. a. DE Us AEMULATOR. Hebraice ,lmat, charos habet , protegit , propugnat fortis zelotes ultor Iehoυa, id est vehe .lspERANTEs & confidentes xN sE. Uti ex mens atque ardens amator suorum , & ut periemini itor hostium . V 8. IN DILUulo Pa AETEREUNTE ; id est, V. 3. M NDANs NON FAC iET INNO-lin castris numeross Sennacherib, instar diae ENTEM i , id est, nullo modo declarabitiluvii inundantibus k & opplentibus Iu-
Nini ven mundam vel innocentem , putaldaeam, inquit Rupertus & Lyranus: Deus perpetuo tacendo, patiendo , dissimulando: enim CONIUM MATIONEM I FAci ET LOCI
ted potius nocentissimam ae sordidissimam Eius; id est, consummate & plene perdet esse declarabit coram toto mundo, grav:ssi locum . id est Assyrios caltra metantes in me illam stato tempore puniendo. INTEM Ioco per tyrannum ad id delecto . Sed PEITATE vIAE E Us. Poetica catachresisTheodoret. Clarius, Arias , Uat ablus &describit pugnam Dei eum A ssyriis , quassa Castro, per diluvium hoe intelligunt eis magno impetu & frigore in eos irruentis,ixercitus Chaldaeorum & Medorum , innuin pulverem pedibus equorum e & rotis cur-smerabili multitudine, impetu & celeritate Tuum suorum excitantis, eoque aerem O,lAmyriam invadentes , & urbem regiamsi urantis. Symbolice significat strepitum&lNinivea obsidione cingentes, immo & di in multitudinem copiarum Chaldaearum & Me.lluvio aquarum obruentes, teste Diodoro darum Ninivem aggredientium, oppugnan-4Siculo m, qui scribit, supra quadringentatium & expugnantium. millia ex Chaldaeis, Medis, Persiς , Ara. V. 4. INCREPAM, A LXX. remminans,lbibus & Bactrianis en hominum diluvi- id est more increpantis & eomminantistum ad Ninives expugnationem confluis cogens MARE dividi vel exsiccari, eoneutiixisse e cumque biennali obsidione parum vel tranquillari, prout ei libuerit . Sym-lpromovissent , tandem continuis imbribus bolice, mare & flumina designant copiamtexerescentem supra modum fluvium Ti- civium , militum & opum Ninivae r sicutigrin , en & aquarum diluvium ma- BASAN, CARMELUs ET Libanus , uberta-lgnam urbis partem inundasse , & murostem frugum , fructuum & gregum et qua sad viginti stadia de ieeisse, & hostibus in- omnia in excidio Ninivae sustulit & exstin.lgressum feeisse. Quod etiam Nahum e. p.
xit Deus. sequenti indicat, cum vers. 6. ait : Poris V. 6. INDIGNA Tio, ira & vindicta E-Jβκυiorum aperta funi, o templum ad fo- Us , ex nunc certo deereto Erpus A EsTllum dirutum: & vers. g. Ninivi quoi pl.e, & suo tempore etiam reipsa effundeturlset .a aquarum: lysi vero incolae fugerunt. in vo Nini vitae, & in omnes mecatores, Et his subseribunt S. Epiphanius, & Do ut solet e fornace conflatoria ferrum, aes, rotheus n & alii complures. vel plumbum liquatum & ignestens, per-l V. 9. Quin o A isyrii , C C TATIs ML- tuis obice defluere instar ignei torrentis , LA CONTRA DOMINUM , eum in ipsum petras & saxa & alia quaelibet omnia mo- blasphemi O, & in populum eius iniurii, mento incendentis & absumentis. Sed quilianto impetu ruitis ad excidendos Iudaeos. hostibus suis adeo terribilis est, amicis vi-lsieue excidistis Samaritas' Ipse profecto vos te versa summe & extreme contumet & disperdet, ut iam dixi r nec
73쪽
permittet, duplicem per vos e surgere tribulat 1εnem ad ver sv I populum suum t ita
Chaldaeus, Arabicus & Syrus, eum S. Hieronymo, Remigio, Ha ymo , Lyrano &Hebraeis; quasi dicat: Suffciat vobis , quod
Deo permittente regnum decem tribuum per Salmanassarem excideritis et non patietur clementissimus Dominus ut altera simili generali strage populum eius absumatis, reliquas duas tribus excidendo & perdendo. Sat enim poenarum iam dederunt etiam hae duae tribus . in tot amicorum, imitio fratrum suorum excidio &abductione. Quin potius Assyrii , dum in Iudaea& in obsidione Ierosolymae,
potantes & obsellis insultantes, ex improviso manu angelica p sternentur, & QUA-st arida sTIPULA , igne caeleliis ultionis absumentur. Pari modo, capietur a Chaldaei; & Medis Ninive, cum cives muris& munitionibus suis prassidenter, conviviis& symposis vacabunt : & ita factum seribit idem Diodorus q. Porro caulix cladis tuae V rr. Ex TE , o Ninive, ExIBIT , nempe rex tuus Sennacherib , qui more
C dctorum gig ntum, cum 'ipso Deo bel-
gerere praesumit , populum , urbem,
templum ipsi saerum & tam charum subvertere studens & exscindere . V. I a. ETSI PERFECTI Pu ERINT Assyrii sopiis, opibus , viribus , ita ut nihil
ipsi desit, ET ITA PLUREs, ut Iudai cum illis comparari non possint ἱ tamen attondebit eos angelus suo gladio pertransiens &feriens: nempe, quasi capillos iacillime accelerrime quotquot volet resecabit , & sie
I ERTR ANS BIT atque evanescet omne illud
robur exercitas Assyriorum : & ipse prae omnibus rex Sennacherib probrosa fuga pertransibit e Iuda in Assyriam , & ibi manu filiorum suorum transbit ex hae vita in gehennam : ita sere S. Hier. & alii supra citati. AFFLIXI TE, O Israel, o Iuda , satis superque pro culpis hucusque patratis: NON AFFL GAM TE ULTRA . nisnovis sceleribus ad id me de novo coegeris . Z i . SUpER TE autem, O Sennacherib PRAECIPIET, decernet , sanciet Do MINUI, ut NON feminetur Ex NOM NE TUO
AMPLlus; id est , ut deinceps nulli filii
ex te procreentur, qui nomen & stirpem tuam propagent, inquiunt S. Hieronymus , Remigius, Albertus, Hugo , Lyranus , UR- tablus & Riberar qui vero iam ex te procreati sunt , exitio erunt tibi tuaeque fami liae. Nam filii tui Adramelech & . M. rassar propriis te manibus iugulabunt IN DOMO DEi Tui Nesroch r, ibi sic vertit Chaldaeus & Pagninus PONAM SEPULCRUM TUUM: QUI A enim INHONORAT Use fuga Iudaica rediisti in patriam, non dignabuntur te subditi alio mausolaeo: sed in ipso templo tam infami parricidio iam profanato , submotis inde omnibus idolorum quasi indignantium statuis ae sculptilibus , levi opere te tumulabunt . A liae hahdon autem filius tuus succedet quidem tibi, sed in probrum & in ruinam familiae tuae . nam tyrannide sua & aliis infamibus sceleribus, odium omnium in se provocabit,& sceptro exutus aemulae illud familiae transcribet, puta Nabuchodonosori Chaldaeo. ut saltem ex non tua familia oriun o ut
dixi in Iudith & in Chronico si & sic
exstincta familia tua , etiam regnum &monarchia ad exteros demigrabit. r. r 1. ECCE iam supin MoNTEs adsunt PEDEI EUANGELIZANTIs tibi, o Ierosolyma, o Iudaea, caesum, fusum, sugien temque regem Sennacherib , & prim nam pacem tibi redditam e non pertransbit ιnte amplius Eetiri, e id est impius ille &Deo rebellis Assyrius, iam enim totus vel caesus, vel dissipatus, interiis: ita S. Hieron. Hugo & Uat ablus . Allegorice , S.Cyrili. & Theophyb haec omnia adaptant diabolo, peceato & morti per Christum prostratis, caesis, contritis.
74쪽
ram stragem denuncians: post poenitentiam sub Iona narratur excisa Ninive ab Arbace, ex novis eorum sceleribus Q ac de .mum iterum post aliquot reges & annos, nempe poli excisam Ierusalem, eo spectare putatur hoc vaticinium . Ceterum quae
hie sunt de irato , zelante & potente Deo, continent minas excidii contra Assyrios &Ninivitas , ad quos statim hic initio dirigit hoc onus & visionem suam Nahum: contra, inquam, Ninivitas, hostes populi Dei, & poli praedicationem Ionae iterum& saepius relapsos in scelera.
V. 3 DOMIN Us PATIENs, ET MUNDANS NON FACIET INNOCENTEM , &e. Patiens tarduς ad iram. Hebri lonpus naribus, qui
latas habent nares facile emant sumos irae: sic ex hoc modo loquendi Deus expectavit Ninivitas ad poenitentiam nec tamen mundans facieι innocentes; hoe est, non ibunt impune, sed ob scelera punientur: certe pati& tolerare ad tempus reum, non est absolvere a poena . Demum quae hic insequuntur. declarant quid possit Deus sacere, ut sic sapere discant Nini vitae . Sept. nocentem , non innocentem faciet . Sie He-hrari, faciens faciet: adde negationem , hoc est, non faciet. V. 7. BONUS DOMIN Us , ET CONFORTANs, &e. Iam de Iudaeis quos solatur: ergo ut impios punit ira Dei, ita pios ex milericordia & bonitate sua iuvat & promovet: sic in praesentia Propheta , sicut stragem denunciavit Assyrio Sennacherib, ita iam solatur Erechiam, & obsessos ab Assyriis Iudaeos. Hinc vers. 8. IN IDILU- Io repentino evertet inundatio Nini ven per Medos & Chaldaeos; vel etiam deleto exercitu Sennacherib, misso contra EZechiam, Esai. cap. v . 7. a neutra explicatione abhorret textus . V. 9. QUID COGITATIs CONTRA NINUM , &c. Certant auctores , an haec dicantur ad Iudaeos pavidos adventante Sen. nacherib, an vero ad Assyrios r neutrum
est improbabile. Placet tamen apostrophen esse ad Assyrios; ae si dieat Deus, frustra laboras: non consurget per te duplex tribulatio , excissae sunt ab A ssyrio decem tribus , non tamen excindes Iudam . Sed te ut stipulam excindet Deus. Ex TE Ex Iair vers. II. o Assyria Sennacherib, sed frustra, quamvis persectos seu plurimos habeat secumo tamen eos attondebit Angelus percutiens. Hebr. 'D IU Uele.
mim, pacifici, in pace & prosperitate, aut concordes, & hoc sensu persecti ut habet Uulgatus perinde est i non amigam
ultra Iuda, nempe non consurget illa duplex tribulatio. PERTRANsIBIT , pro Pe transibunt ; vel certe Sennacherib . V. I 4. ET PRAECIPIET SUpER TE DOMINUs, &e. Sermo est ad Sennacherib ohoc Dominus decernet de te, ex quo fiet ut non seminetur in nomine tuo amplius:
eris nempe sine liberis, regno, Ae idolis :nam Sennacherib post reditum in Assyriam oecisus est a filiis, & Assaraddon filius regnavit quidem, sed non diu, ut satis observavi ad annum mundi 3 27 ι.&3273.
UANGELI2ANTEs , &e. Percussis exercitu Sennaeherib missi cursores ab Eet echia evangelietabant gaudium hoc magnum : nec desuere festivitates. Est certe hie alius aliqua, dum Nahum alludit ad verba IIa LII. 7. quam pulchri pedes, & proinde eistiam ad Apostolos evangelizantes sub Chri
Vers. 8. LOCI EI Us r urbium apud Assy
nss. 9. DUPLEx . Semel evertit Sennacherib decem tribus . non id faciet eris ea Iudaeam. Perf. II. ET EXIBIT: Sennacherib . Pras. II. SI PERFECTI FUERINT I quam vis valeat robore & numero superes, tamen Angelus vos attondebit lub Eet chla. AFFLIxI TE, Israel, Iuda, & I rusalem ; non tamen amplius per Assyrios: nam per Chaldaeos postea contigit excidium urbis. Vers. I 3. BELIAL: crudelis Assyrus . Nomen BELIAL est homo exlex , sine iu
75쪽
Obsidis Niniis eiusque a Chaldaeis depopulatio , quia superbe
Scendit qui dispergat coram te, qui custodiat obsidi
nem: contemplare viam, consoria lumbos, robora Vir
tutem valde. 2. Quia reddidit Dominus superbiam I oob, sicut superbiam Israel: quia vastatores dissipaverunt eos, & propagines eorum corruperunt. 3. Clypeus sortium eius ignitus, viri exercitus in coccineis digneae habenae currus in die praeparationis eius . & asutatores consopiti fiant. 4. In itineribus conturbati sunt.' quadrigae colliasae sunt in plateis: aspect0s eorum quasi lampades, quasi fulgura discurre tia. s. Recordabitur sortium suorum , ruent in itineribus Lis : velociter ascendent muros eius , & praeparabitur umbraculum . 6. Portae fluviorum apertae sunt, & templum ad solum dirutum . 7. Et miles captivus abductus est: & ancillae eius minabantur gementes ut columbae, murmurantexin cordibus suis. 8. Et Ninive quasi Piscina aquarum aquae eius: ipsi vero fugerunt e state, nate, & non est qui revertatur. p. Diripite argentum, diripite aurum: & non est finis divitiarum ex omnibus vasis desiderabilibus. Io. Dissipata est, & scissa, & dilaceratae & cor tabescens , & diu solutio geniculorum , & desectio in cunctis renibus : & facies omnium eorum sicut nigredo ollae. II. Ubi est habitaculum leonum, & pascua catulorum leonum, ad quam ivit leo ut ingrederetur illuc, catulus leonis, Ecnon est qui exterreat λ I 2. Leo cepit sum cienter catulis suis , & necavit leaenis suis: & implevit praeda speluncas suas, & cubile suum rapinai. I 3. Ecce ego ad te, dicit Dominus exercituum, ' & succendam usque ad sumum quadrigas tuas, & leunculos tuos comedet gladius: & exterminabo de
terra praedam tuam, & non audietur ultra vox nuntiorum tuorum.
Vns. 4. In itineribus tanturbari sunt e qumariga tollisa sum in plateis . Nastellinum conturbati, non est vertendum in semini. num conturbarae, iungendumque, cum qu drigae Vors. 3. Et suerendam usque as fumum qu drigar mas. Non uelle substituendum est pronomen tertiae personae eius , pro secun
NOT TI . Vers. 4. T N itineruas conrurbati sunιρ qua I riua eitis o. i collisa sunt f eou. NMI o. aυu se in mulserum o. in plateis. Quatitor manuscripta , Germani oblongum, Plantini medium , Η , & Bussidianum proeconturbati stini habent eanturhata sunt seminino genere , quod ad quadrigae referatur. Hebraea ambigua sunt ex se ad utrumque. Ceterum Hebraei ita interpunxerunt , ut
76쪽
eum V quod Interprea noster eonturba i primis enim se ple aque exemplaria leguntr ' . etiam praestamissima . Tum enarratores idri dixit a 'in quod quadrigae transtulit, co leiplicant, & disertissime ipse B. Hieronyopuletur: quo odo & Chaldaeus ti LXX. viti mus, cuius Verbλ sunt: is Rursumque ad dedistinxerunt. Porro noster Interpres , ut is lis scripti s ordinem red ens Tinta est. vile potuit, aliter videtur distinxisse siti inquit, multitudo venientium , ut coniunia, In' ab uarin separasse; itaque transtulis-i,, ctum agmen si In Itinere , & disterni ne b is queat. I p. quoque quadrigae, dum viam se ut primum protulimus, In Binensibus --lis non reperiunt prae multitudine inter se rurbari fiani i quadriga uisa δεηι die. Ins,, colliduntur in plateis. M
S A . LUM , scilicet ob aestum , ceterasque aeris iniurias. LXX. propugnacula. Veg. I. A MENOrT , stitieet Nabueho- V. 6. FLUvIORUM, id est populorum inis
donosor. DispERGAT, scili- tra urbes conclusorum . LXX. etintatem.
cet perdat, seu vastet. COR LM TE, id estITEMPLUM a sorte pro templa. te isectante , scilicet o Ninive, & dolen- V. 7. Mi LEs. Chald. Regina . Asci L- te. Ossi Dio NEM, scilicet donec te expu-lLAR TIus, id est urbes lubieetae Ninive, gnet. CoupoRTA tu Mnos, id est collige scilicet earum cives. MURMURANTEs, id vires. ROBORA, &e. repetitio, seu expli- est cum tacito seu tenui murmure doleniscatio praecedentis. tes. LXX. loquentes . . V. a. REDDIDiT, δ' est punivit. Su. V. 8. AQUAE, id est populus. seu ei-PERBIAM. scilicet Sennaeherib, qua usus ves, scilicet loco amoeno multi . STATE, est, contra Iacob, id est Iudaeos, seu Iu- sTATE ; quasi dicat , Frustra dicet quis . dam. LXX. iniuriam , seu contumeliam.ISubs stite . REPERTATUR, scilicet a fuga Isa AEL, se ilicet qua contra Israelem usilcontra hostes . . Assyrii . UAsTATOR Es , scilicet Assyrii . V. 9. Di RIPITR . lai licet o Chaldaei . Eos, scilicet Israelitas. PROPAGINEs , id Vox militum se cohortantium ad praciam. est fructus , seu possessiones . vel filias .lFINIs. Hyperbole. Exὲ pro, in t vel suis CouRupERUNT, id est perdiderunt. baudi, eapite, vel diripite , DEslDERABI V. g. Eius , scilicet Nabuchodonosor , LIBus, id est pretiosis, . IGNI Tus. Hebr. & Chald. rubeas , quod V Io. DisSIPATA T , icilicet Ninive . quidam interpretantur de laminis aereis, seuICOR TABESCENs . &c. Descriptio exant aureis scutorum, quae ad solem eum colo- matorum, & viribus desectorum. FACIEs, rem reddebam. IN Cocci NEis, scilicet ve-lscilicet prae timore, seu moerore , & asn si hus. IGNEAE, scilieet auro ornatae, quae . ctione. NIGREDO: contIaria haec lue , quae ad solem deinde ignitae apparent . PRAE- in facie laetorum velut apparet. PARATI NIs, scilicet ad bellum . CONM- R. tr. UBI EsT; quasi dieat r O AR PITI, scilieet vino ; quasi dicat, Uelut te.leii, ubi est Ninive illa, ubi habitabant saemulenti nihil timentes. vi Reges eum filiis, omninque per orbem R. 4. CONTURBATI , scilieet milites, quod viae tam multos capere non possint, vel ordinate incedere non sinant. COLLI-saa, scilicet inter se, quod eas nec latae viae capiant. LAMpADEs quasi dicat :Vultu pleno iraeuadia Chaldaei irruent: sic Psal. xv II. Ignis a facie eius , scilicet irati exarsi.
V. 3. RECORDABITUR , stilicet Α - rius, ut se defendat. RUENT . id est ea.eent , scilicet interempti ab hostibus in viis. Eius, scilicet Ninive . UMBRACU-
praedabantur IvIT, id eli te recipi euat ex
praeda. CATULus, &e. quasi dicat, Cum filiis sitis. EsT; pro . erat.
V. D. LEAENIs. Chald. uxoribus. V. a 3. AD TE, scilicet veniam punituis rus. Ex ERCITUUM . LXX. omnipotenoe .
UsQUE AD FUMUM, id eli dum in lamum vertantur. Chald. igni . LXX. in fumo . PRAEDAM TUAM, id est quod praedata es. NUNTIORUM.Chald, legamrum , scilicet ad alias urbes.
77쪽
PERBIAM IACOB , S CUT SUPERBIAM Is RAEL . Cum ista prophetia non dirgatur contra Israeli nec contrae Iudam, quaeritur, quomodo propheta meminerit superbiae Iacob & Israel ' Ad hoe duplieitet
rei pondetur. Hieron. exponit hoe modo:
Si eut Dominus ultus est Iudam de superbia Sennaeherib , interfecto exercitu eius
in Iudaea, & ipso a filiis suis iugulato; se
ulciscetur Dominus Israel , id est de eem tribus quae a luperbis A ssyrias possidentur. Intelligit ergo Hieronymus per superbiam Iaeob & superbiam Israel, eam quam ho stes eius adversus eam declararunt . Alii per superbiam intelligunr magnificentiam,& se exponunt: Reliituet Dominus magnitieentiam & dignitatem populi sui Iacob & Israel . subversis hostibus , a quibus opprimebantur se V. 7. ET ANClLLAE Eius MINABANTUR . id est ducebantur ν quomodo grex ovium aut armentorum minari , & duci dicitur. Sie Exodi Irt. de Moyse pascente oves Iethro soceri sui r Cumque minasset gregem ad interiora d arti . Et hane esse vocis huius significationem hoc loco , manifestum est ex Hebraeo & Graeco, ut plane rei ieiendus sit q uorundam commentarius, de minis seu comminationibus , nescio quibus, istarum ancillarum . Nam &
sequitur ,' minabantur GEMENTEI, UT CO
LUMBAE, quod nullo modo videtur esse minas iactantium. Itaque & quod adiur gitur; MURMURANTEI IN CORDIA Us suis , de dolore tantum & amaritudine cordium intelligendum, non de minis.
Vers x. R ScENDIT e r DrspERGAT - 1 AM TE . Ducat tuos . O Ninive, aut o Rex A ssyriorum, in captivitatem . Is est Nabuchodonosor, ut Hieronymus explicae. CusUDIAT OBSIDIONEM, id est obsidebit te . Hebri eustodire munitionem; ero, custodite areem . o Nini vitae, ne capiatur. CONTEM p LARE FIAM, per quam hostis venit. CONFORTA LUM- Eos, id est vires assume quantas poteris,
V. 2. QUIA REDDIDIT DOMINUs supER sl AM IACOB. Sept. συertit Dominum eon.
tumeliam Iacob. Rie Iacob pro decem tria bubus aeeipi debet ἱ & superbia active , pro ea qua illas tribus Assyrius oppressiit, pro
contumelia. Quidam excellentiam vertunt,
quam reddidit Iudaeis , aur Deus hostibus vindieatis, avia Ghaon , pro superbia lepro exeHlentis sumitur . Sed quocumquem do, vindictam sumpturum de hostibus significat qui illas tribus oppresserunt. SOCUT sUPERE IAM IsRAEL. Hie Israes pro tribu Iuda sumo , quam oeclis' Sennacnerib vindieavit. Ergo, ut tribus Iuda sumultus, sic decem tribus vindicabo , deleta Niniveo Qui A v AsTAUREς ν &c. Hebri
bona diripuerunt Assyrii, eorum & proe ginem . Per propastines minora oppida imtelligit, quae simul & urbes vastarunt. V. I CLYPEus FORTIUM EI UI IGNIT Us. Hebr. rubeν, scilicer sole pereutiente ruber & ignitus apparet. Loquitur de militibus, quos Ninive habebat , ad resiste
Hebri vermiculati, id est in vestibus coecineis. Ex coeco vermis nascitur , ex quo color coeeineus prellantissimus . Isai. I. 8. Si fuerint peceata rubra ,ut vermistilus,
velut ιana alba erunt. De eo vermiculo lo-uitur. IGNEAE HARENAE CURRUs . Sieept. Solis radiis igneae videntur , quia ex aere, ne facile rumperentur. Hebr. is igne id est ut ignis lampades currus . Can.
thus serreus efficiebat, ut per petras currentes currus scintillas emitterent . IN D EPRAEPARATIONIs ErUς, cum ad bellum se comparant. ET AGlTATOREI CONIOPITI suNT. Hebr. σ abietes venenata , id est sagittae, aut lanceae, quae ex ea arbo.
re fiunt , sunt helleboro insectae . noxiis herbisωκ. IN ITINERI EUI CONTURE ATI SUNT- Se agitatores seu milites mutuo impediunt. Hebr. M plateis infament eurrus , id est ascensores currus, nescientes quo vadant hue illueque diseurrunt quali insanientes .
ADRIGAE COLLIsAE IUNT IN PLRTEIs.l Hebr. raris eouident , scilicet adscensores , 'aurigae calearibus equos inei tabunt . Qua SI FULGURA DIςCURRENTIA. Hebr. quas falaura eurrent, id est velociter. R. I. RECORDABITUR FORTIUM EU RUM ῆ eorum, quos prius habuit , reco
78쪽
dabitur Assyrius, seu Ninive, eorum comparatione esse ignavos quos habet . Ru-ENT, si ve ossendenι in viis sitis, id est eum ierint obviam hosti, in primo conflictu peiora serent. UEL lTER asCENDENT MU-Ros nius, scilicet urbis, se moenibus tueri eonabuntur diffisi viribus. ET PRAEPARABITUR UMBRACULUM . Vineas , musculos, pluteos hostes parabunt , ut muro Recedant, illum dolabris diruant. Eas machinas rembraculum vocat. Chales turres a-
V. 6. PORTAE FLuvio RuM, id est urbis aperientur, prostrabuntur, quas fluviorum vocat, quia per eas , ut fluvius , p pulus egredietur. Me quia ad ι flumen erant portae, peτ quas urbs est ea a. Fluviorum dicit, quia in ea urbe plura erant
flumina . TEMPLUM AD SOLUM DIRU
TUM . Hebr. templum , sive palatium ιλquinet , igne iniecto metalla liquescent. V. 7. ET MILES CAPTIvus. Hebe. Iasio, id est milites. eaptivi iverunt. Chald. Regina abiit eaptisa . Quae Irn metabvocatur, aut quia sic vocabatur, aut quia Regi astabat: sie Hebr. Schol. nimirum ea voce deducta a Ix laetab , id est sera . ANCILLAE EI Us MINABANTUR, id est deducebantur. Hebr. deducentes, scilicet Re-εinam , eam comitantes . GEMENTEs . Heb. in voce columbarum, id est gementes . MuRMURANTEs. Hebri tundeotes instar Vmpa
ni eor suum , id est pectus, scilicet ut Praeficae eiulabant-V. 8. . AsI pisci MA , id est boni; re. ferta I copiis erat Ninive ARUAE RIus, id est copiae, opes. Hebr. a iebus, stiliget antiquis erat ea opulentia multo Lem. re congesta. IpsI v ERO FUGERUNT, sci-
ieet cives non sunt ausi eas copias de sendere. STATE , sTATE; stilicet hostis id dicebat , ne fugerent . NON EsT QUI RE- EλTATUR . Heb. qui res rexet , stilicet retro. Effusa iuga erat; ni nil aliud cura. bant. Sept. non erra qui respiceret. V. 9. DIRIPITE . Milites .in te e se ad praedam incitant. Aut Prophetae sunt vo .
auibus vasa demerabilibus. Gloria id est divitiae constant ex omni vase pretioso, quod desiderant homines..
debilitas . ET FACIEI OMNIUM EORUM sICUT NIGREDO OLLAE . Hebr. ρο Dei es
omnium eorum contraxerum nigredinem .
Pingit. cives Ninives quasi aegrotos ex gravi morbo , nigros prae metu & moerore.
NUM , id est lustrum . Ironia est . AD UAM . Sept. & Chald. quo His leo . Gotth. ad quem ivit leo, Mi ibi moraretur sine timore', hoc est, quomodo evanuit vestra superior ferocia, quo abiit , o Nini vitae ZR 12. LEO CEPIT, rapuit. SUFFICIENTER , quod sufficit catulis , seu abundanter . Sincera & modum, & copiam significare potest, ut & dat Hebr. ET N CLv IT, seu fuscaviι , e praeda scilicet. LEARNIs su Is: supple, quod illis sussicit. SPELUNCAs suas. Heb. foramina sua. ET CUBILE sUUM . Hebr. hahitacula Darapina implevit. Per foramina & habitae Ia, lustra intelligit. Ergo non est mirum, si tam multas copias habebatis, quia te num instar multa rapuistis, multos oppres s stis
MUM , quousque Ia longe positis , sum
incendii videatur. ET AEuNCULos Tuos se milites, filios . ET NON AUDIETUR UMTRA vox NUNTIORUM TUORUM ia Imperio stante eursores , ut fit , mittebat ad
alios Reges ; deleto Imperio id cessabivia
mors r. Λ Matini T , id est brevi asceniso det, eontra te, o Ninive mhostis Chaldaeus. Qui Dis ERGAT . Heb xxtra mephiis, id est confringat, conterat. dissipet , disperdat tuos agros, villas, mu nitiones, opes, incolas, &α CORAM TE - in oeulis tuis; te spectante, & sementem I C TODIT OBsi DIONEM: qui te esau iam & obsessam teneat , nec quemquam egredi patiatur ia CONTEMPLARE UIAM tadhibe speculatores, qui tibi nuncient hostium adventum. Co NpoRTA LUMBos, id est vires collige . ROBORA v IRTUTEM PCongrega exercitus, & quae ad bellum lanx
ne eessalia, & opportuna .. V. 2L QUIA REDDIDIT DOMINUS. S PERBIAM ILCOB. Sententia est, Si Deux
79쪽
& superbiam Israel, id est decem tribuum
impunitam abite non permisit , sed pro superbia eorum , & contumacia, qua divinae legi fuerunt inobedientes , & idola
pro vero Deo coluerunt , variis cladibus
attrivit ; quid de Assyriis fiet , quos pari
indulgentia , & amore non complectitur ut populum suum. UASTATOREs: barba. ras nationes, quibus vastata est Iudaea, &decem tribus. PROPAGINEs EIus CORRUPERUNT.' per propagines, vel opes , vel
filios, & nepotes, vel tribus, & familias, vel minora oppida , suburbia , & circum iectos vicos intelligit. V. 3. FORTIUM Eius: militum stilicet Chaldaeorum . IoNlTus e splendidus, &
ruscus, auro illitus. IN COCCINEis et vesterpurea amicti, qui habitus procerum est, nobilium. IGNEAE HABENAE CURRus: auro rutilantes, & in solo splendentes, utisnis. IN DIE PRAEPARATION is EIUS . scilicet ad bellum; quasi dicat Si quis comtempletur Chaldaeorum apparatum , videbit omnia auro splendere, clypeos , habenas,&c. AGITATOR Es CONMpITI suNT : stilicet vino; quasi dieat: Chaldaei agitatores velut tumulenti nihil timent e irruunt in Pugnam ferociter ut temulenti . Alii de Assyriis hoc dictum putant, ut sensus sit, Veloe iter ad vastandam Nini ven venient Chaldaei, cum Assyrii equites antea in gitandis equis egregii, & celebres, vel er puta , vel desidia; vel pavore suerint eonsopiti. Ita explicat D. Hieronymus, & ex Teeentioribus Ri hera , ti Corne l. quam interpretationem si sequamur , dicendum est Nanum, ut lolent prophetae. a Chaldaeis de quibus loquebatur, ad Assyrios repente
sermonem convertisse.' V. 4. IN ITINERIB Us CONTURBATIgUNT; id est, tanta est multitudo veniemtium Chaldaeorum , ut commixtum sit agmen itinere, & perturbatum , ut discerni nequeat. QUADRIGAE COLLIsAE sUNT IN PLATE Hr quadrigae Chaldaeorum per plana oea, & spatiosa decurrente& prae multitudine viam non invenientes, mutuo inter se collidebantur. AspECTUs ILLORUM QUA-sI LAMPADEs e scintillas quodammodo e vultu irato emittentes. Vel, fulgebunt obarmorum splendorem, ut lampades. R-M FuLGUR L : velociter scilicet discurrenis
RUM: recensebit milites suos . RuENT 1 tr TINERIB Us suIs ti dum properant plus iusto, ut Niniven adoriantur,&expugnent Mustos Eius; scilicet, Ninives. PRAEPA RABITUR UMBRACULUM e figentur teri toria, ne obsidentes sub dio esse cogantur. Pagninus vertit, 'sparabitur operimentum e tabulis, pellibusque confectum. Cornelius de testudine interpretatur, ad id instructa , ut muri ariete quati possint. PORTAE FLU v IoRUM APERTAE sUNT. Portae Ninives,& aliarum civitatum, per quas prodires
lebat magna hominum multitudo instar fi vii. Vel per fluvios metaphorice intelligit copias Chaldaeorum, quae muris , & po tis Ninives, quasi ameribus cohibitae, iis vi perruptis, urbem inundarunt, & vas ais
EsT . Templum idoli Nesroch , quod a Ninivitis colebatur, per quod significatur
totius urbis ruina. V. 7. MILEse qui Ninivea custodiebat. MINABANTUR I ducebantur . ANCILLAE
Erus ; id est mulieres captivae , & ancillae
factae. MuRMURANNI IN CORDE SUO: Obscuro murmure gementes, lacrymas suas devorantes, & eiulatum tollere non a
V. 8. . As HscINR A UARUM A QUAE Erus; quasi dicat : Licet Ninive aisquis abundaret , eum sta sit ad fluvium Tygrim , non tamen i Ilam aquarum e pia defendεt a Chaldaeis. Ipsi v ERO FU
GERUNT: scilicet imilites A ssyrii , quibus
urbis eustodia eredita erat. STATE , STATE .' vox est Ninives, aut prophetae ,' cur fugitis eue non pugnatis V. 9. DIRIPITE ARGENTUM , 8te. se mutuo Chaldaei adhortantur ad direptio nem. NON EDT FINrs , &e. stilicet vas rum, di pretiosae supellectilis, qua urbs abundat; numquam exhaurietis , adeo se .
V. Io. DIssIPATA EsT , Sce . idem si. gnificam haec tria, seA per amplificationem iunguntur & aeervantur. Dissipatae , & dirutae sum domus, moenia ν & templa, publieae ν & privatae aedes eversae. COR TAωB EsCENs: timore dissolutum , & liquefactum. DissoLUT O GENICULORUM V tre mor genuum , ut aliqui vertunt . Uata
hius; eossim genuum, ut accidit iis . qur
80쪽
roborIs animalium; quare lumborum , t rib b in Iacoa, id est in duas tribus toti aut renum desectio, magnam virium de-lfamiliae Iacobi reliquas , quam in lirael sectionem significat. Sic UT NIGREDO OL-lid est in resnum decem tribuum per Teis LAE : facies enim destituta spiritibus a cor-lglathphalasar e & Salmanassar d: qui pstoinde transmissis , ut aceidit in magno timo.lpAGINEs , id est familias EORUM , partim re, expallelait, nigrescit , & obscura reflexodio, partim abdud ione de exilio CoR-ditur; sicut e contrario , qui laeti sunt ,lRUPERUNT: ita S. Hieronymus , Remi in quasi luce quadam persu si videntur gius, Albertus , Hugo, Lyranus , immo fleκ II. UBI EsT HABi TACULUM LEO-lLXX. Nunc ergo primam, Chaldaici &NuMὶ Amara irrisio quasi dicat: O ADtMedici exercitus aciem contemplare: syrii, ubi est Ninive illa , in quα saevi ha- V. 3. CLIPEUς poRTIUM EI Us , qui iubitabant Reges cum filiis , omniaque cidi prima acie collocantur . IGNIT Us , id est cum praedabantur P AD QUAM IvIT LEO : in aureu& est vel ex aurichalco eo utar indutiquam Rex Assyrius se recipiebat ex prae-'COCCINEIs , id est purpureis vestibus; qua-da. CATutius LEosis, id est & filii e-lsi dicat: Nobiles omnes erunt, ac proin-iusdem regis. NON FIT QUt Ex TERREAT: de generosi, strenui, imperterriti milites, non erat qui ex cubili, & lustro illo perlqui ignem A aellum internum animi , &vim posset excutere , aut quietam regni'sitim sanguinis , etiam externa veste san- Possessionem turbare. guinea & quasi ignita eontellentur. Et haec V. ra. LEO : rex Assyrius . CATULIs est ratio cur non modo olim , Medi, Peris
suis, pascendis; filios intelligit , ut per sae f, Graeci g, Romani h Hispani ι sed
leaenas, uxores. de nunc Galli ac Germani. , saltem nobi- I p. EccE EGO AD TE; quasi dicat ei liores mili es veste utantur purpurea, ut se O spelunca leonum Ninive, veniam ut te se docet Martinus de Roa k - Additque per Chaldam debellem , puniam, & eve lipsos hoc etiam habitu sanguineo exprime tam . UsQUE AD FUMUM τ ut penitus re velle, promptos se paratosque pro rege vertantur in fumum . Italice diceremus,lsuo, pro repubbliea sanguinem prosunde- H, andare in fumo . Ex TERMINA ao ollire. Ut & Cardinales sua purpura testan- TERRA PRARDAM TUAM faciam utitur, se pro Christo & pro Ecesesia para- amplius non praederis . Vel , exportabitur lios proprio sanguine purpurari . Nunc ad e terra tua id quod praedata es . NUNCO-s secundam aciem. IGNEAE, id est aureae, RUM TUORUM: Iegatorum , quos ad ut 8c instar ignis fulgentes, HABENAE CUR
hes mittebas , imperunx eic tributum autJRUS IN DIE PRAE A RATIONls, seu expe-
deditionem &c. i ditionis bellicae. Pro habenu , Chaldaeus, Tigurini se Valabius , Pagninus Rabbin, T I R I N I. vertunt lampadest vel tedas ; quasi dicat:
Currus eorum falcati tanta rapiditate seis Vers. I A SCENDIT eontra te , o Ni- rentur , ut serro rotarum versantium ad
nive & Medus Qui coa Miscilices alliso, ignis emicet undique instat τε, iὰ est in oeulis tuis, in suburbana tualiacis vel fulguris r er agitatores curruum B sPERGAT a copias suas militares, quibuslperitissimi ae dexterrimi , vino in luper , dissipabit ae disperdet omnes aggeres , aclvel si mavis surore CoNmPIrt SUNT a munitiones tuas, re biennioe toto custodiet non quoad sensus aut praesentiam animi , BsIDIONEM, arctissime te concludens om- sed quoad apprehensionem periculi vel me- ni ex parte: ita Hebraei, S. Hieronymus, tum praelii; quasi dicat e Adeo ardentes Remigius, Albertus, Hugo, Lyranus, Cla.l& precipites seruntur in pugnam, ut suror xius, Ribera, a Castro, a Lapide . CON-lillis & vinum mentem omnem & consi-
TEMPLARE e speculis tuis vlAM qua un-llium eripuisse videantur , inquit Sa dique ad te cingendam accurrunt : CON- chez. FORTA LUMBos , eollige quidquid virium V. 4. IN lTrNER in υτ tanto numero , habes, ut adUentantibus resistas. . dianti celeritate, tanto impetu discurrunt, V. a. Qui A REDDIT DOMINUS , Nini-lut non raro sese invieem conturbent σvitis supgasi AM, id est debitam superbialeslidant, ae collisione ignem flammasque ae tyrannidi exercitae tam per Sennache - excitent: ita L Hieronymus , Remigius,