장음표시 사용
51쪽
virgam: quis servabit decretum , aut La UT DAREM TE
Rapina instar ignis est. Omnia alia consumit quae fur ante liabebat . Sept. numquid ignis in demo impii Hebr. adhuc nonne sunt m domo impii thesauri iniquitatis ὶ ET MENSURA MINOR IRAE PLENA . Heb. ephi deflaiens abominabi tis. Sed epti pro mensura in genere sumi poteli , ut A mos
Ira. s. dictum eli. Et ιra plena voca. tur , quia eam Deus de te latur . Explicat quomodo impii eos thesauros construant, adulterando menturas dc pondera . V. II. STATERAM LMPIAM. Hebr. Ilateram iniquitatis, id est inquam , fraudulentam. ET E ACCELLI PONDERA , scilicet Pondera quae sunt in sacculo. Hebr. oe in sacculo lapides doli, id est dolosus e sed la- Dido pondera erant , quae in sacco servabant.
V. I 2. IN QVisus, id est per quae pondera, stateras, mensuras ia invITEs EIUS, scilicet urbis, de qua loquitur . REPLETI SUNT INIQUITATE , id est thesauris ini quis. Hebri euius urbis divites repleti sunt rapina. Iis fraudibus divites sunt facti. LouuEaANTUR MENDACIUM , ii ci- Sie factum est . ut tu
rem te in desolationem. ET HABlTANI Esi N EA , scilicet urbe Ierusalem , aut Samaria . de qua loquitur. IN stat LUM, id est, contemptum. ET OPPROBRIUM POPULI MEI PORTA Bi Tis. Quo vos populum afflixillis, eius dabitis poenas . Aut populιon obraum, id est maledicta ab eo contra vos iacta portabitis.
ves, ut alios deciperent, quoiu avidi mercatores faciunt. V. 13. COEPI PERCUTERE TE . Hebr. Muciavi ut Sepr. percutiendo te desolando propter peccata rua. Uozem Wi nn heheistia Hieronymus a bbri halal deduxit, quo est inciperet alii a ' in hes , dolere.
SUPER PECCATis Tuis , id est propter peceata tua seci tibi dolorem, cruciavi te . V. I 4. ET MUMlLIATIO TUA IN MUni TE: o cives Ierusalem , Iudaei . QUAE DOMIN Us LOQUITUR : ad me Michaeam , ut eadem vobis annunciem , & reseram . SURGE , CONTENDE. Dicit ergo mihi Deus surge,& contende iudicio; id est , discepta eum Iudaeis, eosque de sceleribus argue . A WERsUM MONTEs , &c. Citantur hic mo tes ut rei, eo quod in montibus erecta es.sent idola : est prosopopoeia ad augendum pathos. Vel montes, & colles vocat reges,& magnates, ut etiam iidem sequenti.ve siculo vocantur fundamenta terrae , qui scilicet terram sustinent, sine quibus minores vitam tueri non pollent. CONTENDE IUDICIO . Hebr. a rd, obiurga, increpa .
V. a. FORTIA FUNDAMENTA TERRAE
Vide dicta superiori versiculo . QUIA IU Dici UM DomNI CUM POPULO sUo ἰ Id est , qtita lis es Domino cum populo suo, ut aliqui vertunt. Dilume ABITUR : iudicio contendet, & diseeptabit. Pagnia. Et eum Israel di putare υu ι. V. 3. POPULE ME Us, &e. Est initium expostulationis Dei ; quasi dicat, Licet per me, ut quemadmodum ego tibi malefacta Dio tui, id est paupertas et non poteris, exprobro, ita tu mihi vicissim exprobres, ut dixit, saturari. ET APPREHENDEs Jon- i quid habes adversum me. Simile est il- sequeris hostes , & non redimes pretio l lud Isa. x Liri. 26 Reduc me in mem
scilicet eaptivos. Hebraei longe aliter: l riam, ιudicemur simul , narra si quid rara uxorem non servabis , aut i habes, ut iustifceris, id est ut iuste pro te proiiciet scetum o quod ferυabit , aut i sententia seratur. proiiciet id est pariet gladio tradam: j V. q. MOYSEN, AARON, ET MARIAM.
patra pro eiicere e ventre, seu parere sumunt. Atque hare erit praecipua humi Iiationis eaula, earere filiis. V. II. ET Cus ToDrsTIs PRAECEPTA
AMRr . Anii & eius filius Achab impietatis Ieroboam praeeipui instauratores fuere, & populum ad id pertraxere. IN vo-LUNTATI Us EORUM . Hebr. in consiliis eorum indulasti, secilii quod consuluerunt. Chald. habet : Mysi ante te tres prophetas, Moysen, Aaron, Mariam; Monem addodendum ιudiciorum traditionem , Aaron ad
eviandum populum, Mariam ad eruditionem feminarum. Ita etiam D. Hieron. &alii. V. s. QUID COGITA v ERIT BLLACH Memento Balaam consilium dedisse Bala,ch, ut per mulieres te deciperet, Se ita ira
52쪽
o tractu, qui est a selim trans Iordanem , usque ad Galgala ad Iordanis transitum, omnino periisses insidiis, & machi nationibus illis, nisi ego te servassem . UT COGNOSCEREs I UsTITias DOMI Ni; id est, ut ita videres quam i ullus sim , & fidelis in meis promittis . Uel, ut semper Deum coleres, & eius praecepta servares. V. 6. QUID DIGNUM OFFERAM , &e. Sunt verba populi peniteatis . CVRvABO GENU, &c. quasi dicat: id faciam , aut quid Domino offeram, ut gratiam eius promerear An genua flecta mi An immolabo victimas , & holocausta i
Responsio eii proplietae ἔ quasi dicat , Minime: non placabitur Deus et ternis hisce ceremoniis, nec sacrificiis, nee volet sibi filios aut filias offerri in holocaustum , ut superstitios: faciebant Idololatrae, Moloch infando hoc sacrificii genere colentes. V. 8. FACERE IUDICIUM , scilicet teipsum condemnando ut peccatorem , & humiliter pro peccato satisfaciendo . DlLIGERE MISERICORDIAM: in proximos, & illam
prompte exercere. AMBULARE CUM DEO,
id est coram Deo conversari , scilicet ei obediendo, & placendo. Chald. Ambulare
in timore Dei : loli, ite cavendo ne quid contra illius legem, & voluntatem pecce
me ab his tribus enumeratis aberant , iterum redit ad eorum reprehensionem . ADCIvITATEM, Ierusalem. SAL Us ERiT TIMENTIBUS NOMEN Elus; quasi dicat: At que illi salvabuntur , qui Deum timentes ea secerint, quae Deus docet, clamando per prophetas. NOMEN Eius , id est ipsum . ET QUls APPROBABIT ILLUD: quasi dicat:
Scio fore paucos qui probent, & effuttii mdent, quod ego dicam , & Dei nomine v
si dicat: post tot monita, & increpationes prophetarum , adhuc impii retinent aliena inique paria , sed illis convertentur in ignem, qui domos eorum populetur , &absumat e sie D. Iacob. in sua epist. cap. v. 3. Aurum, inquit, argentum υesrtim aeruginaυite o aerugo eorum in testimonium vobis erit, o manducabit carnes υoras , scut it nis. MENςURA MINOR IRAE PLENA . Quantum detrahunt mensuris , quas
' dolo te minores iaciunt, tantum eis addetur irae divinat, ut impleantur. V II. I UsTIpICABO : putas mihi placere posse fraudes in mensuris , & ponderibus quas damnavi lege mea λ Deut. xx U.i3. legimus: Non habebis in facula diversa pondera , maius , o minus . SACCELLI Tiacculi, in quo pondera servabantur. V. II. IN QViBUs e quorum iniquorum ponderum usu. Pagnin. 3c Uatata vertunt,
Cuius scilicet civitatis ditates repleti
sunt iniquitate. Itaque vox euius, reseren
da est ad illud versiculi 9. Ad civitatem,&e. vel ad illud, Audite tribus . REPLETI SUNT INI UITATE : non tam divitiis
quam scelere , & iniquitate repleti iunt. Vel per iniquitatem intelligit inique partas opes. HABITANTEs IN EA : civitate. LOQUEBANTUR MENDACIUM: afferentes
merces esse incorruptas , & sinceras , .&pondus iustum . V. I 3. Coε Pi PERCUTERE TE . Variis cladibus & porro pergam, quia non respiscis. Pagnin. M Uatabl. vertunt: Esto gustoque agro are feci te, peνι utiendo , oe destando te, propter peccata tua . V. I . TU COMEDEs, ET NON SATURABER ls. Etiamsi multas vores divitias, non tamen convertentur in succum tuum.
Ital. diceremus, Man barat . ma non ti faria pro . Vel sensus est , In obsidione , Sccaptivitate ita parce comedes , ut non s tu reris. HUMILI TIO TUA IN MEDIO TUI,
id est in terra tua affligeris ab hostibus tvel , Causam harum calamitatum non est quod in hostes reiicias; tu i cccatis tuis es causa tuae humiliationis . Aliqui vertunt, Depressio erit in medio tui ut si sensus . Uenter tuus olim cibo tumiduς, & turgita dus, prae fame , & inanitate deprimetur, seque contrahet , & coarctabit . APPREHENDEς, ET NON SALvABIs, id est apprehendes uxorem tuam , & cum illa co suel ces, sed istum quem conceperit ncri salvabis, quia abortum faciet. Pagnin , ver tit, Tanges uxorem tuam , o non ferυa
Quod si vi Vum fuerit enixa, illum gladio
hostium tradam, ut occidatur. V. 16. CusTODIsTI PRAECEPTA AMR ,&e. eos, a quibus animo , & voluntate
dissidebas, impietate , & cultu idolorum imitatus es, scilicet Amri regem Israel,& eius filium Achab, qui impietatiς Ier G boam
53쪽
hoam , bellis quodammodo collapsae , re-lstauratores fuisse videntur: HI. Reg. xv I. Opus DOMUI ACHAB. Quod. erat ἰidololatria , impietas, eaedes prophetarum , expilatio civium, & alia scelera. AMBULA
quens, quae illi vole hant. LXX. Consiliis, Complut. Voluptatibus, illa sectans & am.
plectens, quae illis erant cordi . UT DAREM TE IN PERDITIONEM. Particula, ut,
non intentum finem significat, sed id quod sequitur; quasi dicat Inde consequetur, o Ierusalem , ut disperdam te. HABITAN-TΕs i N EA, id est in te, est enallage personae. IN ςIBILUM . Sibilus popularem irrisionem, & insuliationem in miseros indicat : sie. Thren. II. i . Abdaverunt, o
moυerunt caput . OPPROBRIUM POPULI MEI PORTABIT is e vos exterabuntur omnes tam
quam cladium omnium , quas respublica palsa est , auctores , & originem praeci
a. O mine CONTENDE IUDICIO , a
id est litem iudicialem institue ADvERIUM MONTEs b ET COLLEs Iudaeae, quibus quas fortibus fundaminiιs , seu fulcris terra sulcitur , firmatur & continetur , ne vel impetu ventorum , vel aquarum inundatione diffluat aut dissipetur. Est prosopop ta , qua MONTEs, ut persenae vivae , rationales & scelerum reae , citantur ad tribunal e quia per aras & idola , per victimarum nidorem, sanguinem, cineres, ossa, quae sinu suo fovebant, muta sed elara voce prodebant admissa in se scelera . Sed per metonymiam intelliguntur ipsi Iudaei incolae & accolae montium, quibus scatehat tota terra sancta . Symbolice , designantur principes & ma3istratus , fundamenta& sulcra reipubl. qui in populo eminent si cui montes e in terra : ita S. Hieron. Haymo, Remigius, Lyranus & Uatablus.
EMTtuM, Chald. LXX. servitutis , non solum quod ibi servierint Israelitae , sed etiam quod ipsimet AEgyptii fuerint antonomastice feris, a Noe quondam maledicente filio suo Cham eiulque posteris, servituti addicti, Gen. I x. Servus fervorum eraι fratrιbus siιs, inquit Arias Sc Uata.
blus. Filius enim Cham suit Mesraim pris mua AEgypti incola, pater & nomencla. tor AEgyptiorum : Hebraice enim AEgyptus vocatur mesraim. ET MISI ANTE le
sEM, ET AARON, ET MARIAM e My. seu ad docendiam iudiciorum trad tronem , Aaron ad exstrandam populum, Mariam aueruditionem seminarum ; quasi dieat r Dedi vobis talia capita familias, qualibus melicora vel optare non potuissetis: ita S. Hieri& alii supra ei lati. Ex hoc loco Michaeae, simul & ex Ierem. xi. desumpsit Ecclesia pro officio Parallaves threnos illos , quasi Christi de eruce cum Iudaeis expostulantis certe elegantis limos, qui etiam saxea coris da solvant in lachrymas. Et similem ex initulationem inadie iudicii reprobis a Chri-llo iudice intentandam habes inter opera
S. August, tomo ix. tractatu de Uanitate saeculi cap. Iri. V. I. MEMENTO, quam noxium tibi,
quam pelliten ς conlilium BALAAM ariolus suggesserit Balachis r ρι MOAS , nempe ut puellas Moabitides & Madianitides speciolas, quasi vendituras edulia Israeli , in
castra submitteret, non una aut altera Vice, sed continuo per omne Israelis iter a SETIM UsQUE AD GALGALAM, id est ab initio utque ad fines regni sui e ut tanta prolixior esset haec puellarum tentatio, &ad sornicationem, & per hane ad idolola triam sollicitatior atque ita continuo & diu peccarent Israelitae, ideoque desererentur a Deo, & deserti caederentur & excindere nistur a Moabitis. Et vero successisset exitiale consilium , nisi tempori id per Moysem Deus discussisset, oeeurrendo primis initiis iaprimosque delinquentes principes suspendendo, & 24. millia de populo similiter occidendo d. UT COGNOwΕREs & re ipsa experireris I UsTt i As DOMINI : quibus ut tua compleret facta olim patribus tuis prinmissa, de te perducendo in terram sanctam , impedimenta eius rei tam diabolica , quam humana, provide benigneque omnia sustulit , noxios puniens, innoxios iri terram promissam sine noxa inducens. V. 6. Quin tantis beneficiis recognoscendis DIGNUM oppERAM DO Mi No ' Verba
sunt populi Iudaiei , acerrima Prophetae increpatione commoti ae resipiscentis. Quid , inquit, sic iam, ut placatum mihi reddaminum sufficit ne ex art illi OENu , dc
54쪽
externis terimoniis , holocaustis , aliisque et vocem, & iuxta illam TIMEN Tillus Noemvictimis illum honorare ρ vultne Deus, MAN TUM M , id est colentibus te, & seris V. 7. PRIMOGENITUM filium NEU Miuientibus tibi. o Deus. Ceterit omnes f offeram illi in expiaticine omnis sceleris mei. ut Moloch e seu Saturnus deposcita cultoribus suisὶ Minime gentium et cau
braire iudieavit, scilicet per Moysen, per varios Prophetas, tandem etiam perme: unde iterum indicabo iam tibi , & memoriam refricabo. UTIQUE FACERE IIUDICIUM , vel iustitiam , id eit complere quod iure debes sive Deo, sive proximo, me tibi; sive illud debeas obligatione iustitiae , sive obligatione charitatis , sive religionis, sive poenitentiae, sive gratitudinis, sive cui ulcumque alterius virtutis. Iudιcιum enim opponitur miser/cordia 4 quae
fgnificat opera liberalia & indebita , seucharitatis, seu aliarum virtutum . Per u. trumque vero simul iunctum , puta per Iudicium ET MIsERICORDIAM, signincare solet Scriptura g omne virtutis officium omne opus bonum . Omne enim vel debitum
est , & ita est. iudicium : vel est inde, tum & est miseraeordia. Porro duplici isti
ossicio iudieii & misericordis , mox vers. Io. Opponit duplicem Iudaeorum iniquitatem , nempe iniusteiam & immVerico diam, puta dolosas men suras & alias fraudes. Tertium quod requiritur a te , est,soLLICITUM AMBULARE CUM DEO TUO.
Hebraeum, is a significat agree humiliter in submise, ut vertit Chaldaeus , Uata-hlus Pagnin. & alii recentiores.' item agε- re prompte ac sollicite, ut uertit S. Hieron. LXX. Theodotion & quinta editio. Nam ob sublimem ac tremendam Dei maiestatem, in cuius praesentia columnae caeli contremiscunt, non possumus vilissimi te rae vermiculi , toties laesae maiestatis eius rei, non nisi summa humilitate, nostrique deiectione , ac submissione cum ipso agere, nutus eius omnes sollicite observando , &promptissime exequendo. Ita teste Scriptura ambularunt eum Deo Henoch , Noe,
Iob, Tobias, David h, & alii Sancti. Ad
hane sollieitudinem ambulandi perpetuo eum Deo excitandam , V. 9. Vox Tubalis DOMINI per mecLAMAT AD universam CivITATEM Iero. sol. Et vero sALUs ERi T audientibus hanc me, gladio ,peste peribunt . AUDITE er o mus Iuda est enim Hebra ice singularis metae audite, inquam , sceleratum . infame , probrosum opus vestrum , quod nune in iudicio Dei publice arguo : ET UIs tam impudens , qui audeat ILLUD suo calculo approbare i ita Rupertus. V. Io. ADHUC iam post tot monita &minas caelestes , ignis i avaritiae & iniustiistiae ardet IN DOMO IM pir populi . Testes sunt THEsAURI INI ITA Tis . seu iniquis artibus comparati , ET MENfuRA iusto MINOR, & proinde PLENA iRAE dc vindictae divinae: quod enim deest illi in capacitate ; supplebitur atque implebitur ira &ultione Dei. Quid enim Ego qui Deus sum, adeoque ipsa iustitia. V. II. I UsTIFtCABO ; id est , iustam habebo & declarabo, aut certe dissimulabo
vel impunitam relinquam, sTATERAM in
iustam o Deeelli seu, saeculi , in quo
circumseruntur PONDERA DOLOSA , quae lege k mea tam severe prohibuit Metonymice intelligit mercatores utentes stat ta & ponderibus dolosis. M. I 3. COEPI qua dem iam PERCUTERET E sterilitate tum terrae , tum uteri, per dente fructus tuos; sed longe acrius saeviam in te, ni des stas ab hac scelerata pauperum exhaustione.' V. I . HUMILIATIO TUA IN MEDIO Tui; id est, humiliaberis, deprimeris, delicieris non solum in finibus aut angesis teris rae tuae sed & in mediis visceribus , excisa urbe tua regia , cum templo & omnibus palatiis tuis . APPREHENDEs & polliges subinde fructus aliquos tum uteri , tum agit tui, puta proles & segetes: sed NON fA v ABis, nec tibi retinebis, Chaldaeo omnia rapiente, sibique vendicante . Ecce in quantas devolveris miserias, eo quod nolis ambulare , ut monebam, cum Deo tuo, sed V. I 6. AMBULA sTI cum AMRI ET Α- CAAa ι regibus Israel impiis atque idololatris, obsequens voLUNTATIBUS , id est placitis&institutis eorum, & eusodiens PRAE CEPTA ET OMNE OPus DOMUs . sed mfamiliae eorum, perinde ac si fuisses ex servis ac mancipiis ipsorum . Adeo sollieite ipsos sequeris atque imitaris in idololatria , in caede Prophetarum n, in expilatione o G a Pau-
55쪽
pauperum, in aliis sceleribus: ita Theodo-
retus. Unde ET OPPROBRIUM POPULI MEI
p, puta excidium , captivitatem , irrisionem& lannas hostiles, vos o divites , o principes, PORTABIT is, prae aliis omnibus, quia maior & ponderosior pars in vestros humeros incumbet.
G o R D O N Ι. Vers r. 'Otum hoc caput videtur esse I id Iudam & Beniamin, sic quod probabile est haec dicta fuerunt
post septimum annum regnantis Ezechiae ;quo anna vel praecedente translatae sunt decem tribus . Uers. p. incipit iudicium cum populo: commemorat beneficia quae reponit Ecclesia hebdomada sancta, & op. ponit ingratitudini Iudaeorum qui Dominum erucifixerunt . De Balae & Balaam vide Num. xx II. & xxiv. ex selim missi exploratores in Iericho, Iosue cap. II. Porro de Setim usque ad Galgala , vide Iosue v. Sane, ut collisitur ex Num. xxv.
impius Balaam consilium regi Balac dedit , ut immissis puelli et tentatrieibus in Iudaeos inducerentur Israelitae ad peccatum ,& se vinci possent: vide Num. XxIv. Iq. V. 6. Propheta in hoc iudicio inducit populum loquentem, poenitentem , & ρο- tentem quid si agendum ; ut subiungat sanum consilium , vers. S. nempe placari
Deum non solo ritu externo, non lugulatione filiorum , aut idololatrarum sacrimciis e sed veritate, iustitia , misericordia ,& sollicita unione cum Deo, sollieite, hoc est, obediendo, placendo , timendo . Se
ptuaginta , s .' τοιον A. , paratum esse .
V. s.l Uox DOMINI AD CIvITATEM ,&e. Post ostensam viam salutis, addit aculeum & minas ad movendum , ac demum excidium nisi resplicant : nam adhuc, inquit, peccatur; IN DOMO IM Pir est versio. thesaurus iniquitatis, eis mensura minor , iniusta ita tera , & pondera in sacculo dolosa. Ex Erus DEM AUCTARIO. Vers. I. SURGE, inquit Dominus ad Michaeam . Adversum etiam iurantes , ubi erant domicilia idolorum, contende. a rib, obiurga e rad. Ira rub , litigare. Vers. 3. POPULE MEUs. Principium expostulationis cum ingrato populo.
Rem 6. Verba populi poenitentis. Rem 7. Respondet Propheta , Numquid,&e. ac si diceret, Minime .pers. 8. Propheta docet, & dat consilium. Rem 9. Et redit ad reprehensionem .
Vers t6. Amri & alios impios principesseeuti estis.
56쪽
Luget Propheta tam paucos esse reliquos qui non sint iniqui: in nullo homine ostendit esse confidendum, sed tu solo Deo salvatore : qui miserebitur Sion pudefactis inimisis, eam ad se reducet, complens factas ad patres promissiones.
AE mihi, quia iactus sum sicut qui colligit in autum.
no racemos vindemiae: non est botrus ad comedeadum, praecoquas ficus desideravit anima mea . 2. Periit sanis Eius de terra, & rectus in hominibus non est : omnes in sanguine insidiantur, vir fratrem suum ad mortem
enatur. 3. Malum manuum suarum dicunt bonum .
princeps postulat, & iudex in reddendo est: & magnus locutus est desiderium animae suae , & conturbaverunt eam. 4. Qui optimus in eis est, quasi paliurus : & qui rectus , quasi spina de sepe . Dies speculationis tuae, visitatio tua venit: nunc erit vastitas eorum. s. Nolite credere amico: & nolite confidere in duce : ab ea, quae dormit in sinu tuo, custodi claustra oris tui. s. saὶ Quia filius contumeliam iacit patri, & filia consurgit adversus matrem suam , nurus adversus socrum suam. b) & inimici hominis domestici eius. 7. Ego autem ad Dominum aspiciam, expectabo Deum salvatorem meum : audiat me Deus meus. 8. Ne laeteris inimica mea super me, quia cecidi : consurgam, cumsedero in tenebris, Dominus lux mea est. 9. Iram Domini portabo, quoniam peccavi ei, donec causam meam iudicet, & faciat iudicium meum deducet me in lucem, videbo iustitiam eius. Io. Et aspiciet inimica mea,& operietur confusione, quae dicit ad me. Ubi est Dominus Deus tuus λ culi mei videbunt in eam : nunc erit in conculcationem ut lutum platearum. II. Dies, ut aedificentur maceriae tuae: in die illa longe fiet lex. 11. In die illa & usque ad te veniet de Assur, & usque ad civitates munitas & a civitatibus munitis usque ad flumen, & ad mare de mari . de ad montem de montem. 13. Et terra erit in desolationem propter habitatores suos, & propter fructum cogitationum eorum. I . Pasce populum tuum in virga tua, gregem hereditatis tuae, habitantes solos in saltu , in medio Carmeli: pascentur Basan & Galaad iuxta dies antiquos. Is . Secundum dies egressionis tuae de Terra AEgypti ostendam ei mirabilia. I 6. Uidebunt gentes, & confundentur super omni sortitudine sua: ponent manum super os, aures eorum surdae erunt. II. Lingent pulverem sicut serpentes, ' velut reptilia terrae perturbabuntur in aedibus suis: Dominum Deum n strum formidabunt , & timebunt te. I 8. sc) Quis Deus similis tui , qui aufers iniquitatem, & transis peccatum reliquiarum hereditatis tuae λ non immittet ultra iurorem suum, quoniam volens misericordiam est. IV. Rein
57쪽
vertetur, & miserebitur nostri: deponet iniquitates nostras, & proiiciet in
profundum maris omnia peccata nostra. 2 o. Dabis veritatem Iacob, misericordiam Abraham: quae iurasti patribus nostris a diebus antiquis.
ROMANA CORRECTIO. ers 17. Velut reptilia terrae perturbabuntur in aedibus suis . Ita emendarunt eorrect
res, secuti LXX. tametsi altera lect io proturbabuntων de , quod est elicientur ex mdi a suis Haebraeo similior sit. Sequitur: Domin m Deum nostrum formiambunt . Pro formidabunt ; quod est , pavebunt , non scribas desiderabunt i quod est .
s A. Vers. r. Iut . Vox Prophetae. UlNJ VI os M t An , id est post vindemiam , scilicet si quid sorte relictum
sit. NON EsT, &c. quasi dicat , Nec invenio quidquam, scilicet aliquem conversum poli meas monitiones. PRAECOQUAs, id est bonas , nam primae optimae , vel quasi dicat, Citam eonversionem peccato
V. 1. PERIIT; quasi dicat , Vix qui Lquam bonus reperitur. SANcTEs . Chaldmisericors is LXX. religiosus, seu pius. RECTUs. Chald. verax. LXX. corragens , scilicet se. IN sANGUINE,' pro, sanguini,
id est vitae proximi, seu iis quibus sustentatur. Uist, id est quisque . UENATUR. id est per insidias , seu soli et te, quaerit. R IN REDDENDO AsT, id est reddit quod ille inique petit. ΜAGNUs , id est
potens, seu qui in dignitate est. DESIDERIUM , scilicet iniquum optans impleri. EAM, scilicet terram, de qua lap. V. q. PALIURUs ; quasi dicat , Spin sus & asper: talis enim is stutex, scilicet laedit proximos . Dius , scilicet calamit sus. SPECULATIO Nix TMAE, id est praedictus a tuis speculatoribus scille et prophe.tis, vel inquisitionis, seu visitationis, ut statim explicat . NUM, id est cito . Eo-RUM , scilicet iniquorum , de quibus ha
V. s. DUC . Chald. propinquo . EA , scilicet uxore. CLAusTRA, &c. quasi dicat, Ne ei eredas arcana tua. LXX. e De ei aliquid credas , id est committas , quasi dieat, Ne fidas ei. V. 7. ΑSpICIAM, eique fidam, non hominibus. SALvATOREM , id est liberatorem: sorte Iesum Christum intelligit. V. 8. NE LAETER Is, &c. verba Ieru salem. I Ni Mic , scilicet Babylon, seu ciavitas malorum. TENEBRIs , i 4 est cal mitate. Lux, &e. quasi dicat . Restituet
mihi pristinam laetitiam. Chald. & LXX.
illuminabit me. V. 9. IRAM, punitionem. IVDICIUM, scilicet puniens hostes, qui me opprei serunt iniquo animo. Chald. iniuriam meam ulciscatar. LUCEM , id est prosperitatem . IUITI TlAM, scilicet qua punit malos; vel pro, misericordiam. V. Io. IN EAM; pro , in ea , scilicet quod sequitur. Chald . ruinam. LXX. eam, scilicet patientem quod meretur . NUNC,
id est cito. V. II. DIEs , id est tempus , scilicet tum erit, expugnata videlicet Babylonia a Persis . MACER Ε, id est parietes aedificiorum, seu ruinae. TUAE, scilicet o Ierusalem. Lux, id est praecepta , seu imperium ; quasi dicat, Non eris subdita Babyloniis . V. I 2. AD TE, scilicet o Babfion. AssuR, sellieet Persi & Medi cum Assyriis. Fiu MEN , scilicet Euphratem . AD MARE , &e. quasi dicat: Occupabunt tua lo
58쪽
V. 33. TERRA, scilicet Bahyloniae. Sed hic locus expositio quaedam est illius
V. I 4. PAsCE, scilicet o Domine. Ver-xapud Isaiam. . Hic enim prophetam nor ba Prophetae videntis velut praesentem ea. agere absolute de omni iras, neque se m-ptivitatem. UIRGA , idi est iaculo pasto ter eos connumerare, ollendit verbis se-rali, scilicet providentia tua. Chald. ver-lquentibus dum subiungit , vers. 4. QUIbo tuo. Sohos, id est destitutos . IN SAL-iopTIMus IN Eis EsT, UAsI PALIURUs: TU; pro, velut in saltu inter seras , idIET QUI RECTus, . Asi spINA DE SEPE . est Gentiles. IN MEDio. Responsum Dei; Intelligenda est ergo utraque prophetia de quasi dieat, Redibunt ex Babylonia ad lo- certo quodam genere hominum , ne in ca sua: meminit autem locorum ubi opti- Iudaeis carnalibus ex lege sibi iustitiamma pascua. perstans in gregis metaphora. vendicantibus. V. is. Os TENDAM, id est faciam, sci- V. 9. IRAM DOMINI PORTABO, Ο- licet sicut olim cum eduxi ex AEgypto. NIAM PECCA v I EI , DONEC CAUsAM MEAM V. I 6. FORTITUDINE, scilicet non po- IUDICET . Quaeritur, quomodo expectatiu- tentes impedire reaedificationem. PONENT,Idicari causam , eum se peccaste fateatus r&e. id est tacebunt . SURDAE , scilicetiRespondeo , satetur se peceasse Domino, prae stupore; quasi dicat, Reddentur: atto-iideoque offert portare iram eius, id est pa- niti, & velut insensibiles. tienter serre afflictionem ab eo immissam δV. II. LINGENT, &c. quasi di eat , Se verum quia illa afflia io erat inflie a per in terram demittent , testantes subiectio malos homines, iniuriam ipsi inserentes,nem , vel prae timore . Haec ad Christisti iniuste vexantes ; hinc addit s donec
tempora maxime pertinent , cum se Gen-ieausam meam iudicet; nempe contra istostes olim inimicae prorsus Ecclesiae submi- inimicos meos. serunt. IN AED1a Us. LXX. in clausura
18. TRANsis , id est praeteris , seu V cos esse viros bonos., parum dissimulas. Phrasi hae etiam Hispani u- se suis obiurgationibus prosecisse . SIC UXtuntur. Chald. missum fuis. LXX. tran-I I cothro iT IM AUTUMNO . Hebr. βscendis. ULTRA, stitieet nisi uti ad me tetit collectionis Uatis, id est post aestatem. cata redierint, ut redierunt, eoque a RO RACEMos vi NDEM tAE. Hebr. scut raee-
Inanis vallati. mi vindemiae, id est pos vindemiam , ut V. I9. REvERTETUR, id est ad mise- Chald. la rebusa. PRAECO UAs Ficus dericordiam convertetur. DEmNET, scilicet sideravi, id est celerem alicuius convera nobis deiiciet, ut solent onera & mo- sionem. Hebr. primitivum desideracit anilesta. LXX. demerget. Chald. subiicietDarma mea, id est prima aliqua poma , ne
miscricordiae. IN PROFUNDUM MARlς ὲ pro,ique sunt matura. Ficus praecoces ante ae-
velut in mare ; quasi dicat , Ne amplius itatem, & ante vindemiam proveniunt appareant. neque suaves sunt, aut salutares , sed no-V. 1 o. UERiTATEM , id est promissarxiae. Sic primitiva vertas, ut Pagnin. qua- de Christo venturo, & hominum libera .lsi dicat, Neque fructus serotinos , nequetione. Mis Eni CORDIAM.; scilicet promi Ditem pestivos inveni, id est bona opera. sam. ABRAHAM , huic promissa benedi- V. a. PERilT sANCI Us. Explicatio pactio etiam Gentium, Gen. xx D. QUAE .irabolae, nullus est vir lanctus, seu miseri Chald. & LXX. scutis rara, ut est Hebr. sed misericordia , praecipua est sanctitatis pars. OMNE I IN SANE S T ll. Cui NE, Hebri sanguinibus in iantur , id
est eaedibus oblectantur. Vox AD MORTEM , ni f. a. D ERrir fANcTus DE TER A ,lHebri non est, sed bene suppletur. Chald.
I ET RE Tus ire Mo Mi NI Buslsupplet, cum ait, ad extermιnium venatur. NON EST: OMNEs iv fANGUINE INsI-lSane pro nul herem, pro qua voce alii DIANTUR, &e. Similis locus est Isaiae Lxiv.ivertunt rete, Hieronymus & Chald. mor Fathi fumus, ut immundi omnes nos , &e.' ιem posuerunt: nam inter alia anathema Ac
59쪽
T I s. ET CONFUNDENTUR SUPER OMNI FORTITUDINE sUA , scilieet Gentes confundentur, quam videbunt imbecillitate mutatam, nec praevalere contra Dei populum . Aut prae sortitudine ipserum , scili.
tet Iudaeorum , quos hostibus superiores videbunt, Gentes confundentur . AUREsEORUM sURDAE ERUNT, id est obmute. stent. Muti iidem surdi sunt, obstupestent id videntes a V. II. PERTURBABUNTUR DE AEDIRUssu Is . Hebr. trepidabunt de clausuris suis, id est intra suas urbes & arces non se tutos putabunt, ut nec reptilia in cavernis. FORMIDABUNT Deum . Sic Hieron. in Comment. & Sept. Hebr. pavebunt; qu si dicat: Is metus non ab hominibus erit, sed a Deo. V. I 8. ET TRANsIs pΕccATUM , id est dissimulas, o Deus. NON IMMITET ULTRL FUROREM SUUM. Hebr. non retinet
in perpetuum iram suam , cito flectitur.
V. I9. DEPONET INIQUITATEs NOSTRAS.
Hebr. subiiciet, stilicet pedibus . concul-bit iniquitates nostras, id est auferet. V. ΣΟ. DA Is v ERITATEM IAcon , id est implebis, quae promisisti. Promissio a tem Neruas, id est iustitia vocatur , quia .post factam ex iustitia debetur; & miserirer dia, quia gratis est sacta.
Vers. I. AT AE Miut. Heu mihi. Vox V est gementis prophetae , non
minantis. RACEMOς vi NDEMi AE , id est post vindemiam. NON EsT BOTRUS,&e. quasi dicat, Nec invenio quidquam . Neminem invenio , qui ex meis concionibus profecerit, & meis monitionibus se abduxerit a scelere . PRAECOQUAs FICUS DESIDERAvIT ANIMA MEA. Optavit hoc meo aevo aliquot viros veteribus illis patribus virtute pares, aut similes, qui prima area te maturescentes, Deo , & hominibus gra ti suerunt . Sic Osee Ix. Io. habemus Quasi prima pomaficulnea in cacumine vidi patres eorum. Uel sensus est: Quaesivi fieus quae maturescerent, nec inveni , cum t men iam dudum maturae esse debuissent post tot monita prophetarum , & labores
ligione reperitur. SANcrus. Chald. Mise. ritara. LXX. religiosus, seu, pius . RECTUs, id est verax & saceriis. IN sANGUINE IN
sini ANTUR , id est sanguini, & vitae proinxi mi . Via , id est unusquisque . UENA Tu R: per insidiast, & sollicite quaerit ad
cet operantur. ET IUDEx IN REDDENDO
EsT, id est reddit , & adiudicat potenti, quod ille inique postulat. CONTURBAvE RUNT EAM, id est rempublicam, vel veritatem , cui tenebras offundunt per ea-lumnias . Quas I PALIURUs . Paliurus se nus quoddam est spinae. Sententia est , similes sunt paliuris, pungentes , vulnerantes, cruentantes, & aduneo dente retinentes eos, qui ad se accedunt . QUARsPINA r est eiusdem sententiae repetitio. DIEI spECULATIONIs TUAE . Aliqui ve tunt , mea speculatorum tuorum , Distarmonisque tuae venis; sententia est, Brevi temispus aderit, quo salsi tui speculatores , id est pseudoprophetae, praedixerunt tibi omnia selieia, sed salso; nam ille dies erit visuationis, & punitionis . & eaptivitatis per Chaldaeos. NuNC, id est ei to . UA-sTITAI EORUM : vastitas , desolatio, & e ptivitas tua. V. I. NOLITE CREDERE AMIco , &c. Tantae erunt vobis angustiae , cum obsidebitur a Chaldaeis, ut inter maxime con iunctos nulla futura sit fideq; omnes enim sibi ton utere studebunt , ut famem , pellem , gladium, & alia mala effugiant , mi iam maxime propinquos, & charos deserendo, vel etiam prodendo . IN DUCE.pagnin. vertit in marito , Uatablus , in fratre maiore natu . In Hae braeo est η ,κ aruph, quae vox pringi m , ducem , dominum, aut magnum significat, quales sunt mariti respectu uxorum, fratres natu grandiores , rei pectu minorum . Eodem sensu maritus qui aliquam virginem duxit, dicitur, dux υirginitatis imus: Ier. m. E QUAE DORMIT , &c. scilicet ab uxore .
Ut A FILIUs CONTUMELIAM FACIT PA
TRI : quia in tanta fame & angustiis, filius contumeliam inseret patri, ut cum eo litiget , aut pugnet pro pane , eumque illi
ius; scilicet erunt, quia pro pane , aut
liis rebus huiusmodi pugnabunt inter se, ut inimici . A V. 7.
60쪽
V. 7. Em AUTEM AD DOMINUM Aactam, & pene exanimem , dieamque; nune spici AM , in ramis malis salubre dat eou- conculcabitur, ut lutum platearum , quaestium, aeque ac exemplum ἰ quali dicat: me olim contempsit, irrisit, & amixit. In tanta calamitate, & perfidia . ego, & V. II. Dira UT AEDIFICENTUR MACE- alii qui sapiunt, non ad pareates, aut pro-PRIAE TUAE . o Israel Dei , iam aderit pinquos, sed ad Deum nos convertemus, tempus. quo maceriae tuae aedificentur. Hoc Illum orabimus, & quamvis minari videa- est quod dicit Amos ix. it. In die illa δε-tur , semper tamen illius opem magna, &lscitabo tabernaculum Da vid quod cecidit &α constanti spe expectabimus . DEUM sAD LONGE FiET LEx,' hoc est iussio imperi NATOREM MEUM e Deum, qui me au-lfa , ut vertit Theodot. & Symmachus .diet, & liberabit ab aerumnis ; & Chri- Chald. scilicet qui tibi tyrannice impera-
sum Dominum, quem mittet ad salutem bant. mundi. V. 32. IN DIE ILLA e libertatis , redi. V. 8- INIMICA MEA t Babylon , vel po- tus e Babylone , & restaurationis Ierusa lius id unuta , quae malis meis gaudere i siem. UsQUE AD TE vEN ET AD Assu eles, ne laeteris meo excidio, & capti vii Inon tantum liberaberis ab hoste, sed etiam te, nam licet ceciderim, aut casura sim, captivi tui sparsi per Assyriam , Mediam, tamen post septuaginta annos rursum Deus Persidem , &c. inde ad te redibunt, & ad per Cyrum me eriget , & restaurabit . alias tuas munitas civitates Iuda , quin &CUM SEDERO Iκ TENEBRIs: in renebroso ex iis se spargent usque ad flumen . Usis carcere Babylonico. Do Minus Lux MEA QUE AD FLUMEN: Euphratem , qui fuit Es T r Dominus me illuminabit ; Dominus limes terrae sanctae a Deo statutus , Iosue me luci restituet prosperi, & florentis sta- t. 4. AD MARE DE MARI: a mari Gali tus . laeae, quod est ad orientem, usque ad ma-V. 9. IRAM DOMINI PORTA - , &c.ire mediterraneum, quod est terrae sanctae
nunc patiar aequo animo hoc Dei suppli-iad occidentem. AD MONTEM DE MON- Cium, quod eommerui . DONEC Causa MiTE: a monte Libano , qui terminus est MEAM IUDICET. Hebr. donee increpet in- Iudaeae ad Septentrionem, usque ad moncrepationem meam; id est , donec causamrtem Idumaeae, qui eiusdem terminus est ad meam cognoscat, & eos in erepet punien- meridiem. do, qui in me saevierunt, licet enim Deo V. I 3. ET TE RAr inimiea, & hostilis poenas deberem , harbarae tamen gentesiChaldaeorum . PROPTER HABITΛUREscontra ius, & sas me vexarunt . FaerAT suos: propter impios Chaldaeos , qui po- IUDICIUM MEUM : iniuriam meam ulci- pulum Dei fidelem , & pium afflixerunt.
scatur. EDUCET ME IN LUCEM : prospe- ET PROPTER FRUCTUM COGITATIONUM
ro , & seliei statui restituens, & e Bahy-IRORUM, id est propter perversa eorum
Ionico. carcere educens . Ut DEBO IusTi. pera,' haec enim sunt frustus pravarum ma-TIAM EI Us: iustam scilicet vindictam, quarchinationum; quasi dicat, Babylon ob ty- par pari reddet Chaldaeis, dum eos vasta rannidem, & seelera sua vastabitur. hit per Cyrum , sicut nos ipsi vastarunt: V. I PAsCE POPULUM TUUM . Vera Idumaeis etiam dum eos per Chaldaeos pu- ba sunt prophetae pro populo suo oranniet, & deinde per Machabaeos. Vide Ma- tis,' quasi dicat: Domine memento popu-εhab. Lib. I. cap. v. 3. ii tui, qui est grex tuus , & hereditas tua. V. Io. INIMrca MEA r hostilis Baby.IQUI HABITABANT sokr IN sALTu,' id est, lon, & invida Idumaea. OpERiETUR N. destituti aliarum nationum auxilio, &q-FUSIONE : ob clades, quas ignominiose ae .ldammodo serarum violentiae expositi . IN cipiet videns se immerito mihi insultasse, MEDIO CARMELI: pasce eos in laetis pa- quasi a Deo essem destituta . Ual EsT scuis Carmeli, ut scilicet omni bonorum
DOMIN Us DEus Tuus: quem defensoremigenere abundent. PascENTUR : Iudaei, cum tuum iactabas eripiat nunc te ab hocleos e Babylone reduxeris in Iudaeam. ΒΑ- excidio, & eaptivitate. OCULI MEi vinE-1sAM, ET GALAAD: qui sunt montes Pi
BUNT IN RAM; quasi dicat: Ego in alto gues, & pecore abundantes; quasi dicat τSionis , de felicitatis culmine eonstituta ,sSicut oves in Basan , & Galaad pastu
despiciam Idumaeam humi iacentem, assti. tur, di pinguescunt, sic & Iudaei ibidein iisdem