장음표시 사용
61쪽
iisdem ovibus, omnique rerum copia P -ine populi, ac praesertim de mittendo Chri.
stentur a Deo. I UITA DIEs ANTIQUOS :llio Salvatore.
sicut olim sub Davide, aut Salmone. R. I 3. SECUNDUM DIEs EGREssio ΝIs, T I R I N I. Re . id est, edam coram eis mirabilia opera , & ostendam me illis propitium, sicut Vers. I. I TAE, Hebraiee, heu mihi. Ei
eum eduxi populum tuum ex AEgypto. V enim non minantis vox , sed V. x s. CONFUNDENTUR SUPER OMNIlgementis; quasi dicat: O me miserum i opoRTITunt NE sua; quia scilicet per eam leum & operam perdidi. Pol multos ae proin non poterunt nocere Hebraeis nec postea lixos labores in- Demini stibaoth exe vincere Christianos. PONENT MANUM SU- landae tot annis impensos , cum sperarem νεχ os; quasi dicat: Prae confusione, con-iamplam vindemiam , vix licuit racema sternatione & admiratione tantorum mira-xtionem inllituere, qua pauculos quidem Rabilium, obmutescent, & obstupescent , ut C EMOS Isaiae XXIV. II. v INDEM AE rellis mutire non audiant. AURES EORUM SUR-iquos collegi, botrum esui aptum ne vel u-DAE ERUNT. Uel quia attoniti quid diea- num reperi. Quotquot enim reliqui sunt tur non audient; vel quia invidi aures o, vel praematuri & acerbi sunt , vel ex im- struent, ne audiant. bre corrupti & putrefacti. Paueulos enim V. II. LiNGENT PULUERE M : pavidi , ex auditoribus suis Ierosol. prineipibus aeae trementes in terram procident in signum civibus nam de his solis agit Propheta , reverentiae, & conversi etiam ad fidem non vero de Iudaea universa reperit. verum Deum adorabunt. Sic David de qui territi minis Prophetae, videbantur vel- Christo dixit Psal. xxx l. 9. Coram illo pro- le resipisceret sed eum ad deserenda poeuistiGnt AEthiopes, oe mimici eius terram la, scorta, rapinas deveniretur, praematuistingent: & Isa. xLIx. 23. Vultu in terram,rum id, Jc nimis acerbum erat, aut si quidemisso adorabant te , m pumerem pedum subinde se induet sinerent , inolita perean- Iingent . PERTURBABUNTUR : timebunt , di consuetudine putrefacti , et to redibant commovebuntur horrore quodam admira-iad vomitum. PRAECOQUAs, id est prae ationis, & reverentiae. Formidabunt vos utiliis primo calore solis bene excoctas τυ serpentes formidant homines , quibus visis Cus, ut alibi a dixi , post tot labores fa- in sua antra, & cavernas se abdunt . INimelicus & anhelus desideravi: at ne vel ex AEDIBUs suis. Valabius vertit , in clau- his quidem unam' consequi potui . Triste stiris ; id est in clausis, septis, & munitis sane concionatori , cum videre Be serre civitatibus suis. TiMERUNT TE: o Deus .icogitur, Guod integram vindemiam ae meia
Vel, te, o Israel Dei. . sem diabolus in infernale toreulat suum RV. I 8. TRANsIs: praeteris, dissimulas,lhorreum convehat, Christo vero vix race condonas. LXX. transcendis. RELIQUI -imatio vel spici Iegium eoneedatur. RUM HEREDITATIs TUAE: populi e ca- V. 2. ΟMNEI IN sam vim, Hebraice,
ptivitate relicti . NON IMITTET ULTRAlsanguini, id est vitae proximi sui rustDrAM- FUROREM sUUM e qualem immisit per Tu R. Nec mala solum agunt, sed &Chaldaeos, nimirum nisi Iudaei ad sua sce- R. 3. MALUM negant esse malum Iera redierint. Vel, semper miserebitur .Ee- DICUNT BONUM esse, iniustium, impium. clesiae, & benefaciet ei, nee eam relinquet bi PRINCEps mstuter aliquid quantumeum.
ut Synagogam . que iniquum & illieitum , sibi adiudieari;
LXX. demerget iniquitates nostras. In He-lli omnem qua fi legibus eoncessam , pubji-hraeo π an' iishbose , id est subiiciet, uidea sententia adiudicans r o simili modo vertit V tablus, sub pedibus ponet , con-4quivis MAGNUS, dive4 , nobilis , potens,
sulcabit . simul ac LOCUTus Est , seu exposuit non V. 2O. DAB rs vERITATEM IACOB. Ve. ius quod habet non apparentem causam ali& fideliter implebis in Iacobo, id estiquam vel honestum praetextum, sed nudum
in Iacobi posteris Iudaeis ea , quae miseri-lplaeitum BL DEsIDERIUM ANIMAE SUAE.eorditer Abrahae, Iaeobo, aliisque patribu dicto citius id omne impetist a corrupi promisisti; nimirum de cura, & protecti i& perverso iudice . Atque ita coNTUR R
62쪽
UERUNT terram b, iura omnia pervertentes , & sanguinem pauperum exsugentes,& in subdi torum ruinam unanimiter conspirantes.
κ. 4. QUI OPTIMus IN Eis p id est , piissimus , benignissimus , mansuetissimus inter illos esse videtur, est tamen QVAsIPALIURUs er genus spinae est asperae & a. cutae, quod vulgo aer otium dieitur . ET QUI RECTUs ; id est, aequus , iustus, sanctus videri vult, est QVAsI sp NA DE SE-
νε, id est pungit & laedit nihilominus, &licet vitae parcat, sanguinem tamen elicit, cutem lacerat, & vellem. Nempe latrones isti mites haberi volunt eum detractis via- toti spoliis, & inflictis vulneribus , vitae solius usuram relinquunt. Sed tantis malis quodnam tandem remedium Certe nullum praeter secti mem de talionem. Ergo VENIT D iES SPECULATI is Tu AE , id est,
instat dc brevi aderit tempus quod tibi Prophetae speculati sunt di toties praedixetunt, nempe vlslTATio, id est punitio, Tu A per Chaldaeos. NUNC una eademque pera ERIT etiam vasTi Tas; id est , vastabuntur & excidentve omnes isti iniqui iudices, cludeles magnates , Ac tyranni principes, qui in rapinas & expilationes pauperum, & consequenter laeversionem rei p. antea conspirabant, iustitiam , caritatem, fidem omnem proscribentes. Et vero, durante hac perfidia, suaserim cuique: r. s. NOLITE CREDERE d AMlco sHebraiee, Deis e No LlTE CONFIDERE etiam IN DUCA, principe, rege: cuius ali qui verbum deberet esse sacrosanctum . C Te ne quoque reveles secreta tua cuipiam, ne uxori quidem, ne filiae, ne filioe tuo, etsi charissimo . Tanta enim iam est om nium perversitas ae perfidia, ut nulli , quantumcumque arcto vinculo , seu sanguinis, seu officia tune adstricto, eredere aut fidere possis. Citat Christus haee eadem Michaeae verba Matthaei x. eum ait, Veni separare hominem adversus patrem suum, mssiam adversus matrem suam , O nurum adversus serum suam: o inimici hominia, domesses eius; quasi dicat : Occasiona Evangelii mei tale orietur dissidium inter fi lios Zc parentes & alios sanguine iunctos, uale fuit olim tempore Michaeae apud Iu-aeos . Sicut enim tunc , ita etiam nunc impii conspirabunt in ruinam piorum . in
Meles in exersionem fideliam , nullo sabi.
to respectu, seu sanguinis , seu propinquitatis, solo odio virtutis & opum extoris quendarum cupidine impulsi. V. 7. EGO AUTEM in tanta rerum omnium perturbatione, amicorum perfidia , hollium malitia, nullum reperio praesentius remedium, quam ut AD DOMINUM Aspr-ci AM e: ille in rebus etiam ae ploratis tu tum est perfugium , & eertum asylum . gaudetque tum vel maxime opitulari , ut jummam potentiam ac beneiacentiam suam
ostendere possi i , in eos praefestim qui inindubitanter id credunt, sperant, & ab ipso
V. 8. NE LAETER Is , o Idumaea s, o
PER casu δι excidio meo , inquit Ierosolyma . CONsURGAM enim iterum, expletis 7o. annis , quibus sedebo IN TENEBRIs ealamitatum δι afflictionum: D MIMus enim Lux MEA EsT, id est ιι luminabit me ,
ut vertunt LXX. & Chaldaeus, id est, restituet me pristinae laetitiae , libertati, selicitati & gloriae; nam harum omnium symbolum g est lux. Interim sorti patientique
K 9. PORTABO IRAM DOMINI ; Syrusti Arabicus, platam Dominι , id est poenam excidii, exilii & carceris Babylonici , quam ira & iustitia divina pro tot sceleribus meis mihi infligere decrevit . Si e MHeli h, se Ezechias i, se Machabael k,
sie Mauritius ι Imp. sic Sancti omnes v lenti lihentique animo poenas caelitus immissas excipiunt & exsorbent, suis pece tis eas ascribentes. Et ita iaciendum aegrotis suadet S. Balilius m. Porpabo autem DONEC CAUSAM MEAM, id est. mihi eum hostibus meis controvertam , diiudicet, puta per Cyrum & Darium , quorum opera Chaldaeos ob iniustam mei oppressionem Malia scelera supplicio mortis damnabit ,- Mex hac qua nunc gaudent luce detrudet it,
tenebras aeternas ME vero e tenebris Bais
hylonicis EDUCET IN pristinam huc EM libertatis ti selicitatis. Et ita vi DAso ; id est is reipsa sentiam ,IUITITIAM EI Us,qua par par, reddet Chaldaeis , aliisque omnibus hostibus. meis. Videbit enim etiam Idumaea
sed summo lucta & confusione sua , . quo me in pristinam selicitatem reducta. , sibi adhue haerendum sit in miseriis unde in vidia rumpetur ac contabescet. Ego vic
63쪽
versa, ex alto Sionis vertice, ex culmine felicitatis, despiciam n aliis iam oculis iacentem humi & in Iulo volutantem Idumaeam, maxime quando per Machabaeos
illam 4 evictam pedibus meis substernam, ut alibi o dictum. Brevi ergo, o Ierosolyma, tibi
V. H. DIEs aderit optatissima, qua MACERIAE TUAE ; id est, ruinae aedificiorum tuorum e Chaldaico incendio reliquae, instaurentur & readscentur iussu Cyri. Tune LONGE a te FIET LEx tyrannica Chaldaeorum, & ut Pagninus vertit, trι buxum quod illis nune pendere cogeris . Cum autem reddita sueris, o Ierosolyma , pristinae li-hertati & gloriae, V. I 2. UENIET redux AD TE populus tuus Israel, non modo ex Chaldaea , sed& DE Assu R , id est ex Assyria ρ & Me
dia, quo decem tribus iam a uectae sunt. Ex his enim aliqui paulatim , audita Iudaeorum per Cyrum restitutione, remigrarunt & ipsi in Iudaeam , ex indulto I daeorum quibus quasi surculi inserebantur, unam eamdemque conflantes rem p. redierunt AD CIv ITA TEI MUNITAs terrae
sanctae, suas olim singularum tribuum, sed deinceps uni seeptro tribus Iudae subiectas, sub cuius auspiciis spargent & diffundent se UsQUE AD FLUMEN Euphratem , inquit Chaldaeus & Uatablus; occupabuntque lotam terram & ditionem olim g sibi a Deo
assignatam, quaquaversum ad omnes munis di plagas, puta A MARI Galilam , ad Orientem Iudaeae, usque AD MARA , Medi. terraneum Occidentale eidem& A MOH-- Libano, Septemtrionali, usque a D monistes Idumaeae Meridionales. V. 23. TERRA sancta usque ad finem 7o. annorum, δc usque ad redditum Iu-el eorum e captivitate , ERIT IN DEs LATIONEM , PROPTER scelera incolarum eius, ET PROPTER FRUCTUM COGITATI
DUM , id est propter perversa opera , ΕΟ-RUM. Reductos ergo in patriam, sed desertam, sed incultam, & inter medios hostes suos
V. I . HABITANTEs iam inaeos quas IN SALTU r, inter seras, Omnium rerum egen , ab omnibus desertos , omni opedestitutos, tu o Deus, PASCE TIRGA TUA Pastorali, rege sceptro tuo, GREGEM tibi Aereiurarium POPULUM Israel tot nomini. hus Tuu M. Pasce , inquὶm , IN MEDIO
pinguium pascuorum. CARMELi I, id est liberaliter, large , asiluenter. Respandet &annuit petitioni Ptophetae Deus Ne dubita ,pARENTUR quasi in B As AN ET G ALA AD ,& depastentur sertilissimos agros & pinguissima pascua, colligentesque Optimosatisque uberrimos fructus, IUxTA DIEs ANTI-
Quos a ut olim sub Davide & Salomone. Et ut miraculoso plane modo eduxi sub Moyse Israelitas V. I s. E TERRA AEGYPTI, & per proolixum ac sterile delerium, per tot hostes, per tot casus induxi salvos in Palaestinam, ibique eos stabili vi, ditavi , propagavi in immensum; ita faciam iisdem in regressu e Chaldaea. Allegorice, S. Hieron. Haymo,
Remigius, Rupertus, Hugo Ze Arias cenissent colloquium hic esse inter aeternum Patrem & Filium eius Messiam , & illum
commendare huic Ecclesiam suam 2 hunc vero spondere, illam sibi sore commendatissimam a V. I 6. UIDEBUNT haec omnia GENTES , hostes Synagogae & stupebunt, ET CONFUNDENTUR quod OMNI FORTITUDINE , omni industria , omnibus machinationibus suis non possint illi nocere vel obesse . Po NENT MANUM supER os, id est obmutescent, obloqui, contradicere, contramutire
non audebunt. AUREε EORUM IURDAE EAE
RUNT: nempe prae invidia & dolore obturabunt aures, ne prosperos populi mei su cessus audire cogantur. V. II. LlNGENT interim PULNRvM e
terrae SICUT sE PENTEs , id est victoribus Iudaeis suppliees humi adsternentur , &more gentium suarum fronte humum serient,ut ore terram tangere & lambere videantur: & vELUT REPTILIA PERTURBAMnUNTUR etiam IN propriis AEDIBUI SUIs
quando hostili telo vel gladio exagitantur. Sancheet vult alludi ad elephantos & ceris vos, qui sola halitu suo serpentes e caverinnis extrahunt u; quaesi dicat Pari saei litate Iudas, Ionathas, & alii Machabaei, Idumaeos, Ammonitas, Moabitas δε alios hostes suos a latibulis de arcibus suis eduiseent ; oc Apostoli atque Apostoli ei viri barbaras, & feroces, de antea inimicas gentes, e suis errorum antris ad Christi osile
U. 8. Quri, o mus II MILIs TUI, D titudine , sapientia, maiestate, sed prae omnibus, bonitate. ν misericordia , benefice tia ρ
64쪽
ita ut per filium tuum Christum, AU
REM INIQUITATEM omnem , ET perindeae si non videres , TRENSIS , Praeteris , dissimulas, immo remittis Omne PECCATUM RELIQUIARUM HEREDITATIS TUAE,
tum quoad culpam, tum quoad rieram iIam enim poenitentibus eum Daniele x Iu datis , & Babylonica servitute sat castigatis
NON IMMITTET ULTRA Deus FUROREM SUUM , nempe ob scelera ante admissa . Nam relapsis iterum novas deerevit poenas sub Antioeho, & sub Tito . Incipithoe versu Propheta doxologiam suam , qua in Dei laudes gratulabundus. erumpit, & prosequitur usque ad finem eapitis. V. I9. DEPONET ex humeris nostris graves iniqMisaram vostrarum sarcinas , ET PROIICIET IN PRopυNDUM MARis, id est omnino abolebit, perdet & extinguet.
sericorditer, sed vere ae fideliter implebis in Iaeobi & Abrahae posteris , quaecumque eidem Abrahae, Iacobo , aliisque PATRIBU s NosTRIs olim promisisti: primo, de perpetua cura F ac protectione posierinr,uri. Secundo , de liberatione eorumdema, si quando poeniterent , e captivitate aliisque miseriis in quas ob sua scelera devolventur . Tertio , ac praecipue , do Messia ex eorum semine aa nascituro , qui suo merito mundum universum a Pec Gatis, Peccatorumque pinnis, & omni alio malorum genere Iiberet, donetque eael sti gratia, salute , felicitate & glana se uerna.
litudinibus: quia νER IT SANCTUS. Hebr. pius. Septuag. δε, λαβοῦς, reverens: nec tantum in populo, sed etiam in magnatibust vers. 3. malum est: princeps postulata iudice, ut sibi adiudieet iniqua tributar& iudex. in reddendo est, reddit scilicet, quod ille inique petit , quod bene expli eant Septuaginta . Denique magnus imui-ltur desiderium impium animae suae , hoc est . ad impietatem principis & iudicis raccedunt magnates, faventes & approba
tes malum ; ut sic triplici funiculo lige. tur iniquitas, & firmetur . ET CONTUR
BA ERUNT EAM . Hebr. complιcuerunt
eam, scilicet, iniquitatem: illud Vero conturbaverunt , est in Hebr. nait in piethhisbeth , quod .implicatae res snt absque ordine positae , ut certe in multiplicatai iniquitate nullus ordo est ,' sed perturbatio . V. q. QUI OPTIMUI IN EIS EST, UR sl PALIURus , flec. Paliurus spina acuta
est & bene pungit e si e Iudaei e non es equod credant amicis, decipient, & venienvastatio; dies visitationis, ac punitionis.
V. T. EGO AUTEM AD DOMINUM L. SPICIAM , &c. Docet viam rectam , dans consilium optimum in tot malis, quod iacit proponendo quod ipse iacturus est expeliabit, inquit, Dominum in pati m.
ita & spe, donec transeat conculcat . V. II. in Es UT AEDIFICENTUR , &c. Video cum Hieronymo interpretes sero omnes haec aeeipere M instauratione Ie rutilem per Esdram Se Nehemiam. Tunσanim fiet, ut dum reparabuntur maceri ae& ruinae, longe absit a te , o Iemialem lex imperiosa Chaldaeorum: tune venien Lad te vers. ta: γ captivi tui ab Asymria ,, & exules tui a variis regionibus . ET ERIT TERRA hostilis ves. r3. IN
V. I . ΡasCE PO LUM TUUM , &c. Apostrophe est Prophetae ad Deum, ut populum redeuntem nascat & regat ,. etiam
habitantes in laltu & solitudine eum gregibus suis, ut sie sit solida pax . Immo, addit Propheta sore, ut hoc fiat , nec defuturum auxilium Dei iuxta dies antiquoa
65쪽
ub Mose δ: aliis, ubi enituit Dei provi-l cultus. Habuit semper Deus suos tulis. dentia, ita ut ad admirationem rapiantur res. Et hoc de is p Utetui veri. E.
V. I 8. Qtris sIMILII TUI , &c. Uerba ras. q. DIEs spvcULATioNis: dies' aderit Prophetae sunt, quibus claudit prophetiamt brevi visitationis, assiimonis di vastita. suam in laude Dei . consessione inisericoris iis .diae eius; & inculcato iterum vaticinio de Vers. b. NOLIN CREDERE AMIco . Tanin Christo: nee, inquit, immittet iterum su- ta rerum perturbatio erit, ut non sit inis rorem suum , sane loquendo de Ecclesial venire fidem apud amicum , non apud Christiana. t uxorem, aut liberos. Vers. 8. INIMICA MEA , Babylon . Alii Ex Erus D EM ΑucTARIO. Idumaeam interpretantur. Rers. ra. FLUMEN r est Euphrates . a. Ress. 2. PERIIT SANCTUs. Expostulat de MARI, Galilaeae usque ad Mediterraneum. impietate Israelitarum, ut inter eos vix Rers. I . BAs AN ET GALAAD, montes Rinveniat qui sit sanctus Deo. Sic inter- pastua abundabatis peeore' dum loeuti sunt priores Prophetae . Sedinrs I9. DEPONET. Heb. fabiiciar . V non ideo alibi, & ia quibusdam etiam tablus ponet sub pedibuo . Sept. -- Israelitis cessavit verior Dei timor & et iniquiIates nostrat. i
66쪽
DE excidio Niniυitarum vaticinatur , idque pos decem tribus
Zelus Dei adversus hines suos. quἱ patiens es oe fortitudine magnus, cuius' ira nemo potes res ere, O in se sperantium es liberator, suique populi hostes est eonsumptu T. Nus Niniver Liber visionis Nahum Elcesaei. 2. Deus
aemulator, & ulciscens Dominus . ulciscens Dominus,& habens furorem: ulciscens Dominus in hostes. suos,& irascens ipse inimicis suis. g. Dominus patiens , &magnus sortitudine , & mundans non iaciet innocentem . Dominus in temeestate. & turbine viae eius , 3c nebulae pulvis pedum eius. q. Increpans mare, & exiccans illud: & omnia flumina ad desertum deducens. Infirmatus est Basan,& Carmelus: & flos Libani elanguit. s. Montes commoti sunt ab eo, &colles desolati sunt: & contremuit terra a lacie eius, & orbis , & omnes habitantes in eo. 6. Ante faciem indignatianis eius quis stabit λ & quis resistet in ira furoris eius λ indignatio eius effusa est ianis: & petrae dissolutae sunt ab eo. 7. Bonus Dominus, & consortans in die tribulationis: & sciens sperantes in se e 8. & in diluvio praetereunte , consummationem iaciet loci eius: & inimicos eius persequentur tenebrae. 9. Quid cogitatis contra Dominum λ consummationem ipse faciet: non consurget duplex tribulatio. Io. Quia sicut spinae se invicem complectuntur, sic convivium eorum P
riter potantium t consumentur quasi sit pula ariditate plena. II. Ex te ex I-hit cogitans contra Dominum malitiam : mente pertractans praevaricatIO-
nem. I 2. Haec dicit Dominus: Si persecti'. fuerint, & ita plures : ' sic
quoque attondentur, & pertransibit: afflixi te, & non affligam te ultra. I 3. Et nunc conteram virgam eius de dorso tuo, & vincula tua disrumpam. 14. Et praecipiet laeer te Dominus, non seminabitur ex nomine tu amplius: de domo Dei tui interficiam sculptile, & conflatile , ponam sepulchrum tuum, quia inhonoratus es. I s. a) Ecce super montes pedes evangelizantis, & annuntiantis pacem : celebra Iuda sestivitates tuas,& red. - . Di*i irpo b la
67쪽
& redde vota tua : quia non adiiciet ultra ut pertranseat in te Belial. universus interiit.
ROMANA. CORRECTIO. U. II. yis quoque atroudenturnet pertransibis . Non est mutandum singulare pertransibis, in plurale pertransbum. NOTATI .
dentuν attendentiar O. attondetur O. tondetur
I. Ns. pertransbιι transibit o. Qui. dam pol remum verbum pertransibit, ut pri . tribus esset tonsorme, in pertransibunt mutavere I nam pertransibunt habent 8. Hententi, l& 6. nostri eodices eum Richelio ex fit, tore. Ceterum lonse plura nostra , & ema. eulatiora exemplaria Brug. Leod. Lob. O. E. L. P. &e. pertransibit, quod Hebraice est. servant, adstipulantibus tradi toribus Careniasi, Auetore Glossae, Ruperto, Flaymone , sive Altisiodorensi nam idem utrique adlati. bitur commentarius & B. Hieronymo et Et pertransibit , inquit B. Hieronymus , si Assur, vel esse desistet, sive vastato exerisis citu suo revertetur ad patriam, te sospi-- tem derelinquens ; quod alii se te secuti sunt. Chaldaeus paraphrksi suae accommode singularem numerum plurali commutavit.
charam, tempore Ezechiae Regis a ductis iam decem tribubus in captivitatem contra Ninivem. V. r. ONUs , id est Prophetia onerosa, stitieet denuntians calamitatem. Chald. o. ntis tarticis maledictionis. LXX. assumptio; quasi dicat , Sublatum onus alleui imponendum , vel onus alicui sumendum . NI- Nivg. Assyriorum metropolis, quae ad peccata rediit post conuersionem factam ad Ionae praedicationem , eoque a Nabuchodonosor eversa est anno post circiter 2 o. ELCESAEI . Elces vinculus est in Galilaea. r. a. AEMULATOR . LXX. zelotes, sci. licet vehementer amans, & ira laens si nonia eo rectu estis. DEsoLLII. Chala. disruina metur & puniens rei a se amatae inse- pri. LXX. concuss CONTREMUIT. Chalia sos. Chald. iudex. -flata ess. V. 3. PATIENs. LXX. longanimis FoR-l V. o. Em UsA EST; pro, effundetur, vel TITUDINE , scilicet ad serendum malos , solet effundi. DissoLUTAR suNT . Chald.
vel ad ulciscendum; quasi dicat e patiens leonfriountur; quasi dicat, Durissima quae. est, cum posset tamen facile punire ; Euique & sortissima conterit. tandem punit si noti emendemur . MuN-l V. 7. SOENs, &e. id est, favore pros DANs 3 quasi dicat: Non quidem demittet quem, defendens. LXX. cognoscens simen.etamquam mundum & innocentem , sed tes se.
puniet. NON FAcIET , M. quasi dicat: Non tractabit ut innocentem eum qui nocens est. IN TEMPEsTATE ; pro, velut intempestate. ET NEBULAE, &c. id est v
lut exercitus pulverem excitans, more nebulae aerem obscurantem; quasi dicat, Fortis est, eui nemo possit relistere. V. 4. IN RE ANs, id est more in erepanistis iubens. LXX. comminans EXI CCANI, scilicet eum vult, ut olim Mare rubrum INFIRMAT us EsT, id est amittet sertilit tem si Deus velit. Fos . Chald. ariores. LXX. qua 'rebant. ELANGUiT . Chald.d fluxerunt. LXX. defecertint: praeterita profuturis. V. I. COMMOTI SUNT; pro, commoveabuntur, id est contremiscent. AB Eci , id est ad eius imperium seu piaesentiam. Chald.
68쪽
Z. 8. Di Luvlo, scilicet exercitu Sennacherib Ierusalem oppugnante , vel Chaldaeorum Ninivem. Loci Eius , scilicet tri-hulationis ; quasi dieat : Faciet eam cito cessare, deleto exercitu Sennacherib ; vel eius, id est Ninive , quae evertetur a Cha
daeis; vel sensus est: Cum velut diluvio perdit locum gentis sibi inimicae . PERIEQUENTUR TENEBRAE , scilicet ea lamitatum . Chald. tradra gelanna . Quidam ad mortem reserunt militum Sennacherib .
V. '. COGITAT Is , scilicet o Assyrii, vel o impii . Cores UMMATIONEM , &c. quasi dicat , Perdet vos . NON CONSURGET, quasi dicat; Non praevalebit . Du-pLEx , id est grandis, scilicet quam molimini contra Dei populum, o milites Sennacherib ; vel, o impii Ec lesiae hostes . Solet Scriptura quod magnum seu excellens, duplex dicere . se duplici contritione,
duplex spiratus, vestra duplicιltis, id est egregie. LXX. non iudieabis bis in idipsam
in tributatione. V. IO. Sic UT splNAE, &e. quasi dieat:
Ut spinae collectae in fasciculo comburuntur, sic isti qui in exercitu Sennacherib tam ut potantes quasi victores gaudent , in terfieientur ab Angelo. V. II. Ex TE, scilicet o Ninive . Ex I-BiT , scilicet Sennacherib , vel Rabsace . MALrTIAM, scilicet blasphemiae.
V. I a. PERFECTI, scilicet robore; quasi dieat: Et si fortes sint , non ideo evadent. PLUREs , scilicet quam sunt , vel
plures, pro, multi. ATTONDENTUR; pro, attondebuntur, scilicet more expillorum attonsorum dei ieientur interfecti. PERTRAN-
si BIT, id est desinet, vel redibit in Assyriam. TE, scilicet o Ierusalem , seu Iudaea . ULTRA I quasi dicat : Faciam cessare istam oppugnationem Assyriorum. U. I 3. VIRGAM , scilicet qua te caedebat , vel sceptrum . Chald. rium M
H I4 PRAEc sp ET , scilicet Angelo . Supra, id est contra. Ta, scilicet o Sennacherib . SEM NABt Tu R, id est gignetur. Ex NOMINE Tuo, id est te, seu qui dicatur filius t us. AM phius e paulo post enim interfectus. DE DOMO ἰ pro, in domo.
Scu L pri L g , scilicet simulachrum , quod sculpendo fit ex ligno, vel lapide . CONFLATILE, quod ex fuso metallo ἐν est autem sensus: Iacebis inhumatus diu , mo
re idoli proiecti . INMONORAT us . id est despectus, scilicet a tuis, qui te se dimittent interfectum a filiis tuis. V. II. PACEM, scilicet mortuo Sennacherib, quasi dicat . Illo interfecto , stati m id ubique nuntiatum , tamquam pace diu duratura interempto holle. CELEBRA,
scilicet sublato timore. BELiAL, id est sine iugo , scilicet impius. Intellisit autem Ailyrios. INTEgii T, scilicet exercitus in Iudaea, dux vero in urbe Ninive .
Vers. I. Nus Ni NivE . Ninixe figu- ram gerit gentilis populi , sed duplici modo. Qui enim tempore Ionae, eius praedicatione commoti poenitentiam egerunt, eam gentilis populi patiem significant, quae per Apostolorum praedi ea tionem ad Christum vocata est . & ad salutem pervenit. Qui autem postea in veteri idololatria , aliisque peccatis permanentes a Chaldaeis expugnati sunt, contra quos dirigitur praesens prophetia Nahum, signifieant eam gentilium partem , quae Apostolorum praedicationi non atquievit , sea in sua permansit infidelitate. P. 9. Qui D COGITAT is CONTA DO-
Septuaginta: Non vindicabit La in idipsum in tribalatione . Et sensus est : Dominus una punitione faciet eonsummationem , id est penitus disperdet, & eonteret vos ut non sit opus punitione secunda. Neque Iamen ex his verbis ricte statuitur , idem peccatum non posse saepius puniri is quamquam id quodam sensu verum sit ; scilicet, si loquamur de poena, quae sit peccati adaequata mensura, id est quae gravitati peceati secundum iustitiam respondeat: nam alio sensu , peccata impiorum , etiam saepe bis puniuntur: nempe, quando, & in hoc saeculo temporalem, & in futuro aeternam poenam sustinent, sicut de Herode , Antiocho, & aliis legimus p quia videlicet
poena praesentis temporis eis ad aliorum terrorem illata, tamen nequaquam adhuc erat tam gravium peccatorum iusta mensura . Nota etiam sententiam prophetae non
esse universalem. Non enim dicit , quod nunquam consurgat duplex tribulatio', aut
69쪽
quod sit iniustum alie ui secundo tribulationem inserti a Deo 4 sed tantum loquitur de statu rei praesentis : nempe quod tunc ita semel vastabitur & conteretur Ninive,
ut secundae vallationi locus non relinqua
NAHUM . Hic suit ex oppido Elcesaei,
quod Hieronymi aetate in Galilaea monstrabatur. Epiphanius ultra Iordanem situm in tribu .Simeon , ex qua Nahum fuisse ait . Post Ionam eontra Ninivem prophetavit, ad priora scelera Nost poeni tentiam reversam. Post captas decem tri. bus , prophetavit Iosephus Lib. IX. cap. xl. ait, Nahum fuisse sub Ioathan Rege. Sed decem tribus nondam erant captae . Seder Holam eap. xx. sub Manalis ponit, poli eaptas stilieet eas tribus. Vers. I. Nos ,id est dura & gravis prophetia contra Ninivem. LIBER TIsroNis . Contulit in librum Prophe. tiam, ut eam Ninivitis mitteret. V 2. Daus AEMULATOR . Sept. Relates . ET ULCisCENs, ob ea quae in Israelitas fecistis. HABEMs FUROREM. Heb. D minus irae , id est effundit eam in quos vult. IRASCENs IPSE INIMIcis SV s. Hedi servans Dominus iram in hostes βυ . Quasi in thesauro meondit iram , ut suo eam tempore effundat. Dissimulat quidem tantisper; abscondit iram , quam deinde de. promit . Nec mirum rV. 3. DOM NUI PAT illus. Hebr. longis naribus, id est longanimis. ET MUNDANs NON FACIET INNOCENTEM . Hebr. iustis. cando non iustificat, scilicet noxium impune abire non sinit. IN TEMpEsTATE , id est repente, eum minime cogitamus , punit. ET NEBULER PULUII PEDUM EIUS,
id est pulvis pedum nebulas saeti. Heb. σnubes pulυeris pedum eius. Sic Blet in turbine pulvis inflar nubis excitari . Itaque Deus instar turbinis venit. Vq. INCREPANs MARE. Instar heri servum increpantis , superbiam maris solo
verbo compescit . ET OMNIA FLUMINA AD DESERTUM DE CENs. Hebr. arefacit. IN plRMATUs EsT. Basan, Carmeias, LLώσnus, montes amoeni . Dei increpatione deformantur, redduntur squalidi, ut aegro.
ti. FLos Lis Avi, id est flores, seu germina , arbores, ut Chald. languent . V. I. MONTEs COMMOTI sUNT. Heb . tremuerunt. DEM LATI SUNT. Hebr. liqua
facti sunt. ET CONTREMUIT TERRE,&C. Hehr. Musa es terra a facie eius, id est
V. 6. ET QUis REsIsTET . Hcbr. Rabit in ira eius INDIGNATIO EI Us EFFUSA EsT ET UT IGNIs, id est ut igne liquefacta. ET PETRAE DIssoLUTAE , seu confractae, solo verbo rupes comminuit . Haee omnia eo spectant , ut Dei maiestas cognosca
V. 7. MNus DOMIN Us . Ea quamvis potentia suos fovet & tuetur. ET sCIENs, id est favens. Hebrai ea se quidam expli-
ea te Bonum Israeli Dominus in fortitudinem in die angusta. V. 8. IN DILUvio pRAETEREUNTE , id est repentino, aut vehementi . CousUMMATIONEM FACIET LOCI Eius I id est, Ninivem evertet inundatio , quod factum aiunt, obrutam aquis suisse; aut per inundationem Chaldaeorum copias significat , quae Assyriorum Imperium everterunt. INI-M reos Eius, scilicet Israelis. TENEBRAE, hoc est, res adversae eos oppriment , Αl-syrios, Ninivitas. V. p. QUID COGrTATis CONTRA DOMINUM Captis decem tribubus , de Opprimenda Ierusalem eontra Dei voluntatem cogitabant. CONsUMMATI NEM IPs FAC iET, aut facit; ipse est auctor captivitatis decem tribuum . NON CONsURGET
D UpLEx TRrs ULATIO ; id est , non permittet, ut simili clade Ierusalem involva
ficilis. Hebr. quia usque id est ut lonna eo te id est in fasciculum redactae, ut comburantur siest potatio εο- νum ebriorum scilicet ad terram eos prosternit J remedentur, ut stipula ariditate plena scilicet et to comburitur siis Asbrai,
sei licet prosternentur & eadent, scilicet dixercitus Sennacherib . Uulgatae verba ad
hune sensum reserantur. V. II. Ex TE Ex IBIT Sennaeherib, aut Rabsaces, qui multa contra Deum cogitarunt Se dixerunt . MENTE PERTRACTANI PRAEVARICATIONE M. Hebr. consulens Belial, id est perversa , scilicet ut relicto Deo Iudaei se traderent Assyriis consulebat Rab. Ι 1 saces o
70쪽
saces: IV. Reg. Tvm. I9. De voce Eetiri Deuter. XLII. 13. V. I 2. Si PERFECTI FUERINT ,robore sci-yeet aut perfem consito, ut Chald. vertit. Alii vertunt, Si pacisci, id est concordes inter se suerint Assyrii. ET ITA PLURES. Hebr. ρο se multi , id est etiam multi .
SIC QUOQUE ATTONDENTUR . Hebr. πse exscindentur ; hoc est , nihilominus peribunt, Ghatae, & tondere significat,& exfindere. Ea occasio Hieronymo Uer tendi , attondentur. ET PERTRANsIBIT ;yro, pertransibunt Assyrii, re insecta discedent ; aut pertran is, Sennacherib revertetur in patriam. AppLixi TE; pro, si afflixi te: non affligam amplius , ea scilicet expeditione Sennacherib . Ad Iudaeos aut Israelitas sermo est.
Vers. I. Nus Ni Niv Ε, id est tristis.
dc minax prophetia contrae Ninive, quae ad peccata rediit post praedicationem Ionae. Uis Io NIs e revelationis prophetiae . ELCEsAEi r oriundi ex Elce sevi eulo Galilaeae. V. a. AEMULATOR . LXX Zelotes e scilicet vehementer amans , & iraleens si non ametur, & puniens rei a se amatae insistos. ULCIsENs. Vox ulciscens ter repetitur hoc versiculo, ut significetur tam certitudo, quam magnitudo ultionis . IN
HOSTEs: contra hostes. V. 3. DOMINUR PATIENs , ET MAGNUS FORTITUDINE: cuius scilicet constantia , V. I 3. UIRGAM, qua te percutit. Heb. iugum eius desuper te conteram. . ET UIN. CULA TUA . Iugum δι υincula servitutemsgnificant. Faciam, ut non servias Assy-xiis, qui te invadunt. V. 14. ET PRAECIPIET SUPER TE , aut de te, ut Sept. Loquitur de Sennacherib .
De quo praecepit Dominus, id est eonstituit quae futura erant . NON SEMINABITUR , nullos posteros habebis , qui tu re gno succedant. Videtur ex hoc loco , periisse eum filiis. DE DOMO DEI TUI INTERFICIAM, id est in domo Dei tui: IU. Reg. XI x. 37. intra templum Nesroch occisus est a filiis. Post verbum interficiam
ponatur punctus . Sequitur : ScULPTILE , ET CONFLATILE , po NAM sEPULCRUM
TUUM, id est inter idola sepelieris. QUIA INHONORATUs Εs, quia vilis factus es , nempe, a tuis filiis oecisus, & intra templum , & post cladem exercitus ad Ieru
lalem a V. I. PEDES EvA MEL12ANTis , id est nuntii per montes venient rei gestae . ET ANNUNTIANTIs PACEM. id est prospera, eam selicitatem . CELEBRA IUDA FESTIUITATES TUAS, tres praesertim , quas Otalassa ab hostibus Inon poteras , neque ex aliis oppidis ad te venire. NON ADIICIET
MAL, id est tot uua , diaboli filius . Sic
Sennacherib vocat. UM iv Easus INTERIIT,
Ipse, filii, Imperium, succisa sunt; nihil est quod metuas
ti patientia offensionibus non frangitur, sed longanimis est, & vindictam in seu tu tempus reservans. ET MUNDANs, id eae
pro mundo habens . NON FACIET INNOCENTEM : non absolvet, nec ut innocentem liberabit ; licet enim patiens sit , tamen sontes impunitos non dimittet . It que non vobis pareet, o Assyrii. IN TEM
scribit Dei potentiam in Assyrios venientis, ut eos puniat s quasi dicat, Dominus. veniet in tempestate, hoc est , cum potentia , 8c impetu magno , & repentino se
cui nullae humanae vires poterunt resistere iaNE ULAE PULvIs PEDUM EI Us: exercitu et eius erit innumerabilis , ut caelum nebula.
pulveris impleat , quem pedibus excita bit V. q. INCREPANs ma ; id est,.sima re increpet, illud a re iacit. LXX. habent, eo inans; sententia ergo est , Si mordi
increpantis, dc comminantis imperet mari. illud dividet. aut arefaciet pro arbitrio, uti accidit cum Israelitas traduxit per marα rubrum . AD DR RTUM DEDUCENs : serin faciens, aquis privans. INFIRMATUR
EsT BASAN, ET CARMaxus p quasi diri eat, Fertilissimi montes, do regiones, qua les sunt Basan, Carmelus , se Libanus , fient stertim, languescent , dc quodammo do emorientur , si Deus volet . Horat montium allegoria significare videtur Nunives , Se Assyriorum civitias . BL opulentiam divina vindicta exardescente perdendam , FLos Lia ANI: Chald. arbores. LXMqua serebant Libani. - V. I