장음표시 사용
101쪽
, Quarto nullus terminus distribuatur in conuertente, qui non sit distributus in conuersa, aliter argueretur a pol sitione superioris ad positionem inferioris, quae cosequen tia non ualet, ut declarabitur tibi in traci de cosequentijs, sed pro nunc sustine, ne in uotiuaris. H ac de causa percoi,-- uersionem simplicem non conuertitur particu nen in seipsam, sicut conuertitur particu .a r. nec uniuersalis a rimatiua in seipsam, sicut conuertitur uniuersalis nega, in serplain. Et huius ratio erit tibi manifestasin tract. de suppositionibus,& in tracta. de consequentiis. Pro nunc crede sic
Quinto, tam in conuersa quam in conuertante, teneantur termini a qu3 ample,& aeque striciae,aliter si in una teneantur anapid,& in altera stricte,& eco uerso, sequuntur manifestus mi errores. Haec autem tibi clara erunt in tra: de ampliatione & appellatione, pro nunc crede sic esse. Sexto, teneantur termini atque stricte secundis congruitatem grammaticalem, aliter sequitur error. Verbi gratia,
haec est uera, Nullus homo est mulier. Haec autem est salsa, nulla mulier est homo, quoniam homo in conuersa stat
pro genere masculino, in conuertente autem pro genere communi, restringatur ergo in conuertente ad genus masculinum, sic nulla mugier est aliquis homo.Septimo signum appositum subiecto conuersae,apponatur toti subiecto couertentis, si oportuerit ipsu ita apponi. Verbi gratia, uidam homo est albus, ergo quoddam album est homo. Nullus asinus est uolans, nullum uolans est asinus. Dixi, si oportuerit ipsum apponi, ut praeseruem
propositionem conuertendam, cuius praedicatum est te
mimis discretus, ut hic. Quidam homo est Plato, ergo Plato est homo. Non enim oportet ly Plato, apponi signum quidam, quia est indiuid num signatum. His igitur seruatis
nunquam fiet error in conuersione simplici,& a conuersa ad conii ertentem ualebit consequentia. Haec de conuersione simplici dicta sint. Quantum ad conuersonem per accidens, duo agenda sunt. Primo,quid sit. Secundo, quot obseruanda sunt, ne in
102쪽
Quantum ad primum, aduerte antequam dissiniatur, quod licui praecedens species dicitur conuersio simpliciter , quia propositio conuertibilis simpliciter conuertitur per seipsam & non mediante alia, ut haec per seipsam conuertitur in suam conuertentem, Homo est animal, animal est homo. & hic, nullus homo est lapis, nullus lapis est homo, In conmersione autem per accidens, conuersa non conuertitur in suam conuertente per seipsam ed per aliam, nam oportet sub conuersa facere de sensit distributivum ex parte subiecti. deinde aliquam acceptam sub tali de sensu conuerti simpliciter, & mediante ea conuertetur uniuersalis assirmatiua uel negativa per accidens . Verbi fratia, Omnis homo est animal ,ergo hic homo est aiat,&ic homo, & hic homo,&c. ergo per conuersionem simplicem quoddam animal est homo. Sequitur ergo mediante propositione simpliciter couersa, quod si omnis homo est animal, quoddam animal sit homo. Dicitur ergo conuersio per accidens, quia uniuersalis assir.& neg. conuertitur in narticularem a D& nega. mediante particulari uel singulari conuersa simpliciter,modo quo exposuimus,& sic dicitur conuersio per accidens,idest mediante alia propositione,& non per seipsam. His praepositis aduerte, quod conuersio per accides iurdefinitur,Conuersio per accidens est transpositio praedicati in subiectum,& subiecti in praedicatum manente eadem qualitate, sed mutata quantitate, in qua conuertitur a Guniuersalis in particularem affirm.& nega. uniuersalis in nega. particulare. Ut,omnis homo est animal, ergo quoddam animal est homo,nullus homo est lapis,ergo quidam lapis non est homo. Primo dicitur transpositio, &c. intelligedum est eadem ratione, qua &iin definitione conuersionis simplicis. Secundo dicitur, seruata eadem qualitate, sed mutata quantitate, ut differat a conuersione simplici, & per contrapositione, in quibus no mutatur qualitas nec qualitas. Quantum ad secundum aduerte , quod in conuersione per accidens, ut sit bona consequentia a conuersa ad conuertentem, tria obseruanda sunt. a
103쪽
f Primo,nore fiat transum a suppositione ad suppositiomem sabi repugnantem a Repugnat autem materialisita
mali,& simplex personali,ut:tibi declarabimus in tract. de suppositionibus: Mesectu huius, haec non est bona couerta, ditissus hostio est species. Ergo quaedam species non est homo. Nam homo in conuersa supponit personaliter, Prest uera, in comi ertente autem supponit simpliciter, &est Lisi Vt ergo: stet homo in conuertente personaliter, conuertatur sic,ergo quaedam species non est aliquis honao. Signa enim uniuersalia Sc particularia si sunt eiusdegeneris cum termino cui adiunguntur, trahunt ipsum ad suppositionem personalem, ut tibi declarabitur loco suo.
Pro hunc crede secesse. rto Iil Secundo, teneantur termini tam in conuersa, quam in conuertente aeque ample, es aeque stricte, Desectu huius, haec conuerso non ualet, Nullus homo est mulier, Ergo quaedam mulier non est homo. Nam in conuersa stat homo pro masc u lis tantum , in conuertente autem stat pro masculis& eminis. Vtergo fiat uera conuersio,& homo in couertente aeneatur pro masculis tantu, sicut in cGuersa,dicatur sic, Ergo quaedam mulier no est aliquis homo.Tertio, ut uideas aperte, quod conuenienter conuerti
turai diuersalis affirmativa in particularem affirmativam,& uiuuersalis negativa, in particuluem negativa. sub unis uersali affirmativa accipe suam subalternam,& eam conuerte simpliciter,&tunc uidebis quomodo per conuersionem per accidens sequitur ad uniuersalem affin Verbi gratia. Omnis homo est animal Ergo quidam homo est animal haec est sua subalterna, & haec sic conuertitur per conuertionem simplicem. Ergo quoddam animal est homo.Ad istam ergo, omnis homo est animal, sequitur per conuersionem per accidens,Quoddam animal est homo Eodem modo intellige de uniuersali negativa & particulari negativa. Nam bene sequitur per conuersionem simplice,N ullus homo est lapis, ergo n ullus lapis est homo.'& ad hanc sequitur sua subalterna, scilicet quidam lapis nori est homo. Ad istam ergo nullus homo est lapis, sequitur per conuersionem per accidens,quod quidams lapis non esti homo.
104쪽
homo. Haec de coiiuersioneiper accidens dicta sint.. . Quantum: ad conuersionem per contrapositionem . duo agenda sunt. Primo , quid sit, Secundo, declarandum quomodo uninersalis assirma, conuertitur in seipsam pereontrapositionem,& similiter quomodo particu. nega, in
Quantum ad primum aduerte,quod sic definitur. Conuersio per contrapositione est transpositio subiecti in praedicatum,& econuerSo,non mutata quantitate nec qualitate propositionum, sed mutatis terminis sinatis in termino, infinitos,per quam conuertitur uniuersalis affrmatiua in se,& particu. neg, in se. Primo dicitur transpositio subiecti, &c.eadem rationet scut dictum est in prima es secunda specie. Secundo dicitur, manente eadem quantitate , ct qualitate propositionii,& in hoc non disserta conuersione simplici, licet disserat a conuersione per accidens. Ut autem differat a conuersione simplici, & per accidens, additur mutatis terminis finitis in terminos infinitos . Quid autem fit terminus finitus,& terminus infinitus , uide su pra in diuisione septima terminorum. Universalis autem affirmativa sic conuertitur, Omnis homo est animal, Ergo omne non animal est non homo. particu . autem nega. sic conuertitur, Quidam homo non est lapis, quidam non lapis non est non homo, Dicitur autem couersio per contrapositionem quia termini non talum transmutatur quoad stum prout subiecturn fit praedicatum, & econuerso. Hoc enim est commune omni conuersioni propositionii, sed etiam quo ad signi hcatum . Nam signiscatum ter.finiti, opponitur significato ter. infiniti, ut patet ex desinitionibus eorum,ut docuimus in septimae diuisione terminorum. Constat igitur quid sit,& quare dicitur conuersio per contrapositionem. - antum ad secunda aduerte, quod omnis categorica alicuius quantitatis conuertibilis,est per aliqua trium spe cierum conuersionum,de quibus nunc agimus. Et quonii per simplicem non couertitur nisi uniuersalis neg. in se.&lparticularis assirma, in se, & per conuersione per accidens
105쪽
non conuertitur uniuersalinasset Duam se, sed in partis inaffirmativam,& uniuersalis ne g. non conuertitur in se, sed in particu . nega conuertitur autem per conuersionem simplicem,etres at couertere uniuersalem affir. in uniuersalem Asbr.& particu, neg.in particu neg. N on possunt autem conuerti per conuertionem simplicem. Costat enim
quod si uniuersalis assin conuertitur in seipsam per c uersionem simplicem non ualet eoia sequentia formaliter, sed tantum gratia materiae,puta quando termini sunt conuertibiles,ut patet hic, omnis homo est risibilis, ergo omne risibile eit homo absolute autem non ualet, ut pater hic, omnis homo est animal o sequitur, Ergo omne animal eit homo. Similiter non ualet consequentia formaliter,si conuertatur particu .neg. in seipsam, sed tantii gratiae materiae. Verbi gratia, licet ualeat hic. Quidam homo non est asiniis, ergo quidam asinus non est homo , tamen non valet in omnibus. Non enim ualet hic, Quoddam animat non est homo, ergo quidam homo non est animal. Nam conuersa est uera,conuertenu autem est falsa. Necessie elaergo dare tertiam speciem, per quam infallibiliter & uniuersaliter conuertatur uniuersalis a ian se, Sc partic. neo in se. Hac autem inuenit Boetius,ut habemus ex libro suci de syllogismo categorico, quaedicitur conuerso contra positionem ex causa, suam supra diximus,& quonia Arisin ti, Priorum,de ea non fecit uerbumsideto dicit parti
Neg, non conuerct, quoniam non conuertitur simplicitegnec per accidens. Tu autem scias, quod per contrapositio, nem conuenienter conuertuntur uniuersalis affir. & pa
ticu segmin seipsas mutatis terminis finitis in tem infini ros. Et primo, iod uniuersalis a r. puta, omnis homo est animal, couertatur in istam, Omne non animal est io homo,declaratur sic: Omnis homo est animal, ergo nullus homo est non animal. nam cum animal & non animal contradicant, si animal affirmatur de homine, de eo ne- natur non animal , Tunc ultra, Si nulliit homo est non ani mi, ergo per conmersionem simplicem, nullum non animal est homo. Tunc ultra, Si nullum no animal est homo; ergo innue non animal est non homo. Nam cum homo
106쪽
hoishomo contradicand, si homo non ueris catur de non animali,de eo ueriscatur non homo,ergo ista est bona couorsio, omnis homo est animal, ergo omne non animal est non homo. Q iod autem partic. neu puta udam homni non est asinus, beste,cduertatur in seipsam mutum terminis tantis in erminos infinitos, sic cor eisdendin, Qui tam hon asinus non est hon homo, declaratur sic, Qui dant homo non est asinus ergo quidam homo est ncmail huc. Nam ut tibideclarabitur in trac. de consequentiis , armativa de praedicato finito,ad affir.de praedicato infinito ualet consequentia.Tunc vltra,Quidam homo est non asinus ergo per conuersionem simpli cem, quidam,no asinu vest homo.Tunc ultra,Quidam non afinus est homo, Ergo quidam non asinus non est non homo, per locum axontradictor js.Bene essio sequitur per contrapositione, quod haec sit bona conuersio. Quidam homo non est alinus,ergo quidam non asinusmon est non homo. Hare de eonuersione per contrapositionem dicta sint, quam non tradit nobis Aris. utpote non necessariam ad reductionem sellogismorum. Et praeterea non uere seruatur identitas terminorum quo ad lignificatum,cum terminus finitus cterminus infinitus habeant opposita signiscata . Ad for malem autem & perfectam conuersione, requiritur quod conuertens & conuersit, sint propositiones pisticipalite, .utroque termin ordine tame conuerso,& ideo hanc tettiam speciem sic pertraetasse lassiciat. lt et Ultimo aducrte, quod Logici inueneriantqttatuor uo-xales,quibus designarenturia uertatem assim udini & ne palmam,& partacu. amr.& nega. conuertibile, vocaleidunt,a,e,i,o. a significat uniuersalem affirma. e uniuersalem negatiuam, i particu .affir. o particu nega. & composuerunt hos uersus declarantes propositum. Asierita, negate, sunt uniuersaliter amb t. ii Asterit i,negat ossunt particulariter ambae. I Ad cognoscendum autem qua specie conuertionis coniuertantur, compostierunt hunc uersum. et Ecce tibi, sim.armi. geros ac, arma. bono. con. Et sic exponitur. Sim. i. per conuersionem simplicem co- uertitur,
107쪽
uertitur. ecce, id est e in e,idest umue risebs negativa in uniuersalem negativam ,tibi,id est i, iat,id est,particularis a sit. in particu, affir; Ac, id est,per conuersionem per accire dens cohuertitur, armilia est a in j, id elbuniuersalisa r. in preticui firma geros, id este in o, id est uniuersali raga. mpacti ciuelae .id est mi erlioppin perconiram Iiositionern eDnu ritur. arma, id est a in a, id est uniuertais assima uiuuersalem assili no id est D no, id est paresticu. neg in partic meg. De indefinitabantein P singulari non sit particularis metio 'poniam e thmodo conpertuntur icut & particulari ramiam vim aliam negaudiue. Haec de eonuersioni,ns dicta Ee hic terminatur conlideratio de propositione categorica de inesse , de omnibus eius praemissis nouem diuisionibus xl Sequiturum consideratio de propositione hypotetica , & omnibu e rius speciebuvi
De propositione hvothetica,et eius oecie u Cam Ii i L si
I re hoc tertio capite agen si est de propositione hydipothetica: de qua tria agenda sunt. Primo,quid sit. Secundo, quare dicitur hypotbetica. Tertio,agendum est de singulis speciebus eius Quantum ad primum aduerte, quod sic definienda est. Propositio hypothetica est propositio, in qua coniunguntur plures categoricae, uel plures orationes habentes modum categoricarum,coniunctae per notam coniunctionia,
tanquam principalps partes sui. Primo ponitur propositio loco steneris: est enim comunior propositis,quam propositio hypotraim. Nam & carlegorica est propositio,& tamen non est hypothetica habet igitur propositio ad propositionem hypotheticam,
sicut genus ad speciem. secundo dicitur, in qua coniunguntur plures catego ricae &c.ad disserentiam categuericae, in qua solum coniunguntur iubiectum,& praedicatam per Vopulam uerbalem, ut, Iomo est albus. Tertio dicitur, ut plures orationes, quoniam contingit
fieri hy postericam , & praecipuo conditionalem per alios
108쪽
ra categorica, ut docuimus in eapupramedent: i. Verbi gratia,liare est conditionalis ue Si homo habe et alas pos sex uolare: sufficit autem, quod istae oratio iugs assimiles tur categoricae in eo, quod habent subiectium, praedicatsi,& copula, ut principales partes sit :& quod reduci posvit ad ueras categoricas sic. Si homo habet alax, po e uolare. Quarto dicitur, coni unctas pernotam conjunctionis , quia, nisi sic coniungerentur, hypotetica non posset dici una prppositio, d plures simpliciter,sicut hic; Sortes est homo. Brun ellua est asinus. Dicitur autem propositio coti iunctione una. Vnde aduerte, quod sicut copula uerbalis uniens praedicatum cum subiecto, facit categoricam esse propositionem junam simpliciter . sic nota coniunctionis uniens plures categoricarifacit hypotheticam esse propositionem coniunctionem unam.
Quinto dicitur tanquam principales partes sui, ut in hoc formaliter & completiue dastinguatur a categorica .dia partes principales propositionis sunt illae, in quas primo & i mediate resoluitur. Sicut aute categorica primo&imediate resoluitur i subiectu & praedicatusta hypotetiea primo&immediate resolititur in categoricax coponentes ipsam, uel in orationerum habetes modii categorica ru,& ilhein terminos suos, merito ergo dicitur laquam principales partes sui. Costat agit tibi,quid sit hypotetica propos rio. yantum ad secundum aduerte,quod hypothetica est . terminus Graeci idiomatis,& Latinae sonat suppositi timeo quod timo est si ,&-positio.Dicitur ergo hypothetica, quod propositio suppositiva, eo quod in hypothetii ica, secunda propositio uel orati upponitur primae ut sequens ab ea. Nam secunda se habete ad primam, sicut consequens ad antecedens. ut patet in ista; Si3Sortes est homo, Sortes est animal . Nam ex eo quod est homo, sei qui tur quod sit animal, ic sic fundatur in prima, ideo dicit ut lupponi, id est poni sub pruna per consequentiam,
ii: Sed dices, Ergo sola coditionalis erit hypothetica, quian ea sola sub ordinatur secunda primae, ita quod ordinarie id obseruatur,de necessitate solaquent e . disi in copu
109쪽
ualiua nihil resere, luae ex categoricis potviuriis primo loco,& quae in secundo. Uerbi gratia, Sortes currit,& Plato dormit, nihil refert si secunda ponatur in primo loco, & prima in secundo, sic, Plato dormitae Sortes currit. Ideni suntellige de disiunctiva,nihil enim differt si dicatur, Sortes
uel est horno, uel est asinus,& sic, Sortes uel est asinus, uel .est homo ergo sola conditionalis est hypothetica, sumeni do hypotheticam pro suppositiva. .nti bi in Respondetur,si consideratur hypothetica quantum ad id,cui nomen imponitur, & quantum ad famosum modudloquendi non solii conditionalis, sed & copulativa & di- functiva dicunturhypotheticae,eo quod in eis coniunguntur plures categoricae per notam coniunctionis, sicut & ini conditionali. Silaureim consideretur, qualitum ad id,a quo
nomen imponitur,scilicet a suppositione, tunc sola conditrionalis est uere ct proprie hypothetica quoniana in ea so. Ia,ut obiectio probat consequens,& ea cui supponitur dicitur antecedense & huius sentetiae uiditur Misse Boetius,
Mui in libro sit de syllog. hypothetico inquit, propositio
uero omnis aut categori est,quae praedicativa dicitur, aut . hypothetica, quae conditionalis uocatur. Et in .libetopi. suorum inquit: Conditionalium propositionum quas Graei ci hypotheticas uocant, partes sunt limplices categoricae,. quarum suae prius est, tacitur antecedens, & quae poste-irius,consequensac sic constat solas conditionales esse ueore hypotheticas, ias uero magis secundu usum loquedi, - Quantum ad tertiuaduerte, quod si teneatur hypothe- tica li ricte, ut iam diximus, non se extendit nisi ad condi--tionalem expresse s ea enim est proprie suppositiua . elati deas, uirtualiter reducuntur ad conditronales, ut causalis
rationalis. Nam in causali prima propositio et mantece-- dens, secundi autem consequens, ut hic. Quia sol est su-- per terram,diesiest. In rationali similiter, uehit Sortes est rationale,ergo est homo. Si autem sematair secundu usum famosum, sub se continet conditionalem comitatiliam &t disiunctivam, S in his tribus specieSin concordant comu-hn ter antiqua & talenniores Logici Quod dico, quoniam ii ex aliquibus modernis,non habetur determinatus nume-
110쪽
riis harum specierum. Nam aliqui ponunt quin i ,illis tribus addentes duas, si causalem,& teporalem, ut hic,quando Sortes legit, Plato dormit. Quia Sortes legit, Plato ad discit,aliqui plures. Sed ne te inuolua nolo tingulas recitare. Sufficit tibi quod quaecunque aliae assignantur, non sunt uere hypotheticae, sed similitudinariae, praetereas,
quae ad conditionales reducuntur, ut causalis,& rationalis. Reliquae autem ut localis,& temporalis,& similitudinaria,& comparativa, non possunt dici hypotheticae, nisi
. quia in eis continentur duae orationes coniunctae per aliquam notam coniunctivam, siue si adverbiu, siue coniun-
.ctio, ut patet i istis. Sortes dormit, ubi Plato comedit, egoviormio, quado tu uigilas. Sicut Sortes tu terrogatur,sic reis pondet, tam bonus est Sortes, quam bonus eis Plato. Unde omnes illae divuntur esse rategoricae distinctae . nec hypotheticae sunt, nil per sanda similitudine, eo quod unano supponitur alteri permodii necessariae cosequetiae, simul se habent conditionales,& reducibiles ad eas, ut causalis,& rationalis. Sufficit igitur tractarem primis de uerbhypothetica,quae dicitur conditionalis. Deinde de copu- . latiua,& disiunctiva, quae secundum uniuersalem modum loquendi dicuntur hvpotheticae . Quantum ad conditionalem tria agenda sunt. Primo,
quid sit. Secundo quot uplex sit. Tertio, quid requiritur ad eius ueritatem & falsitatem. Quantum ad petimum aduerte, quod sic definitur, Conditionalis est propositio hypothetica, in qua coniunguntur plures categoricae per hanc coniunctionem,s ex quibus categoricis prima dicitur antecedens, secunda autem
Primo dicitur propositio hypothetica, quae est ut gemis secundum modum famosum loquendi ad conditionalem, di copulativam,& disiunctivam. Secundo dicitur in qua coniungunt irplures categoricae, quod est intelligendum forma liter, ut hic: Si tu cur is,
tu moueris. Vel virtualiter, ut quando coniunguntur duae orationes habentes modum categoricaruna, ut hic; Si uenisses ad me salvatam te. . II Cal