장음표시 사용
131쪽
Aduerte, quod haec regula indiget duplici limitatione. Prima est, quod ponatur negatio immediate ante copulam, ita, quod exerceat uirtutem sua su per copula & totu praedicatu,& ponatur os no post signu uniuersale, & post totusubiecto, ita quod nullo modo praeualet stipra signum, nec stupra subiectu, qtio ad mutatione quantitatis.'efectu cuius istae duae non aequi pollent. Omnis non ho est animal, Nullus homo est animal. Sed si dicatur, Omnis homo non est animal. Ergo nullus homo est animal. Uellic, Nullus homo non eth animal, Ergo omnis honiti est Diniat Secunda est, sant dii e contrariae,qine teneamn unis in iter scilicet, distribullu8 . & non altera collectaue , puta
salis negatio, ut hic, omnes apostoli: Christi sunt dii ode cim, nulli apollo li Christi sunt duodecim, nomia. istae duae atqlli pollent,omne a pristoli Christi non line duodecim, ergo nulli a ostoli Christi sunt duo de A mman, haec est uera, Nulli apostoli Christi sunt duodecim stat enim distributive, tu nulli apostoli. H aec autem est falsa, omnes Aposto li Christi non sunt duodecim, quoiasam affirmativa est uera, scilicet, omne apollo i Christi sunt duodecim. quonialy omnes Quod aute haec secunda Fbtula fit redis & sufficienterposita ratio hine sumitur , Contrariae uniuersaliter et hi omni materia sum istae dile Ardant in valitate , ae conue munt in quantitate. si Hatina aut hactrali st ditis et riori solum in qualitate, sed & in ueritate & falsitate discordat,
qlloniam ut docuimus supra, non possu fit esse simul uerae, aut si in ut salsae. In nia terra uero coriti pertiti . non sic pugnant , quoniam a nabar possiunt esse finalii fallar . Ut ergo non mutetur quantit, si oditur post Tigrim metrii inersale,&totum subiecti in neque e mm habet uirn iupta subiectiim,
neque supra lignunt, iij si radat i bra i Et sae nori
des ruit uniuersalit item contrariarum . Ut autem mutet qualitatem, ita quod si inuenit a seirmati iram , faciat negatiuam & e conuerso, ponitu late opulari , & tollitii praediacatum. O ru n i ii er sale in assi rivati iuuii es'i pol l e re uniuersali negatiuae me eduerib. ho
132쪽
mo non est asinus,est negatiua uniuersat A, & atqui polletisti. Nullus homo est alinus, & ista. Nullus homo non est asinussiest assii maliua uniuersali ,&-isti, Ohinis homo est Unus. Constat e TQ quomodo contrariae aequi pollent per positionem negationis post subiectum.& antecopulam ac totum praedicatum. Et sic patet uertiatas cunuae regular. 'a Tertia regula est ista negatio pa posita & postposita ocit aequi pol te e duas subalter has siue mi attuas, siue ne-
tamen ante copulam & totum p raclicatum facit aequipol re subisternas ut hic. Non otis his ii dicio h oh currit, eo go quidam ho im currit,& econuerso. Non nullus homo non currit.-rgo qutiam ho mc si in eumtti econuerso. Ratio autem regulae est haec. Sinhalternae conuentiant in qualitate,& d ordant in ci uantit,te, emo cc sit uanda est negat O , ' u Zd mutet Suriaticalem, & relinquat eandem qualitatem ita quod non destruit Ea est Ut ergo mutetur quant; ias,oportet eam praeponere, sicut diximus de eotic tradictorijs,nisi autem postponatur alia negatio,prima muta et qnantitatem ti quantatem hae quod uniuersalems alia impydititia prirnae. Vnde sicut prima per seipsam ne gat , adiuncta althri, affirmat, quoniam duae nestationes
. Constat j tur quomodo tres paedictae ae sussci ut aequinoel Intia; de contradictoriis & contrariis,& su B-- ad altern s. pshuilum notitia, Logici hune uersum artis Per ontra si j c. non contra prae postq: subalter. Et sic exponitur prae. id est pnrposita signri, & subiecto, . contradi c. id est facit aequi pollere contradictorias. Post id est, polita post figmini & totum sit biectum, contra id est
'sunt aeqitiposse se contrarias. prae pust quae , id est praepblita
133쪽
innibus speciebus famosis propositiois hypotheticae. Quomodo autem, & quot modis liceat arguere a disiunctiva, mani stabitur tibi in tract. de consequentijs.
IN eap.quarto agendum est de propositione modali eategorica: & hic sex agenda sunt. Primo, in quo distin ruitur categorica modalia a simplici categorica . Secun-ldo,per quos & quot modos si apud Logicum uera & pro priae propositio modalis . Tertio, quid sit. Quarto, quot fiunt, Quiluo,quomodo sumuntur in ei; quatuor genera oppositionum. Sex to, declarabitur haec distinctio famosi. ModaliumIalia est de sensu diuiti, alia de sensu
Quantum ad primum aduerte, quod simplex categorica est illa, in qua simpliciter & sine limitatione aut alteritis temini appositione praedicatum dicitur de subiecto, siue sit de secundo, uel de tertio adiacente . Exemplum prinis Deus est, homo est coelum est. Exemplum secundi. Deus: est iustiis,homo est animal , coelum est incorruptibile et & huiusmodi categoricae dicuntur de inest e,quo Maria fiuit de simplici inhaerentia praedicati ad subiectum. Categori ea modalis est illa, in qua praedicatur praedic tum si subiecto cum adiectione termini adiecti uiderer minantis substantivum,uel oppositione adverbis ad ipsut verbum . Nam sicut adiectivum determinat iubstativum, sie adverbium determinat actum uerbis. Exemplum pA--,horno albus currit . Nam currere non dicitur de homine smpliciter, sed de homine sic determinato, stilicet
per album Exemplum secundi, Sortes currit uelociter, currere praeditatur de Sorte,non simpliciter & qu litercunque, sed cum uelocitate. Dicitur ergo modalis a tali determinatione uel limitatione et quae, apud Logicum diciturmodus. Unde sic definiri consueuit, Modus est adiacens rei determinatio, id est, modus est limitatio siue restrictio apposita rei id est stibilanti uo, quae limitatio fidiper ad lactivum, ut homo iustus dominatur, homo fortis desensat patriam, Quotuplex ergo est ad te cituum, totuplex est modus. Adiectivum autem est du- - plex,
134쪽
plex, scilicet nominis & uerbi et Adiectivum nominis, est
. omne nomen adiectivum adiacens nomini substantivo, ut bonus Deus bonus omo,fortis equus,alba uestes. A die ctiuum uerbi, est adverbium adiacens uerbo in oratione. Vt Sortes hodie uenit, Sortes bene currit.
Sed aduerte,quod adverbia quatuor modis medificant& determinant uerbum. Primo, gratia compositionis, id est,indicant qualiter uerbum componat praedicatum cum subiecto, utrum scilicet necessario uel continbenter, uel possibiliter uel uere uel false. Et sic per huiusmodi aduerbia qualiscatur propositio, ut dicatur necessaria uel con
Secundo, modificant & determinant uerbum,gratia rei uerbi, id est significati, ut adverbia qualitatis, ut dicendo, Sortes ueloeiter currit,signatur quod cursus qui importatur per uerbum curro, non est qualiscunque, sed uelox. Tertio,inodificant uerbum gratia temporis,& est quando significat actum uerbi sub disseretia temporis determinati,ut, Hodie legam in uespere, cras disputabo in mane. Quarto, modificant uerbum gratia modi, ut aduerbia
hortandi, ut eta aduoeata nostra,adiuva nos. quaedam gratia optandi, ut,Vtinam audias me,& horum quatuor m dorum ratio hinc sumitur. Verbum quatuor modis consideratur . Priminui designat compositionem praedicati cusubiecto, propter quod dicitur copula apud Logicum, dc ut sic adverbium determinat uerbum,gratia compositionis praedicati cum subiecto. Secundo, ut significat actum
suum. Et ut sic determinant uerbum adverbia qualitati Quarto , ut significat cum tempore ad disserentiam nominis, ut docuimus in tract. Secundo,& ut se determinae uerbum,adverbia teporis. Quarto, ut notat actum suum cum determinato modo,puta per modum imperantis . ut hortantis aut desiderantis,comminantis,aut miserantis,&vt sic determinant uerbum adverbia imperandi, hortidi, optandi, miserandi. Constat igitur quomodo disserat s- plex categorica a categorica modali,& quid si modus, Scquomodo adiectivum est modus substativi, & adverbium modus uerbi,& quot modis aduerbia deter uant uerbi Quan-
135쪽
di Quantum ad secundum aduerte, quod apud Logicum tantum isti sex modi constituunt propositionem modale, scilicet necessario, contingenter, possibiliter, impossibiliter,uere & false, qui possitnt accipi nominaliter sic,nece se, contingens, possibile,impossibile, uerum,falsum. POL sunt etiam sumi adverbialiter, ut, necessario, contingenter, tame lanapta nominaliter consueto modo, de proprie constituunt propositionem modalem. Cum igitur soli isti sex apud Logicum constituant propositionem modalem, omnes alii relinquendi sunt,siue sint nomina adiectiva, sit-ue adverbia. Sunt enim magis deseruientes Grammatico, quam Logico, Praeterea, tantum ista sex determinant
verbum gratia compositionis praedicati cum subiecto, ut diximus iupra. Cum igitur ad Logicum spectet conliderare de propositione,prout ex ea componitur syllogitaurum, eius eli conliderare quomodo isti modi costituunt & qualificant propolitionem. I tem aduerte, quod licet veru m, falsum annumerentur inter istos sex modos, tamen belloquentur, quoniam oppositio & aequipollentia propo sitionum,quae per eos constituuntur, fit eodem modo . sicut in categoricis de inesse , ut tibi declarabitur in cap.ddiostra igitur intentio uersabitur circa hos quatuor, necesse,contingens,possibile,impossibile. I..
antum ad tertium aduerte, quod sic definituri Propositio modalis est propositio categorica, quae proprie &usitate modiscatur aliquo istorum quatuor modorii, qui sunt necesse,contingens,possibile,impossibile, ut Sortem
currere est contingens, uel Sortev currit contingenter .
Primo dicitur, quod est propositio categorica, quo nil habet subiectum, praedicatum, & copulam tanquam pari tes prinopales tui ..Quod patet, quando fit per modum
sumptum adverbialiter, ut , Sortes est homo necessiario. Nam Sortes est subiectum, homo praedicatum, copula est: necessario autem,neque subiectum neque praedicatum,neque copula,sed modus signans hanc eis e necessariam,Sortes est homo, idem patet, ii fiat per modum sumptum nominaliter, ut hic , fortem currere est contingens . Nam infinitiva oratio ostsubjectum, contingens. Praedicatum ,
136쪽
Secundo die iturinuae proprie, & usitate sit aliquo illorum quatuor modorum, ad differentiam earum, quae fut per hos modos uerum & falsum,& ad differetiam earum, quae fiunt per hos modos , per se & per accidens , ut hie, Itonio est animal per se, Sortes currit per accidens. Nam vicet prima aequipolleat modalide necesse,& secunda moides a contingenti, tamen sunt sormaliter modales. Et Nuidem quod aequi polleat patet hinc, si homo est animal per te,ergo necessees ipsum esse animal, si Sortes currit per accidens,ergo contingens est ipsum currere. De illis autem quae fiunt per hos modos, uerum & falsum, none it curandum , quoniam relinquendi sunt ratione su pra dicta . ad quartum aduerte, qu bd si isti quatuor modi lumantur nominaliter, quilibet eorum facit quatuor Propositiones modales, & sic in siimma fient quater quatuor. i. sexdecim. Pro cuius notitia aduerte tria. Primo, quod omnis modalis facta per modum nominaliter sumptum, constat ex dicto & modo. Modus quidem tibi iaminat ' ux est, ut necesse, possibile, contingens, impossibile . Dictum autem, est oratio infinitiva. Verbi gratia, So tem currere est contingenu,ly Sortem currere,est dictuni In contingens,est modus. Secundo aduerte, quod licet di
et una possit subisci id est poni pro subiecto,& modus praedicari, id est poni pro praedicato, & etiam e conuerso et ut patet hic Sortem currere est contingens. Contingens est. Sortem Virrere, tam ordinarie modus deber praedicari, ikdictum subiici, dummodo fiat modalis de sensu composi--to. Nam sicut se habet copula in categorica de inesse, se anodus in categorica modest. Comllat autem, quod in illa se tenet copula a parte praedicati. Vnde Aristoteles in pri mo Perihermenias, postquam definiuit uerbum, inquit, Et semper est eorum , quae de altero praedicantur nota.: Ergo & modus in modali debet se tenere a parte praedicati. Dixi dummodo fiat modalis in sensu composito et
quoniam ut declara bimus, quando fit iii sensu diuiso, melius est, ut mediet in te r palles hic album possibi- -
137쪽
Ie est esse nigrum. dii Tertio aduerte, quod quilibet modus pidiscere quatuor proposciones, quarum prima erit affirmatiua de dicto & de modo, ut, Sortem currere est contingens, Secunda erit negativa tantum de dicto,ut, Sortem non curirere est contingens, Tertia erit negativa tantum de momi do: ut, Sortem currere non est contingens. Quarta erit negativa de dicto,& de modo, ut Sortem non currere noest contingens, eodem modo tarmabis quatuor de possim sibili,& quatuor de necesse, & quatuor de impossibili, S& se omnes simul sumptae erunt. Gul lSed dices,si dictum debet subisci, & modus praedicari, quare Aristoteles in libro secundo Peri hermenias sic siluat modales, quod modus semper subiscitur, & dictum
praedicatur Sic enim ordinat eas,Possibile est Sorte currere, possibile est Sortem non currere &c.. R espondetur, quod secundum uerum ordinem debet .modus praedicati ratione iam dicta . Aristoteles autem inia. Peri hermenias, non tantum attendit ad uerum ordine. quantum ad declarandum oppositiones inter modales.
i Oppositio autem clarius & citius deprehenditur, si modus subijciatur. Nam sit oppositio per negationem additam modo & non dicto,ut istae duae, Possibile est Sortem
currere. Nam possibile est Sortem currere, opponuntur.
Hac igitur de causa Arist. si tuat modum in subiecto, &di
si Quantum ad quintum aduerte,quod se in categoricas de inesse quaedam sunt contrariae, quaedam subalternae , Nuaedam contradictoriae,quaedam subalternes c & in movialibus, sed ualder differenter. Nam in categoricis fit oμ- positio propter signa uniuersalia,& particularia appositai subiectis,& propter negationem. Verbi gratia, ratione lyomnis,& ratione ly nullus,istae duae sunt contrariae,O- . nis homocurritin ullus homo currit . Sed in modalibus . non fit oppositio per signa, ted per modos qui correspon: dent signis. Vnde aduerte, quod possibile, & contingens incorrespondent lv quidam,& possibile non,& contingens -enon, correspondeut ly quidam um. Propter quod sicut
138쪽
istae sunt duae particulares lubcontraria de messe: Quidam homo curru, Quidam homo non curriti lic illae lunt duae part ic u l exulic on t ra ri ae moda es. Pot, ibi est Sortem eurrere,possibile est Sortem non currere,digcesse uero, , correspondet O mu,& impol si te nulli. Vnde sicut in illis de in te istae duae sunt contrariae, Omnis homo est albus, P ni illus homo est albus , Sic in modalibus istae duae sunt, contrariae, Necesse Hi hominem xsuxere. impossibile est hominem currere, Hinitis subcontrariis,& contrariis iam: dalibiis tacite eli h hqre contradici ortas , o dubalternas. Nam sic iit in illi, O inesse illae sunt contra ici o rue, Om nis homo crurrit , Quida homo non curris , Nullus homo currit,suida in homo curi si, sic in moralibus istae contradicunt, sortem non currere non est possibile. Sortem non curre re e si pos ubile, sortem currere non est
bile. sorte currere e si possibile Lx si hin illis de in ede iure
sunt sub alternae . omnis homo currit Quidam homo currit, hinctiis homo currit, Quidam homo tim currit, sic in .sodalibus. st y sunt suba ster nae, sossem non currere, nisii elt po Isibile Myrtam curtem v possibile, sor inc irrere non est piissibile. sprxe non cyrrere est possibile, sed dices ista disse ii alio contradi oriarum,& subal ternarum uidetui discordare ab immedi te supradictis. Nam signara sunt contrariae per propositionum dene- celic esse,& per propoct one dei iam ossis ecpe , ergo Accontri dictoriae assignandae sinit Per e si deria ut scilicet dicatu r mmd proposui ct de nereis lasse, propositio depos ita leno esse,contradicunt, trimiliter propositio de possiile esse, & d possibile esse Lontradicunt, eodem in Deo assignand eminae stibat ernae. Hic autem quatuor genera cippolitiorum a sigilationi se limi s ecundum qua tuor pro iii nes si ossibili, parit, ergo as is natioisi discordat a tu pria icta . iit est Sindetur u et diacordet mi iriniis, non tamen insensu Nam toti negativa de possibile aequi pollet totiam miliae de netesse, ut si non est possibile sortem non currere, nece se est ipso ix cur ere. Negamia autem ormodo aerumni poset soli affirmativae de impos ibili, La sor
139쪽
iindoctrina Peripatetica, Modali vel duplex. Una in qua tiror de sensu composito, altera de sensu diuiso , differunt autem primo in modali de sensu coposito. Modus
es, postibile, uel sie. Possibile est albis esse niorii.&ut annarreat eius ueritas uel falsitas, debet resolui oratio fili ma, Haec proposi in est possibit halbu es 'nigra,&sic t .atim apparet,u est tali a quonia opposita et sent Ide,s albedo, 3 nigredo; uimo lati aisit: de sensu diuiso Nodus nec praeponitur nec postponitur dicto: sed mediat inter partes dicti, ut hic, Albii possi est esse nistrum se exponitur, Res,quq est alba pta fieri nigra, uel deni eridi sic est vera; nam res, piae hodie est alba, potestam nigredinem. Secundo disserui,
si h et, et o et si 'frum ' pQ xo debet tota sine disconti
mutate. proferri, ut scilicet non fiat pausa internarie dicit, nec anter dictu,&modum, sed continuetur prolatio sie
Album esse nigrumi est postibile. Ea autem ci degu diruto, prolem debet cum discontinuatione , ut scili--cet proferatur subiectunt dicti,& in eo fiat punct m,dein-
in ea de sensu composito, subiectum dicti stat pro re. Si pro forma sibi inhaerente, idest, ut est sub forma,a qua ii nominatur,puram ista. Album esse nigrum est pasibile, in se haber albedinein. In sensu au
h sed pro re in se consideratad quae
notest ei subalbedine Ac nigredine, non simul,sed diui- sim. uarto disserui, quia omnes modales factae de dicto. cuius subiectum,&praedicatum denominatur a formis op positis ut hic, Calidum esse frigidum est hostibile,in sensu composito sunt falsae,quoniam impossibile est oppositas formas messe eidem colunt In sensu autem diuiso sunt uerae, quonia non inconvehit eidem ineseoppositas N a format
140쪽
formas diuisim, siue successipe. Si autem fiant de nunGp
politis in utroq; senippossunt esse uerae. Nam sumpm re rigida, puta niuer, si formetur talis conditionalis in aemusompnuto, frigidum esse aibu est possibile,eti uera; quomnio m non repugnat rei frigidae, ut eii lub frigiditate esseribam limul, ut patet de nive,& multis lapidibus, si etiam formetur in i ensu diuilo erit pera, sic dic edo ,frigidii posse sibile est elle album,quoniam non repugnat rci Potenti e frigidam, post frigiditatem recipere albedinem. Vnde solas morales factas de oppositis formis oportet distu)xuq e per sensum sompnii tum,& diuisum, quonia in uno iunt verae,in alio talis. Factas autem de non oppositis, nopportet sic dii in cre, quoniam utraq; potest esse uera, Haec pro nunc sui liciant, ne tu invenissos in aris Hic depraesenti capite dicta sunt, a
De affuso leui is c petoricarum oppositari in dei' e, C A P. v.
I N capite qui nio, agendum est de aequi pollentiis categoricarum de inesse & mo alium. Ordo enim doctrinae requiri, ut psest quam d* paxum oppositionibus pertractaui-nnii, ubias de ear sim aequis Ollcntiis consideremus, & prius
quidem dβ xquis ilentiis categoricarum de inesse, quoniam iunx priores modalibus iitpote simpliciores . Igitur in pr*lanxi cap. de qui pollex iis categoricarum de in es gia agenda sunt. Primo, quid sit aequi pollentia propolitior sim, de qua hic intendimus. Secundo, quot regulis lum-cienter fit, & de singulis tegulis in specie pertractandum sit. Tertio, soluetur duo dubia. . . antum ad primum aduerte', quod sic describitur M.; Aequipolletntis,eitiae qui ualentia duarum propositionum in significato, starum in figura oppolitio-
Dum,per aduentum'negationiae facta, ita quod ab una ad alteram est bona consequentia
Primo dicitur aequi pollentia,quonia est genus, ct quid
nagi sommune. omnis eni in aequi polletia propositio .nxim, est aequi ualentia, sed non omnis aequi ualentia est in propositionibus et est etenim in Terminii incomplexis, ut