장음표시 사용
111쪽
Tertio dicitur per hanc coiunctionem si,u t ex hoe ditaserat a copulatiua , in qua partes coniunguntur per hanc notam, Er. Et a dili unctiva, in qua coniunguntur per,Vel. Quarto dicitur, ex quibus prima dicitur antecedens,secunda autem eo sequens. Na omnis conditionalis est consequentia. In omni autem consequentia, propositio prima dicitur antecedens, secunda autem consequens, quoniam ordine illationis sequatur ad primam. Nam haec propositio. Sortes est animal, sequitur ad istam antecede tem: Sortes est homo, Nam bene & nec est arte sequitur. si Sortes est homo. Sortes est animal. Conliaet igitur, quid si conditionalis. Et aduerte, quod propter ordinem n cessarium, quem cognoscimus inter orationes copone tes conditionalem reducimus ad eam propositionem causalem, Sc rationalem. ineptum primi. Quia sol est in Cancro, dies longi sunt. Exemplum secundi,Tu curris, ergo tu
Quantum ad secundum aduerte , quod coditionalis potest fieri affirmative,& negative. Affirmative quide, quando nota coditionis affirmatur, ut hic. Si tu es homo,Tu es ris bilis. N egative autem, quado ipsa nota negatur, ut hic, Non si tu es homo, tu es lapis. Vnde aduerte , quod sicut affirmatio & negatio copulae uerbalis, facit categoricam affirmativam ,& ne3atiuam, sic affirmatio:& negatio notae conditionis. tacit conditionalem affir.& nega. Negativa autem fit tribus modis. Primo, quando negatio praeponitur immediate ipsi notae, sed non toti codationali , ut hic, Tu es homo, non si tu es asinus. Secundo. quado negatio praeponitur toti conditionali, sed non inam diate ipsi notae, ut,hic, Non tu es homo si tu es asinus. Tertio, qn negatio praeponitur toti conditicinalis Simmediate ipsi notae: ut hic, Non si tu es homo, tu es asinus, S hic ethmodus ordinarius formandi conditionalem negatiuam . Affirmatiua uero regulariter fit uno modo, quando scilicet nota conlitionis praeponitur toti conditionali: ut hic,
Si tu es albus, tu es coloratus.
mant uni ad tertium aduerte, quod neritas conditionalis dupliciter manifestatur: Himo sic, Ad veritatem
112쪽
eius tequiritur, quod anteced, ns non possit esse uerum fine consequente, id est, quod si ponis antecedens, ponas
consequens: ut haec est vera. Si tu caetris, tu moveris. Nanon potes ponere antecedens quin adiit consequens. Impossibile e it enim te currere, si Ptanis te non moueri . Se cundo sic. Ad veritatem codit io natis r u iri t u r, quod ob politum consequentis repugnet antecedenti,ita quis d n 6 positi ni stare limul antecedens ct oppositum conseci uentis, Verbi Matia,haec est uera, Si tu e, homo,tu es animal. Nam te elie hominem,& te non esse animal, quod Est oppositum consequenti S, noni se compatiuntur, nam ex op-- olito infertur oppositum. Psicut enim sequitur: Tu est homo,ergi tutes animal, sic ex opposito sequitur: Tu non es animal, ergo tu non es atomo. Et aduerte, quod isti duo modi, quibus manifestatur uen vix conditionalis, tendunt in idem, quo ad senium. Nam ideo antetcedens non potes stare sine consequente in uera conditionali, quia oppositum consequentis repugnat antecedenti . Et ratio dicto-
.rum est , quia conditionalis est consequentiae ut declarabitur intrae. de consequentarum. Quae ergo requiruntur& lusiiciunt ad ueram consequentiam, requiruntur & sufficiunt ad ueram conditionalem. Ad ueram autem consequentiam, ut tibi declarabitur in principio trac. de consequentis , oportet quod oppositum cosequentis repugnet antecedenti; ideo haec est uera, Tu es homo ergo tu es ianimes: Nam haec duo repugnant, Tu es homo,& tu noes ani pia l. Haec autem est talia, Tu e, homo, ercto tu es Papa Stat enim quod tu non sis Papa, & tamen quod siis homo. Cum igitur uera conditionalis sit consequentia uera, eadem requiruntur& sufficiunt in miraque. ii Falsitas a tuem conditionalis modi; oppositis manife-
satur. Primo fies ad altit/to coditi alia requiritur quod antecedens positi esse uerit line consequente, id est, quod ex antecedens etiam emoueatur coniequens, & ponat eius opposita, Verbi gratia, haec est salsa, Si tu es homo, taes iust , itat. n. ae tu sis humo,&non lis iustus. Se cudo sim, e redit in idem, quo ad sensum. Ad falsitate coditionalis aequiti tur R I istucit od oppoli tun consequentis noa
113쪽
repugnet antecedenti. Vnde haec est salsa, Si tu es homo, tu sedes. Nam haec duo non repugnant, tu es homo, & tu non sedes,& ratio quidam horum est, quia ut diximus coditionalis est consequentia. Ad consequentiam autem salsam, ut uidebis in tractae consequentiaru,in principio, sura ficit, quod oppositum consequetis stet cum antecedente. Constat igitur quid requiratur & sufficiat ad ueritatem,& salli tatem conditionalis. Quot modi autem arguendi, tam boni, quam mali traluntur a conditionali, manifestabitur tibi in tractatu de consequentiis, ubi de hoc particulariter tractabimus. Pro nunc ut nouitius sustine. Ex omnibus praedictis sequuntnr ex coi sententia L gicorum duo corollaria. Quorum primum est, quod non oportet in specie considerare de possibilitate, & imponiabilitate, nec de necessi ate,& contingentia conditionalis, quoniam sub uera continetur nec ellaria, & possibilis, lub falsa autem continetur impossibilis. Nulla uero est contingens. licitur enim, quod omnis uera est necessaria,ex consequenti possibilis , & omnis falsa impossibilis, ex consequenti non contingens,ut declarabitur tibi in cap. de modalibus. Vt autem scias quomodo omnis uera est necess.ria,adllerte, quod non est neces aria, quia scilicet antecedens sit necessarium, & consequens similiter, ut hic. Si homo est animal ,est animatus. Nam potest antecedens esse possibile, & consequens similiter , & esse contingens, di consequens similiter,& antecedens impossibile,& consequens similiter, & tamen conditionalis erit uera,& Decessaria. Exemplum primi, Si sortes est iustus, delectatur iustitia. Exemplum secundi, Si Sortes sedet,qui estit. Exeplum tertii, Si Sortes est asinus , est rudibilis. Omnes istae sunt uerar, qui amon stat antecedens sine consequente , ut
Patet,& tamen nec antecedens, nec consequens sint necessaria in se , sed dicitur necessaria ex insallibili sequela
consequentis ex antecedente. Na ex antecedente si uenecessario, siue possibili siue cotingenti, sue impossibili necessitate illationis sequitur con sequens,at s inte hoc antecedente, Tu curras, necessirio sequitur,ergo tu moverit. Constat ergo, quod in quo sqn is omnis uera condi-
114쪽
tionalis est necessaria, ex consequenti est possibilis. Nam possibile altum sequitur ad necesib,sicut genus ad species Quid autem sit possibile altum, leclarabimus in ca .de modalibus: pro nunc sustine. Q modo autem omnis falsa ut imposiabilis,aduerte, quod non dicitur impossibilis impossibilitate antecedentis, aut consequentis. Stat enim anx te en & consequens esse impossibilia, scilicet, Sortes eu asinus,& Sortes est rudibilis,&tamen haec conditionalis est uera,Si Sortes est asinus, Sortes est rudibilis. Dicirruet igitur omnis salsa impossibilis,quoniam cum omnis vera sit necessaria, modo quo oppositum est,& falsia opponatur uerar,oportet ipsam esse impossibilem: quoniam fidantur duo oppposita, puta Sortem esse asinum, Be Sortem esse hominem, si unum est necessarium, puta Sortem esse hominem,alterum est impossibile, puta Sortem esse asinum, Nam impossibile directo opponitur ipsi necesse , ut tibi declarabitur in cap. de modalibus. Cum igitur probatum sit omnem ueram esse necessariam , & salsa opponatur uerae . sequitur quod si uera sit necessaria, falsa ut impossibilis, ex consequenti nulla est contingens. Nam ire dictum est, omnis uera est necessaria, omnis falsi in impossibilis. : E . II nc pat et ueritas illius uulgatissimi dicti; Conditiorumnalis uera nihil ponit inesse, Nam dat quoi condition lis sit uera ex necessaria sequela consequentis ex antecedente,non sequitur antec dens' monsequens poni in rerum natura,puta, licet sit uerum dicere,Si tu es Papa , tu es Vicarius Dei, tamen non sequitur de facio, te esse Papam, aut uicarium Dei. Hac de hypotetica conditionali
mantum ad copulatiua,tria agenda sunt .Primo,quid sit. Secundo quotuplex sit Tertio, quid requiratur ad eius ueritatem,& salsitatem, & pos bilitatem, et contingera tiam, ct impossibilitatem . . Quatum ad primum aduertes s sic desnitur, Copula tiua est propositio hypothetica,in qua plures categoricDuel orationes habentes naidum categoricarum , coniunguntur pernotam copulationis, , aut sbi aequi uallente.
115쪽
Primo dicitur propositio hypothetica &c. usque ibi, coniunguntur, quod totum m telligendum est, sicut in definitione conditionalis Secundo, dicitur per nota copula tionis,& ut in hoc distinguatur a conditionali, & disiunctiua , in quarum altera coniuguntur plures categoricae, per Si, ec in altera per Vel. Ite ut distinguatur a categorica de subiecto aut praedicato copulato . Pro cuius notitia aduerte , quod nota copul tionis potest teneri copulatim,& copulati vh.Tenetur copulatim, quando mediat inter terminos, ut hic Sol tes de Plato sunt amici. copulative autem, quando mediat inter propositiones, ut hic, Sortes scribit, & Plato dormit . ad hoc ergo, quod nota copulationis constituat hypotheticam copulatiuam, oportet ut mediet inter propo sitiones. Tu tamen aduerte, quod nota copulationis accepta copulatim, potest teneri diuisive,& collectivo, si diuisiue,categorica de extremo Opularo aequi pollet uni eopulatiuae uerae, quia potest,resolui in duas categoricas conrunctas per &, ut hic; Sortes & Plato currat, ergo Sortes eurrit, & Plato currit. Sit collectiud,non potest aequi- polleresunt copulativae vera ' resoluitur, utraque categorica erit falla, ut hic, Sortes & Plato trahunt naue sup-
polito, quod neuter per seipsam sufficiat, sed ambo iam ub& non aliter sufficiant.
Quarto dicitur;& sibi aequivalentem, quoniam non solbim ly a sed etiam ly que, & ly, atque constituunt copulativam, aequi pollent enim apud Grammaticum re Logi cum. Constat igitur quid sit copulativa. . HI a ii: et iv et is Quantum adsecundum aduerte, quod eopulativa diuiditur in affirmativam, & negatiuam, & utraque diuidiata rim ueram, & falliam. Item diuiditur copulativa in ne- cellariam,& i inpossibilem, impossibilem,&co tingentem, i& de omnibus in specie sic accipe. Copulatiua affirmativa est,in qua nota copulationis assi rimatur, ut hic, Sortes eurrre, et Plato disputat T, Negativa est, in qua nota copulationis negatur, ut hic. Non Sortes currit, & Plato disputat. Tu tamen adue te, vi negativa sit duobus modis Primo. quado praeponitur
116쪽
toti copulatiuar, ut hic, Non tu curris, & comedis. & hie est modus famosus & consiletus . Secundo, ponitur post primam ca tegoricam sed ante copulam, ut hic . Tu curris non & tu comedis,sed iste modus non est in usu ideo standum est in primo. putatium affirmatiua uera est illa, quae requirit utrarive partem principalem ueram, ita quod non sufficit uni esse ueram,ut hic, Sortes est homo, & Sortes est risibilis. Haec autem non est uera, Sortes eli homo,& Plato est asinus,quoniam secunda pars non est uera,& ratio huius est. Quia sicut totum essentiale se habet ad existentiam, sic copulatiua affirmatura uera ad ueritatem; Sed ad existentia totius essentialis oportet omnes suarum partes esse, quod si una deficit,desinit esse totum, utpote de homine , cuius partes essentiales sunt anima & corpus unitae, ergo ad ueritatem copulatiuae assirmasiuae uerae , requiritur utranque partem principalem esse ueram, dci si una deest, non
Sed aduerte uod dicitur copulatim aErmativa vera, ad disserentiam negatiuae uerae, ad cui uxuueritate suffieiti una parte esse ueram. Na haec est uera Non tu es ho,& taces asinus, Et quod sit uera probatur sic, Sua affirmativa est falsa, scilicet,Tu es homo , & tu es asinus, ergo negatura est uera,quonia sunt duae copulatiuae singulares co tradi ,
ctoriae. Contradictoriarum autem oportet alieram esse umram.& alteram falsam, ut docuimus in cap.praecedenti.
Copulatiua affirmativa salsa est illa, cuius utraq; pars principalis, uel saltem altera est salo,ut hic,Sortes est asinus est,& est rudibilis. Utraque para est salsa,& hic, Sorm
ies est homo,& est asinus. . Dii .
Sed dices,propter quid ad ueritatem copulatiuae asi S. Inatiuar,oportet utranq: partem esse ueram, ad salsitatem autem sufficit unam esse salsami Respondetur, quia plu-.ra requiruntur ad construendum quam destruendum. Naad hoc, quod homo sit sanus,oportet omnes humores esse adaequatos,ad hoc autem quod aegrotet, sufficit unum rivadaequar .affirmativa autem uera . est sicut totum con
117쪽
sit. Secundo quotuplex sit. Tertio, qnid requiritur ad ueritatem eius& falsitatem,& necessitatem,& impossibilitatem,& possibilitatem & contingentiam. rQuantum ad prunum, sic definitur,hypothetica disium diva est propositio,in qua coniunguntur plures categoricae per hanc coniunctionem,uel aut sibi cosimilem, ut Sortes est homo, uel est asinus.
Primo dicitur propositio in qua &o quod intelligeniadum est, sicut in aliis definitionibus datis de conditionali
Secundo dicitur,per hanc coniunctionem uel, ad dies
rentiam conditionalis,cuius nota coniunctionis est si, &copulatiuae,cuius nora coniunctionis est,&.
Tertio dicitur,cut sibi consimilem, quonia nota disiunctionis apud Grammaticos non solum est vel, sed aut,& siquid aliud aequipollet, ii Sed hic dubium,quia non uidetur ly uel, coniungere categoricas, sed potius disiungere,aliter deberet dici propositio hypothetica coniunctiva, & non disiunctiva. Praet rea,quod non coniungat, sed disiungat,signum sumitur ex eo, quod uera & propria disiunctiva sit de partibus impos.s bilibus,ut hic, vel tu es sanus uel tu es aeger. Vel tu es Caecus, uel tu es uidens. Quod si fiat de partibus c6possibilia. bus,no est propria, ut hic,Tu es lio, uel tu sedes, ergo &c. Ad hoc respondetur communi sentetia, quod inter coniunctiones,quaedam coniungunt sensum & terminos, siue propositiones,quales sunt coniunctiones conditionales de rationales,di causales, & copulativae, & istae cwnstituunt primam & secundam speciem hypotheticae. laedam autem coniungunt solum uoces aut terminos,aut propositiones,sed disiungunt sensum ac significatum,& tales sintly,uel ut,&c. Obiectio quidem concludit,quoa signifi-
. catum,no autem quo ad uoces,aut uel propositiones, &e. Et aduerte quod dico,quo ad uoces & terminos. ut ines dam disiunctivam in uoce in mente in scripto. Aduerte etiam, quod sicut diximus notam copulatio nis teneri aliquando copulatim,ali iliando copulatiue,sic& coniunctio disiunctionis ali quando tenetur disiunctim aliquando
118쪽
taliquando disiunctive. Ditanctim quidem quando pom-auxinter praedicatum aut subiectum. Exeplum primi, Sortes est homo, uel asinus. Exemplum secundi , Sortes, uel alato cur in re haec dicitur categorica de extremo disiun- icto, qriae aliquando potest resolui in unam disiunctivam, sit hic, ortes uehinato scribit, Nam bene sequitur, Sortes scribit, uel Plato scribit, aliquando autem non, ut hic, Soraes uel Plato trahunt nauem, no enim sequitur, quod Sor tes trahat nauem,aut Plato trahat nauem, supposito quod neuter divisim sufficiat, Disiunctive autem tenetur,quan--do est nominter duas propositiones categoricas, ut hic, Plato currit,aut Plato quiescit. Constat igitur tibi, quid sit hypothetica disiunctiva. . . - -n Quantum ad secundum aduerte quod dis unctiva diuiditur in affirmativam & negatiuam,m ueram & falsam, in necessariam & impossibilem, impoisibilem & contingen- tem. Exemplum de affirmatiua,tu es homo uel asinum De negativa. Non tu es homo uel asinus. De vera, tu curris-vel quiescis. De falsa,tu es asinus, uel rudibilis. De nece daria, Deus est,uel Sortes mouetur De potabili, Sortes .est asinus,uel tu es Papa. De impossibili, uel Deus no est, mel tu asinus. De contingentia, Antichristus est albus, uelati curris; veru non siiciunt & exeplaria, sed de singulis an specie agendu est , ut dicemus in immediathi sequelibris m, Quantum igitur ad tertium aduerte . quod disiunctiva yssi ireati vaeit illa,in qua nota disiunctionis assi riuatur,ue
tu es homo, uel tu es a linus.
dii Negativa est illa,in qua nota disiunctionis negatur, neteatur autem,s cadit negatio super illam, ut hic No tu es nodio, uel tu es asinus,potest autem cadere dupliciter su- per illa M. Primo quando praeponitur toti disiunctivae, ut hic, Non tu es homo, uel tu es asinus. Secundo , quan do postpoisitur' primae categoricae sed praecedit notam disiunctionis, ut hie, Sortes est asinus, non uel est ho. Sed primus modus est ordinarius & clarior, ideo sequere illii - Vera est illa cuilis una pars est uera,& alia falsa,u; Sortes est homo,ueti est asinus,&haec est propria. Nam cum nota disinnctionis habeat disiungere signiticatum, & cori
119쪽
iungere propositiones siue uoces, aut terminos, si utraq;
pars esset uera,non disiungeret significatum, ut patet hie, vel tu es homo, uel trum es risibilis, aequi pollet enim copulatiuae uerae,scilicet tu es,& tu es risibilis, & ideo tenenduest,quod ad ueram & propriam disiunctivam, oportet partem unam esse uexam, .& aliam falsam. Si autem utraqua sit uerae tit disiunctiva uera,quo ad modum pronuntian di, sed non propria, quo ad significatium . ii Falsa est illa cuius utraque pars est falsa. Nam si una est
salsa,& alia uera, iam diximus, quod disiunctiva esset uera & propria. Vtergo distinguatur salsa a vera, cum sit ei Opposita, oportet urranque partem esse salsam. Vnde haec est salsa, Sortes est asinus, uel habet alas. . V. si . . Necessaria est illi,quius utraque pars est necessam, uel saltem una. Exempli; in primi,Deus est, uel homo est at alia Exemplum secundi, Deus est, uel Sortes inovetur. Licet enim una pars, ut necess aria,& altera contingens, tamen denominatur a digni seri,& ueriori,quae est necessaria,
Possibilis est illia, cuius utraque pars est possibilis, ut Sortes est albus, uel Plato currit. Nota tamen,quod sussivit Mnam partem esse possibilem, ut hic. Antichristus est uel homo est asinus, naim ista uel est impossibilis, uel possit,ilis. Non impossibilis, quoniam ut dicemui,ad impose bilem oportet utranque partem esse imposii bilem, ex Dest possibilis. OContingens est illa,cuius utraque pars est contingens, ut, Sortes est albus, uel ipse scribit ,& .ad cognoscendum- disiunctivam contingentem datur haec regula. Si copulativa facta de partibus oppositis disiunctive est contingens,distinctiva est continges,Verbi gra Haec est contin-nens, tu curris, uel tu nou moueris. sumatur oppositum dely , tu curris, scilicet, tu non curris, di oppositum de tritu non moueris, scilicet tu moveris , re formetur haec copulatiua, Tu non curris , & tu moveris, Patet, quod est contingens, quoniam contingit te non currere, & tamen moueri, ut quando simpliciter ambulas , ergo &haec disiunctiva est contingens . Tucurris, uel non moueris. Haec de disiunctiva dicta sint.& per consequens de o- .
120쪽
mnibus speciebus famosis propositiois hypotheticae.Quomodo autem, & quot modis liceat arguere a disiunctiva, manifestabitur tibi in tract. de consequentijs.
IN eap.quarto agendum est de propositione motali eategorica: de hic sex agenda sunt . Primo,in quo distinguitur categorica modalis a simplici categorica . Secundo, per quos & quot modos sit apud Logicum uera & pro priae propositio modalis . Tertii quid sit. Quarto, quot fiunt, Quinto,quomodo sumuntur in ei; quatuor genera oppositionum. Sexto , declarabitur haec distinctio samosa Modalium alta est de sensu diuiso, alia de sensu
Quantum ad primum aduerte, quod simplex catego rica est illa, in qua sinpliciter & sine limitatione aut alterius termini appositione praedicatum dicitur de subiecto, siue sit de secundo , uel de tertio adiacente. Exemplum primi, Deus est, homo est,coelum est. Exemplum secundi. Deus e stilus us, homo est animal, coelluri est incorruptibile et & huiusmodi categoricae dicuntur de inest e,qtio num iunt de simplici inhaerentia praedicati ad subiectum . Categori ea modalis est illa, in qua praedicatur praedicatum usubiecto cum adiectione termini adiectivi deter minantis substrati iunx et oppositione ad uerbij ad ipsum, uerbum . Nam sicut adiectivum determinat iubstativum,
sie adverbium determinat actum uerbi . Exemplum pH- ,horno albus currit - Nam currere non dicitur de homine simpliciteri sed de homine sic determinato, scilicet
per album. Exemplum secundi, Sortes currit uelociter, currere praeditatur de Sorte,non simpliciter & qu litercunque, sed cum uelocitate. Dicitur ergo modalis a tali determinatione uel limitatione et quae apud Los cum dicitur modus. Unde se definiri consueuit, Mois est adiacens rei determinatio, id est, modus est limitatio siue restrictio appolita rei id est iubstantivo, quae limitatio fioper adiectivum, ut homo iustus dominatur, homo fortis defensat patriam, Quotuplex ergo est adiectivum, totuplex est modus. Adiectivum autem est du- - . plex.