장음표시 사용
91쪽
ieritatem harum consequentiarum non apprehendes tu novici,donec consequentiarum tractatu adieris. Ideo pron sic crede.Costat igitur, quomodo quatuor genera oppositionii se habet ad ueritate & fallitate in materia remota. In materia contingenti, id est quado praedicatum adest& abest praeter subiecti corruptionem, ita quod no est deessentia speciei, nec proprietas eius naturalis cotrariae ita se habent, quod tam uniuersalis affirmatiua , quam uniuersalis negativa sunt simul falsae, loquendo absolute & simpliciter, ut Omnis homo est albus, Nullus homo
est albus.& ratio huius est, quia in materia contingenti respectu accidenti v separab ilis, praedicatum inest aliquibus indiuiduis, & aliquibus non est, ut patet de albedine & caliditate, de scientia,& de uirtute in homine. Na aliqui homines sunt albi, sunt calidi, sunt docti, sunt virtuosi,aliqui autem sunt opposito modo. Quando ergo aliquibus inest accidens separabile, Vniuersalis negativa est falsa, quando autem aliquibus non inest, Vniuersalis affirmativa est salsa, ergo utraq; est salsa. Dixi loquendo absolute, quoniam aliquo casu posito, una est uera,altera salsa puta. Dato casu, quod tantum dece homines essent in naudo,& omnes uirtuosi Haec esset uera stante casu,& non aliter. Omnis homo est uirtuosus siue studiosus.& haec est salsa, Nullus homo est studiosus. Dixi respectu accidentis separabili,, ut praeseruem contrarias factas de accidete inseparabili. Illae enim se habent in ueritate & fallitate sicut contraris in materia naturali .licet enim no sit fluens a principijs speciei, tame inseparabiliter cosequentur omne indiuiduuialis speciei, puta nigredo omnem Aethiopem,albedo o- in nem nive. Unde istae cotrariae nu quam sunt simul falsae, sed uniuersalis affirmativa est uera, negativa aut est falsa. Sed dices, nunquid in materia cotingenti sicut pollunt esse simul falsae, etiam possunt esse simul uerae Respondetur quod no, duplici ratione. Primo, quia uniuersalis a r.signat praedicatum inesse omnibus indiuiduis cotentis sub subiecto, ut, Ois homo est albus, ergo iste.&iste,& iste,& sic de singulis est albus. Universalis aure nega. signat prudicatu nulli contento sub subiecto, inesse, ut Nul- θ
92쪽
Nullus homo est albus, ergo nec iste,nec iste, & sic de fingulis est albus. sed impossibile est, ut patet, praedicatum
nullis suppositis & omnibus & inest e, ergo non possunt esse simul uerae. Secundo, si possunt esse simul uerae, ergo &duae sub contradiae, ergo & duae contradictoriae. Prima cosequentia patet, quoniam si haec est uera, omnis homo est
albus,& haec est uera, quidam homo est albus,& si haec est
uera , nullus homo est albus, haec etiam est uera, quidam homo non est albus. Secunda autem consequentia prombatur sic: si propositiones quatuor angulorum ut figurantur sit pra in tertia figura possunt e si e simul uerae, ergo uni iter salis affir.& parti . neg.& uniuersalis neg.& particu. as fir possunt esse simul uerae. Istae autem lant contradictoriae, ut patet in figura. ergo si duae contrariae in materia cotingenti sunt simul uerae, etiam duae coiit radictoriae, quod tamen est impossibile in omni materia, ut diximus. Ex his corollarie sequitur, quod duae contrariae in materia contingenti, non repugnant, nec opponuntur in falsitate, sed in ueritate . Quod autem repugnent in qualitate, sed non in quantitate, est commune contrarijs in omni materia . Sub contrariae in materia contingenti & de accidete separabili ita se habent, quod utraque est uera, ut, Quidam homo est albus, inadam homo non est albus. Nam praedicatum contingens leparabile , non necessario inest omni contento sub subiecto, e reo potest aliquibus non inesse,&de facto non inesse,& tunc uerificatus particu l. nega. Neque necessario remouetur ab omni conteto sub subiecto,
ergo potest aliquibus inesse,& de facto inesse, & tunc ue rificatur particularis affir. Dixi de accidente separabili, quoniam si fiunt de accidente inseparabili, dicendu est de
eis, ut diximus de sub contrariis in materia natu. in quibusa r. semper est uera, Sc neg. semper falsa,& n unquam sui simul uerae, nec simul falsae .
Sed dices, Nunquid possunt esse simul salsae, sicut po sunt esse simul uerae 3 Respondetur, quod non, quia si haec est salsa, Quidam homo est albus, ergo & uniuersalis a r.est salsa, scilicet,
Cmnis homo est albus. Et si haec est salsa,quidam homo
93쪽
non est albus, ergo & uniuersalis negativa est falsa , scilicet nullus homo est albus . Ergo uniuersalis affirmativa& particularis negativa,& uniuersalis negativa,& particularis a r. possunt omnes esse falsae. Sed sunt contradictoriae, quae in nulla materia possunt esse simul uerat,& neque simul salsae. Constat ergo, quod duae sub contrariae in materia contingenti non pollunt esse limul salsae, sed simul uerar, ex consequenti se habent oppositum modo respectu contrariarum. Nam diximus, quod illae possunt esse fimul salsae in materia contingenti, sed non limul uerat: hic autem est opposito modo. Ex his sequitur corollari e , quod duae sub contrariae in materia contingenti, non repugnant in ueritate. sed in fallitate. Quod autem repugnet in qualitate, sed non inquantitate, est commune omnibus sub contrariss in omni materia.
Sed contra, Videtur quod possunt esse simul salsae,& arguitur sic: istae duae sunt sub contrariae, com sint indefinitae affirmativa & negatiua: Homo albus omnem colorem habet: Homo albus nullum colorem habet.& utraq; est salsa, ut patet, ergo &c. Nec obstat, quod non sunt duae particulae sed duae indefinitae, quoniam idem est iudicium de particul.& indefinitis in hoc, ut diximus supra. Respondetur, quod non sunt propriae subcotrariae sed
potius contrariae ex parte praedicati propter ly omne colorem,& ly nullum colorem. Contrariae autem in materia contingenti, ut diximus, possunt esse simul salsae . si autem uis eas reducere ad sub contrarias, dices sic: Homo albus omnem colorem habet. Homo albus non omnem colorem habet,& tunc assirmativa est falsa,& negativa est uera : Sic dicunt aliqui: Mihi autem uidetur, quod ex parte praedicati, magis sapiat naturam cotradictoriarum, quam sub contrariarum. Haec enim est uniuersalis affirmativa ex parte praedicati: Homo albus omnem colorem habet. dc naec est particularis negativa. Homo albus no omnem colore habet. Et sic patet, quod si sub contrariae uere, dc proprib formantur. non pollunt esse simul salsae. Contrad;ctoriae in materia contingenti, sicut & in materia naturali & remota ita se habent, quod si una est ue
94쪽
est salsa Nilii sum est aliquem hominem currere,inui reo magis falsum est omnem hominem currere. u. O Hoc igitur modo habent subalternae affirmativae in materia contingenti . Subalternae autem negatiuae ita se ha-5bet,quod se uniuersalis negati. est uera, particularis nega--ti. est ue a.Nam bene sequitur. Nullus homo currit, ergo quidam homo non currit. Praedicatum enim univcri am negatiuae,remouetur ab omni contento sub subiecto. Cui ergo quidam homo contineatur sub homine, ut indiuiduu- uagum sub specie , i currere remouetur uniuersaliter ab
homine,ergo & a quodam homine Quid alitem sit indiuiduum uagum,& signatum, & species, manifestabitur tibi -in traei. de quinque praedicabilibus. Si autem uniue alia nega. est falla in materia contingenti, non oportet parti cularem nega. eius subalternam esse salsam . nam si istae - duae sunt salta, Nullus homo currit, Quidam homo noni currit,cum contradictoria parti. nega. sit uniuersalis ata . puta, omnis homo currit, tuq est salsa, ut docuimussupra, sequit rabiod duae cotradictoriae essent simul falsae, quod - in nulla materili potest concedi. Con stat igitur, quomodo subalternae in materia contingenti se habent ad ueritatem& falsitatem. lSed dices,si duae subalternae in materia eotingentipo sunt esse simul uerae ergo non opponuntur in figura . . . Respondetur ad hoc, quod duae categoritae eiusdem
subiecti, Sc praedicati opponantur in filuta, sufficit , hii Edopponantur,aut in ueritate,aut in fallitate,aut in q tantia tale,aut in qualitate, ex quo sequitur quod quantusa plu eribus opponuntnt,tanto magis opponuntur; & quatito in paucioribus, lato minus, Unde cotradicto fiae maxime op
ponuntur,'tioni auidocuimus in ni illaemstetia sunt finiui, uerae,&simul salix sed si una est ibra th qua es Talo tu
figura autem, dit pater superius, opsidia utitur in quatit a te, . de qualitate, M sic omnibus modis oppossuntur. Post ci, tradictorias opponuntur contrariae, quas docuimus in i flateria naturali,& remota non posse esse simili ueras,nei'
mul sal sas in materia autem continetenti posta esse simul falsas, sed non simul ueras . in figuliuiero conueniunt in
95쪽
uanti tale sed disserunt in qualitate Post contrarias opponuntur. sii bcontrariae,quae ut docuim us,m materia naturali,& remota repugnant in merit,re ct salsitate, in contingenti autem repugnant in salsitate , sed non in ueritare. in figura uero conueniunt in quantitate, sed differunt in qualitate. Post sebcontrariasi opponuntur subalte inae,quae in materia natu tali, & remota, ut docuimus sic se habent . quod in materiae naturali si uniuersalis est uera tetias firma, quam nega. Particu.affir. nega.est vera,& econuerso, idem intelJige de salsitate. Ini pateria uero contingenti sic se habent, mi docuimus, quod uniuersalis affri . est salsa, particu. non affirmativa est vera. Nam licet om- .n in hominem currere sit salsum, tamen quendam hominem currere est uerum. Si tamen ponatur uniuersali v era particularis est uera , sed non econtrario . Item si ponatur particu falsa, uniuersalis erit falsa'. Nam si falsum est quendam hominem currere, multo magis falsum est omnem homine currere. In figura uero conueniunt in qualitate,sed differunt in quantitate. Constat igitur quomodo apud Logicu sub alternae oppon tur in figura pro-ipter diuersem quantitatem, licet non opponantur in qualitate, nec semper in ueritat e, Vinsitate, licet aliquandos , aliquando non, ut docuimus. Haec de que politionibus categoricarum participantium utroque tedimino eo- . dem ordine, dicia sint. I sic comple uimus doctr na octa- uar diuisionis, inquam diuisimus categoricas participantes utroque 'ermino podem ordine. ilis Quant imad diuisionem nona,quae suit,quod categori. carum partifim lim utroque termipio ordine conuerso hio triplici mybia, quaedam couertulitur fimpliciter,quaedam peracsitan', auqedam per contrapolitionem, sex age da sunt. Primo, quid fix conuersio,de qua hic intendimus. Secundo, quotSeqummtur ad ueram conuertanem, e sua hic locuturi sumus.Tertio, an tantii tres sunt species conuersionis,scilicet simplex,per accidens,& per contrapositionem. inrth.agedum est de conversione simplici,
96쪽
, Quantaim ad primu a rate, quod in doctrina mutanti ni Mys xi Nicem conuersionem, si terminorum, quoad Haedicario ne in or ruidis unx una, quo ad mutuam referenti met Propotritonum, iis ad extermorum,id est, subiecti, dii praedicata danti olisiniit ei: F v neli testinia oria in dum praedicationem, int diei co uertibilitas,S est ar quasisPraedicatio duoris termino i ii,ixa quod de quocun- in ii ,praedicaui roi alter, & h aee fouersio inuenix r iniqr stibae in propria passion fui inger astini h disserentia essentialetne ut interilisfinitione, P dis finit uni: ut vitex holem,& animal ronale,&haec uia tibi manifes ibuntur vi-nac.dq rialibus mittatad yosequenti s .i iae. Vise latuloriam, spl*t di Micvnuertentia, & est, quoi mutuo se referunt, ut, patet filii pater, filius patris fili ur. .Dominus serui dominus: Seritur ni seruui,6 haec con-xi'si'. mapide abitur tibi n pridi camento ad aliquid, Ea viae est propiositi Onximini Oxpr apisii Logicum transposdixi ex lxem' dim. modo qho nuncutsbi mam fellabitur Re
uestigan Mnest,quid sit vertio modo dicta.-lo 'si xxx g sserte, fouersio tertio modo i se,. let. Sic definiri apud Looma, Conversio est transpositis
Praedicati in subiectu,& s ubiecti i d praedicatu si ins s Ex pro
Iositionum categoricarii participantiu uixqvore te rumi ordine converso. Ut, Homo est animal, Animal est laonis. Verum nisi aliud huic definitioni addatur, ita couenit conuersioni uerae, sicut conuenioni falsae. Nam sicut in istis
homo esὶ animai,anim l elh honio triani ponitor subiectu in praedicatum,ct praedicatum in jubiectum, sic & in istis, C spnis homo est animal, me Antimal est homo, d tar
n conuersio prima est uera, secunda autem est cilio, ut par tinuoniam igitur hic intendimus loqui de hqra con-M2rsione propositionum categoricarum, quae . diuisse da est in simplicem , & per accidens, & per contrapositionem; addendum est praedictae definitioni, utata conveniat conuersioni bonae, quod non malae. Sic illisurdere finiatu , conuersio propositionum categoricari y
97쪽
transmutatio subiecti an praedicatuin & praedicati iffsubielctu,iV1 qisod iliter, nud tentent,& conuersam, & econ uerso,est uera,& formalis iremsequentia, ut hic. Nam be- vie sequitur, homo est rationalis, ergo rationale est ho
nio, & hic, bene se qaerifr I nullus homo est astatis , ergo
mullos asinis seu li Ps. Si igitues inueneris transponi prae di editu in subiectistri, & econuerso, & tamen inter coria uertentem , & conuersim non ualere consetiuentiam';vth c omnis homo est animal,omne animal est horno. Cognolces, quod ei non conuenit definitio uerae , de bonae conuersionis,cuius species singulas considerates laurui. Haec de primo dicta sint. Quantum ad secundum aduerte,quod in omni uera, &bona, c uersione quinque de necessita triequanititur . . Prim b, quod sint duae propositiones ex eisde terminis c)Sititutae. Seci do,vimicat ego. Na hypotheticae no pprie conuertuntur Tertio,', ab una ad aliam ualeat consequetia. Quarto, quod totu praedicatu prima , fiat subiectu seeundae. Totum ait te praedica uni est totum quod sequitur eo puta, na ut declarabitur tibi in conuersione simplici, si totum praedicatu non fiat subietium,multae fient fallaciae. Quinto,quod si propositio falde uerbo adiectivo, resolvatur in suum participiti,& in Sum,es, est, articipium,& quicquid hi adiunctii participio ponat pro subiecto secundae. Uerbi gratia: Si haec debet conuerti. Aethiops babelrdentes albos resoluatur ly habet in participis & sum, sic dicendo, Aethiops est habens dentes albos,& sic co uertatur: Habens dentes albos est Aethiops . His seruam
nunqualia fiet error in conuersione propositionum .' -
iunt uni ad tertium aduerte, quod conuersio propositionum dupliciter criissiderari potest. Prirno liquantuseruit re ductioni syllogismotuna qui sunt indirecte irin Amafigura,& qui formantur in secunda, & tertia siura omnes/enim reduci debent ad quatuor primos modo, primae figurae, & reductio fit per conuerso idem propos tionum, ut tibi manifestabitur in tracti de syllogismo fori. mali Secundo,inquantum est passio proposition si ea regoricarum,siue sint de inesse,siue modales, siue snt alicuius
98쪽
quantitatis, siue nullius. Si consideratur primo modo, tu e pro ueritate non sunt nisi duae species conuersionii, sciliacet. Samplex,& per accides. Iste enim tantum deseruiunt. reductioni syllogismorum ut patebat in tractatu de syllogismo. Unde & Aristo. non secit mentionem in lib. pso rum, nil de his duabus,praetermittens coquersionem per contrapositionem. Si autem consideratur secundo modo, sic Lunt tres, scilicet simplex,per accidens, & percontrapositione. Cuius sufficientiae ratio hinc sumitur, in omni conuertione est transmutatio praedicati in subiectum,.& subiecti in praedicatum.Uel ergo in huiusmodi transmu
tatione termini habent positionem contrariam, ita Quod si in conuersa sunt termini siniti,in conuertente transmutantur in infinitos, ut declarabitur infra.Et sic A nuer
so per contrapositionem, quae est tertia species, Vel habent consimilem positionem, ita quod in utraque pr posstione permanet fini. Et hoc dupliciter, quia aut habent cosimilem positionem conuertibiliter , id est seruata eadem qualitate,& quatitate,& sest conuersio simplex,aut habent consimile n positioneiu, sed non couertibiliter, quia necesse est mutare quantitatem, & sic sit conuerso per accidens,& id tibi manifestum erit intra. Tres igitur sunt sa/mosae apud Logicos conuersionis species, quas etiam pu-suit Boetius in lib. suo de syllogismis. Dicosamosae, qnoniam nonnulli moderni inuenerunt duas alias conuerso nis species, quarum una qst conuersici propolitionum nullius quantitatis: ut exclusiue , Si reduplicati lib. Narn si e conuertitur exclusiva tantum, homo est rationalis, omne rationale est homo. Reduplicativa autem sic conuertitur, Homo inquantum homo, est rationalis . Rationale, est homo, inquantum homo . Item propositionum more
dialium : ut, hominem esse album est possibile, ergo pose sibile est hominem esse album . Item alii imaginati sunt
duas alias species. Prima est, quando mutatur qualitas, d qualitas; ut hic, omnis homo est animal, o inne animal non est homo.Secunda est,quando mutatur quantitas, &qualitas: ut hic, omnis homo est animal, aliquod animal non est homo. Verum quia huiusmodi conuersiones nom
99쪽
sint in usis, nec nobis deseruiunt pro reductione syllo C moraim,ideo immorabimur cirica priniam & secti iam spe- ciem, tangentes breuiter de te reia, omnibusalita relIctis. . I Quantum igitur ad couertioue metina plicem,duo agenda sunt. Primo, quid iit. Secsdo, quot seruanda sunt, ut sic bona conuersio, ita quἷda conuerta ad couue
Quantum ad primuimaduerterum iubet sic diffinitur; Con . uersio simplex est transpositio praedicati in subiectum, &subiecti in praedicatum, manente eadem quantitate,&qtia litate propositionum,absque alia turminorum componen tium miliatione facta. Primo dicitur ranspositio loco generis; est enim quid communius trans postio praedicati in subiectum,& econuerso , quam conuersio is napi idiam omnis conuerso propositionum est trans sitio praedicati in subiectum, &e conuerso; & tamen non omnis conuersio est conuersio simplex,cum eius sint tres specie g. Secundo dicitur, manente eadem quantitate,& qualitate opositionum,ita quod si una est affirmativa parti c. alreras scilicet conuertens sit assir particu, ut hie i quidam homo est animal, ergo quoddam animal est homo. Et si una est uniuersalis nega . conuertens sit nega. uniuersa rv; ut hic; nullus homo est asinus,ergo nullus asinus est homo. Et aduerte duo. Primo, quod per hanc partia uiam differt conuersio simplex a conuersione per accidens,in qua mu-itatur quantitas; sed non qualitas, ut tibi declarabitur. Se- .cundo,quod licet parti c. indesinita,& singu .sint distinctae quantitatis, quantum ad modum pronuntiandi , di suantum ad terminum, qui stibiicitur, ut docuimus supra: tamen quantum ad modum conuertendi reputantur, ac si essent eiusdem quantitatis , ita quod qua conuersione conuertitur particula, eadem conuertitur indefinita & sinpia . Unde ad hoc, quod seruetur eadem quantitas,siis ficit Obseruare, ne conuertatur: uniuersalis in particulardindefinitam, aut singularum,nece conuerso scilicet par- iticula. indefint .aut singula. in uniuersalem . Quod autem conuersa sit particu. &conuerte sit indefini aut singu. -
100쪽
aut Singu. tbeconuerso, propter hoc non mutatur quantitas, quoniani ut diximus in modo conuertendi reputantur eiusdem qua utitatis. Unde pater, quod per conuersio item simplicem , singularis potest conuerta in particularem & indefinitam, modo omnes Si m firmata vae, Nain bene sequitur. Sortes est homo, ergo quida homo est Sortes,ergo homo est Sortes. Tertio dicitur, absque alia terminorum &c, ut per hoc
differat a copuersaone per contrapositionem. Nam licet in ea non mutetur quantita et, nec qualitas propoli tiranum, tamen mutantur termini finiti in infinitos, ut infra declarabitur, Constat igitur tibi quid Sit conuersio simplex. antum ad secundum aduerte, ut simplex conuersio sit uera & bona,ixa quod a conuersa ad couert entem len per sit bona consequentia, septem obseruanda sunt. Primo .si conuersa fit per uerbum adiecti uu,antequam, conuertatur resoluatur uerbum in participium,& Sum,es,
est, ct nunc participium & si quid adpungitur participio, totum ponatur pro subie, o conuertentii, nam si solum additum participio ponatur pro subiecto, fietqx ror . Verbi
oratia, Sortes uidet lapidem, non potuit sic conuerti, ergol lapis uidet Sortem. Sed prius Ac resoluatur, Sortes est uti dens lapidem,& tunc sic conuertntur, Videns lapidem, elli Sortes. Idem intellige de omnibus aliis categoricis soriaratis per uerbum adiecituum. Secundo,si converi e copula eth, Sum es est, ct post eo pulam sequitur casus obliquus, puta ablativus antequam conuertatur, sumatur participium,quod est Ens, siue exi stens, de simul cum casu obliquo fiat subiectum conuertentis, aliter fiet error . Verbi gratia. Sortes est in Pado, non potesst sic conuerti, Padus est na Sorte, Sed sic, ens.
uel existens in pado est Sortes. Idem intellige de omnibus consimilibns.
Tertio, si subiectum conuersae sit casus obliquus, ut contingit in oratione facta per uerbum impersonale, antequam conuertatur reducatur ad rectum, & tunc sar sicco uersio sor. iterest disputare ille cuius iter est disputaree sortes. Me taedet uiuere. Ille que taedet uiuere, sum egD- l. rati D F Quarto