장음표시 사용
151쪽
negativam de impossibili, ualet conseqtientia. Nam bene iequitur vli sor.non eur es possibie, ergo sciri non curi non est impossibile. Ab eadem ad negativam de modo tatum de necesse,ualet consequentia. Nam bene sequitur, si Sor. non cur. est possibile. ergo sor. cur. non est necesse. Ergo regula est uera,de qua patet hic figura. Figura E Sor. non cur.est possibile. secundi den Ergo Sor. non cur. est contingens . ordinis, tu Ergo Sor. non cur. non est impossibile. Eden tuli.rii. Ergo Sor. cur.non esi necesse. Tertia regula talis est, A quocunque dicto affirmato remouetur possibile, ab eadem remouetur contingens , eidem attribuitur impossibile,eius opposito, id est dicto ne
Sensus huius regulae talis est, A negativa de modo de possibili,ad negativam de modo de contingenti, ualet coi sequentia. Nam bene sequitur, si Sori. cur. non est possibile, Ergo Sor. cur. non est contingens. Ab eadem ad to tam amrmalitiam de impossibili ualet consequentia. Nabene sequitur, si Sori cur. non est possibile, ergo Sortein cur. est impossibile. ab eodem ad negatiuam tantum de dicto de necesse ualet c(nsequentia. Nam bene sequituGMSor. cur.non est possibile,ergo non curi est necesse, era oeonstatueritas regulae, cuius figura patet hic.m m
Figura I Sori cudi fion est possibile.
tertii li Ergo Sor. cur. non est contingena. ordinis a Ergo Sor. cur.est impossibile. Iliace meae. Ergo Sor. non cur.est necesse.
Quarta regula talis est. A quocutique de , negato re- . mouetur pos,ibile, ab eodem temouetur contingens , .idem attribuitur ii possibile,eius opposito,id est dicto aD
sirmato attribuitur necesse . It .
Se nius regulae est iste : A tota negativa de possibili ad - otam negativam de contingenti , ualet consequentia. Nam
152쪽
sor. non cur, non est cyntingens Ab ea pin ad assir.de di cto tantum de impo ibili, ualet cosi sequens ham bene sequitur si Sor. non cur. non eli possibile, ergo Sort. non cur est in ossibile. Ah totam Astirpstauam de neceue,ualet consequeri . Nam bes sequitur, si Sortem non cur. non est possibile. ergo Sor. cur, est necesse, ae si e constat ueri tax rq re', g a 'iub M Mnse im
Quantum ad tedium adurite, inci ultra quatuor praemissas regulas, Logici inuenerunt alias pro hi nilis aequi
pollentas i inter dexdecim propolitiones modales, formatas ex his qu1tuor modi, ,PVLibile napossibil , coiri inges,&Recesse. sunt aptem tres, uoniam i ex propositiones de singenti,& p ibili sinc stinis,hunen eo in modo aequi pollent eo quod possibile & coiri ingens conuer-xuntu modo, quo diximus supra, Prima igi;yridele ruit Iropolitionibus e possibili & impossibili, secunda prososuionibus de pn ssibili di neces . tertia propolitonibus et nipos& Decelle. Quae autem deseruiunt pro itionibus de possi seruiunt etiam propositionjbu3 dg contingenti, quoniam idem est iudicium de iistrisque. Prima inbur est haec, omnespripsssiis ones de restibili vimpo bili aequippi epi uerbo sinis liter se habente,&modo di sit militer. notitia a uelle, quod git pruerbii se trabese similiter is negat an inaq;, ue I affirmatur in utraq;. Si autem affirmatur in una & negatur in alia,
Propositio prinia de possibili a quae est tota affirmativa, aequi pollet tertiae de impossibili,quae qst negati trade mo-i do ut Sortena cume possibile inca Sortem currere non
clij possib p, Secunda procibili, quae est negata a de
153쪽
dicto, aequi pollet quartae de impossibili, quae est tota ne artua, ut Sor. non cui est potabile. Ergo sor. no cur. non est impossibile. Tertia de potabili, quae est assirmativa dedicto cinegativa de modo, aequi pollet toti affirmativae de impol sibili, ut Sori cur non est possibile, ergo fort. cur. est impossibile.&haec est, prima de impossibili. quarta de postibili, quar est tota negativa aequi pollet secundae de imo ossibili, quae est negativa de dicto,& affinde modo. ut sorti non cut. non est possibile, ergo or. non cur. est impossi bile. aeqvipolletiae huius primae regulae pateti sigura seq.
Prima. Sori cur. est posi ergo sor. curi non impos tertia x sori non curi est poc ergo sor no cunno est impos: RAsor. cur. non est pos ergo sor, curi est impos. r. Sorino cur. no est posi ergo sor no cur. est impos et
Secunda regula est haec. Omnes quatuor propositiones de possibili,& de necesse, arquipollent dicto & modo diminaliter se habentibus . Haec regula sic intelligenda est. si propositio de possibili sit tota affirmativa, propositio de
necesse sit tota negativa, ut hic, sor. cur. est possibile, bene sequitur, ergo sortem non cur. non est necesse,& sic aequi
pollent prima de possibili, & quarta de necesse. si propositio de possibili est negativa, de dicto,& affirmativa de modo,propositio de necesse sit assirmativa de dicto, & ne pa-tiua de modo, ut hic. sor. non cur. est possibile, Erpo fori cyr, non est necesse,& sic aequipollendi secunda de possibili,& tertia de necesse, si propositio de possibili est ne rea ima de modo, & affirmatiua cie dicto, propositio de ne cesse, iit affir. de modo,& negativa dedicto, uti hic, sor. cur. . non e si possibile, ergo sorti non currere est necesse.& sieae qui pollent, tertia de possibili, secunda de necesse. si propositio de possibili est tota negativa, propositio de necesse iit tota assin ut hic, sortem non currere non possibile, ergo sortem currere, est necesse. figura ueritatis huius regplae patet infra. prima. fort. cur est possibile. Ergo sor. no coring e ne c. i. et sor. non cur. est pos Ergo somnon est necesse r. I sor, cur. non est POL, Ergo sor, non cur est nece sa. ' i Or,no.cur,no est pos Ergo. sor. cur est necesse r.
154쪽
Tertia regula talis est. Omnes propositiones de impol sibili, & de necesse, aequi pollent dicto diisimiliter te habenti' modo similiter, Haec regula sic intelligenda eli, i propositio de impossibili sit tota a r. yropolitio aequi- pollens de necelle sit neg.de dicto tantum, & sic aequipollent prima de impossibili,& secunda de necesse. Ut ii Sor. currere est impossibile , Sori non currere est necesse, Si propositio de impossibili sit negativa de dicto tantum, propositio aequi pollens de necesse,sit tota a r. & sic aequi pollent secunda de impossibili,& prima de neceste. Vt bori, non currere est impos ergo Sor. currere est necesse. Si propositio de impossibili est nega. de modo tantu, propositio de necesse sit tota nega.& sic de aequipollent te tia de impossibili & quarta de necesse. Vt Sor. currere noest impossibile , ergo Sor. non currere non est necesse. fi propositio de impossibili est tota negativa, propositio aequipollens de necesse sit nega. tantu de dicto Et sic aequi pollent quarta de impossibili,&secuda de necesse. Vt Sor. non currere non est necesse. & sic eatet ueritas tertiae regul. De quatuor autem propositionibus de cotingente,nodatur specialis regula, quonia idem est iudicium & aequi- polletia de e is, sicut de quatuor de possibili. Diximus enim ossibile,& contingens esse conuertibilia, sumendo possiile contractum,& non possibile altum, siue absolutu modo quo supra docuimus . De tertia regula formamus sequentem figuram. Deinde describemus uniuersalem figura, qua ad oculum uidebis aequipollentias oppositionum
Prima. Sor. cur. est possi. Ergo Sorino cur. est necesse. r. et Sor. non eur. est pos. Ergo Sor. no cur. est necesse. i. 3 Soricuri non est pol. Ergo Sor. n6 cur. no e neces. . Sori non cunno est pos. Ergo Sor. curi est necesse. s.
Figura uniuersalis aequipollentiarum in modalibue
iuxta regulas quatuor priores. ordo quartus. Ordo tellius. Pur. Sor. no cur. no e pos Cotrariae. E Sor. no cur,eipo LP ur, S or. no cunno est cotinees ii Sor. cur. no e cotinges
155쪽
re Sor. non cur. est impos a Sor. cur. est imposia. bor.cur. est necesse. ce. Sor. no cur. est nectu C et eto FUI. suoco trariae. E bor, non cur. est posima Sori cur. est contingens, de sor. curi est cotinees. bl scir.cur non estimnos tu sor. nocur. noe imposimus. sor. nocur. no est neces li. sor. r. non est neces
Ordo primus. Ordo secundus Haec dicta sint de oppositione & aequipolletia modaliu
quantum ad quartum, oluendum est hoc dubium. Curiti duo modi veru,& falsum,numeretur inter modos sex facietes proponem modale, quare no memoratur in Op- politione, & aequi pollentra propositionum modalium' Ad hoc respondetur m propositio modatis,pot sumi tripliciter. Primo,gnatissime, seclido gnaliter, tertio speciali iter. Gnalis si me dicitur modalis, cuius subiectum uel praedicatu modificatur aliquo adiectivo, ut homo albus cur. Princ*ps in ipsius regnat, Sortes est homo ignorans c. Gnaliter dicitur,vii modiis determinat copone praedicari
156쪽
eum subiecto,ita in quod oppositio, & aequipollentia sit eode modo,sicut in his de inesse , & uc uerti di falsum faciunt,propone modale,sicut & isti modi, opinabile, imaginabile,intelligibile,credibile, & eoru opposita. v. g. opinabile est aestate futura pluuiosam, i ntelligibIle est solem essem maiore luna,&c. Spaliter aut dicitur,qn modus ita determinat compositionem praedicati cum subiecto, T conis stituit propositionem, cuius oppositio, & aequi pollentia non possunt sieri eo modo, quo & in propositionibus de inesse,& in hoc tertio sensu soli quatuor modi, si Possibile. Continges, Impossibile Necesse constituunt propone modalem. Unde quia veru & falsum locantur in secundo sensu,tdeo relinquutur. Vt autem scias, quod oppositio,& aequipolletia nunt in propositionibus formatis per hos modos . uerum, & falsum , prius resoluas eas in orationes indicativas sic, omnem hominem esse animal,est uerum, idest, haec est uera, Omnis homo est animal. Nullum homine esse animal est falsum. i. haec est salsa. Nullus ho est animai,eodem modo procede ad subcotrarias,& contra--
dictorias,ee iubal ternas,ut patet in tu uenti figura. Ois est
aiat, est uera, quida ho est est. vera,
157쪽
Si aute uolueris uidere aequipollentias sicut in catego scis de inesse,appones negationem modis, quibus dictum est in aequi pollentiis propositionum de inesse, scilicet contradictoriis praepones, contrariis postpones , subalternis praepones,& postpones, subcottariae aequi polleri non possunt, ut supra ostendimus. Verbi gratia, si uis facete aequi- pollere in ueritate duas contrarias in figura praemisia in uetitate, sic secies, Omnem hominem esse animal est ue funi, ergo nullum hominem noni essessanimal est uerum . Si autem uis eas facete aequi pollere in falsitate, sic facies, nullum hominent esse animal,est falsum, ergo omnem hominem non esse animal est falsum. eodem modo proce des ad aequipollentiam contradictoriarum, & subalterna rum locando negationem, sicut in illis de inesse. Constat igitur quare duo modi , scilicet uerti,& salsum relinquuntur, nec faciunt propositionem propitissimdmodalem, nec constituunt aliam oppositionem inee aequi pollentiam, quam illae de inesse,& sic terminamus hic tractatum rertium, qui est de propositione eategori ea similici, & modali, & de hypothetica,& earum oppositionia iis , & aequipollentiis i Haec de capite sexto dicta sint.
positione , & speciebus eius , se suis proprietatibus, quae sunt conuersio , oppositio 3r: uipollentia , ordo docilinae consuetus apud Logicae Gractatores pro ordina te instituendis nouitiis requirit , ut de terminis' incrimae plexis i communibus & uniuersalibus pertracte
158쪽
mus,ex quibus propositiones se ientificae praecipue componuntur,& ex huiusmodi propositionibus sorma di sunt doctrinales & demonstrativi syllogismi. Sunt autem illi termini in complexi quinque praedicabilia, scilicet, genns, species,differentia,proprium,& accidens, & decem categoriae , quae apud Latinum dicuntur decem praedicamen-xa. Qilicet Substantia, ualitas, Qualitas, Relatio, Aetio, Passio, ubi Quando, Suus & Habitus. Horum igitur notitia sic ordinanda est. Prius agendum est de quinque praedicabilibus, & hoc in praesenti tracta, posterius autem dedecem praedicamentis' hoc in sequenti tr/ct. Hunc autem tracta. diuidemus in sex capita.. Primo agendum est de aliquibus quorum praeeognitio necessaria est antequam descendamus ad considerationesnguli praedicabilis.
Secundo,agendum est de genere. .. i. .
Tertio,de specie Quarto de differentia.. Quinto,de proprio. - sexto,de accidente.
IN hoc primo capit. tria in primis praeconsideranda sunt quorum notitia praeexigitur, ne tu nouiti absque ordide erudiaris , & ne eadem saepius repetere simus
Primo,propter quid,prius agendum est de quinq; uniuersalibus siue praedicabilibus, quam de praedicamentis. Secundo,ut definiamus uniuersale, & praedicabile, de quo hic intendimus,inuestigandum est quot modis dicitur,& sub quo sensu consideratura Losico. Na Metaphysicus & Physicus,& Logicus de uniuertalibus co siderant. Tertio agendum est de sufficientia quinque uniuersalium siue pra dicabilium, et: A TUE I LQuantum ad primum aduerte.quod ideo prirum de praemdicabilibus agenduin est quam de praedicamentis,.quoniam praedica metum constat ex ordinata collectione plurium praedicabilium secundum sub , & supra in recta linea praedicamentali, & a latere. In recta quidemnordinantur genera
159쪽
genera & species usque ad specialissima . A latere autem ordinantur disserentiae, ut tibi manifestabitur in quolibet piaedicamento , ergo necesse est praecognoscere quid gonus,& quo tu plex genus, idem dico de lpecie, & de disse rentia, Praeterea in quolibet praedicamento sunt quaedam propria, quae distinguntur contra communia,& se habent ut accidentia, ergo necesse est praecognoscere quid promprium,& quot modis dicitur. Idem dico de accidente, aliter esset impossibile scientiam habere praedicamentis. Rationabiliter igitur tract .praesens, praecedit tra. de praedicamentis,& hac de causa composuit Porphyrius Isagogas.
Vnde in principio libri sui inquit, Cum sit necessarium
ad eam, quae est apud Aristotelem praedicamentorum doctrinam. nosse quid genus, quid species, quid differentia, quid proprium, quid accidens, &c. tentabo breuiter,ue- aut introductionis modo ea, qtiae ab antiquis dicta sunt aggredi. Sed aduerte, quod non solum ad habendam praedicamentorum doctrinam oportet praeaccipere notitiam de
praedicabilibus: sed etiam ut habeatur doctrina definitionis & diuisonis,& demonstrationis,leste Porphyrio, Nadefinitio uera de propria datur tantum de specie, ut declarabitur infra. Et definitionem ueram ac essentialem non singrediuntur nisi genus proximum, & differentia specifica,& excludendum est proprium & accidens a definitione, ut manifestatur in leptimo libr. Metaphy cae. Ergo si uolumus recte definire, oportet ista praecognoscere. Praeterea,diuisio aliquando est generis in specie ,aliqualido generis in disserentias, aliquando est generis inspeciei in indiuidua,aliquando subiecti in propria, aliquando subiecti in accidentia communiata tergo ut habeamus doctrinam recte diuidendi,atque desiniendi,oportet ista praecognoscere . Praeterea, sine notitia istorum non est possibile habere scientiam demonstrandi ex consequenti, nec aliquam scientiam acquirere; quoniam sola demonstratio tacit scire, ut declarabitur in tracta. de syllogismo demonstrativo. In demonstratione autem oportet subiectu conclusioni cesse aut genus aut speciem, praedicatum
160쪽
uero proprium,& cauere, ne sit accidens, medium uero ei se definitionem subiecti aut passionis. Definitionem autem opor. et constare ex genere & disserentia,ergo sine notitia quinq; praedicabilium nec syllogismus demonstrativus,nec aliqua scientia haberi potest. Ut ergo prae paretur nobis uia ad notitiam praedicamentorum,ad peritiam definiendi, diuidendi,& demonstrandi merito praeponitur nobis praesens tract. Et ut uerbo complectamur,
qui sine praehabita istorum quinque praedicabilium noti tia, ad acquirendum cuiusque generis scientiam contendit, est sicut ambulans nesciens quo vadat. antum ad secundia aduerte, quod in doctrina Peria patetica uniuersale multipliciter accipitur, ut infra. Primo dicitur uniuersale signum distributivum termi ni, cui opponitur, ut omnis, et Nullus, & Quilibet, &de hoc locuti sumus in tract. praecedenti agentes de quantitate propositionum et oppositione et aequi pollentia, Secundo dicitur uniuersale potentia animae omni u cognoscitiua,& non solum in singulari , sed & in uniuersali,& hie est intellectus, cui iis obiectum est ens comunissime sumptum,& per oppositum sensus est quid singulare, quoniam non nisi singulare cognoscit,3c de hoc consideratur a Physico in tertio libro de anima. Tertio dicitur uniuersale, quod est in se contentivum
omnium perfectioiatim, de causativum cuiusque rei extra
ipsum,& sic Deus benedictus dicitur uniuersale in essendo, & in causando, & post Deum intelligentiae cum comporibus coelellibus, & de hoc consideratur a Metaphysico in lib. lj.
Quarto dicitur uniuersite illud, quod est olum uel plurium representativum,& sic Deus est uniuersale, & spe cie intelligibilis, quae est repraesentativa naturae communis,& non solum singularis, ut species intelligibilis, qua intellectus intelligit naturam hominis, repraesentat hominem, ut homo est,& non solum, ut est hic , uel hic homo,& de hoc uniuersali pertractatur in lib. iij. de anima, sicut& de specie sensata. Quinto dicitur uniuersale, quod in pluribui est, uel est aptum