장음표시 사용
201쪽
praedicatur homo, non conueniret soli homini, ex consequenti non est et proprium hominis quarto modo, sed secundo modo.
Tota haec diffinitio acceptatura Logico reali excepta prima particula, quoniam realis Logicus , ut saepe diximus, non concedit,praedicabile esse terminum siue conceptum, sed naturam communem pluribus, ut stat sub hoc conceptu, scilicet, praedicari de pluribus uni uoce inquid, uel in quale, ut docuimus in capitulo primo, di secundo huius
Posita igitur definitione Proprii secundum nominales, uide dum est, quid sit ad mentem Aristotelis . Tu igitur aduerte, quod in primo topico sic definitur. Propriu est, quod inest omni soli,& semper, & conuersim praedicatur de re,& non indicat quid e li e ite rei. Per primam particulam, scilicet, soli,omni, & semper,distinguitur ab aliis modis Proprij. nam in xta primum modum inest soli, sed non omni. I uxta secudum , inest omni, sed non soli, iuxta tertium inest omni,& soli, sed non leua-per, quarto autem modo, inest soli onam,& semper LPer secundam particulam, scilicet, & conuertim, id est, conuertibiliter praeda catur, de re, distinguitur ab accidente comuni, qliod est quin tu praedicabile, quod non conuertitur cum eo, cui inest. Nam licet illa sit uera, omni, coruus est niger. haec tamen est falsa, omne nigrum est coruus In proprio autem quarto modo praedi eatio conuertitur. Na si omnis homo est risibilis omne risibile est homi Per tertiam particulam. scilicet,& non indieat, quid et e se rei,distinguitur a definitione. Nam ut declarabitur tibi in tractatu de syllogismo topico. Definitio est oratio ire dicans quid est esse rei per essentialia. id est, declaras est entiam,& naturam rei definitae per sua principia priora, & intrinseca, quae sunt genus, ct dira. Et quoniam propriu noesi principiti prius intrinsecu,&esset tale eius, cuius est proprium, sed est, quid pollerius fluens ab ipsis principiis, ut risibile originatur a rationali. Nam ex eo, quod homo est rationalis, naturali sequela concluditur , quod est risibi Iis, &non coucluditure conuerso a priori, sed a posterio-
202쪽
ri, ideo non indicant naturam rei a priori, scut indicat u radefinitio. Dico a priori, quoniam cum propriae rerum disterentiae sint nobis incognitae,uenamur rerum quid ditates per esse-etus proprios, & per tuas proprietates,& ut in pluribus assumimus propria accidentia in diffinitionibus, loco differcntiarum. Sed hoc est indicare , quod quid est res,a posteriori,& non a priori. Et quando dicitur in diffinitionerraemissa de proprio, quod non indicat quid est esse rei,intelligendum est a priori ad disseretiam uerae diffinitionis. A posteriori autem non est dubium, aliter non ueris caretur illud in primo de anima . Accidentia, scilicet propria, magnam partem conserunt,idest, multum nobis deserui ut ad cognoscendum,quod quid est, idest rei elsentia in ,& naturam. Verum . quia haec sunt altioris negotii,ides ,re, Metaphysici, ideo tu nouiti ne desperes, si nuc non penetras, sufficiat tibi superficialiter apprehendere. Constat igitur tibi, quid sit proprium quarto modo secudum nominales,
et reales, sed tu sequere uiam realium,utpote magis consorinem doctrinae Peripateticae . Mantum ad tertium aduerte, quod proprium non omnibus modis est uniuersale, sed latum quarto modo. Nam solum quarto modo praedicatur accidentaliter conuertibiliter modo, quo exposuimus, de suum adaequatum subiectum est proprie species specialissima ex consequenti , sicut species specialissima praedicatur uni uoce , &immediate de pluribus differentibus numero , quae sunt eius indiuidua, sed praedicatur in quid . Sic eius proprium praedicatur de eisdem, sed in quale, ideo facit distinctum praedicabile ab omnibus aliis. Haec de proprio dicta sint. Quomodo autem sectat distinctum praedicabile. . ab accidente, cum & ipsum proprium sit accidens, dicemus in capitulo sequenti, Haec de capitulo quinto dicta
I N capitulo sexto agendum est de quinto praedicabili
quod dicitur accidens, cuius consideratio orda nate sequi,
tur considerationem de proprio: quoniam licet utrunque praedice-
203쪽
praedicetur de pluribus, in quale aceidentaliter in quantuutrunque est accidens, tamen imperfectiori modo praedicatur, quam proprium. Nam proprium, praedicatur conuertibiliter, non aute accidens, ut declarabitur. Item, Proprium facit propositionem per se, non autem accidens. De accidente igitur quatuor uidenda sunt. Primo,quot modis sumitur, ut sciam tis modum, iuxta quem ponitur quintum
praedicabile. Secudo, quid sit,ut est quintum praedicabile. Tertio, tuo modo diuiditur. Quarto, quomodo facit dis inctum praedicabile a proprio, cu & proprium sit accidens. Quantum ad primum aduerte, quod famosiores modi
in uia Aristo. quibus sumitur accidens, sunt quatuor.
Primo sumitur pro omni eo , quod non est de tatione alicuius, & sic omnia quae non sunt de ratione hominis, sunt accidentia homini . Cum igitur risibile non sit de ratione hominis, nec sortes, nec Plato sint de intellectu hominis, potest. n. intelligi homo non intellecto Sorte, Sc Platone,& cuius signum est, quod haec est in directa, homo est Sortes, sequitur, quod in hac prima acceptione,& proprietates specie &indiuidua sint accidetia homini,& iuxta
hunc modum in tractatu de syllogismo scphistico assignabitur sallacia accidentis. Secundo sumitur accidens pro omni ente, quod non
est substantia, sed inhaeret substantiae , & diuiditur in nouem praedicamenta ut declarabitur tibi in tractatu sequenti, iuxta quem modum dicimus quantitatem, & qualitatem esse accidens, & appellatur accidens praedicamentale. Et est alterum membrum diuisionis, qua diuiditur ens in substantiam, & accidens. Tertio, sumitur accidens pro omni eo, quod euenit praeter intentionem agentis , ut quando homo fodit agrum,
ut seminei,si fodiendo inuenit thesaurum, est accidens, talio e accidens dicitur fortuna & casus, de quo agitur in i, Physicorum Quarto sumitur accides,pro omni eo, quod positum in praedicato facit propositionem per accidens, siue illud siti ibstantia, siue accidens praedicamentale, siue non. Ad hoc
autem,quod sat proposito per se, oportet praedicatu esse
204쪽
te essentia,aut de ratione subiecti, aut proprium eius quarto modo. Omnia ergo alia praedicata faciunt propositionem per accidens. Vnde haec est per accidens. Animal est homo,& haec, homo est Sortes,& uniuersaliter quando in serius praedicatur desuperiori,& omnis propositio in qua praedicatum est accidens commune, siue separabile, siue inseparabile, quoniam tale accidens non est de diffinitione subiecti, nec eius proprium aliter soli subiecto conueniret
Vnde haec est propositio per accidens, homo est albus, nix est alba, Aethiops est niger.& solum quarto modo est praedicabile distinctum ab aliis. Et quidem, quod, sit praedicabile, probatur quoniam praedicatur de pluribus
uni uoce disserentibus, siue specie, siue numero . Na nigredo praedicatur uni uoce de coruo, & carbone, & Aethiope, qui differunt specie, & praedicatur de hoc,& illo coruo, qui differunt numero . Quod autem sit disti inctum ab a iis,patet de genere & specie, quoniam praedicatur in quale, illa autem in quid, patet de differetia, quoniam illa praedicatur in quale essentiale, hoc autem in quale accidentale. de proprio etiam constat, quoniam proprium praedicaturin quale accidentale conuertibiliter, accidens autem in conuertibiliter, Constat e reo quot modis sumitur accidens,& in xta quem modum ni praedicabile.
Quantum ad secundum aduerte, quod apud nominales accidens, ut est quintum praedicabile, sic diffinitur. Accides est terminus uni uocus de pluribus praedicabilis in eo, quod quale accidentale non conuertibiliter. Primo dicitur terminus uniuocus in eode sensu, in quo est di finitum, genus,& species,& disserentia,& proprium secundum nominales, & ut in secundo cap. exposuimus. Secundo dicitur de pluribus praedicabili, quonia ex hoe habet, quod sit praedicabile proprie dictum, modo praediceturiunt uoce: ut patet ex dissinitione data de praedicabili in j, cap. Et aduerte, quod non dicitur de pluribus disserentibus specie sue numero, quoniam contingit accide' spraedicari de disserentibus genere: ut animal est album, nix est alba. Et de differetibus specie, ut coruus est niger,
et homo est niger, puta Aelciops, & de disserentibus nu-
205쪽
mero, ut Sortes est albus, & Berta est alba propter hoe igitur diiunitur accidens praedicabile praedicari de pluribus indistincte siue specie, siue numero. Tertio dicitur in eo quod quale, quoniam ad interrogationent sactam qualis est homo,respondetur,albus aut ni
Quarto dicitur accidentale, ut distinguatur a disserentia, quae ut supra docuimus, praedicatur in quale essentiale, quoniam est de definitione eius, cuius est differentia. QMiato dicitur conuertibiliter, ut distinguatur a pro 'i', sicut iam supra docuimus m Haec diffinitio tota acceptatur a Logico reali, praeter primam particulam: quoniana, ut saepe diximus, realis LG-gicti non concedit praedicabile esse terminum ues conceptum ped esse naturam communicabilem multis , ut fiat sub hoc coceptii quod est esse praedicabile de multis. Aliae
Apud realem autem Logicum & ad mentem Porphyri de jecidente, ut est quintum praedicabile, datur triplex 'disfinitio. - Prinia est haec, Accidens est, qudd adest & abest praeter subiecti corruptionem. l Aduerte, quod haec di nitio alio & alio modo intelli genda est Iogico & aliter a Philosopho . Nam Lopicus considerat accidens secundiam modum praedicandi, Philosephuc autem secundum modum esse redi. Logical iter erago sic intellititur : Accidens est illud praedicabile siquod adest B: abest ad est, quod praedicatur affirmative & nec native de suo subiecto, praeter subiecti corruptionem : id est , absque hoc quod remoueatur subiectum. Verbi gratia, este album, sedere, stare, currere, sunt accidentia homi is, quia ueris cantur de ii mine affirmati vh & negatine. Nam utraque harum est uera, cum sint indesinite in materia contingenti. Homo est albus. Homo non est albus ,& adhuc stat homo, siue sit albus , siue 'non sit aliabus, non solium autem uerificantur istae duae sumendo hominem. ut stat prodistinctis suppositig, sed etiam respectu eiusdem pro diuerso tamen tempore. Nam uerum est
206쪽
dicere,quod hic homo aliquando est albus,aliquando non est albus, Sc tamen stat subiectunt Realiter autem,& apud Philosophum sic intelligitur. Accides est ens, quod adest,& abest, id est, quod aduenit subiecto iam constituto in e se, quo ad substantiam,& adest illi,& remouetur ab eo, de tamen subiectum non desinit. Et desinitio sic intellecta . uerificatur proprie de accidente communi, quod scilicet noconsequituri subiectum ex natura subiecti, ut excludam
accidens proprium consequens naturam specificam, ut risibile in homine, uel principia indiuiduantia, quibus hic
homo ,est hic homo. I sta enim non remouentur, quin corrumpatur subiectum. Haec enim semper est falla, homo non est risibilis, quia licet possit intelligi homo non intellecto risibili, curri non sit de essentia eius, tamen non potest existere sine risibili, quoniam naturaliter fluit, a natura hominis , sicut lux a Sole. Licet autem praedicta dita
finitio intelligi possit, & exponi Logicaliter , ct Physich, in praesenti loco exponenda est Logicaliter, qu niam Logicus non lirbet conside rare accidens ut ens, sed ut praedicabile est. . Secunda diffinitio est haec, cidens est , quod contingit eidem, scilicet subiecto inesse,& non inesse, ut esse sanum, tristem, laetum, honoratu &c. est accidens Sorti, quoniam aliquando est sanus, aliquado aeger, aliquado tristis, aliquando laetus, & hoc modo accidens conuertitur cum contingenti. Contingens est, quod potest esse,& ubii esse. Et aduerte, quod per hanc secundam desinititionem probatur prima. Nam bene sequitur, Accidens est, quod po-
test ines e,& non inesse subiecto, ergo accidens est, quod adest,& abest praeter subiecti corruptionem. Tertia diffinitio est haec, Accidens, scilicet praedicabile, est illud quo neque est genus, neque species, neque differentia, neque proprium, inest autem alteri. Dicitur accidens praedicabile, ut excludam accidens inquantum est praedicamentale. puta albedinem in praedicamento qualitatis . corpus , & superficiem in praedicamento quatitatis. Nam albedo est species coloris, corpus' superficies sunt genera quantitatis continuae. N onmconuen
207쪽
in conuenit ergo accidens praedicam etale esse species , dc genus &c. Sed inquatum est praedicabile, id sibi repugnari Est autem praedicabile ex particulari modo praedicandi, qui est praedicari de pluribus in quale accidet aliter inconuertibiliter, Per hunc autem modum praedicandi negatur sibi posse esse genus & species, quia praedicantur in quid . Similiter esset differentia,quia praedicatur in quale essentiale. Si misiter esset proprium, quia praedicatur in quale accidentale, sed conuertibiliter . Constat igitur tibi, quid sit accidens, ut praedicabile,
Quantum ad tertium aduerte, qu5d apud Porphyrium
datur tantum una diuisio de accidente praedicabili, quod est accidens commune,d istinctum contra proprium, quod est quartum praedicabile. Petrus autem Hispanus adiun git secundam. Prima est accidentium communium, quae praedicantur per accidens de subiecto, quoddam est separabile, quoddam inseparabile. Separabile, ut, Homo est sedens. In leparabile,ut coruus est niger. Ratio huius diuisonis est, quia aut accidens causatur in subiecto a causa naturali fixa , &perseuerante quasi immutabiliter, sic est accidens commune inseparabile, ut nigredo in corvo,quae causatur ex intensa caliditate,& siccitate compi exionali, quae praedominantur in eo supra frigidum & humidum .,Et uigredo in Aethiope, quae causatur ex adustione regionis, a qua nullo tempore multum elogatur solet habitant enim circ/ tropicum Cancri, aut causatur in subiecto a causa instabili diuersimode, se habente pro diuerso tempo te,& sc est acciadens separabile, ut albedo ,& denigratio in Sorte Italo. Nam in aestate ad Solem denigratur propter accessu in ad caput nostrum, in hyeme autem dealbatur propter e longationem. Idem intellige de calore.& frigiditate aeris in climate quinto, M sexto & septimo & magis ultra. Collat igitur quomodo haec diuisio est sufficiens. Sed aduerte, quod haec diuisio magis ueri scatur apud Physicum, quam apud Logicum. Physicus enim considerat accidens praedicamentale, & modum suum realem essendi in subiecto. Logicus autem considerat accidens
208쪽
sub modo intelligendi & praedicandi. Quantum igitur spectat ad Physicum. Pros o uerum est, quod aliquod est separabile, ut accidens aduentilium, sicut album & nigrucalidum, S seipidum in homine. Aliquod autem est inseparabiliter inhaerens, ut calidum in igne, nigrum in coruo, album in niue,dulce uel austerum in hoc, vel illo pomo, &breuiter omne accidens conpenitum fluens a principiis indiuidui,& tali ii et tali commissione elementorum, apud Iogicum autem omne accidens, quantum ad modum intelligendi, uel praedicandi est separabile, quoniam subie-cium, quo ad essentialia sita potest intelligi, & diffiniri noinrellecto accidente siue proprio siue communi. Proprio quidem, ut postini intelligere ac diffinire hominem, nulla facta mentione de risibili. Constat enim primae apprehensio& quid ditativa diffinitio ex solo genere & disse
rentia, communi autem aduentitio constat. Communi uero congenito, ut nigredine in coruo constat. quod possum
intelligere A diffinire, quo ad principia es entialia,abimile hoc, quod fiat mentio de accidente congenito. Postum enim intelligere hominem, qui est Aethiops inquantum homo est, ut inquit Porphyrius nitente micandore. Non enim Aethiops, ut homo habet nigredinem, sed ex regione adusta radiis solis cuius signum est, quod si Aethiops deducatur ad regionem temperatam. paulatim per successionem generationis, geniti albescent. Haec ergo diuisio accidentis per separabile & inseparabile, licet in aliquo sensu posset intelligi Logicaliter, absolute tamen exponenda est Physice, quod innuens Porphyrius posita praedicta diuisione, ne uideretur contradicere diffinitioni da tae , qua dictum est accidens esse illud , quod potest adesse & abesse,&c. ex consequenti uidetur omne accidens esse separabile, quasi soluens inquit. Potest autem intellivi & coruus albus & Aethiops nitens candore praeter sum diecti corrupticinem. Ac si dicat, licet Phusce non omne accidens postquam aduenit subiecto, possit remoueri, tamen Logicaliter quantum ad modum intelligendi subiectum, potest remoueri modo,quo diximus , nulla ergo est contradictio. Verum ergo est dicere,quod apud Physicumdatur
209쪽
. datur accidens separabile,& inseparabile quantu ad inesse subiecto. Sed apud Logicum omne est separabile, quantum ad hoc, quod est intelligere & diffinire subiectum. t Secunda diuisio, tuam ponit Petrus Hispanus est haec, Accidentium quoddam est commune, quoddam est pro prium.Aduerte,quod accideus potest dici comune & proprium dupliciter. Primo,quod illud dicatur comune, quod aptum est inueniri in multis substantiis genere & specie dictis, ut calidum, frigidum,humidum,& siccum, asperum,
Proprium autem dicatur illud, quod uni soli generi u
speciei conuenit conuertibiliter, ut rerum proprietates, ut
si imma lux in Sole,& summum calidum in igne, par est impar in numero, risibile in homine. Secundo, ut dicatur accidens commune, cuius subiectum nominatur termino communi,& non discreto, ut homo albus, coruus niger.
Illud autem dicatur accidens proprium, cuius subiectum nominatur termino discreto, ut Sortes albus , uel albedo in Sorte. In hac secunda diuisione sumitur commune dc proprium in secundo significato,& non in primo. Nam iuxta primum distinguitur quartum praedicabile a quinto. Iuxta autem secundum tam commune , cluam proprium continetur in quinto praedicabili. Constat igitur, quomodo diuidatiir accidens apud Logicum in praedicabilibus. Dico in praedicabilibus, quoniam alio modo diuidendum est in praedicamentis, ut tibi manifestabitur intractatu sequenti. Quantum ad quartum, ut scias, quomodo accidens facit quartum praedicabile distinctum a quinto, cum tamen utrunque si accidens,& non substantia, aduerte, quod accidens dupliciter considerari potest. Primo, ut est ens distinctii in contra substantiam. & quid in tractatu sequenti distinguemus in nouem praedicamenta accidentium. Secundo, ut dicitur praedicatum per accidens distinctum contra praedicatum per se, iuxta quem sensum, omne quod praedicatur per accidens de altero,dicitur accidens,& omve quod praedicatur per se, dicitur per se, & iuxta eundem sensum accidens facit propositionem, & praedicationem
210쪽
per accidens. Per se autem facit propositionem per se, quae quomodo & quot modis sat , declarabitur in tractita de syllogismo demonstrativo. Iuxta primum sensum no datur medium inter substantiam & accidens, quia ut manifestum tibi erit in tracta. se-q uenti, ens sufficienter diuiditur in substantia & accidens, nam ens, aut est aptum esse in subiecto, uel no in subiecto. Si primum, est accidens,ii secundum, est substantia.& sicut inter duo contradictoria non potest dari medium, sic nec inter substantiam & accidens sic accepta, potest dari.
medium. Iuxta autem secundum sensum datur medium inter substantiam & accidens, Nam proprium non est sub stantia , nec est accidens, i praedicatum per accidens. Non
enim facit praedicationem per accides, sed per se in secundo modo, qui modus manifestabitur tibi in tra c. de syllogismo demonstrativo Ad propositum ergo dico, quod a cidens distinistum contra substantiam,non facit quintum praedicabile distinctum a quarto, quoniam & ipsum pro prium continetur sub accidete primo modo sumpto. Accidens autem sumptum pro prs dicato per accidens,disti ucto contra praedicatum per se, facit quintum praedicabile distinctum a quarto,quoniam illud est praedicatum per se,
ex quibus sequitur, quod omne accides commune inquantum tacit praedicationem, & propositionem per accidens continetur in quinto praedicabili,& omne praedicatu pr -
dicationis in directe, scilicet quando in serius praedicatur de superiori continetur in eodem praedicabili. In quo sensu dum praedicatur homo de animali, homo est accidens in quinto praedicabili. Ut autem scias, quae sit praedicatio in directa & accideni talis, quae faciunt quintum praedicabile, declarandum est 'quid sit directa & indirecta,essentialis 3c accide talis apud
Tu igitur aduerte, quod praedicatio directa est illa, in qua superius praedicatur de suo inseriori,id est,magis commune de minus communi, uel aequale de aequali. Exemplum primi, homo est animal, animal est corpus, corpus