장음표시 사용
231쪽
DE ANTE PRAED I CAMEN: I S. io
Secunda est, ut arguas in praedicatis per se est primae intentionis, ut hic, Sor. est homo, homo eth aiat, ergo Sor.ellanimal. Nam in praedicatis secundae intentioni, non ualet. Non enim sequitur, Homo est animal, animales genus, ergo homo est genus, Nam genus est terminus secu-dar intentioni S.
Tertia est, ut serues praedicationem directam praecipue in secunda propositione . Vnde non sequitur, Homo est animai,animal est asinus, ergo homo est asinus. Quarta est, quod non facias utranque propositionemn egativam. Unde non sequitur, Homo non est asinus, Asinu, non est rationalis , ergo Homo non est rationalis .
Quinta est, quod quando primo propositio sit per uerbum adiectivum, aut per Sum,es est , sed praedicatum est obliquum. primo modo resoluatur in suum participium,& totum, quid sequitur copulam, si subiectum propositionis secundae, aliter sequitur error, ut hic, Homo habet manus, man sunt dus, ergo ho est duo. No sequitur, sed dicatur sic, Homo habet manus,habens manus est duo , ergo &c. arguitur quidem per regulam, sed secunda propositio est salsa: ideo neganda. secundo modo sumatur participium de Sum es est, quod est,ens cum ipso obliquo,&fiat subiectum secundae propositionis, aliter sequitur e ror, ut hic: Nauis est in mari, in mari sunt pisces, ergo navis est piscis . Non ualet, sed dicatur sic, Nauis est in mari ens in mari est piscis, ergo &c, arguitur quidem per re, gulam, sed secunda propositio est falsa,Ineq; enim omne ens in mari est piscis,& ideo neganda est .
Sexta est, ut teneantur te mini in utraq; propositione uniformiter . Nam si fiat transitus a concreto ad abstractum, aut mutetur suppositio, sequitur error. Exemplum
primi, Non sequitur, Homo est albus,album est accidens uel qualitas, ergo homo est accidens, uel homo est qualitas. Exemplum secundi, Homo est animai,animal est tri syllabum, ergo est trisyllabum, fit enim transitus a suppositione formali ad suppositionem materialem. Ne igitur decipiaris, aut concede praedictam regulam solum in ordine praedicamentali,sicut eam introduxit Arist. aut in alii
232쪽
propositis concede eam cum limitationibus praepositis,&non aliter, alioquin erit tibi causa deceptionis, & non ueritatis. Haec pro prima regula dicta sint. Circa regulam secundam aduerte, antequam descendamus ad eam, quod Aristo t. introduxit eam , ut cognoscas coordinationes praedicamentorum esse penitus impermist as,ita quod nec idem genus, nec eadem species, nec eadem disterentia potest poni in distinctis praedicamentis . nec distincta genera nec distinctae species , nec distinctae
differentiae pollunt poni in eodem praedicamento, modo, quo tibi exponemus. Primo igitur assignabitur regula cum uero sensu Ariat, secundo defensabitur. Quantum ad primum aduerte, quod apud Aristotelem
regula talis est. Duiersorum oenerum & non suba hernatim posit' rum, diuersae sunt pecies & differentiae, ut animalis & scientiae; animalis quidem det Terentiae sunt , ut gressibile & uolatile, & bipes, scientiae uero nulla harum est, neq; enim scientia ascientia differt in eo, quod est bipes. Subalienorum uero generum nihil prohibet e. i dem esse differentias. Superiora enim de inferioribus predicantur, quare quaecunque fuerint praedicati differetiae erunt eadem subiecti. Pro notitia huius regulae,declarandum est, quae sint genera subalternatim polita,& quae non, deinde exponetur regula. Tu igitur aduerte, quod genera subalternatim posita sunt illa, qgorum unum ponitur sub altero immediate, ut animal lub animato,& animatum sub corpore,&corpus lub substantia uel duo sub uno tertio,ut animal de planta sub corpore no subalternatim posita sunt ina, quor una unum non ponitur sub altero neque immediate, nemque mediate, neque duo sub uno tertio, utpote quia non ordinantur in eadem linea praedicamentali, sed in diuersis, ut mimia & color no sub ternantur. Spectat. n. animal ad praedicamentum substantiae, & color ad praedicam mentum qualitatis. Constat igitur, quid fit genera subalternari,& quid non. Sensus autem regulae talis est, Si dantur duo genera, quorum unum non ponitur sub altero, neque ambo sub
233쪽
tertio, necesse ei eorum elle diuersas species,& di stre tias , ita quod impol sibile est, eandem speciem locari lubdit uictis generibus non stibal ternatis . h em ip jue, idisserentia. Verbi gratia, asinus non p&rox locara sub animinali,& sub colore. Rationale non poteti locari sub animali, &sub numero, & ro huius regulae est haec, Diuersorum principiorum, diu exsa sunt principiata, sicut dinei sarii causarii, si uersi sunt effectus. Sed genera sunt ps inciripia i ecreru,& isserentiaria, ergo 'si sunt diuersa genera, di non subalternatim posita, necesse est esse diuersas species, & differentias, ex opposito aut sequitur, quod li dost sint geuera subalternatim posita, non in conuenirie an 'isperii sub ulmq; locari, sed a mediate iob uno, medine tu
altero, ut homo immediate locatur sub atali, med ille aut qsub corporeia i .uo. na haec eth uera, thoino est aiat, & haec, homo est corpus animatum, quia animal est corpui ani, matum, S hoc est, quod dicit Arit se, quinta periora de uiri serioribus praedicantur, differ ilitiae species erunt eadem. Iantum ad secundu,adverte, quod per hane regulam non intendit negare, quin uinx,& eadem res non p'stit cari in diuersis praedicam epyis, Hysgnim contra ilicstret doctrinc suae.Tenet enim in ut Physi eundem motum loricari in praedicamento actionis, S in praedicamento passionis & scientiam de sensum locari in praedicaminis N pay --,tatis, & relationis,hominem gengrantem in praedicarimento substantiae, R in praedicamento relationis .iSe sui
tedit, quod nulla res sub una, ct eadem ratione P me si s uili diuersis prae icam et is loco qu* is hocatur, boterit pro
pter aliam,& alia ronem. Verbi gracia, motus ut est i in f uente, est in praedicamelo actionis, quia mouere e i actioino uentis, ut aut recipitur in in bib , min praedicam tpassonis, quia mouer e est passio mqti liue mobilis,& sci iut qualificat.&perficit intellectu, et i in praedicamelo qualitatis, ut aut refertur ad scibile, eis in Araedicamet' relata cinis, quoniam sci est scibilis scietia, i cur sensus e i yeil i,
satae sensiis. Vnde sensus inquatum est potentia animae est in praedicamento qualitatis, in idit uin aute in re picati obiectum sensatum,esi in praedicamento telationis,
234쪽
partem distinguemus in undecim capita. Primo quid requiritur ad hoc,quod aliud reponatur siccdum se in praedicamento,& quot sint. Secundo .agcndum est de substantia. Tertio,de quantitate. Quarto,de ad aliquid,idest de relatione. Quinto,de qualitate. Sexto de actione. Septimo de passione.
octauo,de quando Nono, se tibi.
Decimo, de situ. Vndecimo de habitu. Post haec aggrediemur doctrinam de post praedicamentis,ut compleatur intentio nostra in hoc quinto tractatu.
IN primo capitulo inuestigandum est , quid requiratur ad hoc, quod aliquid secundum se reponatur in praedicamento. Deinde quot sint, & hoc secundum doctrinam
Quantum ad primum.aduerte, quod quatuor coditiones requiruntiar ad hoc, quod aliquid secundum se, siue per seipsum reponatur in praedicamelo. Primo requiritur, quod sit in complexum , & huius rationem assignauimus in parte praecedenti,capitulo secundo, declarantes,quare complexum non secundum se totum,sed solum per partes reponitur in praedicamento. Secundo requiritur,quod sit uniuersale, ita quod sit aptum esse in multis, & praedicari de multis,ex quo sequitur, quod Deus non est reponi bile in praedicamento. Profanum enim est dicere Deum ense,quid uniuersale uel particulare, cum sit omnino implurincabilis, nec sub aliquo genere, aut specie contineatur, ut tibi declarabitur in Philosophia . . Tertio, requiritur quod sit ens extra intellectum. id est,ens reale,&non ens rationis, quale est ens imaginatu, ut chimera, & . O et secun-
235쪽
secundae inteliones, quas in te us rebus attribuit,ut tentio generis,& speciei, de subiectum,& praedicatum,&similia. Nam Aristotele, in sexto Metaphysexdxrreni,
in 'nu in anima, quod dicitur ens rationis, & ens extra ammam,quod parretur in praedicamen ra. tiarm requiritur,
aret entim tae, & determinatae natur puta qud a
d substantia & non quantitas, quod sit quantitas,& non ultras Ex quo sequitur , quod lex tranicendentia non reponuntur in praedicamen 2 , sed superiora sunt, & de quolibet praedicantur. Nam substantia, re quantato &c. sunt en S, & uerum,& bonum,& aliquid,&c. Quantum ad secudum aduerte,quod apud Artotelem Draedicamenta sunt decem ignata per decem dictiones in
complexas,de quibus inquit Aristoteles, Eorii quae se- cuduni nullam complex onem dicuntur,i rix, et mi necim dilexorum singulum significat,aut subitantiam, ut ramo enuus aut quantitatem,ut bicubitum, aut qualita- aliquid, ut duplum,aut ubi , meo in loco;aut quando, ut esse in tempore,aut situm,ut sedet, iacet' aut habitum, ut calciatum esse, armatum esse,aut sacere ut secare, urere; aut pati,& secari,& ura. Norii quides cientiam diuersimode assignant Logic Atque Philosophi, ut patet in tertio Physicorum, & tu quinto Meta Verum ne nouitius inuoluatur leuiori modo proceden es Pro nunc talem sufficientiam assignamus, praedicamenta dicuntur a modis praedicandi, modi autem praedicandi, fidebent e sse ueri,& non ficti tu, neque chi rici,debent sa
mi a modi sit flendi. Quot ergo sunt mo ''et die
Praedicandi,& essendi, tot sunt praedicamenta, Tales autem odi sunt decem .Quod sic declaratur, Omnis modus e sendi, aut est non in alto,aut in alio.aut aliud. Si non in a Ilo, conuenit substantiae,ut dicemus infra, sim alio duplicite quin aut res existens in alio conuenit ei ratione noteriae & sic est quantitas,aut conuenit ei ratione formae, &sic est qualitas. Si ad aliud aduerte, quod ad aliud importat respectum,qui est duplex .Lintrinsecus,& extrinsecus. In trin ecus facit praedicamentu relationis. Extrinsecus autem tacit sex ultima praedicamenta, quae
236쪽
quatuor primis per denominatione extrinsecam,quae denominatio aut fit per actionem, & sic constituitur praedi camentum actionis,aut per passionem, & sic constituitur praedicamentum passionis, aut per tempus,& sic constituitur praedicamentum quando, aut per locum comparando ipsum ad totu locatu,&sic constituitur praedicamentu ubi, aut coparando locum ad partes locati, & sic constituitu epraedicamentu situs,qui & positio dicitur, aut per ea, quae adiacet corpori humano,ut sunt uestes,& arma,& alia tegumenta, & sic constituitur pr dicamentum habitus, qui videtur competere soli homini, & bruti , ut deputatur humano obsequio Haec pro nunc dicta sufficiant,ne' enim
poteris haec plene capere absque philosophia, quae coiiderat materia,forma,motu,actionem, passionem tepus, Aloeu. Sustine igitur & sussciat nobis assignasse tibi coditiones requisitas ad hoc, quod aliquid reponatur secundum seipsum in praedicamento, & quot sint praedicamenta superficialiter exemplando. sciit exemptauit Aristo. - Et aduerte, et, hic semper loquimur secundu doctrinam Arist.ut excluda imaginationes Pythagoricas, quas refert Aristoteles in lib. i. Meta. Posuit enim Pythagoras iliginti praedicamenta; decem quidem ex parte boni, A decem ex parte mali. Quae nunc referre superstitii est, & inutile predicamenti proposito. Ideo pertranseundum est. Nec de praedicamenti cap. dicta sint.
-t Depraedicamento subrantiae. CAP. it.
IN cap. secundo agendum est de praedicamento sub stantiae .utpote de primo, & persectiori,est enim tandam Stum substantivum omnium accidentili , de quibus extant nouem predicamenta sequentia. De praedicamento igitur substantiae tria agenda sunt. Primo,di itidenda est, secundo, diffinienda,&eius diffinitiones declarandae,tertio,tractandum est de proprietatibus substantiae . Quantum ad primum, ut scias in quo sensu tracta ruri sumus de substantia, formabimus duarum distinctiones. PH-ma erit ad mentem philosophi, secunda ad mente Logici. Prima sit haec, substantiae apud Physicum diei,ntur prima corpora, ex quibus omnia inferiora componuntur, sc
237쪽
sunt principales partes mundi inferioris,& appellantur quatuor elemeta Item, quod est primum fundamentum cui uicunque rei constitutivum,aut sustentatilium,& conseruatiuum, dicitur rei substantia. In quo sensu, fundamentum e si substantia domus, Sc cibus bene nutritiuus est substantia animalis. Item forma rei naturalis dicitur substantia eius, quoniam dat esse rei,& conseruatines e,& ipsa remota desinit res est e . In quo sensu anima est substantia hominis, cuiuscunque animati. Item essentia,&natura& quidditas cuiusque rei , dicitur substantia eius. In quo sensu sumpta est substantia in diffinitione univo
corum , & aequi uocorum, ut exposuimus in parte praece
denti. Item sumitur substantia pro omni eo, quod substat accidentibus, in quo sensu manus calida est substant a calores,nix est substantia albedinis. Anima est sub statiaescien tiae & uirtutis. Et dimissis omnibus praedictis aliis signiscatis, quoniam ad Philosophum purum pertinent, conside randus est in Logica ultimus sensus, quoniam ut uidebis,
Aristoteles describet substantiam per hoc quod est accidentibus substare Secunda igitur distinctio sit haec: Suo stantia quantum
ad id, a quo nomen imponitur aliquando dicitur 1 subs-s edo. i. aper se essendo, prout per se esse opponitur in . , alteri non simpliciter, sed inhaerenter, & in hoc sensu quicquid non inest alteri, sed per se subiistit, ut sunt m posita, & indiuidua naturalia; ut Sortes, hic asinus, hic lapis, sunt substantia: Et posito, quod essent in alio duini modo non inhaereant, sicut accidens inhaeret subiecto, & sunt. substantia. In quo sensu partes essentiales, compolita, &naturalis,quae sunt forma,& materia, sunt subiecta, & partes integrales eiusdem, ut in homine caput, manus, pedes, ossa,caro, et nerui sunt substantia. In eodem sensu Deus,& intelligentiae sunt nobilissimae substantiae, quia per se, & in seipsis,& non in altero,ut partes subsistunt. Aliquando dicitur sublitantia a substando, quia sola substat accia
sentibus sustentans ea;quoniam ut dicemus infra. esse accidentis, non est esse ens per se, sed in altero id est in sub i ecto, quod est substantita Et in hoc sensu, omnis substanriai praeter
238쪽
praeter Deum dicitur substantia ; omnis enim substantiali raeter Deum substat aliquibus accidetibus,ut tibi in Phi-osophia manili stabitur EtNire niam omius nostra cognitio incipit a notioribus, & ad sensum nobis constat substantias corporale, subitare accidentibus, ideo Arist. in praedicamentis contentatus est notificare substantiam, ut dicitur a substando, relinquens sensum pro nunc, ut dicitur a subsistendo; utpote magis occultum & spectatem ad altiorem scientiam, quam sit Logica . Hanc igtur lubstantiam a substando dictam, Arist. antequam diffiniat,diuidit in prima & secundam, cuius diuisionis ratio est, quo viam cumgubstantita, ut hic consideratur,dicitur a substaeo,& alia sit uniuersalis, ut animal,& homo, alia particu Jaris ut Sortes,& Plato, substare contingit dupliciter, scilicet, per se primo,& non per se primo, sed per aliud , Si per se primo , sic est prima substantia, quae particularis est . Si per aliud, sic est substantia secunda, quae est uniuersalis, & haec tibi manifesta erunt in diffinitionibus
. Sed dices,Quare non prius diffinitur substantia,quam diuidatur in primam & secundam Respondetur. quoniam substantia ut dicitur a substando , non est quid uni uocii,sed analogum . Nam substare
prius conuenit primae substantiae. Deinde in ordine ad primam conuenit secundae. Neque enim homo est albus, nisi quia hic uel hic homo est albus. Omne autem analo- guiu cum declinet ad aequivocum, prius est diuidendunt
vii diiuniendum causia autem analogunt deca fiet ad
aequivocum, patet ex eo, quod uni vocum dicit unam rationem tantum, & aequaliter participatam a suis uni uocatis,aequivocum autem dicit plures rationea omnino di uersas conuenientes suis aequi uocatis,& absque ordine; ut docuimus in parte praecedenti . Analogum autem ut mediumagis declinans ad aequivocum , quam ad uni vocum, dicit plures rationes in ordine tamen ad primum a nalogatum, ut sanum . Vel unam inaequaliter partici-
239쪽
pat. am, eo quod primo & per se conuenit prinio a natorat , posterius autem aliis in ordine ad primum , ut ens. Est enim ens . cui debetur esse,quae quidem ratio pri ino&per se connenit substantiae, quoniam est ens simplici er secundario autem comi enit accidenti in ordine ad si bila litia in, nam accidens no est en , nisi quia est entis, id est, nisi quia, respicit substantiam , ut subiectum sustentativum. Et in
eodem sensu substantia dicta assubstand', est analogum,
quoniam eius ratio est haec, substantia est, quae stibliat ac crilentibus, quae quidem ratio primo & per se eouenit sub anti. ae primae. Deinde in ordine ad primani edit uenit se eundis, ut tibi manifestabitur per diffinitiones si silentes. Frgo est analogum de linans ad aequivocum. Et consi mariar, quoniam solet analogum dici aequivocinii a consilio, ergo &c. Haec de primo dicita sint.. e Quantum ad secundum positis praedictis distinctioni bus, dis finienda est substantia prima & secunda, ut dicitura substando. Tu igitur aduerte, quod ad mentem Arist. sub satia prima est,quae proprie, principaliter, A maxime subluare dicitur. Item substatia prima est, quae neque in subiecto est, neque de subiecto dicitur. /Primo dicitiir, quae propris Aduerte, quod subintelli
gendum est, que immediate nit excludatur materia prima,
quae licet sit primum subiectum substans formae substan-Mali,& accidentibuq eius. non tamen inaediath sed mediante forma substantiali in uia nostra. Nam forma substantialis immediate recipitur in materia,accidens autem in composito existente a iii substantialiter, ut tibi manifestabitur ii philosophia. Dicitur autem proprie, ad differentia superficiei, quae videtur immediate & proprie substare colori. Nam ut inquit Arist. infra, Quanta est superficies, tantum album dices,& tamen no proprie, sed apparenter substat, quoniam iacui per seipsam sed uirtute substantiae, cui inest. Dicitur principaliter, ad disserentiam secundae substantiae, quae est nentis aut species. Nam licet haec sit uera, Homo est albus non tamen est uera, nisi quia haec est uera, Hic homo uel hic homo est albus, ergo albedo principaliter est in substantia singulari, quae dicitur substantia prima,
240쪽
i, ima,& sectindario, quoniam propter primam est in substantia uniuersali, quae dicitur substantia secunda. Dicitur inaxime, quia est ratio, quod secundae substantiae & partes primae substantiae substent accidentibus, non enim partes ignis sunt calidae, nisi quia totus hic ignis est calidus, hec partes nivis sunt albae, nisi quia tota haec nix est alba. Constat ergo quomodo substantia prima est illa, quae im- rnediato & proprih & principaliter, & maxime dicitur substare id est, subesse accidentibus,tan qua in primum eorum
Pro euidentia autem secundae diffinitionis primae subastantiae, qua dicitur, quod est illa, quae neque de subiecto, neque in subiecto esse dicitur, aduerte quod per primam particulam differt prima substantia a secunda . Nam cum omnis secunda substantia sit uniuersalis , ex consequenti praedicabilis de pluribus, oportet, quod dicatur de subiecto,id est de inseriori, ut genus de specie, & species de indiuiduo.Cum autem prima substantia sit singularis, & sub singulari non detur inferius, ut pater in arbore Porphyrii, repugnat primae substantiae dici de subiecto, id est de inferibri, sue signetur per individuum uagum, siue per indiuiduum signatum. Nam licet quidam homo dicatur de Sorte & Platone, non tamen ut superius de inseriori secun dum rem, sed tantum secundum uocem . Vtrunque enim dicit naturam singularem, sed alterum in determinath, S alterum determinath. Per secundam autem particulam differt ab omni accidente, quoniam omne accidens siue uniuersale sis e particulare est in subiecto, in quo recipitur, nulla autem substantia sue secuda siue prima es in subiecto, cum sit ens per se, neque enim substantia pendet ab accidente,sed accidens a substantia.
Dissinita prima substantia, diffinienda est secunda . Tuinitur aduerte, quod apud Arist. secundae substantiae sunt species in quibus sunt primae substantiar & genera specie Him, usque ad generalissimum. Nam aliquis homo , puta ortes est in homine, sicut individuum in specie, & homo in animali, ut species in genere,& sic ascende usque ad generalissimi m. Indi uidua igitur sunt primae substantiae,